Leergang Maatschappelijk Rendement Woningcorporaties Data
De maatschappelijke effecten van activiteiten
14 juni 2012
Woningcorporaties voeren allerlei volkshuisvestelijke kerntaken uit zoals behe-
28 juni 2012
ren en verhuren van sociale huurwoningen, sloop en nieuwbouw van woningen, renovatie en verkoop van woningen etc. Daarnaast worden er allerlei activiteiten ontplooid in het kader van leefbaarheid, zorg en welzijn, denk aan de
Locatie
realisatie van vastgoed ten behoeve van maatschappelijke functies (bedrijfs-
Hoog Brabant, Utrecht
verzamelgebouwen, gezondheidscentra, brede scholen, buurthuizen), aan het aanbieden van leerwerktrajecten, het installeren van huismeesters of ‘achter de voordeur’ projecten. Allemaal gewaardeerde initiatieven, maar wat zijn
Begrippen
eigenlijk de maatschappelijke effecten van al die activiteiten?
MAATSCHAPPELIJKE
Terwijl de woningcorpora-
EFFECTEN
tie de financiële gevolgen
MAATSCHAPPELIJK
van die activiteiten goed
RENDEMENT
kent, heeft zij vaak weinig
KOSTEN BATEN ANALYSES
inzicht in het maatschappelijk effect. Voor leef-
ALLOCATIE VAN
baarheidsprojecten (maat-
MIDDELEN AFWEGINGSKADER
schappelijk vastgoed, leerwerkprojecten e.d.) is in het recente verleden – in het kader van enkele experimenten – al enig onderzoek gedaan naar het maatschappelijk effect en de maatschappelijke waardering ervan. Maar als het gaat om de primaire volks-
Kerndocenten RIGO Edgar Wever Peter van Os Freddie Rosenberg
huisvestelijke activiteiten (sloop, nieuwbouw, aankoop, renovatie etc.) is hier weinig tot geen inzicht in en kunnen de effecten van die activiteiten zeker niet in euro’s worden uitgedrukt. Wat is bijvoorbeeld het maatschappelijke effect van nieuwbouw op de woonlasten, de slaagkans van woningzoekenden en de kwaliteit van het wonen? Wat is de monetaire waarde van een hogere slaagkans en van het realiseren van een bepaalde kwaliteit voor een specifieke doelgroep? En hoe verhoudt die waarde zich tot die van een huismeester?
Doel en inhoud van de leergang In deze leergang Maatschappelijk Rendement Woningcorporaties geven we inzicht in de maatschappelijke gevolgen (het rendement) van (kern)taken zoals sloop, nieuwbouw van woningen en maatschappelijk vastgoed, beheer, renovatie, verkoop, welzijnsactiviteiten etc. We gaan in op methoden en technieken om de omvang van effecten te bepalen, te meten en te waarderen, mede aan de hand van praktijkvoorbeelden. Daarnaast gaan we in op methoden om de meest kansrijke activiteiten te achterhalen in het licht van de gestelde maatschappelijke doelen (de gewenste effecten of ‘outcome’).
RIGO Research & Advies BV
Kennis van de maatschappelijke kosten-batenanalyse en inzicht in de allocatie van middelen Door middel van het beleidsondersteunende afwegingsinstrument Maatschappelijke Kosten-batenanalyse (MKBA) zullen we aangeven hoe in theorie de maatschappelijke effecten in geld kunnen worden uitgedrukt en gerelateerd aan de bedrijfseconomische effecten. Vervolgens zullen we deze methodiek aan de hand van specifieke praktijkvoorbeelden illustreren, inclusief enkele rekenvoorbeelden. De MKBA is een instrument dat vooral sterk is in het inzichtelijk maken van de kosten en baten van een individueel project en van verschillen uitvoeringsvarianten binnen zo’n project. De corporatie voert echter vele projecten uit of heeft vele projectplannen klaarliggen. Al die verschillende activiteiten vragen om uiteenlopende investeringen en leiden tot uiteenlopende maatschappelijke baten. De corporatie zal haar beschikbare budget optimaal willen toedelen aan al die activiteiten. Bij die toedeling speelt niet alleen het maatschappelijk rendement van projecten een rol, maar ook bijvoorbeeld in hoeverre activiteiten bijdragen aan de beoogde portefeuillestrategie. Daarom schenken we in de leergang ook aandacht aan het proces van alloceren van middelen en hulpmiddelen die daarbij bruikbaar zijn. Daarbij gaan we nader in op de Multi-Criteria-Analyse. Met dit alles wordt de woningcorporatie een breed denkraam en afwegingskader geboden.
Opbouw van de leergang De leergang bestaat uit 2 dagen van elk 2 dagdelen. De indeling van de vier dagdelen is als volgt: Dagdeel
Onderwerp
1
De beleidscyclus en de allocatiefunctie bij woningcorporaties
2
De (kern) activiteiten van woningcorporaties en effecten
3
De maatschappelijke kosten-batenanalyse
4
Alloceren van middelen. De Multi-Criteria-Analyse
Data 14 juni 2012
28 juni 2012
De leergang is interactief opgezet. Gedurende de leergang vinden enkele workshops plaats. Na dag 1 krijgen de cursisten een huiswerkopdracht mee die in dag 2 wordt besproken.
Voor wie De leergang is bedoeld voor directieleden, MT-leden en stafmedewerkers die verantwoordelijk zijn voor of belangrijke bijdragen leveren aan de sturing van de eigen organisatie en zich grondig willen verdiepen in het gebruik van instrumenten voor beleidsvorming en besluitvorming. De leergang is zowel bedoeld voor generalisten als specialisten, zowel vanuit de financiële als vanuit de volkshuisvestelijke hoek. Er is geen specifieke basiskennis vereist.
De in-company versie om kennis te maken met het Maatschappelijk Rendement van Woningcorporaties. In sommige gevallen verdient het de voorkeur om een in-company cursus te organiseren. Uiteraard is dat altijd mogelijk. In overleg stellen we het lesprogramma samen. De duur kan variëren van een tot twee dagen, afhankelijk van de gewenste diepgang en / of selectie van onderwerpen.
RIGO Research & Advies BV
Eindresultaat U beschikt over een breder denkraam dat u kunt toepassen bij de afweging van allerlei activiteiten binnen de corporatie. Dit wordt bereikt door inzicht in en kennis van:
De beleidscyclus van corporaties;
Mogelijke strategieën om de gewenste maatschappelijke effecten te bereiken.
De bedrijfseconomische en maatschappelijke effecten van (kern)activiteiten.
Methoden en technieken voor het herkennen en verkennen van effecten.
Methoden om effecten te leren waarderen, in geld uit te drukken.
Het gedachtegoed van de Maatschappelijke Kosten-batenanalyse.
Afwegings-, allocatie- en besluitvormingsprocessen met o.a. een introductie op de Multi-Criteria-Analyse.
Kenmerken van de RIGO-aanpak
Samenhangend: maatschappelijke prestaties en financiële mogelijkheden hangen als communicerende vaten samen. RIGO hanteert deze samenhang als uitgangspunt in haar concepten en modellen.
Praktisch: concepten krijgen pas waarde als er praktisch hanteerbaar gereedschap is om de concepten concreet te kunnen toepassen. RIGO ontwikkelt dit gereedschap.
Gedegen: RIGO is kritisch ten aanzien van de validiteit van concepten en modellen.
Enige praktische informatie De leergang bestaat uit twee donderdagen van 9.30 uur tot 16.30 uur. De bijeenkomsten vinden plaats in Hoog Brabant nabij station Utrecht Centraal. Presentatie, zelfwerkzaamheid in groepen, terugkoppeling en uitwisseling zorgen voor een gevarieerde invulling. Deelnemers krijgen op dag 1 een huiswerkopdracht mee en krijgen tevens suggesties voor 'verder lezen'.
Aanmelding Aanmelding kan met bijgevoegd formulier: - Opsturen naar RIGO, t.a.v. Juliette Uitdenbogaard, Antwoordnummer 11214, 1000 PE Amsterdam - Of faxen naar 020 - 627 68 40.
RIGO Research & Advies BV
Kerndocenten Peter van Os, RIGO Telefoon: 020 – 522 11 12 Email:
[email protected]
Edgar Wever, RIGO Telefoon: 020 – 522 11 91 Email:
[email protected]
Freddie Rosenberg, RIGO Telefoon: 020 – 522 11 58 Email:
[email protected]
Peter van Os, partner bij RIGO, werkt
Edgar Wever is senior adviseur bij RIGO
Freddie Rosenberg is sinds 2007 is als
sinds 1 oktober 2003 bij RIGO. Hij richt
met 18 jaar onderzoekservaring en een
partner verbonden aan RIGO en richt
zijn onderzoeks- en advieswerkzaam-
specialist op het gebied van Maat-
zich op economisch onderzoek naar
heden bij RIGO vooral op vastgoedstu-
schappelijke
Batenanalyses
ruimtelijke ordening en infrastructurele
ring en maatschappelijke sturing bij
(MKBA). Edgar’s passie bestaat uit het
vraagstukken. Hij heeft grote ervaring
woningcorporaties – zowel de inhoude-
ondersteunen van gemeenten, provin-
met toepassing en methodiekontwikke-
lijke als de procesmatige aspecten.
cies, ministeries en woningcorporaties
ling
Daarnaast is hij thuis in stedelijke her-
bij hun afwegingen voor veelsoortige
batenanalyse (MKBA ) op velerlei ter-
structurering (organisatie, proces en
projecten en beleidsvoornemens. Het
reinen. Freddie was projectleider van
financiën) en meer specifieke thema’s
gaat dan om plannen in een breed
het Onderzoek Economische Effecten
rond het wonen en de corporatiesector
scala van beleidsvelden zoals investe-
Infrastructuur wat uitmondde in de
zoals
huurbeleid,
ringen in het sociale domein (zoals de
OEI-leidraad: het meest gezaghebben-
maatschappelijk
wijkaanpak), integrale gebiedsontwik-
de document op het gebied van de
ondernemen.
kelingen, natuur, recreatie, infrastruc-
MKBA. Bij RIGO heeft Freddie zich
Voordat hij bij RIGO kwam heeft Peter
tuur/mobiliteit etc. Vanwege een ge-
gespecialiseerd in de kosten en baten
bijna tien jaar bij Mitros gewerkt, een
bleken grote klantbehoefte heeft Edgar
van stedelijke vernieuwing, wijkaanpak
grote woningcorporatie in Utrecht. Hij
binnen z’n vakgebied van de MKBA
en leefbaarheidsinterventies. In zijn rol
bekleedde daar beleids- en manage-
samen met collega’s een methode
als expert ondersteunt hij het kennis-
mentfuncties. Daarvoor werkte hij
ontwikkeld om leefbaarheidseffecten
centrum voor woningcorporaties, Tien
jarenlang als adviseur bij enkele kleine
in woonwijken als gevolg van allerlei
voor MKBA, met als doel de kennis over
adviesorganisaties.
typen binnenstedelijke ingrepen (fysiek
de effectiviteit en efficiency van die
en sociaal) inzichtelijk te maken. Hierbij
interventies te versterken.
is een koppeling gemaakt tussen twee
Van 1981 tot 1991 heeft hij financieel-
beproefde instrumenten, de MKBA en
economisch onderzoek verricht voor
de Leefbaarometer.
een internationale bank in het buiten-
RIGO-werkzaamheden, een promotie-
Edgar studeerde Economische Geogra-
land. Sinds 1991 heeft Freddie gewerkt
onderzoek naar de allocatiefunctie bij
fie aan de Rijksuniversiteit Groningen.
bij verschillende onderzoeksinstellin-
woningcorporaties. Door deze brede
Voordat hij bij RIGO in 2007 dienst
gen waaronder de Adviesdienst Ver-
achtergrond is Peter een analytisch
trad, was hij werkzaam bij Arcadis en
keer en Vervoer, ECORYS en SEO. In die
ingestelde generalist met een blijvende
Buck Consultants International.
periode heeft hij zich steeds verder
kwaliteitsbeleid,
samenwerking
en
Van oorsprong is Peter civiel-planoloog. Tevens heeft hij een masteropleiding in strategisch
management
gevolgd.
Momenteel verricht Peter, naast zijn
Kosten
van
maatschappelijke
kosten-
liefde voor stedelijke vraagstukken en
gespecialiseerd op het gebied van de
volkshuisvesting.
MKBA.
RIGO Research & Advies BV
Opzet van de leergang Dag 1, ochtend: de beleidscyclus en de allocatiefunctie
De plaats van afwegen, alloceren en besluiten in de beleidscyclus, het Logische Model en de verandertheorie De relatie tussen maatschappelijke sturing, vastgoedsturing en financiële sturing; allocatie in de corporatiesector Bedrijfseconomische effecten en maatschappelijke effecten; directe en indirecte, interne en externe effecten Dag 1, middag: workshops; de relatie tussen activiteiten en effecten
Workshop ‘effecten’ (Kern)taken van woningcorporaties; overzicht typen effecten en informatiebronnen Methoden en technieken om effecten van (kern)taken te bepalen Presentatie enkele praktijkvoorbeelden en huiswerkopdracht Dag 2, ochtend: een introductie op de Maatschappelijke Kosten-batenanalyse (MKBA) Bespreken huiswerkopdracht
Toepassingsvelden MKBA en de rol in de besluitvorming De techniek van de MKBA: omgevings- en probleemanalyse, alternatieven, netto contante waarde, scenario’s Praktische toepassingen MKBA, kennisontwikkeling corporatiesector, kengetallen Dag 2, middag: afwegen, alloceren en besluiten als proces Workshop MKBA
Het interne proces: alloceren van middelen; maatschappelijk rendement versus doelen en financiële kaders De Multi-Criteria-Analyse als hulpmiddel bij allocatie van middelen
Afronding en evaluatie
RIGO Research & Advies BV
