Leerkrachtenhandleiding bij het klasspel voor de 2de en 3de graad basisonderwijs

Leerkrachtenhandleiding bij het klasspel voor de 2de en 3de graad basisonderwijs

Afval sorteren en recycleren loont! De vzw Recupel moedigt gezinnen en organisaties aan om een actieve rol op te nemen in de recyclage van elektro-afval, dat zijn alle elektrische en elektronische toestellen die niet meer gebruikt worden of die stuk zijn. Iedereen gebruikt elektro-apparaten, zeg maar alles waar een stekker of een snoer aan zit of wat op batterijen werkt.

Tweede leven Recupel roept actief op om elektro-apparaten die niet meer gebruikt worden, een tweede leven te geven • door toestellen die (soms na herstelling) nog bruikbaar zijn, weg te schenken aan familie of kennissen of naar een Kringwinkel te brengen;

• door afgedankte apparaten naar het containerpark te brengen, of naar een inzamelpunt – bijvoorbeeld de winkel waar je een gelijkaardig elektrotoestel koopt.

Recupel zorgt ervoor dat afgedankte elektro-apparaten ingezameld worden op de containerparken, in de Kringwinkel en in de winkel om ze naar een verwerkingsbedrijf te vervoeren. Daar worden gevaarlijke afvalstoffen verwijderd en herbruikbare grondstoffen (edele metalen, glas, kunststof …) uit de toestellen gehaald. Recupel zet de gebruikers er ook toe aan om bewust om te gaan met elektro-toestellen. Soms is het bijvoorbeeld beter, want energiezuiniger, om een oud apparaat te vervangen door een nieuw.

Duurzaam Recupel nodigt jou als leerkracht uit om deze boodschap actief mee uit te dragen naar kinderen en jongeren. Het educatief pakket ‘Met de R van Recycleren’ wil jou daarbij helpen. Daar is een heel goede reden voor. Kinderen die van jongs af aan: • de vele voordelen leren kennen van afval recycleren • bijdragen tot duurzame afvalverwerking door slim te sorteren kunnen nu en later beter hun mannetje staan in een samenleving die bewuster moet leren omgaan met onze natuurlijke rijkdommen en de toekomst van onze planeet.

COLOFON

Met de R van recycleren is een uitgave van Recupel vzw Auguste Reyerslaan 80 1030 Brussel meer info op: www.recupel.be

2

Leerkrachtenhandleiding ‘Met de R van Recycleren’

Inleiding

Samen maken we de recyclagecyclus rond! In België zijn we goed in het sorteren van afval, en da’s maar goed ook. Zo wordt er jaarlijks meer dan 10 kg elektro-afval per inwoner ingezameld. Hoe beter we afvalstromen beheersen, hoe beter we zorg kunnen dragen voor onze gezondheid, voor het milieu, voor de grondstoffen op aarde en de toekomst van onze planeet. Maar we kunnen het met z’n allen nog beter doen, en tastbare resultaten boeken. Het afvalthema is dan ook een belangrijk thema om te bespreken in de klas. En een dankbaar thema. Het sluit immers perfect aan bij de leefwereld van kinderen, thuis en op school. Want iedereen gebruikt voortdurend producten die nu onmisbaar lijken, maar onherroepelijk ooit afval worden. Het thema nodigt uit om wat vanzelfsprekend lijkt in vraag te stellen. En ook om dieper te graven, bijvoorbeeld naar de grondstoffen in alledaagse producten, of de mogelijkheden tot hergebruik of recyclage van bepaalde onderdelen ervan. Het pakket ‘Met de R van Recycleren’ stimuleert de kritische zin van leerlingen in de 2de en 3de graad basisonderwijs. Het biedt ook antwoorden op hun vragen en geeft vooral aan hoe we ons heel eenvoudig kunnen inzetten om afval niet verloren te laten gaan maar integendeel te laten renderen. Dit pakket biedt een ruime kijk op het afvalthema en focust in het bijzonder op de verwerking van een productgroep waar jongeren doorgaans niet zo vertrouwd mee zijn: de recyclage van elektro-toestellen. Met dit pakket wil Recupel leerkrachten ondersteunen in hun inspanningen om kinderen te vormen tot bewuste wereldburgers die weten hoe ze hun steentje kunnen bijdragen tot een mooiere wereld, vandaag en morgen.

‘Met de R van Recycleren’ is een educatief pakket voor de 2de en 3de graad basisonderwijs. Het bestaat uit een origineel en aanstekelijk bordspel dat gespeeld kan worden met de hele klas (verdeeld in kleine groepen) en drie lessen. Het bordspel kan een activiteit op zich zijn, of een onderdeel van een ruimere benadering van het afvalthema. Deze leerkrachtenhandleiding ondersteunt je om de kinderen vertrouwd te maken met de vele mogelijkheden en voordelen van afvalverwerking in het algemeen en de recyclage van elektro-apparaten in het bijzonder. Je vindt in deze brochure drie uitgewerkte lessen op maat van je klas. Elke les is afgestemd op de eindtermen Wereldoriëntatie en vakoverschrijdende eindtermen. Aan de hand van het opdrachtenblaadje bij les 3 kunnen leerlingen de verworven inzichten een plaats geven in hun thuissituatie.


3

Inhoudstafel Colofon 2 Inleiding 3 Eindtermen 5 Les 1: Afval sorteren en recycleren • lesverloop • achtergrondinfo • lesblaadje om te kopiëren • lesblaadje met antwoorden

6

Les 2: Bordspel 18 • handleiding • vragen en antwoorden spelkaarten Les 3: Aandacht voor elektro-afval • lesverloop • opdrachtenblad om te kopiëren

28

Meer tips en ideeën 31

4


Eindtermen Wereldoriëntatie – Natuur De leerlingen: • kunnen van materialen uit hun omgeving enkele eigenschappen aantonen. • kunnen met voorbeelden aantonen dat energie nodig is voor het functioneren van niet-levende systemen.

• kunnen met concrete voorbeelden illustreren hoe mensen op positieve maar ook op negatieve wijze omgaan met het milieu.

• kunnen met concrete voorbeelden illustreren dat aan milieuproblemen vaak tegengestelde belangen ten grondslag liggen.

• tonen respect en zorg voor de natuur vanuit het besef dat de mens voor zijn levensbehoeften afhankelijk is van het natuurlijk leefmilieu.

Wereldoriëntatie – Techniek De leerlingen: • kunnen van technische systemen uit hun omgeving zeggen uit welke materialen of grondstoffen ze gemaakt zijn.

• kunnen illustreren hoe technische systemen onder meer gebaseerd zijn op kennis over eigenschappen van materialen.

• kunnen aan de hand van voorbeelden illustreren dat technische systemen nuttig, gevaarlijk en/of schadelijk kunnen zijn voor henzelf, de anderen of voor natuur en milieu.

Vakoverschrijdende eindtermen Leren leren

• op systematische wijze samenhangende informatie verwerven en gebruiken. • eenvoudige problemen op systematische en inzichtelijke wijze oplossen.

Sociale vaardigheden

• bij groepstaken leiding geven en onder leiding van een medeleerling werken.

• kritisch zijn en een eigen mening formuleren. • regels en taakverdeling afspreken met het oog op een vlotte groepswerking bij spel of taak.


5

Les 1

Inleidende les – Afval sorteren en recycleren DOELSTELLINGEN VAN DE LES Begrippen leren kennen Verbanden leren leggen We leren • dat we grondstoffen nodig hebben om producten te maken • dat er naast natuurlijke grondstoffen ook grondstoffen zijn die we winnen … door afval te sorteren en te recycleren • dat afval recycleren heel wat voordelen biedt • dat we kunnen helpen om afval slim te sorteren

Lesverloop 1. Nieuwsgierigheid wekken Heb je er al eens bij stilgestaan hoeveel afval je produceert op een dag? Maak dit aanschouwelijk door een kleine ‘afvalberg’ samen te stellen. Plaats op een tafel een 10-tal afvalproducten uit de 6 productcategorieën die later besproken worden. Enkele voorbeelden: een oude krant (papier), een gsm (elektro-afval), een botervlootje (restafval), een spelcomputer (elektro-afval), een wegwerpbatterij (KGA), een lege wijnfles (glas), aardappelschillen (GFT), een leeg blikje frisdrank (PMD), een spaarlamp (KGA), reclamefolders (papier), kroonkurken (PMD), eierschaal (GFT), stukjes touw en elastiekjes (restafval) …

• Je kan zelf afval meebrengen. • Je kan enkele dagen op voorhand vragen aan de leerlingen om afvalmateriaal mee te brengen.

• Je kan ook met afbeeldingen werken, maar dat is natuurlijk minder concreet. Zorg er zeker voor dat er elektro-afval bij de afvalberg ligt, want daar zijn de leerlingen wellicht minder mee vertrouwd. Vergeet ook niet om restafval mee te brengen. De leerlingen staan of zitten rond de ‘afvalberg’ voor de bespreking.

6


2. Klasactiviteit: samen begrippen leren kennen en verbanden leren leggen Volgende begrippen en inzichten komen aan bod tijdens de bespreking:

Wat is afval? Elke dag gooien we ontelbare spullen weg: lege blikjes of doosjes, snoeppapiertjes, etensresten, … Ook je leukste trui, je gsm, je leukste stuk speelgoed en zelfs je computer komen ooit op de afvalberg terecht. Want alles wat mensen gebruiken, wordt op een dag afval. Het verslijt of het wordt vuil. Het raakt kapot of uit de mode. Je wilt er gewoon vanaf … Zijn alle producten op de tafel afval? Kan het met minder afval? Wat doen we met ons afval?

Afval voorkomen is de eerste stap Sommige producten op tafel • kunnen misschien nog nuttig zijn voor iemand (een gsm die nog werkt …) • zijn niet nodig als we andere keuzes zouden maken (wegwerpbatterij versus herlaadbare batterij …) Inzicht: voorkomen is beter dan genezen Door zorgzaam om te gaan met producten en toestellen kunnen ze soms langer meegaan. We kunnen ook best zonder sommige producten en verpakkingen. Vraag aan de leerlingen hoe we minder afval zouden kunnen produceren. De afvalberg verkleinen begint namelijk bij ons thuis. Mogelijke antwoorden zijn: herlaadbare batterijen gebruiken, langer diezelfde gsm gebruiken, een boodschappentas meenemen naar de winkel, papier dubbelzijdig afdrukken of beschrijven, een oude kast opknappen en herschilderen … Minder afval produceren betekent: de natuurlijke rijkdommen op onze planeet beschermen, want die zijn maar beperkt voorradig. Zo besparen we op de grondstoffen: voor papier is hout nodig, voor een gsm goud, voor plastic petroleum, voor rubber zijn bomen nodig …. Minder afval betekent ook dat er minder vuilnis moet opgehaald en verwerkt worden. Dus minder afval = minder vuilniswagens op de weg, minder verkeer, minder luchtvervuiling. Voorkomen is goed en we bewijzen de planeet er een grote dienst mee. Maar er zal altijd een afvalberg overblijven. Wat kunnen we daarmee doen? Wat denken jullie dat er gebeurt met het afval dat thuis opgehaald wordt door de ophaaldienst? Of met het afval op het containerpark? De kinderen kunnen verschillende pistes aangeven. We pikken er de eerste stap uit: sorteren.


7

Afval sorteren en recycleren Het zou zonde zijn om ons niet in te zetten om de afvalberg te verkleinen. Er komen altijd meer mensen op wereld en die zorgen voor steeds meer afval. Onze aarde is niet groot genoeg om al dat afval op te slaan. Soms bevat het afval ook heel gevaarlijke stoffen, die schadelijk zijn voor onze gezondheid en voor het milieu. Herken je gevaarlijke afvalstoffen op tafel? Veel (onderdelen van) producten kunnen opnieuw gebruikt worden. We kunnen deze producten recycleren. Zo kunnen we flink besparen op grondstoffen en we kunnen er zelfs energie mee opwekken. Daar kan jij meer dan een handje bij helpen. Als jij je afval netjes sorteert, dan kan het nadien vlot verwerkt en omgezet worden in herbruikbare grondstoffen. Sorteren is dus levensbelangrijk.

Restafval Sommige afvalproducten worden niet selectief ingezameld. Ze zijn niet recycleerbaar, en je kan er dus ook niet mee terecht op het containerpark. Het betreft restafval. Zoek enkele voorbeelden van restafval op de tafel of thuis (een versleten matras, gescheurde gordijnen, een versleten tapijt, een kapotte stoel …). Afval dat we niet kunnen recycleren of hergebruiken, eindigt in een verbrandingsoven of op een stortplaats. Dat is niet alleen jammer van de grondstoffen en de energie die nodig waren om al onze spullen te maken. Het is ook niet goed voor het milieu. Na de verbranding van het restafval blijft er nog veel asse over en de verbrandingsgassen komen in de lucht terecht. Kortom, restafval zorgt voor flink wat overlast. Gelukkig gaat de warmte-energie die bij de verbranding ontstaat niet verloren. Deze energie wordt gebruikt om gebouwen te verwarmen of om elektriciteit te produceren. In de stortplaats spant men helemaal onder aan de bodem een dikke plastic folie. Daardoor kunnen schadelijk stoffen niet in de bodem dringen of het grondwater vervuilen. Een bulldozer verspreidt het gestorte afval. Een laag gestort afval wordt elke keer opnieuw afgedekt met een laag zand. Daarop kan dan weer een laag afval gestort worden. Afval storten is geen goed idee. Stortplaatsen zijn een gevaar voor het milieu. Meer restafval betekent nog meer stortplaatsen.

Leren sorteren Door slim te sorteren, vermijden we restafval. In deze ronde benoem je tot welke productgroep elk afvalproduct behoort: GFT - PMD - Glas - KGA - Papier - Elektro-afval

8


Voor elke groep bespreek je:

• Welke grondstoffen werden gebruikt om deze producten te maken? Om voorwerpen en verpakkingen te maken, zijn heel wat grondstoffen nodig. Grondstoffen haal je niet zomaar uit de grond. Daar komt heel wat bij kijken. Wist je bijvoorbeeld dat sommige soorten plastic uit aardolie worden gemaakt? Je weet wel, dure aardolie die dient als brandstof om auto’s te laten rijden, of om je klaslokaal warm te houden. Veel grondstoffen zoals aardolie zijn echt schaars op onze planeet. Dat betekent dat de voorraad ooit zal opraken. En dan spreken we nog niet van koper, goud, en andere edele metalen. Die worden bijvoorbeeld verwerkt in een gsm of in een computer. Deze stoffen moeten vaak met veel moeite uit mijnen diep onder de grond worden ontgonnen en wereldwijd vervoerd. Ook deze grondstoffen worden schaars.

• Waar moet elk van deze productgroepen naartoe? Elke soort afval wordt op een specifieke manier verzameld en opgehaald. Vraag aan de kinderen hoe dat bij hen thuis gebeurt. Eventueel kun je afvalzakken meebrengen voor PMD-afval en restafval. Opgelet: het reglement verschilt van gemeente tot gemeente. Misschien herkennen niet alle kinderen de zakken die jij thuis gebruikt.

• Wat is elektro-afval? Een speciale categorie afval is elektro-afval. Het is niet voor iedereen duidelijk wat daarmee moet gebeuren. Bij elektro-afval horen alle toestellen en apparaten waar een snoer of een stekker aan zit of die op een batterij werken. Vraag om het elektro-afval aan te duiden op de tafel.

• Pas op met KGA (Klein Gevaarlijk Afval) Er zijn heel wat producten die kleine hoeveelheden mogelijk gevaarlijke stoffen bevatten. Deze producten worden apart ingezameld en verwerkt. Spaar- en TL-lampen, rookmelders, batterijen, maar ook frituurolie en onderhoudsproducten vallen onder de categorie KGA.

3. Inzichten uit het klasgesprek individueel verwerken Kopieer vooraf het lesblaadje en deel ze uit. Laat de leerlingen het lesblaadje invullen. Bespreek de antwoorden.

4. Afronden Sluit de les af. Vraag wat de leerlingen hebben onthouden. Vertel hen dat we de volgende les een bordspel spelen.

5. Tip voor de 2de graad Het luik grondstoffen kan eventueel worden weggelaten.


9

Achtergrondinfo bij les 1 – Afval sorteren: waar moet wat naartoe? 1. PMD-afval (Plastic flessen en flacons, Metalen verpakkingen en Drankkartons)

PMD, met de P van Plastic flessen en flacons Let goed op als je plastic afval in de PMD-zak gooit. ENKEL lege plastic flessen en flacons horen thuis in de PMD-zak. De reden hiervoor is dat niet alle plastic verpakkingen geschikt zijn voor recyclage. Botervlootjes of yoghurtpotjes horen bijvoorbeeld niet thuis in de PMD-zak. Vraag de intercommunale (verschillende gemeenten die samenwerken rond bijvoorbeeld afvalophaling) die verantwoordelijk is voor de afvalophaling in jouw gemeente naar een sorteerwijzer. Of ga naar www.betersorteren.be. Zo vind je makkelijk terug welke plastic wel of niet in de blauwe zak hoort. Was je fleece trui vroeger een fles? Het plastic wordt gesorteerd en gewassen. Machines breken het plastic in stukjes. Door opwarming smelt het plastic tot een draderige brij. Snijmachines knippen de draden tot korrels die de grondstof zijn voor nieuwe producten. Misschien is jouw fleece trui wel gemaakt van gerecycleerde plastic flessen?

PMD, met de M van Metalen verpakkingen Drank- en conservenblikjes, aluminiumschaaltjes en -bakjes, spuitbussen van voedingsmiddelen en cosmetica en metalen deksels en doppen zijn metalen verpakkingen. Lege metalen verpakkingen mogen samen met plastic flessen en flacons en drankkartons in de blauwe PMD-zak. Heb jij ook zoveel aantrekkingskracht? Het ingezamelde PMD gaat naar een gespecialiseerd bedrijf dat eerst de metalen verpakkingen scheidt van de plastic flessen en flacons en de drankkartons. Grote magneten trekken de stalen verpakkingen aan. De rest wordt met de hand gesorteerd. Daarna wordt het metaal gesmolten zodat het hergebruikt kan worden.

PMD, met de D van Drankkartons Een drankkarton bestaat uit drie basisgrondstoffen: karton, aluminium en plastic. Het drankkarton is stevig en beschermt de inhoud perfect tegen licht, warmte en vochtigheid. Bacteriën geraken niet in een gesloten drankkarton. Na gebruik kan deze soort verpakkingen gerecycleerd worden. Ze worden ingezameld via de PMDzak. Spoel een drankkarton wel even uit. Dat is prettiger voor de verwerkers die achteraf met de hand sorteren.

10


Wat na gebruik? Drankkartons recycleren kan op twee manieren. De eerste methode scheidt karton, aluminium en plastic van elkaar. De drankkartons worden voortdurend geroerd in een grote kuip vol water waardoor het karton en de andere bestanddelen worden gescheiden. Met het gerecycleerde karton kunnen briefomslagen of toiletpapier worden gemaakt en van het plastic en het aluminium auto-onderdelen of fietsspatborden. De restanten worden verbrand. De tweede methode hakt de drankkartons in kleine stukjes en verhit ze tot 170° Celsius. Het plastic smelt en vormt een lijm die alles aan elkaar doet kleven. Deze materie wordt door zware machines tot bouwpanelen geperst die bijvoorbeeld worden gebruikt om meubelen te maken. Meer weten over PMD? Zie www.fostplus.be

2. Groente-, Fruit- en Tuinafval (GFT) De helft van het afval dat we thuis weggooien, is keukenafval (resten van groenten en fruit). Het afval uit de tuin is hoofdzakelijk gras en snoeihout. Aardappelschillen, schutbladeren van een bloemkool, lege erwtenpeulen, loof van wortelen zijn voorbeelden van GFT-afval. Het klokhuis van een appel, de schillen van een banaan, de pit van een perzik en lege doppen van noten ook. Maar overschotjes van gekookte aardappelen of groenten zijn dat niet. Appelmoes en confituur uiteraard ook niet. Ook in de tuin hebben we heel wat afval: gemaaid gras, kleine takjes en twijgen, onkruid, verwelkte bloemen, afgevallen bladeren en dennennaalden. Maar je mag geen dikke boomstammen of grote afgezaagde takken bij het GFT-afval stoppen. Waarom kan dan niet alles bij het GFT-afval? Wel, dat heeft te maken met composteren. De natuur kan het afval van planten en dieren verteren. Kleine organismen in de bodem breken het afval langzaam af. Zo ontstaat voedsel voor planten. Maar de natuur kan niet alles even goed composteren. Zelf composteren of niet? Heb je niet de kans om zelf te composteren? Dan kan je in veel gemeenten het GFT meegeven met een aparte inzameling in een container of in een biologisch afbreekbare zak. In de grote composteerinstallaties haalt men alle metalen en onzuiverheden die niet kunnen composteren uit het afval (vaak aardappelmesjes of ringen). Het zuivere Groente, Fruit en Tuinafval wordt dan in composteringsbedden in een zes tot elf weken volledig omgezet tot compost. Alleen nog zeven om onzuiverheden zoals stukjes plastic, steen of glas eruit te halen. Dan is de compost klaar voor gebruik! Meer weten over composteren? Zie www.vlaco.be


11

3. Glas Glas bestaat in twee soorten: hol glas en vlak glas. Hol glas is verpakkingsglas (zoals bokalen of flessen). Daarnaast heb je vlak glas. Als je nu naar buiten tuurt, kijk je daar dwars doorheen. Wat staat die glasbol daar te doen? In alle gemeenten wordt glas apart ingezameld. Op vele plaatsen staan glasbollen. Het is belangrijk om het glas bij de juiste kleur te gooien. Zeker voor wit glas is dat van groot belang. Gekleurd glas is niet geschikt om wit glas te maken. Maak de flessen en bokalen eerst proper. Gooi de dekseltjes en doppen weg voor je het glas in de glasbol gooit. Een verhaal zonder einde Glas kan je eindeloos recycleren. Het glas in de glasbol wordt met een vrachtwagen naar de fabriek gebracht. Daar wordt het oude glas gerecycleerd tot nieuw glas. Het glas wordt eerst gebroken tot glasschilfers en daarna zorgvuldig gewassen. Die glasschilfers worden samen met zand en kalk gesmolten. De vloeibare glasbrij wordt dan in vormen voor flessen en bokalen gegoten. Meer weten? Zie www.fostplus.be

4. Papier Wist je dat papier gemaakt is van hout? En hout, dat zijn bomen. De papierindustrie springt vandaag voorzichtig om met bomen. Het gekapte hout wordt duurzaam vervangen door nieuwe bomen. De papierindustrie gebruikt vooral de dunne delen van de stammen en het afval van de zagerijen om papier te maken. De fabrieken sparen flink wat energie en water door oud papier en karton bij de papierpap te voegen. Hiervan worden verpakkingen en karton gemaakt, maar ook wc-papier en papieren zakdoekjes. Papier hier! Je kan bijna alle papier en karton apart houden. Met uitzondering van: zelfklevend papier of stickers, cellofaanpapier, aluminiumfolie en behangpapier, gebruikte papieren zakdoekjes en besmeurd, vettig of vuil papier. Meer weten? Zie www.fostplus.be

5. Klein Gevaarlijk Afval (KGA) Klein Gevaarlijk Afval (KGA) is de verzamelnaam van producten die kleine hoeveelheden mogelijk gevaarlijke stoffen bevatten: spaarlampen, batterijen, frituurolie, lijmen, inkt, onderhoudsproducten, ontstopper voor de gootsteen, enzovoort. De natuur kan de gevaarlijke stoffen niet zelf afbreken. Laat staan dat hopen gevaarlijke stoffen zomaar kunnen verbrand of gestort worden. KGA vind je in elke woning. Een gemiddeld gezin heeft bijvoorbeeld zo’n 50 lampen in huis. Spaarlampen bevatten gevaarlijke stoffen zoals kwik, dat zeer giftig is. Reden genoeg om KGA apart in te zamelen en te verwerken.

12


Waar rook is, is vuur Een rookmelder laat een luid alarmsignaal of biep horen, als er ergens in huis rook hangt. Rookmelders die autonoom werken (op batterijen) en die niet aangesloten zijn op een alarmcentrale, horen ook bij het Klein Gevaarlijk Afval. Meer weten? Zie www.recupel.be/rookmelders Naar het containerpark … De parkwachter sorteert al het ingeleverde gevaarlijke afval. Zo wordt het KGA netjes en veilig opgeslagen. Een deel van het KGA wordt gelukkig gerecycleerd en opnieuw gebruikt. Wist je bijvoorbeeld dat frituurvet wordt omgezet tot schoensmeer? Meer weten? Zie www.bebat.be, www.valorfrit.be, www.watmetmijnlamp.be, www.recupel.be

6. Elektro-afval Ook elektro-afval gooien we niet zomaar op straat. Elektro-afval is alles waar een snoer of stekker aan zit, of wat op batterijen werkt. Een gsm, haardroger, wasmachine, koelkast, maar ook je tv of laptop. Opgeruimd staat netjes Waar moet het elektro-afval naartoe? Als het toestel niet meer bruikbaar is, breng je het naar het containerpark of de elektrowinkel. Als je bijvoorbeeld een nieuwe broodrooster koopt, kan je de oude achterlaten in de winkel. Ook als de winkelier thuis een nieuwe koelkast levert, is hij verplicht om de oude mee te nemen. Als het toestel nog wel bruikbaar is, kan je het een tweede leven geven in een Kringwinkel. Daar wordt het oude toestel opgeknapt en verkocht aan een verminderde prijs. Als je een oude wasmachine of koelkast hebt die nog perfect werkt, en die je niet langer wil gebruiken, kan je ze ook weggeven aan een kennis, school of jeugdbeweging. Nog meer info: www.dekringwinkel.be Recycle! Een handige app met alle informatie over sorteren. Gratis verkrijgbaar in de AppStore (iOS) en de Google Playstore (Android).


13

Lesblaadje 1. Woordzoeker In dit rooster zitten 5 elektro-apparaten verborgen. Dat zijn voorwerpen waar een stekker of een snoer aan zit of die op batterijen werken. We hebben een voorbeeldje in kleur gezet: zaklamp. We geven je wel enkele tips en (tussen haakjes) het aantal letters: 1. Hiermee hou je het hoofd altijd koel. En de melk ook (8 letters). 2. Draadloos bellen doe je met een … (3 letters). 3. Mmm, een lekkere toast bij het ontbijt. Maar zoek dan maar eerst de br… (12 letters). 4. Zoek dit ‘speelstation’, maar dan in het Engels. Ideaal om te gamen (11 letters). 5. Oef, geen afwas meer voor mij. Lang leve de … (10 letters)

K O E L L O S G S

L B V K V A A T W M A

K R R A T F S E B

T O F S W

A B R R S S

H O J T G Z A K C E

P D P B A P A L R R

L R L R E I P A O Y

A O A N E S H

Y O S T E R I

M P

M E S T

S T A T I O N O N V

kopiëren

2. That’s the way! Links zie je een aantal afvalproducten, rechts zie je waar ze naartoe moeten voor recyclage. Zoek dus de juiste bestemming voor elk product. Let op: er zijn soms verschillende mogelijkheden.

kapotte tl-lamp brikkarton fles

pmd-zak glasbol Kringwinkel

oude zetel

containerpark

strijkijzer

elektro-winkel

3. Antwoord met juist of fout Juist

Fout

Afval voorkomen is beter dan afval te moeten verwerken. Afval sorteren en recycleren is beter dan alle afval samen in een afvalzak te gooien Afval juist sorteren is noodzakelijk omdat het dan gerecycleerd kan worden Afval recycleren zorgt ervoor dat er nieuwe grondstoffen zijn Wanneer we afval sorteren en recycleren verkleinen we de berg afval die we met z’n allen maken.

kopiëren

Antwoorden lesblaadje 1. Woordzoeker In dit rooster zitten 5 elektro-apparaten verborgen. Dat zijn voorwerpen waar een stekker of een snoer aan zit of die op batterijen werken. We hebben een voorbeeldje in kleur gezet: zaklamp. We geven je wel enkele tips en (tussen haakjes) het aantal letters: 1. Hiermee hou je het hoofd altijd koel. En de melk ook (8 letters). 2. Draadloos bellen doe je met een … (3 letters). 3. Mmm, een lekkere toast bij het ontbijt. Maar zoek dan maar eerst de br… (12 letters). 4. Zoek dit ‘speelstation’, maar dan in het Engels. Ideaal om te gamen (11 letters). 5. Oef, geen afwas meer voor mij. Lang leve de … (10 letters)

K O E L L O S G S

L B V K V A A T W M A

16


K R R A T F S E B

T O F S W

A B R R S S

H O J T G Z A K C E

P D P B A P A L R R

L R L R E I P A O Y

A O A N E S H

Y O S T E R I

M P

M E S T

S T A T I O N O N V

2. That’s the way! Links zie je een aantal afvalproducten, rechts zie je waar ze naartoe moeten voor recyclage. Zoek dus de juiste bestemming voor elk product. Let op: er zijn soms verschillende mogelijkheden.

pmd-zak

kapotte tl-lamp

glasbol

brikkarton

Kringwinkel

fles oude zetel

containerpark

strijkijzer

elektro-winkel

3. Antwoord met juist of fout Juist Afval voorkomen is beter dan afval te moeten verwerken.

X

Afval sorteren en recycleren is beter dan alle afval samen in een afvalzak te gooien

X

Afval juist sorteren is noodzakelijk omdat het dan gerecycleerd kan worden

X

Afval recycleren zorgt ervoor dat er nieuwe grondstoffen zijn

X

Wanneer we afval sorteren en recycleren verkleinen we de berg afval die we met z’n allen maken.

X

Fout


17

Les 2

Bordspel ‘Met de R van Recycleren’

DOELSTELLINGEN VAN DE LES • De verschillende begrippen: afval voorkomen, sorteren en recycleren (verder) verkennen, kennismaken met het begrip elektro-afval • Vaardigheden oefenen rond afval sorteren

Handleiding Speldoel Zoveel mogelijk kwartetten verzamelen; een kwartet bestaat uit vier kaarten met elektro-apparaten uit dezelfde kamer van het huis. Deze vier kaarten hebben dezelfde achtergrondkleur. Het spel wordt gespeeld met maximaal vier groepjes. Voor elk groepje: 1 spelbord, 6 pionnen, 1 dobbelsteen en 1 set van 32 spelkaarten (versie voor de 2de graad en versie voor de 3de graad).

Spelbord Onderverdeeld in kleurvakken (oranje, groen, blauw) die verwijzen naar de vragen op de spelkaarten, er zijn ook jokervakken (bliksemschicht) voorzien. Wanneer je op een jokervak terechtkomt, mag je één van de kaarten die bovenaan op één van de vier stapels ligt nemen zonder een vraag te beantwoorden.

Spelkaarten De 32 kaarten liggen op vier stapels op de voorziene vakken op het spelbord, met de vragen naar onderen. Op de voorzijde van een spelkaart staat een elektrotoestel, de toestellen komen terug in de 8 kamers van het huis. Op de achterzijde staan drie vragen (3 kleuren) met de antwoorden.

18


Het spel spelen • Iemand schudt de spelkaarten en verdeelt ze in vier stapeltjes met de afbeelding naar boven.

• De spelers gooien om beurten met de dobbelsteen. Wie het hoogste aantal ogen gooit, mag beginnen. Bij een gelijke score wordt een tweede keer gegooid.

• Er wordt in wijzerzin gespeeld. • De eerste speler zet de pion evenveel vakjes vooruit als gegooid. • De persoon die links zit van de speler die juist gegooid heeft, neemt de bovenste kaart op één van de vier stapels en stelt de vraag met de kleur van het vak waarop de pion staat aan de leerling die gooide.

• Correct antwoord: de kaart is voor de speler. Fout antwoord: de persoon die de vraag gesteld heeft, mag de kaart houden. De kaarten blijven zichtbaar voor de andere spelers met de afbeelding naar boven.

• De volgende is aan de beurt. • Spelers kunnen in hun strategie rekening houden met de kaarten zoals die op een bepaald moment verdeeld zijn en met de kaarten zoals die op de stapels liggen. Zo kan iemand voorkomen dat een andere speler een kwartet vormt.

• Wat gebeurt er wanneer alle kaarten uit de vier stapels verdeeld zijn? De speler die aan zet is, gooit de dobbelsteen en vraagt een kaart aan een willekeurige andere speler. Bij een goed antwoord krijgt hij de kaart. Zo proberen de spelers om een kwartet te vormen.

• Na een lesuur stopt de leerkracht het spel. De winnaar is wie een kwartet (of meer) heeft, of degene die het grootste aantal elektro-toestellen uit dezelfde ruimte van het huis heeft verzameld.

• In deze leerkrachtenhandleiding staat een korte uitleg bij de antwoorden. Zo kan je als leerkracht ingaan op de vragen van leerlingen, of hen stimuleren om wat verder te denken.


19

Vragen en antwoorden spelkaarten 2de graad Waar moet een lege batterij naartoe? Containerpark, inzameldozen in winkels of in scholen …

Waar moet een kapot televisietoestel naartoe? Containerpark of elektrowinkel waar je je oud toestel afgeeft en een gelijkaardig nieuw toestel koopt

Goed of slecht voor het milieu? Pieter stopt zijn boterhammen altijd in een brooddoos.

Kan je lege batterijen naar de Kringwinkel brengen? Ja of neen?

Lege batterijen mogen bij het restafval. Ja of neen? Neen

Neen

Waar moet een kapotte koelkast naartoe? Containerpark of elektrowinkel waar je een gelijkaardig toestel koopt en die je oud toestel komt ophalen

Waar kan een oude computer die nog werkt naartoe? Kringwinkel of wegschenken aan iemand die hem nog kan gebruiken

Goed of slecht voor het milieu? Tom koopt altijd groenten in blik.

Kan je oud papier naar de Kringwinkel brengen? Ja of neen?

Slecht

Neen

Gebruikte batterijen breng je naar de verzameldoos aan de ingang van de supermarkt.

Batterijen kunnen niet worden gerecycleerd. Goed of fout?

Goed

Lege batterijen horen bij het restafval. Juist of fout? Fout

Fout, kan wel

Juist

Waar kan een oud televisietoestel dat nog werkt naartoe?

Waar kan een oude koelkast die nog werkt naartoe?

Waar kan een spelcomputer die nog werkt maar waar je op uitgekeken bent naartoe?

Kringwinkel of wegschenken aan iemand die het nog kan gebruiken

Kringwinkel of wegschenken aan iemand die hem nog kan gebruiken

Kringwinkel of wegschenken aan iemand die hem nog kan gebruiken

Kan je een oude fiets naar de Kringwinkel brengen? Ja of neen?

Gebruikt glas wordt gesmolten om er nieuw glas van te maken. Ja of neen?

Gebruikte plastic flessen worden gesmolten om er nieuw plastic van te maken. Ja of neen?

Ja

Ja

Wanneer je je defecte gsm wil weggooien, moet je de batterij eruithalen? Juist of fout?

Oplaadbare batterijen gaan veel langer mee. Juist of fout?

Ja

Waarom is het belangrijk om batterijen niet in de natuur te gooien? A. Omdat gevaarlijke stoffen de bodem vervuilen en zo in de voedselketen kunnen belanden. B. Omdat batterijen altijd kunnen hergebruikt worden. A (B is fout, je hebt herlaadbare en niet-herlaadbare batterijen)

In een koelkast zit schadelijk gas. Juist of fout? Juist

In een gsm zitten meer dan tien verschillende soorten metalen. Juist of fout? Juist

Van oud papier wordt opnieuw papier gemaakt. Juist of fout? Juist

20


Juist

Juist (moet in de inzameldozen voor batterijen)

Recycleren’ is een ander woord voor ‘opnieuw gebruiken’. Juist of fout? Juist

Een diepvries kan niet gerecycleerd worden. Juist of fout? Fout (wordt uit elkaar gehaald, schadelijke stoffen worden verwijderd en de materialen worden herwonnen)

Wit glas en gekleurd glas mogen in dezelfde container. Ja of neen? Neen

Batterijen bevatten kostbare stoffen die opnieuw gebruikt kunnen worden. Juist of fout?

In de sleutel van een auto zit soms een batterij. Juist of fout?

Wat werkt op elektriciteit of een batterij? Een MP3speler of een fietsbel?

Juist

Een MP3-speler

Juist

Een droogkast kan niet gerecycleerd worden. Juist of fout? Fout (wordt uit elkaar gehaald, schadelijke stoffen worden verwijderd en de materialen worden herwonnen)

Een iPod die niet meer werkt, gooi je in de vuilnisbak. Juist of fout? Fout (naar het containerpark of een elektrozaak)

Een blikje cola is gemaakt van plastic. Juist of fout?

Aardappelschillen mogen op de composthoop of in de GFT-bak of -zak. Juist of fout?

Fout

Juist

Goed of slecht voor het milieu? Warre geeft een spelcomputer die nog goed werkt aan een vriend.

Goed of slecht voor het milieu? Mira gooit haar kapotte gsm gewoon in de vuilnisbak. Slecht

Goed

In mijn gsm zit zilver. Juist of fout? Juist

PMD staat voor Potloden, Materialen en Dozen. Juist of fout? Fout (Plastic flessen en flacons, Metaal en Drinkkartons)

Kan je een kapotte gsm naar de Kringwinkel brengen? Ja of neen? Neen

Een spaarlamp die stuk is, gooi je in de vuilnisbak. Juist of fout? Fout (naar het containerpark of een elektrozaak)

Een PMD-zak is groen. Juist of fout? Fout (blauw)

Kan je een oud televisietoestel dat nog werkt naar de Kringwinkel brengen? Ja of neen? Ja

Een elektrowinkel is verplicht een kapot elektro-toestel terug te nemen voor recyclage, wanneer je een nieuw koopt. Juist

De oplader van mijn gsm is kapot. Wat is het beste voor het milieu? A. Ik gooi hem in de vuilnisbak B. Ik breng hem naar een containerpark. B

Oude wijnflessen mag je in de blauwe PMD-zak stoppen. Ja of neen?

Met een oude kleerkast kan je naar het containerpark. Ja of neen?

Neen

Ja

Kan je een kapotte koelkast naar het containerpark brengen? Ja of neen?

Een kapotte zaklamp hoort bij het elektroafval. Juist of fout? Juist (er zitten batterijen in)

Ja

Mijn computer is oud, maar hij werkt nog. Wat is het beste voor het milieu? A. Ik breng hem naar het containerpark. B. Ik breng hem naar de Kringwinkel. B

Waarom mag een kapotte spaarlamp niet in de glasbak? A. Omdat er gevaarlijke stoffen zoals kwik inzitten. B. Omdat een kapotte spaarlamp kan hersteld worden. A

Door zelf te sorteren help je mee aan een schone planeet. Juist of fout? Juist

GFT staat voor Groente-, Fruit- en Tuinafval. Juist of fout? Juist

Waarom is het belangrijk dat een kapotte koelkast correct wordt ontmanteld? A. Omdat er nog etensresten kunnen inzitten die gaan stinken. B. Omdat er schadelijke gassen inzitten die correct moeten verwijderd worden. B

Een leeg melkkarton kan niet gerecycleerd worden. Juist of fout? Fout


21

In een gsm zit er goud. Juist of fout? Juist

Een apparaat met een snoer of een batterij noemen we elektro-afval. Juist of fout?

In een koelkast zitten giftige stoffen? Juist of fout? Juist

Juist

Wat hoort niet in het rijtje thuis? Een gsmoplader, een usb-kabel, de kartonnen doos waarin alles verpakt zit. De doos mag bij het papierafval, de rest is elektro-afval.

Is dit de juiste volgorde: eerst sorteren, dan recycleren? Ja of neen? Ja

De tennisbal, de rest is elektro-afval

Een overschotje hamburger mag op de composthoop. Juist of fout?

Wat hoort niet in het rijtje thuis? Een televisie, een MP3-speler, een skateboard.

Fout

Het skateboard, de rest is elektro-afval

Wat zit er niet in mijn gsm? Plastic, goud, hout.

Van tuinafval wordt compost gemaakt. Compost is heel lekker met kip en frietjes. Juist of fout?

Hout

Wat hoort niet in het rijtje thuis? Een dvd-speler, een computerscherm, een tennisbal.

Om papier te maken heb je hout (en dus bomen) nodig. Juist of fout? Juist

Wat werkt op elektriciteit of een batterij? Een strandvlieger of een zaklamp? Een zaklamp

Fout

Wat werkt op elektriciteit of een batterij? Een wekkerradio of een kurkentrekker?

Wat werkt op elektriciteit of een batterij? Een nachtlampje of een springbal?

Een wekkerradio

Een nachtlampje

Plastic flessen worden ingezameld en opnieuw gevuld met frisdrank. Juist of fout?

Waarom is het belangrijk dat elektro-apparaten worden gerecycleerd? A. Zo komen er geen gevaarlijke stoffen in het milieu. B. Zo kunnen ze geen brand veroorzaken.

Wat is het beste voor het milieu? A. Mijn gsm is niet meer leuk, ik gooi hem weg. B. Ik geef mijn oude gsm aan iemand anders. B

Fout

Waar moet een lege glazen bokaal naartoe? Glasbak

A

Waar moet een kapotte computer naartoe?

Waar moet een kapotte spaarlamp naartoe?

Waar moet een gsm die stuk is naartoe?

Containerpark of elektrowinkel waar je je oud toestel afgeeft en een nieuw gelijkaardig toestel koopt

Containerpark of elektrowinkel

Containerpark of elektrowinkel waar je je oud toestel afgeeft en een gelijkaardig nieuw toestel koopt

Waar moet een leeg plastic flesje water naartoe?

Waar moet een leeg blikje frisdrank naartoe? Blauwe PMD-zak

Blauwe PMD-zak

Wat is het beste voor het milieu? A. Mijn bureaulamp is kapot, ik breng ze naar de elektrowinkel en koop er een nieuwe. B. Mijn bureaulamp is kapot, ik gooi ze in de vuilnisbak. A

22


Wat is het beste voor het milieu? A. Mijn MP3-speler is kapot, ik breng hem naar de elektrowinkel waar ik een nieuwe koop. B. Mijn MP3-speler is kapot, ik gooi hem in de vuilnisbak. A

Bij de verwerking van elektro-apparaten wordt het metaal met een reuzemagneet uit het andere afval gehaald, en nadien gesmolten voor hergebruik. Juist of fout? Juist

Waar moet een leeg blik hondenvoer naartoe? Blauwe PMD-zak

Waarvan wordt papier gemaakt?

Waar moet een kapotte microgolfoven naartoe?

Hout


Waar moet een kapotte iPod naartoe? Containerpark of elektrowinkel waar je je oud toestel afgeeft en een gelijkaardig nieuw toestel koopt

Waar moet een leeg drankkarton fruitsap naartoe?

Goed of slecht voor het milieu? Lena koopt vooral voedingswaren die niet in wegwerpverpakking zitten. Goed

Waar moet een oude krant naartoe? Papier

Blauwe PMD-zak

Slecht

Waar moet een kapotte vaatwasser naartoe? Containerpark of elektrowinkel waar je een gelijkaardig toestel koopt en die je oud toestel komt ophalen

Waar moeten oude kleren naartoe? Containerpark of Kringwinkel

Waar moet gebruikt frituurvet naartoe?

Waar moet het klokhuis van mijn appel naartoe?

Containerpark (klein gevaarlijk afval)

Groente-, Fruit- en Tuinafval (kan gecomposteerd worden)

Groente-, fruit- en tuinafval wordt verzameld om als compost te gebruiken. Juist of fout?

Goed of slecht voor het milieu? Emma drinkt altijd blikjes frisdrank.

Zwerfvuil opruimen kost heel veel geld. Juist of fout? Juist (door de werkuren van de mensen die de opruiming moeten doen)

Juist

Glas kan oneindig vaak hersmolten en hergebruikt worden. Juist

Bij de sortering van PMD wordt het metaal met een reuzemagneet uit het andere afval gehaald, en nadien gesmolten voor hergebruik. Juist


23

Vragen en antwoorden spelkaarten 3de graad Wat werkt op elektriciteit of een batterij? Een MP3speler of een fietsbel. MP3-speler

Wat werkt op elektriciteit of een batterij? Een wekkerradio of een kurkentrekker

Wat werkt op elektriciteit of een batterij? Een nachtlampje of een springbal? Nachtlampje

Wekkerradio

Waar moet gebruikt frituurvet naartoe?

Waar moet het klokhuis van mijn appel naartoe?

Containerpark (klein gevaarlijk afval)

Groente- Fruit- en Tuinafval (kan gecomposteerd worden)

Een elektrozaak is verplicht een elektrisch toestel dat kapot is terug te nemen voor recyclage wanneer je een nieuw koopt. Juist of fout?

Het duurt 10 jaar vooraleer een blikje cola in de natuur vergaat. Juist of fout?

Het duurt 1 tot 3 jaar voor een bananenschil in de natuur vergaat. Juist of fout?

Fout (zeker 50 jaar)

Juist

Waarvan wordt papier gemaakt?

Waarvan wordt plastic gemaakt?

Hout

Aardolie

Waar kan een oude koelkast die nog werkt naartoe?

Waar kan een spelcomputer die nog werkt maar waar je op uitgekeken bent naartoe?

Juist

Wat werkt op elektriciteit of een batterij? Een strandvlieger of een zaklamp.

Waar kan een oude computer die nog werkt naartoe? Kringwinkel of wegschenken aan iemand die het nog kan gebruiken

Zaklamp

Waar kan een oude TV die nog werkt naartoe? Kringwinkel of wegschenken aan iemand die het nog kan gebruiken

Glas kan oneindig vaak hersmolten en hergebruikt worden. Juist of fout?

Zwerfvuil opruimen kost heel veel geld. Juist of fout?


Het duurt 2 jaar voor een sigarettenpeuk in de natuur vergaat. Juist of fout?

Juist

Juist (de werkuren van de mensen die dit moeten doen)

Waarvan wordt een drankblikje gemaakt?

Waarvan wordt een fleecetrui gemaakt?

Waarvan wordt glas gemaakt?

Een dun laagje staal, soms ook aluminium.

Van gerecycleerd plastic en dus van aardolie

Zand (meer bepaald fijn kwartszand)

Uit 1000 kg kapotte gsm’s kan 300g goud gehaald worden om te hergebruiken. Juist of fout?

Breng je een defect elektrisch toestel naar een containerpark of een elektrozaak dan worden alle onderdelen hergebruikt of veilig verwijderd. Juist of fout?

Breng je een kapotte spaarlamp naar een containerpark dan worden het glas, het metaal en de gevaarlijke stoffen gescheiden en hergebruikt. Juist of fout? Juist.

Het duurt 1 tot 2 maanden voor een blad papier in de natuur vergaat. Juist of fout? Fout (1 tot 2 jaar)

24



Juist

Juist

Juist

Gekookte etensresten moeten bij het restafval want die kunnen niet gecomposteerd worden. Juist of fout? Juist (of je geeft ze aan je kippen)

Wat is het beste voor het milieu? A. In de winkel een plastic zak vragen. B. Zelf van thuis een zak meenemen. B

Waarvan wordt karton gemaakt?

Waarvan wordt een PETfles gemaakt?

Waarvan wordt zilverpapier gemaakt?

Hout

Aardolie

Aluminium

In een gsm zitten meer dan tien verschillende soorten metalen. Juist of fout?

In een koelkast zit schadelijk gas. Juist of fout?

B

Juist

Juist

Juist

Wat is het beste voor het milieu? A. Elke dag een plastic flesje water meebrengen naar school. B. Elke dag een drinkbus vullen.

Belgen behoren tot de beste afvalsorteerders ter wereld. Juist of fout?

Waarom mag een kapotte spaarlamp niet in de glasbak? A. Omdat er gevaarlijke stoffen zoals kwik inzit. B. omdat een kapotte spaarlamp kan hersteld worden. A

Waarom is het belangrijk om elektrische toestellen naar een containerpark of een elektrozaak te brengen? A. Dan krijg je korting op een nieuw toestel. B. Dan worden de gevaarlijke stoffen er uit gehaald en sommige materialen opnieuw gebruikt. B

Waar moet een lege batterij naartoe?

Waar moet een defecte computer naartoe?

Waar moet een kapotte spaarlamp naartoe?

Containerpark, inzameldozen in winkels, in scholen,…


Containerpark of elektrowinkel waar je een nieuwe lamp koopt

Lege batterijen horen bij restafval. Juist of fout? Fout, ze horen bij Klein Gevaarlijk Afval

Ik krijg een reclamefolder in een plastic verpakking in de brievenbus. Wat is het beste voor het milieu? A. Ik gooi hem in de vuilnisbak. B. Ik doe de plastic verpakking in de vuilnisbak en de folder bij het oud papier.

Een diepvries kan niet gerecycleerd worden. Juist of fout? Fout (wordt uit elkaar gehaald, schadelijke stoffen worden verwijderd en de materialen worden herwonnen)

Een televisietoestel kan niet gerecycleerd worden. Juist of fout? Fout (wordt uit elkaar gehaald, schadelijke stoffen worden verwijderd en de materialen worden herwonnen)

Wat is het best voor het milieu? A. Ik wikkel mijn boterhammen in zilverpapier. B. Ik steek mijn boterhammen in een brooddoos.

B

Wat is het beste voor het milieu? Mijn computer is oud, maar hij werkt nog. A. Ik breng hem naar het containerpark. B. Ik breng hem naar de Kringwinkel.

Waar moet een gsm die stuk is naartoe?

Waar moet een defecte iPod naartoe?

Waar moet een defecte microgolfoven naartoe?




Een droogkast kan niet gerecycleerd worden. Juist of fout? Fout (wordt uit elkaar gehaald, schadelijke stoffen worden verwijderd en de materialen worden herwonnen)

Wat is het best voor het milieu? A. Een nieuwe batterij kopen. B. Een herbruikbare batterij opladen. B

B

Een staanlamp kan niet gerecycleerd worden. Juist of fout? Fout (wordt uit elkaar gehaald, schadelijke stoffen worden verwijderd en de materialen worden herwonnen)

Wat is het best voor het milieu? De oplader van mijn gsm is kapot. A. Ik gooi hem in de vuilnisbak. B. Ik breng hem naar een containerpark.

B

Een iPod die niet meer werkt gooi je in de vuilnisbak. Juist of fout? Fout (naar het containerpark of een elektrozaak)

Batterijen kunnen niet worden gerecycleerd? Juist of fout? Fout, kan wel

B


25

Waar moet een defecte vaatwasser naartoe?

Waar moet een defecte televisietoestel naartoe?

Waar moet een defecte koelkast naartoe?

Containerpark of elektrowinkel waar je een gelijkaardig toestel koopt en die je oud toestel komt ophalen

containerpark of elektrowinkel waar je je oud toestel afgeeft en een gelijkaardig toestel koopt

Containerpark of elektrowinkel waar je een gelijkaardig toestel koopt en die je oud toestel komt ophalen

Een spaarlamp die stuk is gooi je in de vuilnisbak. Juist of fout? Fout (naar het containerpark of een elektrozaak)

Een drankkarton bestaat uit een laagje karton, een laagje aluminium en een laagje plastic. Juist of fout? Juist

Juist (Recupel-bijdrage zie je op het kasticket staan)

Wat hoort niet in het rijtje thuis? Een dvd-speler, een computerscherm, een tennisbal

Wat hoort niet in het rijtje thuis? Een televisie, een MP3-speler, een skateboard.

De tennisbal. De rest is elektro-afval.

Het skateboard, de rest is elektro-afval.

Wat hoort niet in het rijtje thuis? Een gsm-oplader, een usb-kabel, de kartonnen doos waarin alles verpakt zit.

Waar moet een lege glazen bokaal naartoe?

Waar moet een leeg plastic flesje water naartoe?

Glasbak

Voor elke gsm, televisie of MP3-speler die je koopt, betaal je een Recupel-bijdrage die gebruikt wordt voor het recycleren van elektro-toestellen. Juist of fout?

De doos mag bij het papierafval, de rest is elektro-afval

Waar moet een leeg blikje frisdrank naartoe? Blauwe PMD-zak

Blauwe PMD-zak

Groente-, Fruit- en Tuinafval wordt verzameld om als kompost te gebruiken. Juist of fout? Juist

Waarom is het belangrijk dat een kapotte koelkast correct wordt ontmanteld? A. Omdat er nog etensresten kunnen inzitten die gaan stinken. B. Omdat er schadelijke gassen inzitten die correct moeten verwijderd worden. B

Waar moet een leeg blik hondenvoer naartoe? Blauwe PMD-zak

Frituurvet dat in een containerpark wordt ingezameld kan nog gebruikt worden als brandstof. Juist of fout? Juist

Waarom is het belangrijk om batterijen niet in de natuur te gooien? A. Omdat er gevaarlijke stoffen inzitten die de bodem vervuilen en zo in de voedselketen belanden. B. Omdat batterijen altijd kunnen hergebruikt worden.

Gebruikte batterijen breng je naar de verzameldoos aan de ingang van de supermarkt. Juist of fout? Juist

Wat zit er niet in mijn gsm? Plastic, goud, hout Hout

A (B is fout, je hebt herlaadbare en niet-herlaadbare batterijen)

Waar moet een leeg drankkarton fruitsap naartoe?

Waar moet een plastic potje yoghurt naartoe? Restafval

Blauwe PMD-zak

Gebruikt glas wordt gesmolten om er nieuw glas van te maken. Juist of fout?

In mijn gsm zit zilver. Juist of fout? Juist

Juist

Waarom is het belangrijk dat elektro-apparaten worden gerecycleerd? A. Zo komen geen gevaarlijke stoffen in het milieu. B. Zo kunnen ze geen brand veroorzaken.

Waarom is het belangrijk dat elektro-apparaten die nog bruikbaar zijn een tweede leven krijgen? A. Omdat ze dan sneller op de afvalberg terechtkomen. B. Omdat er dan minder afval wordt geproduceerd.

A

B

Bij de sortering van PMD wordt het metaal met een reuzemagneet uit het andere afval gehaald, en nadien gesmolten voor hergebruik. Juist of fout? Juist

Wat is het best voor het milieu? A. Mijn gsm is niet meer leuk ik gooi hem weg. B. Ik geef mijn oude gsm aan iemand anders. B

26


Waar moet een oude krant naartoe? Papier

Waar moeten de schillen van mijn appelsien naartoe?

Waar moeten oude kleren naartoe? Containerpark of Kringwinkel

Groente-, Fruit- en Tuinafval (kan gecomposteerd worden)

KGA breng je naar het containerpark. KGA staat voor Klein Giftig Afval. Juist of fout? Fout (Klein Gevaarlijk Afval)

Van 27 PET-flessen kan men 1 fleecetrui maken. Juist of fout? Juist

Wat is het best voor het milieu? A. Mijn bureaulamp is kapot ik breng hem naar de elektrozaak waar ik een nieuwe koop. B. Mijn bureaulamp is kapot ik gooi hem in de vuilnisbak. A

Bij de verwerking van elektro-apparaten wordt het drijvende plastic uit een waterbad gehaald, en nadien gesmolten voor hergebruik. Juist of fout? Juist

Oplaadbare batterijen gaan veel langer mee. Juist of fout?

Wat is het best voor het milieu? A. Mijn MP3speler is kapot ik breng hem naar de elektrozaak waar ik een nieuwe koop. B. Mijn MP3-speler is kapot ik gooi hem in de vuilnisbak.

Een glazen fles met een metalen schroefdeksel mag in de glasbak. Juist of fout? Fout (de glazen fles wel, het metalen schroefdeksel moet bij PMD)

Bij de verwerking van elektro-apparaten wordt het metaal met een reuzemagneet uit het andere afval gehaald, en nadien gesmolten voor hergebruik. Juist of fout? Juist

A

Wanneer je je gsm weggooit moet je de batterij eruit halen? Juist of fout? Juist (moet in de inzameldozen voor batterijen)

Batterijen bevatten kostbare stoffen die opnieuw gebruikt kunnen worden. Juist of fout? Juist

Juist

In de sleutel van de auto zit soms een batterij? Juist of fout? Juist

Een batterij lekt nooit? Juist of fout? Fout (als je een toestel lange tijd niet meer gebruikt kun je de batterij er beter uithalen, het gevaar bestaat dat ze begint te lekken)


27

Les 3

Aandacht voor elektro-afval

DOELSTELLINGEN VAN DE LES • Begrippen leren kennen • Verbanden leren leggen • Inzien dat persoonlijk gedrag belangrijke gevolgen heeft We leren • dat we zelf actief kunnen bijdragen aan het sorteren en recycleren van afval. • dat afval soms rondslingert in huis zonder dat we het zelf beseffen. • dat iedereen kan helpen om afval slim te sorteren. • dat we zelf een tweede leven kunnen geven aan afval. • dat een schonere wereld thuis begint.

Lesverloop Tijdens het bordspel hebben de leerlingen kennisgemaakt met de elektrotoestellen die ze ook thuis terugvinden. Deze les staat helemaal in het teken van de inzameling en recyclage van elektro-afval. De insteek voor de les is een aantal opdrachten die de leerlingen vooraf mee krijgen naar huis. Overloop dus vooraf samen het opdrachtenblad bij les 3. Bij elektro-afval is er een belangrijk onderscheid tussen toestellen die nog gebruikt kunnen worden en toestellen die stuk zijn. Eerste mogelijkheid Als het toestel niet meer bruikbaar is, breng je het naar het containerpark of de elektrowinkel waar je een nieuw gelijkaardig toestel koopt. Ook als de winkelier thuis een nieuwe koelkast levert, is hij verplicht om de oude mee te nemen. Tweede mogelijkheid Als je een oude stofzuiger die nog perfect werkt, niet langer wil gebruiken, kan je hem ook weggeven aan een kennis, school of jeugdbeweging. Of je kan hem een tweede leven geven door hem naar de Kringwinkel te brengen. Daar wordt het oude toestel opgeknapt en verkocht aan een verminderde prijs.

28


In de les worden de antwoorden op het opdrachtenblad besproken. De leerlingen vertellen over hun bezoek aan het containerpark. Hoe is zo’n park georganiseerd? Wat doet de parkwachter? Waarom staan er zoveel verschillende containers? Tip: Sommige intercommunales organiseren klasbezoeken aan het containerpark. Informeer ernaar. Eventueel vertellen de leerlingen over hun bezoek aan de Kringwinkel. Wat kun je daar allemaal kopen? Hoe komt het dat je daar nog zo veel bruikbare zaken kan kopen tegen goedkope prijzen. Wat gebeurt er met het elektro-afval zodra je het afgeleverd hebt in het containerpark? De leerlingen kunnen de 3D-animatie over de recyclagecyclus bekijken op www.recupel.be/recyclagecyclus. Ook in de leerlingenkrant, die ze mee naar huis krijgen, komen ze daar meer over te weten.


29

Opdrachtenblad 1. Staan er thuis elektro-apparaten die niet meer gebruikt worden of die stuk zijn, en dus bij het elektro-afval horen? Even opfrissen. Weet je nog wat elektro-afval is? Alle apparaten waar een snoer of stekker aan vastzit, of die op batterijen werken. Schrijf ze op.

2. Ben je ooit met je papa of mama naar het containerpark geweest? Weet je nog wat je toen weggebracht hebt? Schrijf 3 dingen op. Als je er niet bij was, weten je ouders het misschien nog.

1 2 3

3. Heb je al ooit een Kringwinkel bezocht? Ga thuis op zoek naar 3 voorwerpen of toestellen die naar de Kringwinkel gebracht kunnen worden. Zoek op internet het adres van een Kringwinkel in je buurt. Het adres is Deze voorwerpen kunnen zeker een tweede leven krijgen in de Kringwinkel:

1 2 3

kopiëren

Nog meer tips en ideeën • De leerlingenkrant is een samenvatting van de belangrijkste leerinhouden uit de drie lessen rond het thema ‘Met de R van Recycleren’. Je vindt er ook extra informatie, bijvoorbeeld over de recyclagecyclus van elektro-afval. Dat verhaal sluit aan bij de 3D-animatie over de verwerking van elektroafval. Zie www.recupel.be/recyclagecyclus

• Op www.energielabel.be kan je berekenen hoeveel euro je met een zuinig toestel kan besparen, vergeleken met je oude apparaat. Voor elk toestel vind je hier ook duurzame tips inzake efficiënt en duurzaam gebruik.

• Op www.watmetmijnlamp.be leer je waar je kapotte lampen kan achterlaten. • De Recycle!-app (versie voor iOS en Android beschikbaar) helpt je juist te sorteren. Je vindt er bijvoorbeeld ook het dichtstbijzijnde containerpark.

• Integreer dit pakket in het bredere programma van je school rond duurzame ontwikkeling. Extra tips vind je op www.mosvlaanderen.be.

• Waarom geen afvalactie op school organiseren? Je kan ook zelf kleine elektrotoestellen inzamelen (zoals gsm’s, spelconsoles …). Recupel stelt daarvoor speciale inzamelboxen ter beschikking (aanvragen via campaign@recupel. be). Zo’n actie is ook een goede gelegenheid om de volledige boodschap over recycleren en sorteren op een concrete manier mee te geven. Welke soorten afval? Wat moet waar naartoe? Wat kan naar het containerpark? Wat naar de Kringwinkel?

Met de klas op stap • In Technopolis en het Pass vind je speciale modules over recycleren en sorteren. Meer info op www.recupel.be/scholen.

• Bezoek een Kringwinkel in je buurt (www.dekringwinkel.be) of een containerpark (meer info bij jouw intercommunale of gemeente).


31

v.u.: Recupel, Peter Sabbe, A.Reyerslaan 80, 1030 Brussel

Leerkrachtenhandleiding bij het klasspel voor de 2de en 3de graad basisonderwijs

Recommend Documents