IN TRANSITIE Naar meer maatschappelijk rendement

IN TRANSITIE Naar meer maatschappelijk rendement

J A A R V E R S L A G 2 0 12

INHOUD Bestuursverslag 4 1

Transitie en transformatie

2

Samen opvoeden en opgroeien

12

3

Veilig opgroeien

16

4

Zorg rondom gezin en school

20

5

Naar meer effectiviteit

24

6

Professionalisering 28

7

Over de grens

32

8

Organisatieontwikkelingen

34

6

Jaarrekening

39

Balans per 31 december 2012

40

Winst en verliesrekening 2012

41

Kasstroomoverzicht 2012

42

Toelichting jaarrekening

43

Toelichting balans

46

Toelichting winst- en verliesrekening

51

Overige gegevens

56

Controleverklaring 57 Producten(overzicht) 60 Medewerk(st)ers 61

IN TRANSITIE Naar meer maatschappelijk rendement

J A A R V E R S L A G 2 0 12

4

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Bestuursverslag

Bestuursverslag van een organisatie in beweging

Werken aan meer maatschappelijk effect In 2012 bestond het Nederlands Jeugdinstituut vijf jaar. Een jaar dat in het teken stond van reorganisatie en krimp. Maar ook een jaar waarin de transitie van de jeugdzorg naar gemeenten een steeds belangrijker thema werd. Alom groeide de overtuiging dat er voor een beter en effectiever jeugdstelsel niet alleen een verschuiving van verantwoordelijkheden nodig is maar ook een inhoudelijke vernieuwing van de hele zorg voor jeugd. Het Nederlands Jeugdinstituut wil daaraan een constructieve bijdrage leveren.

In de eerste vijf jaar van zijn bestaan heeft het

intensiveren we onze samenwerking met externe

Nederlands Jeugdinstituut een indrukwekkende kennis­

partners uit wetenschap, beleid en praktijk. Bijvoorbeeld

collectie opgebouwd en met verschillende partijen hard

in de vorm van kennispraktijknetwerken waar het

gewerkt aan de verdere professionalisering van de

Nederlands Jeugdinstituut samen met inhoudelijke

jeugdsector. Een verhoging van de kwaliteit en

experts van voorzieningen en beleidsmakers aan

effectiviteit van de zorg voor jeugd was daarbij een

actuele vraagstukken in de sector werkt.

belangrijk aandachtspunt. Om beter aan te sluiten bij vragen uit het werkveld en ervoor te zorgen dat

In de nieuwe organisatie laten we de afdelingsstructuur

wetenschap en praktijk elkaars kennis optimaal

los en organiseren we onze activiteiten op het terrein

benutten, hebben we ons in 2012 voorbereid op een

van kennisontwikkeling, kennisbeheer en implementatie

interne reorganisatie. Op die manier streven we ernaar

rond een aantal kernthema’s die aan­sluiten bij actuele

om de komende jaren met onze activiteiten nog meer

vragen uit de jeugdsector. In deze nieuwe benadering

maatschappelijk effect te realiseren.

beperken we ons bovendien niet langer tot een bepaald werkveld. Zo richten we ons bij een kernthema als

Tot 2013 kende het Nederlands Jeugdinstituut een

positief opvoeden niet alleen op voorzieningen in de

afdelingsstructuur waardoor een kenniscentrum en in

pedagogische basisstructuur of het Centrum voor Jeugd

de praktijk opererende afdelingen zich relatief zelf­

en Gezin maar ook op bijvoorbeeld de residentiële

standig konden ontwikkelen. Toen we de opbouwfase

jeugdzorg. Want in een instelling laten kinderen ook

van het instituut achter ons lieten, werd deze organisatie­­

‘gewone’ problemen en ‘gewoon’ lastig gedrag zien

structuur in toenemende mate ervaren als belemmering

waarop je een ‘gewoon’ opvoedantwoord moet geven.

voor een meer gemeenschappelijke focus en

De verschillende kernthema’s worden ondergebracht in

programmering, waarbij kennis uit wetenschap en

de programma’s Positief opvoeden, Participatie, Veilig

praktijk elkaar  versterken. Het is immers van cruciaal

opgroeien, Kwaliteit en effectiviteit in de zorg voor

belang om gevalideerde kennis in te zetten met als doel

jeugd, Professionalisering en Transitie en

de praktijkbeoefening te verbeteren en in de dagelijkse

transformatie.

praktijk van de jeugdsector te toetsen wat écht werkt. Dat stelt ons in staat de kwaliteit van het jeugdstelsel

In het kader van het Kennisprogramma Jeugd dat we

continu te verbeteren met als resultaat effectievere zorg

in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid

voor jeugd en daarmee ook betere kansen voor alle

Welzijn en Sport (VWS) uitvoeren, maakten we in 2012

Nederlandse kinderen en jongeren. Om diezelfde reden

nieuwe afspraken met RIVM Gezond Leven, NCJ, TNO

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Bestuursverslag

en ZonMw. Behalve rond effectiviteit gaan we ook

en de ministeries van VWS en Veiligheid en Justitie

samenwerken op de thema’s professionalisering en

(VenJ). Onder andere door bij te dragen aan de web­site

monitoring vraag en aanbod.

www.voordejeugd.nl en door kennis- en praktijk­

Om ervoor te zorgen dat de kennis over het onderwijs

netwerken op te zetten rond thema’s die voor gemeenten

en de jeugdzorg en vooral de samenhang daartussen

belangrijk zijn. Om gemeenten voor te bereiden op hun

bijgehouden wordt, deed het ministerie van Onderwijs,

nieuwe taken in het jeugdbeleid organi­seerden we in

Cultuur en Wetenschappen (OCW) een beroep op het

2012 onder andere cursussen gericht op de transitie en

Nederlands Jeugdinstituut. Vanaf 2012 beheren wij

stelden we een digitaal dossier samen over de stelsel­

daarom niet alleen kennis over positief jeugdbeleid,

wijziging. In de publicatie Om het kind. Visies op een

professionalisering en de jeugdzorg maar ook kennis

ander jeugdstelsel lieten wij vertegen­woordigers van

over onderwijs gerelateerde opvoed-, opgroei- en

diverse disciplines in de jeugd­sector aan het woord over

zorgvraagstukken.

hun visie op de transitie en de transfor­matie die de zorg voor jeugd zou moeten ondergaan.

In 2012 ondersteunden we de jeugdsector opnieuw met onze kennis, adviezen, onderzoeken, trainingen, data­

Maar ook andere onderwerpen hadden onze aandacht.

banken, congressen en vele publicaties waaronder tal

Zo was eind 2012 het zestigste digitale dossier in

van dossiers op onze website. Daarbij lieten we ons

voorbereiding en richten we ons met uiteenlopende

inspireren door voorbeelden uit binnen- en buitenland.

activiteiten op onder andere positief opvoeden, de

Om meer maatschappelijk rendement te realiseren

aanpak van kindermishandeling, professionalisering,

zochten we ook naar andere manieren om onze kennis

onderwijs en jeugdzorg, werken met prestatie-

aan te bieden. Zo werden de 23.300 ontvangers van de

indicatoren, effectieve interventies, kinderopvang en

digitale nieuwsbrief Jeugdnieuws bij het lezen van een

jeugdwelzijn. Wat de resultaten daarvan waren, kunt

nieuwsbericht doorgeleid naar informatie op onze

u lezen in dit jaarverslag.

website die aansloot bij het onderwerp. Uit een analyse van het bezoekersgedrag op de website bleek dat veel

De economische crisis ging niet aan het Nederlands

lezers die gelegenheid aangrepen om andere kennis van

Jeugdinstituut voorbij. Na jaren van groei diende zich al

het Nederlands Jeugdinstituut tot zich te nemen.

in 2011 een eerste lichte krimp aan. In de reorganisatie­ plannen hielden we daarom rekening met een – in

Intussen tekenden in 2012 de contouren van een nieuw

financieel opzicht – krimpende markt. In de loop van

jeugdstelsel, waarbij gemeenten de regie krijgen over

2012 liet het ministerie van VWS weten dat het instituut

zowel preventief als curatief jeugdbeleid, zich steeds

de komende jaren te maken krijgt met extra kortingen

scherper af. Met het oog daarop vroegen gemeenten

op de instellingssubsidie. Helaas kon dit niet zonder

ons in toenemende mate om ondersteuning en advies.

personele consequenties blijven. In nauw overleg met de

Temeer omdat steeds duidelijker werd dat een over­

vakbonden is daarom een sociaal plan opgesteld voor de

heveling van verantwoordelijkheden niet alle pro­blemen

boventallig verklaarde medewerkers van wie we in 2013

in de zorg voor jeugd zou oplossen. Want de kwaliteit en

afscheid moeten nemen.

effectiviteit van de zorg voor jeugd moeten beter, de druk op de gespecialiseerde zorg moet afne­men, zwaar­dere

Het Nederlands Jeugdinstituut wil een lerende

zorg zoveel mogelijk in de leef­omgeving van gezinnen

organisatie zijn en continu werken aan de verbetering

geboden worden en een positief jeugd­beleid meer kansen

van de eigen kwaliteit. In 2012 resulteerde dit in het

creëren voor alle jeugd. Het succes van de transitie hangt

behalen van de ISO 9001 certificering. Hierdoor weten

nauw samen met de vraag of we erin slagen een duurzame

externe partijen die met ons in zee willen gaan, dat we

koerswijziging te reali­seren, waarmee we de gesignaleerde

onze bedrijfsprocessen op orde hebben en dus een

knelpunten kunnen oplossen.

betrouwbare partner zijn.

Als kennisinstituut dat een brug wil slaan tussen

Drs. Kees Bakker

wetenschap, praktijk en beleid willen we stimuleren

Voorzitter Raad van Bestuur

dat transitie en transformatie leiden tot een duurzame vernieuwing van het stelsel. Zo ondersteunen we op verschillende manieren het Transitiebureau Jeugd van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), het IPO

5

6

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Transitie en transformatie

1

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Transitie en transformatie

Transitie en transformatie Het Nederlands Jeugdinstituut speelt bij zowel de transitie als de transformatie van het jeugd(zorg)stelsel een rol van belang. Dat doen we onder andere door onze kennis gericht in te zetten met als doel meer maatschappelijk rendement: we menen dat de kosten die gemoeid gaan met de stelselherziening en de jeugdsector in het algemeen ten goede dienen te komen aan het welbevinden van onze jeugd. Tevens willen we stimuleren dat doeltreffende veranderingen in zowel de transitie als de transformatie duurzaam zijn.

Voor 2015 moeten de bestuurlijke en financiële verantwoor­

Constructieve discussie

de­lijk­­heid voor een groot aantal voorzieningen, inclusief de

Er zijn diverse onderwerpen en thema’s die binnen de

gespecialiseerde jeugdzorg, onderdak vinden bij gemeen­ten.

transitie en transformatie om aandacht vragen. Waar

In 2012 werkten gemeenten daarom hard aan zowel de

situeren we in dit nieuwe stelsel de jeugd-ggz bijvoorbeeld?

transitie van het jeugdstelsel als aan een trans­formatie;

Waar plaatsen we de groep kinderen en jongeren met een

inhoudelijke vernieuwing. Want samen met het besef dat de

lichte verstandelijke beperking? Hoe geven we de meest

sturing voor de jeugdvoorzieningen zoveel mogelijk in één

effectieve hulp aan multiprobleemgezinnen en wat is de

hand moet komen, drong het inzicht door dat de jeugdsector

positie van de jeugdbescherming? Het zijn vragen waar we

veel meer kan en moet inzetten op het versterken van de

met alle betrokken partijen een antwoord op moeten

gewone ontwikkeling en opvoeding van jongeren, op

proberen te vinden. Het Nederlands Jeugdinstituut wil deze

talentontwikkeling en de bevordering van de eigen kracht en

discussie constructief voeden. Om deze reden verscheen in

autonomie van kinderen en hun ouders. Dat vraagt om een

2012 het jubileumboek Om het kind. Visies op een ander

andere manier van denken en handelen. Tegelijkertijd zullen

jeugdstelsel waarin tal van doeners, denkers en beleids­

er altijd jongeren en gezinnen zijn die zwaardere zorg nodig

makers uit allerlei disciplines – van de jeugdzorg en het

hebben. Zaak is om deze zo effectief en duurzaam mogelijk te

onderwijs tot de jeugd-ggz – uit de doeken doen hoe zij

geven: zo licht als mogelijk en zo zwaar als nodig.

het nieuwe jeugdstelsel zouden willen inrichten.

Goed voorbereid

Kennispraktijknetwerken

Om gemeenten goed voor te bereiden op hun komende taken

Wij ondersteunen de transitie en transformatie niet alleen

ondersteunt het Nederland Jeugdinstituut gemeenten bij het

door kennis te valideren en te verspreiden, maar bovenal door

ontwikkelen van een inhoudelijke visie op de verbetering van

wetenschappelijke kennis te koppelen aan de praktijk. Daar

de zorg voor jeugd en het invullen van hun regierol.

liggen immers de ervaringen, daar moet kennis naartoe om

We adviseren over de inzet van bestuurlijke instrumenten

van nut te kunnen zijn. We doen dit onder meer via kennis­

en het matchen van vraag en aanbod voor cliënten. Nieuw in

praktijknetwerken. Dit zijn platforms waar kennis uit weten­

2012 was de Stoomcursus transitie jeugdzorg, bedoeld voor

schap en ervaringen uit de praktijk gedeeld worden, over een

beleidsambtenaren jeugd, raadsleden en bestuurders van

onderwerp als generalistisch werken bijvoorbeeld. Deelnemers

jeugdinstellingen. In een programma van een dagdeel

zijn deskundigen van diverse voorzieningen en experts van het

brengen onze deskundigen cursisten op de hoogte van de

Nederlands Jeugdinstituut of andere kennis­instituten plus

stelselwijziging en de overgang naar het nieuwe jeugdstelsel.

inhoudelijke beleidsadviseurs jeugd van di­verse gemeenten

Ze geven daarbij antwoord op vragen als: ‘Hoe ziet het jeugd­

of transitiemanagers – aanspreek­punten van de gemeenten

stelsel er nu uit en hoe gaat het er straks uitzien?’ En: ‘Hoe

als het gaat om de transitie van de jeugdzorg.

kan de gemeente zelf sturen op zorg en de kwaliteit daarvan?’

De uitkomsten van de kennispraktijknetwerken vormen de

7

8

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Transitie en transformatie

input voor diverse producten zoals concrete adviezen,

groep kinderen en gezinnen zal zijn die specialistische hulp

handreikingen of andere hulpmiddelen die gemeenten

nodig heeft. Het Nederlands Jeugdinstituut gaat ervanuit dat

kunnen gebruiken om invulling te geven aan hun eigen

deze specialistische expertise zo vroeg en snel mogelijk moet

transitie en transformatie. De netwerken zijn onderdeel

worden ingezet. Het liefst via het principe van wrap around

van de ondersteuningsstructuur voor het netwerk Transitie­

care, waarbij het kind ‘omwikkeld’ wordt door een

managers dat het Nederlands Jeugdinstituut oprichtte

combinatie van informele zorg en formele zorg. Eén

samen met het Transitiebureau Jeugdzorg, een samen­

centrale persoon – de generalistisch werker of

werkingsverband van het ministerie van Volksgezondheid,

gezinsmanager – stuurt daarbij andere professionals en

Wetenschap en Sport, het ministerie van Veiligheid en

medeopvoeders aan. Hij of zij is een spin in het web en haalt

Justitie en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. 

waar nodig specialistische hulp erbij. Daarbij mag de gewone ontwikkeling van kinderen niet uit het oog worden verloren:

Generalistisch werken

kinderen in de jeugdzorg hebben immers ook ‘normale

Met de kennispraktijknetwerken willen we een impuls

kinderen en jongeren. Het Nederlands Jeugdinstituut

geven aan de inhoudelijke vernieuwing van lokale jeugdhulp

bevordert op diverse manieren de inzet van effectieve

op een aantal belangrijke thema’s, zoals het matchen van vraag

specialis­tische deskundigheid in de basisvoorzieningen

en aanbod van jeugdhulp in gemeenten en het beslissen over

voor jeugd zoals de kinderdagopvang en scholen.

problemen’ die leeftijd gerelateerd zijn, net als alle andere

gespecialiseerde hulp. Een ander belangrijk thema dat speelt in de gedachtewisseling rondom de transitie en transfor­matie is de rol van de professional. De jeugdzorg in Nederland is

Vruchtbare samenwerking

verkokerd, gespecialiseerd en geïnstitutionaliseerd. Voor elk

Het programma Alert4you bijvoorbeeld is gericht op een

deelprobleem zijn er verschillende professionals aan de slag,

betere samenwerking tussen pedagogische begeleiders in de

die vaak werken vanuit verschillende organisaties, met

kinderopvang en andere opvoedexperts, bijvoorbeeld lokale

verschillende perspectieven, doelen en procedures. Deze

professionals die werken bij instellingen voor Jeugd en

versnipperde en verkokerde hulp is eerder een extra

Op­voed­­­­hulp. Doel van het programma is om kansen en

probleem dan een oplossing. Voor jeugdigen en gezinnen

problemen van kinderen in de kinderopvang beter te

kan dit namelijk betekenen dat ze van de ene naar de andere

signaleren en daarop alert te reageren. Het Nederlands

instantie doorverwezen worden. Diverse organisaties pleitten

Jeugdinstituut implementeert dit programma samen met

ervoor om ruim baan te maken voor generalistisch werkende

het  Kinder­opvang­fonds.

professionals: beroeps­krachten die naast de jongeren en

Het programma breidde zich flink uit: in 2010 maakten

hun ouders gaan staan, die een vertrouwensrelatie weten

professionals op drie locaties er gebruik van. Eind 2012 waren

op te bouwen, sociale netwerken in de omgeving van het

dat 28 locaties. In samenwerking met het Kinder­opvangfonds

gezin weten te benutten en in te schakelen. Breed opgeleide

maakte het Nederlands Jeugdinstituut het programma in 2012

professionals die weten wat werkt bij opvoed- en opgroei­

passend voor gebruik in de buiten­schoolse opvang (BSO).

problemen en de meest voorkomende vragen adequaat

Lokale samenwerking tussen de kinderopvang en

kunnen oppakken maar ook weten wanneer zij er een

specialistische opvoedhulp is niet altijd eenvoudig te

specialist bij moeten halen.

realiseren. Met Alert4you als uitgangspunt ontwikkelt het

Het Nederlands Jeugdinstituut liep vooruit op de praktijk

Nederlands Jeugdinstituut een landelijke ondersteunings­

en zette in 2012 het kennispraktijknetwerk Generalistisch

structuur voor de kinderopvang en instellingen voor Jeugd

werken rondom jeugd en gezin op. In dit kennispraktijk­

en Opvoedhulp.

netwerk zitten gemeenten die al volop bezig zijn met generalistisch werken rondom jeugd en gezin.

In de publicatie Gouden kans voor gemeenten bij transformatie jeugdstelsel geven we vier goede

Vroege en snelle specialistische hulp

praktijkvoorbeelden van de samenwerking tussen het

Binnen de transitie en transformatie is het van belang om in

belicht worden – UCee Station, Learn2Work, Event

te zetten op de normale gezonde opvoeding en ontwikkeling

Hands en Raster Kinderwerk – helpen professionals

van jeugd (zie: hoofdstuk 2). We moeten proberen om

kwetsbare jeugd om (weer) te participeren in de samen­

kinderen en jongeren zoveel als mogelijk weg te houden uit

leving. Gemeenten en lokale instellingen kunnen uit de

de gespecialiseerde zorg. Het is altijd beter voor kinderen en

brochure inspiratie halen die de transitie van jeugdzorg tot

gezinnen om eventuele problemen zo vroeg mogelijk aan te

een succes kan maken. De brochure gaat vergezeld van een

pakken en hen de gang naar zwaardere zorg te besparen.

uitgebreide projectbeschrijving op onze website. Daar zijn

Tegelijkertijd moeten we er oog voor hebben dat er altijd een

ook filmpjes te zien, waarin professionals van de betrokken

jeugdwelzijnswerk en jeugdzorg. In de vier projecten die

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Transitie en transformatie

instellingen, maar ook participerende jongeren en hun

Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) het VNG

ouders vertellen wat de effecten zijn van deze projecten.

Jeugdfestival. Hier passeerden alle ontwikkelingen in de

Het Nederlands Jeugdinstituut verzorgt al jaren de Natio­nale

jeugdsector de revue: van kinderopvang tot passend

Jeugdzorgprijzen. Deze werden dit jaar uitgereikt op het VNG

onderwijs en van de pedagogische civil society tot de

Jeugdfestival en stonden in het teken van de trans­formatie; de

transitie van de jeugdzorg.

inhoudelijke vernieuwing van de zorg voor jeugd. Een van

Hiernaast verzorgden we in 2012 diverse webdossiers over

de winnaars was School2Care, een zogeheten plusvoorziening

de onderwerpen transitie en transformatie. Zo staat sinds

bestemd voor leerlingen van 12 tot 17 jaar die om uiteen­

april 2012 het dossier Transitie jeugdzorg online, met daarin

lopende redenen niet of nauwelijks naar school gaan. Zonder

informatie over het huidige jeugdzorgstelsel; de cijfers en

School2Care zouden ze in een internaat of de gesloten jeugd­

problemen evenals (nieuwe) visies op het jeugdstelsel.

zorg belanden. School2Care biedt van 8 uur ’s morgens tot

Daarnaast zijn eerder verschenen dossiers met het oog op

8 uur ’s avonds zorg, onderwijs en begeleide vrijetijds­

de ontwikkelingen rond de transitie gecontroleerd en

besteding met als doel de jongeren in staat te stellen een

geactualiseerd. Dit gebeurde onder meer met het dossier

kwalificatie voor vervolgonderwijs of arbeids­markt te behalen

Lokaal jeugdbeleid, dat online is sinds oktober 2011, maar

en hen daarmee een positief toekomst­perspectief te bieden.

dat in december 2012 voor het laatst geactualiseerd werd.

De jury noemde School2Care een goed voorbeeld van hoe

Het dossier bevat adviezen voor het ontwikkelen, herijken en

gemeenten straks voor zeer moeilijke doelgroepen inten­sieve

versterken van lokaal jeugdbeleid. In dit dossier is ook een

zorg in de eigen leefomgeving zouden kunnen realiseren.

databank opgenomen met diverse methodieken en voorbeelden van lokaal jeugdbeleid.

Ondersteuning op lokaal en regionaal niveau

In februari 2012 ging het dossier Gezinsvriendelijke wijken

In opdracht van de gemeente Rotterdam ontwikkelden

kennen en op elkaars kinderen letten, hebben ouders een

we een keurmerk voor het jongerenwerk. En een speciale

betere relatie met hun kinderen. Ook kunnen kinderen in

visitatiecommissie bracht in opdracht van de gemeente

zulke buurten meer buitenspelen, presteren ze beter op

Eindhoven een bezoek aan het jongerenwerk in die stad.

school en hebben ze zelfs een betere gezondheid.

Doel was om na te gaan of het jongerenwerk binnen de

Door de transitie van de zorg voor jeugd en andere

huidige beleidskaders functioneerde en de jeugd van de

beleidsmaatregelen krijgen gemeenten bovendien meer

gemeente Eindhoven de door de gemeente gewenste

taken en verantwoordelijkheden in de ondersteuning van

outcome bereikt had. Met de bevindingen van het bezoek

jeugdigen met een lichte verstandelijke beperking. Het

werden verbetervoorstellen gedaan op onder meer het gebied

nieuwe digitale dossier Licht verstandelijk beperkte jeugd

van het Eindhovens jeugdbeleid en de monitoring van het

biedt een overzicht van de beschikbare ondersteuning,

jongerenwerk. Het rapport Doelgericht jongeren­werk in

interventies en beleidsontwikkelingen

het internet op. Daarin staat alle informatie over de sociale binding in buurten. Immers: in buurten waar mensen elkaar

Eindhoven verscheen hetzelfde jaar online. Ook op regionaal niveau gaf het Nederlands Jeugdinstituut kennis en ondersteuning in het kader van de transitie en

Over de grens

transformatie. Zo boden we ondersteuning bij de opbouw van

Wat kunnen we leren van andere landen? Dit is een vraag die

een dekkend en toekomstbestendig aanbod voor opvoe­dings­

het Nederlands Jeugdinstituut zichzelf regelmatig stelt. Zo ook

ondersteuning door gemeenten in de kop van Noord-

bij het thema transitie en transformatie. Om te horen wat er in

Holland. We begeleidden de betreffende gemeenten bij het

andere landen gebeurt op dit gebied organiseerden we samen

opstellen van een gezamenlijke visie en de voor­berei­dingen

met de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO) op

van een plan van aanpak voor 2012 en verder. Het rapport

14 september 2012 een internationale expert­meeting met de

Naar een samenhangend regionaal aanbod voor steun en

titel Strengthening frontline services for children and

hulp bij opvoedingsvragen dat hierover verscheen, ging

families. Doel van deze bijeenkomst was om Nederlandse

online in 2012.

beleids­makers en politici die betrokken zijn bij de transitie en trans­formatie te inspireren door middel van voorbeelden uit

Kennis delen

Finland, Denemarken, Engeland en Vlaanderen.

Kennis en informatie rondom het thema transitie en

die week – op initiatief van het Nederlands Jeugdinstituut –

transformatie moeten zoveel mogelijk gedeeld worden,

ondergedompeld in het jeugdbeleid van de gemeenten

is onze opvatting. Daarom organiseerde het Nederlands

Stichtse Vecht en Leeuwarden. Deze internationale visitatie­

Jeugdinstituut in samenwerking met het Transitiebureau

commissie zocht tijdens het bezoek aan die gemeenten een

Jeugd, het Actieprogramma Lokaal Bestuur en de

antwoord op de vraag hoe basisvoor­zieningen en eerstelijns­

Diverse experts en sprekers op deze meeting waren eerder

9

10

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Transitie en transformatie

voorzieningen het beste op elkaar aansluiten en op welke manier ouderbetrokkenheid in deze voorzieningen vorm kan krijgen. De visitatie bood Nederlandse wethouders, beleids­ medewerkers, professionals en buitenlandse experts de mogelijkheid om van elkaar te leren en elkaar te inspireren. De resultaten van de expertmeeting en het rapport van de visitatiecommissie zijn gepubliceerd op de Engelstalige website van het Nederlands Jeugdinstituut die in 2012 geheel is vernieuwd: www.youthpolicy.nl. Aan deze website is ook een Engelstalige nieuwsbrief gekoppeld die twee keer per jaar wordt verstuurd.

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Transitie en transformatie

11

12

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Samen opvoeden en opgroeien

2

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Samen opvoeden en opgroeien

Samen opvoeden en opgroeien Het Nederlands Jeugdinstituut benadrukte in 2012 wederom met tal van activiteiten de waar­de van positief jeugdbeleid: een beleid dat als uitgangspunt niet de problemen van jeugd heeft, maar kansen en talentontwikkeling van kinderen en jongeren in Nederland. Positief jeugdbeleid kan voor gemeenten een belangrijke invalshoek zijn bij de transformatie van het jeugdstelsel; het levert de samenleving rendement op. En wel voor álle jongeren.

Jeugdbeleid met een positieve benadering biedt jeugd een

pedagogische civil society versterken. Allemaal opvoeders

goede basis om op te groeien tot sociale en zelfredzame

is als project in 2011 afgerond. Maar in 2012 gaven we nog

burgers. Dit geldt voor zowel jongeren die normaal op­­groeien

diverse lezingen en workshops over het versterken van de

als jongeren die hulp of zorg nodig hebben. Die hulp of zorg

pedagogische civil society. Zo waren we in mei in Antwerpen

zou daarom, als het enigszins kan, in een zo normaal

om ook voor Vlaamse opvoedingsondersteuners de

mogelijke opgroeicontext geboden moeten worden. In 2012

Nederlandse ideeën en werkwijzen op dit terrein over te

borduurden we voort op deze benadering binnen het over­

dragen.

koepelende thema van de transitie en transformatie van de jeugdsector. We deden dit via grote evenementen, maar ook binnen diverse projecten en publicaties. Meer nog dan

…in de brede school

voorheen dacht het Nederlands Jeugdinstituut in 2012

Brede scholen zijn samenwerkingsverbanden tussen

lokaal: we brachten op lokaal en buurtniveau adviezen uit

voorzieningen voor jeugd, met een of meer scholen als

en werkten samen met gemeentelijke beleidsmedewerkers en

spil. Het gaat zowel om scholen voor primair als voortgezet

profes­sionals aan een solide en duurzame basis voor positief

onderwijs. De meest voorkomende partners van een brede

jeugdbeleid.

school zijn de kinderopvang (bij basisonderwijs), het welzijnswerk en instellingen voor sport en cultuur. Een brede

Pedagogische omgeving versterken

school van goede pedagogische kwaliteit draagt bij aan de

Opgroeien en opvoeden vindt op diverse plekken plaats. In

jongeren in de samenleving.

het gezin, maar ook daarbuiten: in de kinderopvang en op

Het Nederlands Jeugdinstituut maakte zich de afgelopen

scholen. En ook kinderen die meer zorg nodig hebben en

jaren sterk voor een optimale kwaliteit van brede scholen

daarom – tijdelijk – verblijven in een gezinsvervangende

en de professionalisering van de beroepskrachten. Zo werd

setting worden omringd door medeopvoeders. Het Nederlands

in  opdracht van de gemeente Almere in 2012 een zestal

Jeugdinstituut wil de pedagogische basis voor alle jeugd

brede scholen door het Nederlands Jeugdinstituut langs

versterken. Wij doen dat door input uit het veld te verbinden

de kwaliteitslat gelegd. Op basis van landelijke kwaliteits­

met evidence based kennis. En wel zo breed mogelijk.

criteria werd de kwaliteit van samenwerking tussen de

Zo was het Nederlands Jeugdinstituut in samenwerking

verschillende voorzieningen en de school gemeten. Ook

met de Universiteit Utrecht sinds 2010 uitvoerder van het

legden we het activiteitenaanbod onder de loep.

programma Allemaal opvoeders. Binnen dit project werd

In Den Haag stelden we een pedagogische visie vast voor

getracht netwerken van informele steun rond gezinnen te

Brede Buurtschool O3 in de Haagse Rivierenbuurt: het

versterken en te bevorderen dat meer mensen betrokken zijn

Pedagogisch kompas brede buurtschool O3 Den Haag.

bij het opvoeden en opgroeien van kinderen. Op deze manier

We deden dit samen met de school, de betrokken

kan een bijdrage geleverd worden aan een positieve sociale

welzijnsorganisatie en de kinderopvangorganisatie. In

omgeving voor kinderen, is het idee erachter. Het kan de

aanloop naar de nieuwbouw van een multifunctioneel

talent­ontwik­keling en sociale participatie van kinderen en

13

14

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Samen opvoeden en opgroeien

gebouw werden op basis daarvan een aantal concrete

…en in de jeugdzorg

acties voorbereid en uitgevoerd. Denk daarbij aan een

Omdat het voor kinderen en jongeren die langdurig niet

educatieve activiteit voor kinderen rondom de bouw en de

thuis kunnen wonen en gespecialiseerde zorg nodig hebben,

versterking van de inhoudelijke samenwerking tussen

meestal beter is als zij kunnen opgroeien in een gezins­

de partners en buurtbewoners. Beide opdrachten waren

situatie met mensen die zich bij hen betrokken voelen en

meerjaren­opdrachten en gericht op brede scholen in het

aan wie zij zich kunnen hechten, onderzocht het Nederlands

primair onderwijs.

Jeugdinstituut de mogelijkheden die hieraan tegemoet kunnen komen. Dit gebeurde onder andere in de kenniskring

…in de kinderopvang

Pleegzorg en de ontwikkeling van een kennisagenda waarin

Natuurlijk zijn ook pedagogisch begeleiders in de kinder­

langdurig uithuisgeplaatste kinderen. Hiermee sluiten we

opvang continu bezig met het opgroeien en opvoeden van

aan bij beoogde vernieuwing die de zorg voor jeugd moet

kinderen. Het Nederlands Jeugdinstituut vindt dat ook in

ondergaan.

de kinderopvang een optimaal pedagogisch klimaat moet

Ook voor kinderen die – tijdelijk – in instellingen wonen of

heersen, een klimaat waar uitgegaan wordt van talenten en

in gezinshuizen is het cruciaal dat het pedagogische klimaat

kansen maar waar ook alert en vakkundig wordt gereageerd

positief is en uitgaat van hun kansen en talenten. Het

als er hulp of zorg voor kinderen en gezinnen nodig is.

Nederlands Jeugdinstituut wil ook op dit terrein vruchtbare

Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft

ondersteuning bieden. We organiseerden daarom onder

aangegeven gerichter te gaan inspecteren op de pedago­gische

meer samen met de Rudolphstichting en Gezinshuis.com de

kwaliteit van de kinderopvang. Naar aanleiding daarvan

kenniskring Gezinshuizen in de jeugdzorg. Vragen als welk

ontwikkelde GGD Nederland het instrument Observeren

doel plaatsing in een gezinshuis dient, waren inzet van een

pedagogische praktijk. Wij schreven er een werkinstructie

uitwisseling van ervaringen en ideeën. Maar minstens zo

en een theorie- en begrippenkader bij. Vanaf 1 januari 2012

belangrijk was de vraag welke ondersteuning gezinshuis­

konden inspecteurs in de kinderopvang het instrument

ouders nodig hebben om geplaatste jeugdigen op te voeden.

gebruiken. Om hen te informeren over de pedagogisch-

De bevindingen werden verwoord in de publicatie Gezins­

theoretische basis en te oefenen met het daadwerkelijk

huizen in de jeugdzorg. De kennis verzameld en de stand

observeren met behulp van dit instrument, verzorgden wij

van zaken.

een aantal vragen centraal staat rond het opgroeien van

een reeks trainingsdagen. 240 inspecteurs werden op deze wijze bijgeschoold. De feedback uit de trainingsdagen zijn

En dan worden er in Nederland jaarlijks ook nog tussen

de inzet voor een verbetertraject.

de 500 en 1000 kinderen geadopteerd. Adoptie is vooral

Voor de ontwikkeling en het welbevinden van kinderen is

bedoeld om kinderen te laten opgroeien in een permanent

niet alleen een goed pedagogisch leefklimaat in de reguliere

gezinsverband als ze niet door hun eigen ouders of familie

kinderopvang van belang. Dit geldt evenzeer voor kinderen

opgevoed kunnen worden. In het nieuwe webdossier

die door gastouders worden opgevangen. Gastouderopvang

Adoptie­gezin is onder andere te vinden wat de gevolgen

is niet te vergelijken met opvang in kindercentra. Daarom is

van adoptie zijn voor de ontwikkeling van de kinderen en

het belangrijk dat de branche een eigen pedagogisch kader

welke wetten en regels er zijn. Dit dossier gaat vooral over

krijgt. In opdracht van het Bureau Kwaliteit Kinderopvang

adoptie van kinderen uit het buitenland.

(BKK) gingen we daarom samen met het Kohnstamm Instituut aan de slag met de ontwikkeling van een Pedagogisch kader voor de gastouderopvang, dat in

EC O3

2012 voltooid was.

Op alle genoemde terreinen is het van belang om weten­

Daarnaast keken we ook naar de gastouders. Zij moeten

schap, praktijk en beleid te verbinden. Als het gaat om

immers zorgen voor een optimaal pedagogisch klimaat in

ontwikkeling, opvang en onderwijs van kinderen in de

de uren dat kinderen bij hen zijn. Om ze daarbij te helpen

leeftijd van 0-12 jaar fungeert Expertisecentrum

verscheen het boek WerkenderWijs! Aan de slag met een

Ontwikkeling, Opvang en Onderwijs voor 0-12 jarigen

persoonlijk pedagogisch plan. Dit boek geeft informatie

(EC O3) als spil hierin. EC O3 bevordert, bundelt en

over de manier waarop een gastouder een eigen pedagogisch

verspreidt kennis en vertaalt wetenschappelijk

werkplan kan maken: een plan van aanpak dat houvast geeft

onderzoek naar de praktijk zodat het toegankelijk

bij beslissingen die een gastouder neemt in de omgang met

wordt voor professionals en managers werkzaam bij

kinderen en hun ouders.

kinderdagverblijven, peuter­speelzalen, basisscholen

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Samen opvoeden en opgroeien

en beleidsmakers op lokaal en landelijk niveau en voor

kind. De vraag is hoe je zo’n positief groepsklimaat kunt

onderzoekers. EC O3 is een initiatief van het Kohnstamm

creëren. Dit dossier geeft antwoorden. Het is gericht op

Instituut, Sardes en het Nederlands Jeugdinstituut. Wij

profes­sionals die werken met kinderen tot twaalf jaar in de

onderhielden ook in 2012 de website van dit

kinderopvang, maar ook relevant voor beroepskrachten die

expertisecentrum.

werken met andere groepen kinderen. Het dossier is online sinds november 2012. Aanvullend ontwikkelden we een

Week van de Opvoeding

training voor het werken met groepen in de buitenschoolse opvang.

Als er over opvoeding wordt gesproken, gaat het meestal over problemen. De Week van de Opvoeding wil hierin verandering brengen en op een positieve manier aandacht

Over de grens

geven aan vragen rond opvoeding en het gesprek over

Ook als het gaat om opvoeding en opgroeien, kijkt het

opvoeden stimuleren. Na de eerste landelijke week in 2011

Nederlands Jeugdinstituut naar inspirerende voorbeelden

lijkt de Week van de Opvoeding uitgegroeid te zijn tot een

in andere landen. Van 10 tot 12 oktober 2012 organiseerde

waar fenomeen. In 2012 vond deze week van 1 tot 7 oktober

het Nederlands Jeugdinstituut samen met de Universiteit van

plaats. Honderden lokale organisaties organiseerden tijdens

Amsterdam een internationale conferentie over opvoedings­

de Week van de Opvoeding meer dan 1400 activiteiten voor

ondersteuning onder de naam Think Parents! Meer dan 170

ouders en kinderen in het hele land. De lokale invulling

deelnemers uit 25 landen name eraan deel. Think Parents!

van de Week van de Opvoeding lag bij de afzonderlijke

bracht professionals, onderzoekers en beleidsmakers op

organisatoren. Het Nederlands Jeugdinstituut ondersteunde

lokaal, nationaal en Europees niveau bij elkaar.

en faciliteerde deze organisatoren. We deden tevens de

We waagden eveneens een blik over de grens voor inspiratie

coördinatie van deze landelijke week. In dit alles werden we

op het gebied van positief jeugdbeleid. Want wat zijn nu de

bij­gestaan door een speciale initiatiefgroep met vijftien leden.

onderliggende principes en waarden van positief jeugd­

Samen met deze groep ontplooide het Nederlands Jeugd­

beleid? Om daarover van gedachten te wisselen organiseerde

instituut een aantal initiatieven, zoals een grote gele

het Nederlands Jeugdinstituut in het najaar van 2012 het

Opvoedbus die door het land toerde tijdens de week. In

Peer learning seminar te Rotterdam. Samen met collega’s

de bus konden ouders, kinderen en jongeren verschillende

uit  Duitsland, Frankrijk, Tsjechië, Vlaanderen, Zweden en

activiteiten doen: de allerkleinsten luisterden naar korte

Litouwen zochten Nederlandse vertegen­woordigers van

verhaaltjes, jongeren maakten hun ouders wegwijs in de

lokale overheden er naar een gedeelde visie.

wereld van de sociale media door hen een workshop Twitter of Facebook te geven.

Webdossiers En dan waren er natuurlijk nog een aantal webdos­siers die in 2012 gepubliceerd werden. Sinds maart 2012 is het dossier Vrijwillige Inzet online. Vrijwilligerswerk is belangrijk, ook als het gaat om opvoeden. Door de vrijwillige inzet van ouders of jongeren onder elkaar of van buurt­bewoners voor de kinderen uit de buurt, kan de sociale omgeving van gezinnen versterkt worden. Dit dossier laat zien dat er in het jeugdbeleid meer aandacht komt voor vrijwillige inzet bij de ondersteuning van gezinnen. Het bevat tal van beschrijvingen van goede praktijkvoorbeelden. Het dossier is tot stand gekomen in het kader van het ZonMw-programma Vrijwillige Inzet voor en door jeugd en gezin (2009-2012). Hiernaast verscheen het dossier Werken met groepen. Kinderen verblijven een groot deel van de tijd in een groep: op school, op de kinderopvang, bij sportclubs. Een positief groepsklimaat kan cruciaal zijn voor de ontwikkeling van een

15

16

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Veilig opgroeien

3

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Veilig opgroeien

Veilig opgroeien Met de decentralisatie van het jeugdstelsel wordt de gemeente de eerst verantwoordelijke voor de keten van jeugdzorg. De aanpak van kindermishandeling hoort daarbij. In 2012 sloot het Nederlands Jeugdinstituut verschillende activiteiten op het gebied van de aanpak van kindermishandeling af maar zette ook nieuwe projecten op. Verder verbreedden we het thema kindveiligheid naar onder meer de kinderopvang en sloten we met dit thema aan bij de transitie en transformatie van het jeugdstelsel.

Kindermishandeling, verwaarlozing en (seksueel) misbruik

hoofdstuk 5). Op basis van bestaande bevolkingsstatistieken

van kinderen komt in alle lagen van de samenleving voor. Het

en landelijke schattingen maken we met deze monitor tot op

is daarom noodzakelijk dat professionals die met kinderen

gemeenteniveau een schatting van de prevalentie van kin­der­­

werken, alert zijn, signalen herkennen en weten hoe te

mishandeling. Deze cijfers worden vergeleken met het

handelen. In 2013 stemde de Tweede Kamer in met een nieuw

aantal adviezen, consulten en meldingen die bij het AMK

wetsvoorstel waardoor het gebruik van de meld­code huiselijk

binnenkomen. Hierdoor ontstaat een beeld van hoe vaak

geweld en kindermishandeling verplicht gaat worden. Het

kinder­mishandeling in een bepaalde gemeente gemeld

Nederlands Jeugdinstituut liep in 2012 alvast vooruit op

wordt. Op grond van deze gegevens kunnen gemeenten hun

deze verplichting en ondersteunde een deug­delijke aanpak van

beleid zo nodig bijsturen. De planning is dat de monitor in

kindermishandeling en misbruik. Net als alle andere thema’s

het voorjaar van 2013 gereed is.

deden we dit instituutsbreed: kinder­mishandeling is binnen het Nederlands Jeugd­instituut een zaak van iedereen.

Stoppen en helpen

Afronding Regionale aanpak kindermishandeling

Een product van RAK waarop veel goede reacties kwamen,

Van 2008 tot 2010 werkte het Nederlands Jeugdinstituut

beschrijft het ontstaan en de gevolgen van kinder­

samen met 37 regio’s aan de invoering van de Regionale

mishandeling en laat zien wat uit onderzoek bekend is

aanpak kindermishandeling, ook wel RAK genoemd.

over effectieve hulp en intersectorale samenwerking. Deze

Doel van dit programma was om kindermishandeling

publicatie, die tijdens de conferentie Niets doen blijft geen

zoveel mogelijk te voorkomen, zo snel mogelijk te signaleren,

optie (september 2012) is gepresenteerd, werd door zowel

vermoedens te onderzoeken, kindermishandeling te stoppen

mede­werkers op het gebied van beleid als professionals in

en de schadelijke gevolgen te beperken. Ook in 2011 en 2012

het veld warm ontvangen. Op diezelfde conferentie werd de

ging het Nederlands Jeugdinstituut verder met de Regionale

balans opgemaakt van wat er de afgelopen jaren tot stand is

aanpak kindermishandeling, toepasselijk RAK 2 genoemd.

gebracht in de aanpak van kindermishandeling, en wat er

Nadat in voorgaande jaren gewerkt werd aan een sluitende

nog moet gebeuren om de beoogde integrale aanpak kinder­

aanpak van kindermishandeling in heel Nederland, richtten

mishandeling verder te ontwikkelen.

was de publicatie van het boek Stoppen en helpen. Een adequaat antwoord op kindermishandeling. Het boek

we ons in 2012 op het borgen en verder ontwikkelen van de plannen, instrumenten en samenwerkingsafspraken die in dit kader gemaakt zijn. Dit gebeurde met financiële steun

Zorgvuldig beslissen

van de Bernard van Leer Foundation.

Elke professional die met kinderen of ouders werkt neemt

Zo ontwikkelden we in 21 pilotgemeenten een monitor

beslissingen over de hulp of bescherming die nodig is zodat

aanpak kindermishandeling – de RAK-monitor (zie ook

kinderen veilig kunnen opgroeien. Dit moet zorgvuldig

17

18

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Veilig opgroeien

gebeuren met een zo helder mogelijke onderbouwing.

en justitie. Volgens deze wet dient elke organisatie die met

Gemakkelijk is dat niet, zeker als de veiligheid van het kind

kinderen en ouders werkt een meldcode te gebruiken: een

(mogelijk) in het geding is. Het Nederlands Jeugdinstituut

protocol of stappenplan dat houvast biedt bij het signaleren

ontwikkelde diverse producten, instrumenten en trainingen

en melden van huiselijk geweld en kindermishandeling,

rondom het thema ‘zorgvuldig beslissen’. Al eerder

waaronder seksueel mis­bruik van kinderen. Om vooruit te

ontwikkelden we een werkwijze waarmee beroepskrachten

lopen op het gebruik van de meldcode ondersteunden we

van de Advies- en Meldpunten Kindermishandeling (AMK’s)

diverse bewegingen.

ver­moedens van kindermishandeling kunnen beoordelen en

Volgens de aankomende wet moeten organisaties die

een goede afweging kunnen maken over de vervolgstappen:

met ouders en kinderen werken, beschikken over een

ORBA (Onderzoek Risicotaxatie Besluitvorming AMK’s),

aanspreekpunt voor een ieder die kindermishandeling

waarmee inmiddels alle AMK’s werken. In 2011 deden het

vermoedt of ermee geconfronteerd wordt. Deze aandachts­­

Nederlands Jeugdinstituut en de Radboud Universiteit

functionarissen kindermishandeling zijn verenigd in de

Nijmegen effectonderzoek naar de werkwijze. Daaruit kwam

Landelijke Vakgroep Aandachtsfunctionarissen Kinder­

naar voren dat de kwaliteit van de besluitvorming sinds de

mishandeling (LVAK). Na een periode van vrijwillige inzet

invoering van ORBA significant verbeterd is. In januari 2012

kwam het LVAK in 2012 zowel financieel als organisatorisch

werd er aan dit onderzoek een minisymposium gewijd onder

op eigen benen te staan. In het kader van RAK 2 begeleidde

de titel Beter beslissen over kindermishandeling.

het Nederlands Jeugdinstituut deze verzelfstandiging.

Om zorgvuldig te beslissen kunnen gestructureerde vragen­ lijsten een goed hulpmiddel zijn. De LIRIK – online – is een

Volgens de nieuwe wet moet er ook melding gemaakt worden

checklist die dient als aanvulling op kennis en ervaring van

bij vermoedens van seksueel misbruik. Diverse schandalen in

professionals. In 2012 werd het hulpmiddel maar liefst 750

de afgelopen jaren, waarvan de meeste geruchtmakende het

keer gedownload van onze site. De achter­grond en het gebruik

misbruik van Robert M. in een Amsterdams kinderdagverblijf

van de LIRIK kwam bovendien in 2012 aan bod in diverse

was, tonen dat beroeps­krachten in de kinderopvang niet altijd

trainingen over zorgvuldig beslissen in onveilige situaties.

weten wat ze moeten doen als ze vermoeden dat een collega een kind misbruikt. In het rapport Preventie van seksueel

VoorZorg verbetert kindveiligheid

misbruik in de kinderopvang dat in 2012 verscheen

VoorZorg is een programma dat in 26 Nederlandse ge­meen­ten

medewerkers in kinderdagverblijven en de buitenschoolse

uitgevoerd wordt ter ondersteuning van gezinnen met veel

opvang. Aan de orde komen onder andere de werkwijze van

risico’s op opvoedingsproblemen. Speciaal hiervoor getrainde

de plegers en de gevolgen voor de kinderen. Daarnaast geven

jeugdverpleegkundigen gaan op huisbezoek bij (aanstaande)

de auteurs dertien maatregelen die organisaties in kunnen

moeders van een eerste kind tot het kind twee jaar is. Samen

zetten om misbruik te voorkomen en te signaleren. Ze geven

werken ze aan de gezondheid van de moeder en haar rol als

tevens een plan van aanpak om deze maatregelen in te voeren.

opvoeder maar ook aan de veiligheid van de directe omgeving

De informatie is gebaseerd op bijeenkomsten van de

van moeder en kind. Het Nederlands Jeugd­instituut verzorgt

kenniskring Seksueel misbruik, die het Nederlands

al enkele jaren de opleiding van de zogenoemde Voor­Zorg­

Jeugdinstituut in 2012 organiseerde. Deze kenniskring

verpleegkundigen. Daarnaast ontwikkelen we materialen

bestond uit beroepskrachten, opleiders, deskundigen en

voor en maken we evaluaties van het programma.

beleidsmakers uit de kinderopvang plus onderzoekers en

In 2007 startte het VU medisch centrum (VUmc) een

deskundigen op het gebied van seksuele opvoeding,

onderzoek naar de effectiviteit van VoorZorg. Uit de tussen­

kindermishandeling en seksueel misbruik.

rapportage die in 2012 verscheen, blijkt niet alleen dat de

Daarnaast werd de publicatie Kindermishandeling:

juiste doelgroep wordt bereikt maar ook dat huiselijk geweld

signaleren en handelen. Basisinformatie voor mensen die

door de interventie afneemt tijdens de zwangerschap en tot

werken met kinderen geheel geactualiseerd en afgestemd

twee jaar daarna. Ook de deelneemsters zelf gebruikten

op de laatste ontwikkelingen rond de nieuwe wet. Het boek

minder geweld.

geeft onder meer een stappenplan bij vermoeden van kin­der­

bundelden we informatie over seksueel misbruik door

mishandeling voor professionals die met ouders en kinderen

Meldcode

werken.

In 2013 stemde de Tweede Kamer in met een nieuw wetsvoorstel waardoor het gebruik van de meldcode huiselijk

Aandacht in beroepsopleidingen 

geweld en kindermishandeling verplicht gaat worden. De

In 2011 deed het Nederlands Jeugdinstituut een inven­

wet zal gelden voor de sectoren gezond­heidszorg, onderwijs,

tarisatie naar de aandacht voor kindermishandeling en

kinderopvang, maatschappelijke ondersteuning, jeugdzorg

huiselijk geweld in medische beroepsopleidingen. Daaruit

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Veilig opgroeien

bleek dat driekwart van de medische opleidingen in het

normen en criteria vast waaraan een veilige school zou

onderwijsprogramma aandacht aan het thema kinder­

moeten voldoen. En we ontwikkelden een school over­

mishandeling besteedt. In 2012 verschenen de bevindingen

stijgende monitor die het mogelijk maakt scholen met elkaar

ervan in het rapport Aandacht voor kindermishandeling

te vergelijken. Het project kreeg de titel Auditing veilige en

en huiselijk geweld. Inventarisatie onder opleidingen voor

zorgzame leeromgeving.

medische beroepen. Deze inventarisatie was aanleiding voor onder meer een tweetal expertmeetings. Als vervolg op de eerste inventarisatie coördineren we een

Kinderbescherming

vervolginventarisatie bij niet-medische opleidingen, met

Als kinderen niet veilig kunnen opgroeien bij hun ouders, is

name die voor sociale dienstverlening en de onderwijssector.

soms uithuisplaatsing noodzakelijk. Uithuis­plaatsing van

We probeerden hierin antwoord te krijgen op vragen als:

kinderen is een ingrijpende beslissing die hulpverleners niet

‘Op welke manier besteden de opleidingen aandacht aan

zomaar kunnen nemen. Het dossier Uithuisplaatsing dat in

het thema huiselijk geweld en kindermishandeling?’

2012 online ging, geeft een overzicht van de regelgeving, de

De inventarisatie wordt gedaan door het Nederlands

belangrijkste voorzieningen en wat werkt bij uithuisplaatsing.

Jeugdinstituut in samenwerking met TNO, MOVISIE en

De kinderbescherming stond centraal in de tweede Mulock

onderwijs-expertise-organisatie M&O-groep en zal in het

Houwer-lezing die het Nederlands Jeugdinstituut samen

najaar van 2013 afgerond zijn.  

met het Kinderrechtenhuis sinds 2011 organiseert. In zijn betoog pleitte Adri van Montfoort – jurist, pedagoog, lector

Kindveiligheid op school

aan de Hogeschool Leiden en oprichter van adviesbureau

Een kind moet zich niet alleen veilig kunnen voelen bij zijn

in de kinderbescherming.

Van Montfoort – voor de terugkeer van het burgerinitiatief

ouders, op het kinderdagverblijf maar zeker ook op school. Om kinderen optimaal te laten opgroeien is het van belang dat er op school een veilig klimaat heerst. Dat is lang niet

Over de grens

altijd zo. Kinderen worden gepest of ouders reageren

Hoe Nederland kindermishandeling aanpakt en wat de stand

agressief op leerkrachten. En uit angst voor reputatieschade

van zaken is op dat gebied kreeg, zijn weerslag in een spe­ciale

vragen scholen niet snel hulp bij problemen met veiligheid.

Engelstalige publicatie met de titel Combating child abuse

Het Nederlands Jeugdinstituut helpt scholen bij het creëren

and neglect in The Netherlands. Dit Engelstalige rapport

van een veilige schoolomgeving. Zo konden scholen van

beschrijft de aanpak van kindermishandeling in Nederland.

2008 tot 2011 kosteloos een beroep doen op regionale

De gehele keten komt aan de orde: van preventie tot

Kwaliteitsteams Veiligheid, die het Nederlands Jeugd­

signalering en van melding tot hulpverlening. Het

instituut in opdracht van het ministerie van Onderwijs,

Nederlandse rapport is onderdeel van de publicatie

Cultuur en Wetenschap had opgezet. Dit meerjarenproject

Combating child abuse and neglect in Germany, Hungary,

startte in 2008 en werd in 2012 afgerond. Op verzoek van

Portugal, Sweden and The Netherlands. Dit rapport geeft

schooldirecties vond er in deze periode onderzoek,

een goed overzicht van de verschillen tussen de diverse

advisering en consultatie plaats op 1700 scholen in het

aanpakken van kindermishandeling. Terwijl in Nederland

basis-, voortgezet, speciaal en middelbaar beroepsonderwijs.

verschillende organisaties verantwoordelijk zijn voor jeugd­

Onafhankelijk – extern – evaluatieonderzoek liet duidelijke

zorg en jeugdbescherming, ligt in Zweden en Duitsland de

effecten zien van de ondersteuning, alsmede waardering door

verantwoordelijkheid hiervoor bij één overheids­organisatie,

de scholen.

om een voorbeeld te noemen.

Daarnaast ondersteunden we de gemeente Amsterdam

De publicatie werd geschreven in het kader van het Daphne

bij het bereiken van een zo veilig en zorgzaam mogelijke

project Prevent and Combat Child Abuse: What works?

schoolomgeving op middelbare scholen. De gemeente had

An overview of regional approaches, exchange and

in de jaren ervoor diverse audits gedaan bij zeventien

research. Doel van dit grootschalige Europese project is

Amsterdamse middelbare scholen. Aan het Nederlands

om theoretische en praktische kennis uit diverse Europese

Jeugd­instituut werd gevraagd om een verificatie-audit te

landen over wat nu echt werkt in de aanpak van kinder­

doen waaruit zou blijken in hoeverre verbeteringen zijn

mishandeling uit te wisselen. Het Daphne project werd

doorgevoerd. Deze audit vond plaats in november 2012.

gefinancierd door de Europese Commissie. In het project

De gemeente Amsterdam vroeg ons tevens om, op basis van

werkten we samen met het Verwey-Jonker Instituut en met

de uitkomsten van eerdergenoemde audits een monitor te

organisaties uit Duitsland, Hongarije, Portugal en Zweden.

ontwikkelen. Zo ontstond in 2012 een Amsterdamse monitor

Het Nederlands Jeugdinstituut deed de coördinatie.

Schoolveiligheid waarmee een schoolomgeving te meten en te beoordelen is op veiligheid en zorgzaamheid. We stelden

19

20

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Zorg rondom gezin en school

4

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Zorg rondom gezin en school

Zorg rondom gezin en school 2012 was het jaar van de transitie van afzonderlijke voorzieningen rondom de ontwikkeling en opvoeding van kinderen naar een bundeling van krachten, onder meer binnen de Centra voor Jeugd en Gezin. In 2012 werd ook de Wet passend onderwijs aangenomen. Het Nederlands Jeugdinstituut zette kennis en expertise in om (passend) onderwijs en zorg zo goed mogelijk op elkaar aan te laten sluiten.

Opgroeien en opvoeden gaan niet altijd vlekkeloos. Soms

met de landelijke implementatie van de Triple P module

hebben ouders en andere (mede)opvoeders een duwtje in

Stepping Stones. Deze module is bedoeld voor ouders van

de rug nodig. Centraal bij de zorg rondom het gezin staan de

kinderen van 0-12 jaar met een handicap of beperking

Centra voor Jeugd en Gezin (CJG). In de beweging van alle

als downsyndroom, autisme, PPD-NOS of ADHD.

vormen van jeugdhulp naar gemeenten lijkt het erop dat het

Triple P kan op verschillende niveaus gebruikt worden.

Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) de uitvoerder van de

Een nieuwe module is Triple P ConnXionz, een interventie­

jeugdgezondheidszorg (het consultatiebureau) en de eerste­

systeem voor groepsleiders in residentiële inrichtingen waar

lijns jeugdhulp is gaan worden. Daarnaast is in diverse

kinderen en tieners met sociale, emotionele en (potentiële)

gemeenten wijk gebonden (opvoed)hulp en zorg aan een

gedragsproblemen behandeld verblijven. In 2012 begon het

opmars bezig. Een voorbeeld daarvan is het project

Nederlands Jeugdinstituut in samenwerking met het

Buurtzorg Jong, een initiatief van Buurtzorg waarmee

Trimbos-instituut en Triple P International een onderzoeks­

inmiddels in Amersfoort en Enschede ervaring is opgedaan.

pilot bij instelling voor Jeugd en Opvoedhulp De Rading in

In dit project krijgen gezinnen die problemen hebben één

Amersfoort. Dit onderzoek is niet alleen in Nederland maar

vertrouwde hulpverlener die ook betrokken blijft, als er

ook internationaal gezien het eerste onderzoek naar de

gespecialiseerde zorg ingeschakeld wordt. Het project

effectiviteit van het programma. 

kreeg een van de Nationale Jeugdzorgprijzen van 2012.

Opvoedingsondersteuning

Echtscheiding en omgang Ieder jaar krijgen in ons land meer dan 70.000 kinderen te

Een dragende pilaar in het hulpaanbod van gemeenten

horen dat hun ouders uit elkaar gaan. Omgangsbegeleiding

als het gaat om opvoeding vormen de diverse opvoed­

leert ouders om hun ouderschap te blijven vervullen en de

programma’s, zoals Triple P. Dit opvoedprogramma is

nare gevolgen van de scheiding zoveel mogelijk te beperken

inmiddels landelijk een fenomeen. Eind 2012 zijn ruim

voor hun kinderen. Samen met het Nederlands Jeugd­

11.000 professionals getraind en is Triple P opgenomen

instituut namen vijf instel­lingen voor jeugdzorg het initiatief

in het aanbod van 204 Nederlandse gemeenten. Er gingen

om wetenschap­pelijke kennis over scheiding en praktische

bovendien in 2012 twee nieuwe websites online: de alge­mene

ervaringen met omgangsbegeleiding te bundelen en de

website www.triplep-nederland.nl, bedoeld voor instellingen

methodiek Ouder­schap Blijft te schrijven. Er verschenen

en gemeenten die Triple P aan willen bieden.

twee metho­diek­handleidingen onder die noemer; één voor

De site www.positiefopvoeden.nl/beroepskracht is dan weer

intensieve omgangsbegeleiding en één voor Centra voor

gericht op professionals die werken met Triple P. Ze kunnen

Jeugd en Gezin. Om ervoor te zorgen dat de werkwijze breder

er informatie, tips en materialen vinden die hen kunnen

verspreid raakt in Nederland en de kwaliteit daarbij

ondersteunen bij het uitvoeren van programma’s als Positief

behouden blijft is in 2012 de Vereniging Omgangs­

Opvoeden en Triple P.

KennisKring (OKK) opgericht, bestaande uit de instellingen

We hebben Triple P tevens verbreed. In maart startten we

die Ouderschap Blijft uitvoeren. Concreet houdt dit in dat

21

22

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Zorg rondom gezin en school

organisaties vertegenwoordigd zijn in een stuurgroep en een

intrede doet. Volgens deze wet, die in oktober 2012 werd

projectgroep. In de stuurgroep zitten bestuurders van de

aangenomen, hebben scholen vanaf 1 augustus 2014 een

aangesloten instellingen. De projectgroep bestaat uit

wettelijke zorgplicht. Dat betekent dat ze een passende

vertegenwoordigers van de organisaties en wordt onder­

plek dienen te vinden voor alle leerlingen – ook voor die

steund door het Nederlands Jeugdinstituut. De projectgroep

leerlingen die meer aandacht nodig hebben – binnen het

houdt zich naast communicatie over Ouderschap Blijft bezig

samenwerkingsverband van de school. Ofwel: om alle

met doorontwikkeling van en onderzoek naar de methodiek.

leerlingen binnen boord te houden, moet het onderwijs de

Daarnaast organiseren we studiedagen voor uitvoerders van

expertise en ondersteuning van zorgpartners aan het

de methodiek. In 2012 leidde het Nederlands Jeugdinstituut

onderwijs kunnen koppelen.

acht trainers op, die op hun beurt weer nieuwe uitvoerders

Een voorbeeld hiervan is de reboundvoorziening. Deze

van Ouderschap Blijft trainen.

voorziening biedt tijdelijke opvang aan leerlingen met gedragsproblemen voor wie de zorg, die de eigen middelbare

Echtscheiding was ook een onderwerp bij de hiervoor

school kan bieden, niet langer toereikend is. De leerling volgt

genoemde verbreding van Triple P. We ontwikkelden een

een programma waarin onderwijs en gedrags­beïnvloeding

speciale module om ouders in echtscheidingssituaties te

centraal staan, met het doel zo snel mogelijk terug te keren

ondersteunen bij het maken van die overgang en het

in het reguliere onderwijs. Het Nederlands Jeugdinstituut

herstellen van de opvoedbalans: Triple P Family Transitions.

is vanaf begin af aan betrokken bij de ontwikkeling en

In 2012 liep een pilotstudie waarin profes­sionals uit het hele

inhoudelijke programmering van reboundvoorzieningen.

land werden opgeleid om Triple P Family Transitions in de

In februari 2012 organiseerden we voor de zevende keer de

praktijk te brengen. 55 professionals werkzaam bij 22

landelijke reboundconferentie. Opnieuw kwamen ongeveer

instellingen haalden hun certificaat. Tijdens deze pilot

250 rebounddocenten, trainers en gedrags­wetenschappers

onderzoekt het Nederlands Jeugdinstituut in samenwerking

in Amersfoort bij elkaar voor levendige discussies en

met het Trimbos-instituut de nieuwe module in het veld. De

workshops.

resultaten van dit onderzoek, dat nog doorloopt in 2013, worden in het voorjaar van 2014 verwacht.

Doeltreffende samenwerking

Zorg rondom de school

Nog meer dan voorheen komt de nadruk te liggen op een

Net als voorgaande jaren vormt het Nederlands Jeugd­

partners onderling – het ZAT en het CJG bijvoorbeeld –

instituut het landelijk steunpunt voor de ontwikkeling van

maar ook tussen de school en ouders. Immers: positief en

zorg- en adviesteams. Nagenoeg elke school in het primair,

regel­matig contact tussen school en ouders – een partner­

voortgezet, speciaal en beroepsonderwijs kon in 2012

schap – bevordert de ontwikkeling en het leren van kinderen.

gebruik maken van een zorgteam of een zorg- en adviesteam

In 2012 publiceerden we de handreiking Samenwerken met

(ZAT). Het eerste is een multidisciplinair team op school­

ouders in het voortgezet onderwijs, waarin beschreven

niveau, het tweede een multidisciplinair team dat vaak

wordt waarom en op welke momenten partnerschap

bovenschools wordt georganiseerd. In beide teams werken

belangrijk is.

professionals uit het (speciaal) onderwijs, de jeugd­

De Wet passend onderwijs heeft tevens als gevolg dat

gezondheidszorg, het (school)maatschappelijk werk, de

scholen meer moeten gaan samenwerken met gemeenten.

jeugdzorg en waar nodig de leerplichtambtenaar en politie

Van cruciaal belang gaat het Op Overeenstemming Gericht

structureel samen. De teams bieden ondersteuning en hulp

Overleg (OOGO) zijn, een overleg tussen de samenwerkings­

aan kinderen, hun ouders en de school bij (vermoedens)

verbanden en gemeenten over het ondersteuningsplan voor

van sociaal-emotionele, gedrags- of ontwikkelingsproblemen.

passend onderwijs. Gemeenten dienen hierbij de eigen

Door zorgteams en ZAT’s kunnen meer kinderen vroeg­

plannen voor de zorg voor jeugd te betrekken. In 2012 droeg

tijdiger, effectiever en efficiënter hulp krijgen. Omdat bijna

het Nederlands Jeugdinstituut bij aan de handreiking De

alle kinderen in Nederland naar school gaan, zijn scholen

verbinding passend onderwijs en zorg voor jeugd. Daarin

daarom de vindplek voor kinderen met eventuele problemen.

staan inhoudelijke bouwstenen voor dit te voeren Op

Een zorg- en adviesteam valt of staat bij een goede samen­

Overeenstemming Gericht Overleg (OOGO). De handreiking

werking. Niet alleen als het gaat om de teamleden onderling,

biedt daarnaast handvatten voor een opti­male samen­werking

maar ook in het contact met andere partijen: het

tussen onderwijs en gemeenten. We schreven de hand­rei­king

maatschappelijk werk of de Centra voor Jeugd en Gezin om

samen met adviesbureau Oberon, in opdracht van de VNG,

twee voorbeelden te noemen. Een probleem komt immers

de PO- en VO-Raad.

bijna nooit alleen. Samenwerking met (externe) partijen gaat

Als het gaat om de begeleiding van de zorg in en om het

nog belangrijker worden als de Wet passend onderwijs zijn

speciaal onderwijs werkten we samen met LECSO, de

snelle en doeltreffende samenwerking. Tussen de keten­

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Zorg rondom gezin en school

organisatie van cluster 3 en 4 scholen in het speciaal onderwijs. De inzet van dit project is het versterken van de com­missie van begeleiding van iedere school voor voortgezet en lager speciaal onderwijs en het bevorderen van effectieve samenwerking met jeugdzorg, de jeugd-ggz en overige partners. Voor leerlingen die meer nodig hebben dan alleen speciaal onderwijs, helpen we school en partners bij het ontwikkelen van onderwijs-zorgarrangementen.

Verbinding In al deze nieuwe ontwikkelingen neemt het Nederlands Jeugdinstituut een unieke positie in. Zowel bij de transitie en transformatie van de zorg voor jeugd als binnen de ontwikkeling naar passend onderwijs worden wij als een onafhankelijke ontwikkelingspartner ervaren. Hierdoor kunnen we verschillende velden verbinden en zo zorgen voor een optimaal brede zorg en ondersteuning voor jeugdigen, gezinnen en professionals. Binnen de verschillende parallelle bewegingen rondom de Centra voor Jeugd en Gezin en het passend onderwijs lijken wijkteams een nadrukkelijke rol te gaan spelen. Het idee van de genera­listische werker in de eerste lijn die op buurtniveau con­tacten legt en die waar nodig specialistische hulp, de school, jeugdzorg en al die andere partijen die samenwerken in de zorg rondom een gezin kan inschakelen, is veelbelovend.

23

24

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Naar meer effectiviteit

5

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Naar meer effectiviteit

Naar meer effectiviteit Uitgaan van ‘wat werkt’ doen we al jaren op gebied van positief jeugdbeleid, de jeugdzorg en de zorg in en rondom gezinnen en het onderwijs. In het licht van de transitie naar gemeenten en de inhoudelijke verandering van het jeugdstelsel – met daarbinnen de veranderingen als gevolg van de Wet passend onderwijs – werd in 2012 onze kennisfunctie verbreed naar het werkveld waar onderwijs en jeugdzorg samenkomen.

De basis van het Nederlands Jeugdinstituut is kennis. Wij

schap, praktijk en beleid en is inhoudelijk niet verbonden

gebruiken wetenschappelijke studies en gegevens, doen

aan het Nederlands Jeugdinstituut. Wel beheren we de

tevens zelf onderzoek, valideren kennis en verspreiden onze

databank in samenwerking met diverse partners en

bevindingen. We doen dat altijd in wisselwerking met de

ondersteunen we ontwikkelaars van interventies bij het

praktijk en door te luisteren naar deskundigen in de jeugd­

be­schrijven van hun interventie. In 2012 mochten we de

sector. Sleutelwoorden daarbij zijn kwaliteit en effectiviteit.

182e interventie bijschrijven.

Daar zijn we al heel lang mee bezig in het kader van het

In 2011 werd het erkenningstraject – de procedure die

Kennisprogramma Jeugd. Immers: voor alle betrokkenen

interventies moeten doorlopen om beoordeeld en al dan niet

in de jeugdsector – kinderen, ouders en profes­sionals die

erkend te worden – grondig geëvalueerd door Consument en

met kinderen en jongeren werken – is het van cruciaal

Veiligheid (nu VeiligheidNL), de Vrije Universiteit en de

belang dat hetgeen ze doen en de werkwijzen die

uitvoerende instituten. Doel was om zowel het proces als het

ze gebruiken, doel treffen.

resultaat van het erkenningstraject onder de loep te nemen. De onderzoekers consulteerden hiervoor uitgebreid alle

Kennis inventariseren, valideren en verspreiden

betrokken partijen, waaronder de leden van de erkennings­

Het Nederlands Jeugdinstituut beheert diverse databanken.

Evaluatie van het erkenningstraject voor interventies

Daarin staan methoden, werkwijzen en interventies op

verscheen in 2012. Het erkenningstraject werd breed

diverse terreinen, van methodieken voor de kinderopvang tot

gewaardeerd, zo bleek uit de evaluatie. Het traject maakt

interventies die in de jeugdzorg kunnen worden gebruikt. We

de kwaliteit van interventies voldoende inzichtelijk en

inventariseren deze methodieken, onderzoeken en valideren

stimuleert de kwaliteitsverbetering bij de ontwikkeling van

ze. De databanken zijn in te zien door profes­sionals, zodat zij

interventies. Over de betekenis voor de praktijk lag de

altijd gebruik kunnen maken van evidence based werkwijzen.

mening genuanceerder: het meest geuite punt van kritiek

Landelijk bekend is inmiddels de databank Effectieve

was dat het proces van indienen en beoordelen nog niet

Jeugdinterventies. Interventies zijn methodische en

voldoende aansluit bij de praktijk.

doelgerichte activiteiten waarmee hulpverleners voor en

Het Nederlands Jeugdinstituut, het Nederlands Centrum

met cliënten(groepen) problemen met opgroeien en

Jeugdgezondheid en het RIVM Centrum Gezond Leven, die

opvoeden voorkómen en oplossen. Voor professionals

die erkenningscommissie secretarieel en inhoudelijk onder­

vormen interventies belangrijk gereedschap. Het is cruciaal

steunen, onderkenden de resultaten en aanbevelingen die

dat ze gereedschap gebruiken dat ook echt zoden aan de dijk

voortkwamen uit de evaluatie. Zij werkten op basis hiervan

zet. In de databank Effectieve Jeugdinterventies vinden ze

een plan van aanpak uit om het erkenningstraject aan te

interventies die door een onafhankelijke

passen en meer aan te laten sluiten aan de praktijk.

commissie en mensen uit het veld die ooit een interventie indienden. Het rapport van deze evaluatie met de titel

erkenningscommissie beoordeeld zijn als ‘theoretisch goed onderbouwd’, ‘waarschijnlijk effectief’ of ‘bewezen effectief’.

Een andere databank die het Nederlands Jeugdinstituut

De erkenningscommissie bestaat uit deskundigen uit weten­

beheert is de databank Methodieken Pedagogische Kwaliteit.

25

26

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Naar meer effectiviteit

In deze databank verzamelen we methodieken die de gewone

Doeltreffend handelen

en positieve ontwikkeling van kinderen en jonge­ren

Al jaren ondersteunen we professionals van diverse jeugd­

versterken door de pedagogische basiskwaliteit van de

zorginstellingen bij het vergroten van de effectiviteit van hun

voorzieningen waarin ze onder meer opvang krijgen of aan

handelen. Dit gebeurt allereerst door helder in kaart te

vrijetijdsbesteding doen, te verbeteren. In 2012 zijn er

brengen welke doelgroepen zorg ontvangen van de zorg­

twaalf beschrijvingen van methodieken rond pedagogische

aanbieders. Hoewel zorgaanbieders vaak wel een indruk

kwaliteit in basisvoorzieningen (welzijn, kinderopvang,

hebben van de problemen en zorgbehoeften van de jeugdigen

vrijwilligerswerk) aan de databank toegevoegd. Daarnaast

en gezinnen die zij zorg verlenen, blijken deze doelgroepen­

voegden we twee beschrijvingen toe die specifiek betrekking

analyses vaak te leiden tot verrassende resul­taten. Zo laten

hebben op de algemene pedagogische basiskwaliteit in het

de doelgroepenanalyses zien dat voor een aanzienlijke groep

onderwijs. Dit gebeurde vanuit de nieuwe kennisopdracht

jeugdigen binnen de residentiële jeugdzorg geldt dat ze

onderwijs-jeugdzorg (zie het Bestuursverslag).

langdurig niet thuis of in een vervangend netwerk- dan wel

In het voorjaar en najaar van 2012 begeleidden we tijdens een

pleeggezin kunnen opgroeien. Ook bleek uit deze analyses hoe

tweetal bijeenkomsten ontwikkelaars bij het beschrijven van

ernstig de problemen van jeugdigen zijn die gespecialiseerde

hun methodieken. We deden dit in samenwerking met

zorg ontvangen en of de gehanteerde interventies wel de

lectoraat Youthspot HvA, een kennis- en praktijknetwerk

meest geschikte zijn voor de doelgroep in kwestie. Het

van de Hogeschool van Amsterdam dat zich richt op de

Nederlands Jeugdinstituut verstrekte ook in 2012 op basis

professionalisering en profilering van het grootstedelijk

van deze doelgroepen­analyses adviezen over de inrichting van

jongerenwerk.

de zorg en het gebruik van zo effectief mogelijke interventies. We beperkten ons niet tot adviseren, maar keken verder.

Kruisbestuiving met de praktijk

Zo onderzochten we ook hoe kinderen, die om uiteenlopende

We vinden het belangrijk dat kennis zijn weg vindt naar

normaal mogelijk kunnen opgroeien. Een professionele

de praktijk en dat ervaringen uit het veld hun weg (terug)

gezinsvorm kan hieraan bijdragen en biedt mogelijkheden

vinden naar de theorie. Op deze wijze wordt ‘dat wat werkt’

om meer gebruik te maken van eigen kracht en sociale steun

in de praktijk getoetst en continu verbeterd. De kruis­be­

uit het netwerk van het kind en het professionele gezin

stuiving tussen theorie en praktijk laten we plaatsvinden

(zie hoofdstuk 2).

redenen niet meer thuis kunnen blijven wonen, elders zo

rondom diverse kernthema’s als kindermishandeling en positief jeugdbeleid. We laten kennis en praktijk met elkaar wisselwerken in kennispraktijknetwerken. Maar ook door

Duurzaam effectief

diverse samenwerkingsverbanden aan te gaan.

Een interventie kan bewezen effectief zijn, maar zonder een

Een niet meer weg te denken samenwerkingsverband in de

effectieve – duurzame – implementatie levert dit niet de

jeugdzorg is het Samenwerkingsverband Effectieve Jeugd­

gewenste effectieve zorg op. En dus ook geen optimale

zorg Nederland (SEJN), een ‘lerend platform’ van meer dan

maatschappelijke winst. In het voorjaar van 2012 bezochten

dertig jeugdzorginstellingen en onderzoekpartners uit heel

medewerkers van het Nederlands Jeugdinstituut een

Nederland. De deelnemers verbinden onderzoek, beleid en

implementatie­conferentie in Washington. Het inspireerde

praktijk aan elkaar en wisselen ervaringen uit. Het Nederlands

tot het organiseren van een Invitational Conference over

Jeugdinstituut voert het projectsecretariaat uit. De spil in

Imple­men­tatie­onderzoek in Public Health en Jeugdzorg in

2012 vormde het document Effectief (verder) werken aan de

Nederland. Doel was om met diverse deelnemers van

jeugdzorg, beter bekend als de SEJN-agenda. In 2012 bogen

gedachten te wisselen over onderzoek naar de implementatie

de SEJN-deelnemers zich over verschillende onderdelen van

van interventies. De conferentie, die op 29 oktober

deze agenda, met als doel om in 2013 in werkgroepen tot

plaatsvond, werd georganiseerd in samenwerking met de

actie over te gaan.

Hogeschool van Amsterdam en het Trimbos-instituut.

In 2012 stond onder meer de eerder genoemde evaluatie op

Meer dan zestig implementatiedeskundigen en onderzoekers

de agenda. De SEJN-deelnemers erkenden de bevindingen in

leerden er van elkaar en legden gezamenlijk de agenda vast

het rapport. Maar zij hadden – evenals de onderzoekers –

omtrent implementatieonderzoek.

kanttekeningen. Daarom formuleerden ze diverse voorstellen

Natuurlijk is het met het juiste aanbod van hulp en zorg en

voor gezamenlijke acties om deze problemen aan te pakken.

het effectief implementeren van interventies niet klaar. Er

Mede dankzij de brede en kritische inzet van het SEJN kwam

moet ook nog gezorgd worden dat dit alles blijft werken. Het

er een aantal wijzigingen in de procedure en criteria van het

Nederlands Jeugdinstituut hielp diverse organisaties bij het

erkenningstraject.

borgen – het duurzaam implementeren – van hun interven­

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Naar meer effectiviteit

ties. Een voorbeeld uit 2012 vormen drie succesvolle school­

krijgt, stellen je in staat een aanpak of beleid aan te scherpen

interventies die in de afgelopen jaren ontwikkeld zijn: Baas

of bij te sturen.

in eigen soap (door adviesbureaus Sardes en APS), Gedrag:

Het Nederlands Jeugdinstituut is al een aantal jaren hard

ik doe ertoe! (door uitgeverij Codename Future) en Leerling­

aan de slag met de ontwikkeling van prestatie-indicatoren.

bemiddeling, waarvoor het Centrum voor Criminaliteits­

Voor de jeugdhulpverlening, de jeugdzorg maar ook voor de

preventie en Veiligheid een handboek schreef. Deze

Centra voor Jeugd en Gezin. Zo begon het Nederlands

interventies hebben als doel het klimaat op school preventief

Jeugdinstituut in 2012 op verzoek van de Vereniging

te verbeteren. Het ministerie van Veiligheid en Justitie vroeg

Nederlandse Gemeenten (VNG), het ministerie van VWS

het Nederlands Jeugdinstituut de implementatie van deze

en het ministerie van VenJ aan de ontwikkeling van een

drie interventies te ondersteunen. Plus in kaart te brengen

basisset van prestatie-indicatoren voor de Centra voor Jeugd

wat nodig is om de interventies duurzaam te borgen, zodat

en Gezin. Doel hiervan is de resultaten van het CJG-aanbod

ze ook op lange termijn effectief werken. Samen met de

in kaart te brengen. Met behulp van de prestatie-indicatoren

‘interventie-eigenaren’ – de organisaties of instellingen die

kunnen CJG-managers, beleidsambtenaren en wethouders

de interventies toepassen – keken we in welke fasen van het

volgen of het CJG datgene oplevert waarvoor het is bedoeld.

implementatieproces zij zich bevonden en wat nodig was

Ook CJG-professionals kunnen zo inzicht krijgen in het effect

om verdere implementatie te stimuleren. Dat leidde per

van hun werkzaamheden. Als uit een meting blijkt dat de

interventie tot verschillende activiteiten; van een

effecten tegenvallen, is dat een signaal voor bijsturing.

communicatieplan tot het bijscholen van trainers. Het

In de jeugdzorg maakten de zorgaanbieders afspraken over

project werd uitgevoerd van mei 2011 tot en met mei 2012.

het in kaart brengen van hun prestaties. Het Nederlands Jeugdinstituut ontwikkelde een format om de uitkomsten van

Monitors met prestatie-indicatoren

deze metingen zo te rapporteren dat ze goed geïnterpreteerd

Maar er zijn meer manieren om ervoor te zorgen dat

behulp van een aantal jeugdzorgaanbieders verder uitgewerkt:

interventies op lange termijn nog steeds doel treffen.

cliënttevredenheid, doelrealisatie en afname van de ernst van

Met ‘monitoring’ bijvoorbeeld: het herhaald verzamelen,

de problematiek.

aggregeren en terugkoppelen van informatie op dusdanige

Ook verscheen in 2012 de notitie Verbetering telt. Werken

wijze dat gewenste acties worden geïnitieerd of gecontinueerd.

met prestatie-indicatoren in de zorg voor jeugd waarin

Het Nederlands Jeugdinstituut heeft in 2012 gewerkt aan de

geschetst wordt wat de basisprincipes zijn van het werken

(verdere) ontwikkeling van een aantal monitors die verschil­

met prestatie-indicatoren, wie belang heeft bij de indicatoren,

lende beoogde beleidsontwikkelingen moeten ondersteunen.

welke valkuilen er zijn en hoe deze te vermijden zijn.

kunnen worden. In 2012 zijn de eerste drie indicatoren met

Dit zijn de monitor Kindermis­handeling waarvan we verslag deden in hoofdstuk 3 en de monitor Professionalisering (zie hoofdstuk 6).

Webdossier

Bij monitoring kan gebruik gemaakt worden van prestatie-

Om al deze informatie te delen met een ieder die hierin

indicatoren. Een prestatie-indicator kun je zien als een soort

geïnteresseerd is, werd het al eerder geschreven dossier

meetlat die laat zien in welke mate een prestatie wordt

Centra voor Jeugd en Gezin in maart 2012 geheel ver­nieuwd.

geleverd, een vastgesteld doel wordt gehaald, of in welke

Ook werkten we in 2012 hard aan een meer algemeen dossier

mate factoren op orde zijn die van belang zijn voor het

over prestatie-indicatoren, dat in januari 2013 online zou

halen van dat doel. Het is in feite gereedschap om een idee

gaan. Dit dossier is samengesteld door het Nederlands

te krijgen van de kwaliteit van een dienst of zorgverlening.

Jeugdinstituut in samenwerking met het Nederlands

Voorbeelden van prestatie-indicatoren zijn de lengte van een

Centrum Jeugdgezondheid (NCJ). Het laatst­genoemde

wachtlijst of het percentage cliënten dat voortijdig met een

instituut verzorgde met name de informatie over het gebruik

behandeling stopt.

van indicatoren in de jeugdgezondheidzorg. Dit is tevens het

In de jeugdsector groeit het gebruik van prestatie-

zestigste dossier dat we op onze website publiceerden. 

indicatoren. Door te werken met prestatie-indicatoren kunnen professionals, instellingen maar ook gemeenten zicht krijgen op effectiviteit op verschillende niveaus. Je kunt er de doeltreffendheid van een module mee meten maar ook het effect van pleegzorg en ambulante hulp. Maar je kunt er bijvoorbeeld ook de resultaten van het jeugdbeleid van gemeenten mee meten. De gegevens die je zo in handen

27

28

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Professionalisering

6

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Professionalisering

Professionalisering De spil in het jeugdzorgstelsel is de professional. De transitie en transformatie van het jeugdstelsel stelt voor een deel ook nieuwe eisen aan professionals. Het Nederlands Jeugdinstituut speelde in 2012 net als in voorgaande jaren een belangrijke rol in de professionalisering van de beroepsuitoefening.

Op 1 september startte de landelijke campagne Laat zien wat

opleiding en werkveld, versterking van de beroepsregistratie,

je waard bent. Initiatiefnemers waren branche­organi­saties,

doordachte beroepsethiek en actuele bij- en nascholings­

beroepsverenigingen en -registers voor professionals die

mogelijkheden. De resultaten en aanbevelingen van het

werken in de jeugdzorg. De ondersteuning en het

actieplan zijn uitgewerkt in het Implementatieplan

programmamanagement berustten bij het Nederlands

Professionalisering Jeugdzorg. Het Nederlands Jeugd­

Jeugdinstituut. De campagne roept jeugdzorgwerkers en

instituut coördineert de activiteiten die in het kader hiervan

gedragswetenschappers op zich in een beroepsregister te

plaats­vinden. Bovendien plaatsten we alle achtergrond­

registeren en een voor hun beroepsgroep relevante beroeps­

informatie over dit thema op onze website in het dossier

code te onderschrijven. Hiermee werd vooruit­gelopen op de

Professiona­lisering in de jeugdzorg, dat in 2012

wettelijke verplichting tot registratie die vanaf 1 januari 2014

geactualiseerd werd.

zal gelden. Instellingen zijn vanaf dat mo­ment verplicht om

Het implementatietraject rondom professionalisering van

met geregistreerde professionals te werken. Door zich in te

de jeugdzorg wordt eveneens ondersteund met een monitor

schrijven in een beroepsregister maken jeugdzorg­

(zie ook hoofdstuk 5). Professionals geven erin aan wat hun

professionals hun vakbekwaamheid aantoonbaar. Ook

ideeën zijn over de beroepsregistratie en wat hun vorderingen

verbinden ze zich aan een beroepscode en vallen ze onder

op dit gebied zijn. Ze tonen daarnaast wat het voor hen

tuchtrecht.

betekent om met een beroepscode te werken en hoe zij zich daarbij door hun organisatie ondersteund voelen.

Actieplan Professionalisering Onderdeel van de campagne was de lancering van een

Richtlijnontwikkeling

speciale website www.professionaliseringjeugdzorg.nl.

Professionals in de jeugdzorg dienen zo effectief mogelijk te

Op deze site is meer informatie te vinden over de redenen

handelen. Daar zijn het kind en zijn ouders en uiteindelijk de

waarom professionals zich nu al zouden moeten registreren.

hele samenleving bij gebaat. Een praktisch hulpmiddel als

Op de site doen vijf professionals uit de doeken wat

een richtlijn kan professionals in de jeugdzorg helpen om de

professionalisering voor hen betekent. De site is door het

juiste afwegingen te maken, de juiste beslissingen te nemen

Nederlands Jeugdinstituut ontwikkeld en in samenwerking

en effectief te handelen. Ook in 2012 nam het Nederlands

met de partners verder ingevuld.

Jeugdinstituut in opdracht van de beroepsverenigingen in

De campagne maakt deel uit van het Implementatieplan

de jeugdzorg de programmacoördinatie van het project

Professionalisering Jeugdzorg waarin diverse partijen

Richtlijnontwikkeling voor de jeugdzorg op zich.

(werkgevers, beroepsverenigingen en -registers plus

In de afgelopen jaren ontwikkelden we diverse richtlijnen,

onderwijsinstellingen) ondersteund door het Nederlands

waaronder de richtlijn Ernstige gedragsproblemen. We

Jeugdinstituut de professionalisering binnen de jeugdzorg

baseerden ons hierbij op zowel onderzoeksresultaten als

stimuleren. Het Implementatieplan is een vervolg op het

praktijkervaring.

Actieplan Professionalisering Jeugdzorg waarbinnen tussen

Na de ontwikkeling startte een proefinvoering van een half

2007 en 2010 met succes is gewerkt aan een overzichtelijke

jaar. In de praktijk houdt dit in dat professionals de richt­

beroepenstructuur, verbetering van de aansluiting tussen

lijnen in de dagelijkse uitvoering gaan gebruiken en

29

30

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Professionalisering

evalueren welke aanbevelingen ze wel of niet kunnen toepassen. De proefinvoering geeft informatie over wat er nodig is om een richtlijn landelijk in te voeren. Verder kunnen erva­ringen uit de praktijk direct benut worden voor aanscherping van de richtlijn: richtlijnontwikkeling en (proef)invoer gaan dus hand in hand. In de zomer van 2012 startte de proefinvoering van de richtlijn Ernstige gedrags­ problemen bij drie organisaties voor jeugdzorg.

Breder professionaliseren Niet alleen in de jeugdzorg is een verbetering van de beroeps­­ uitoefening belangrijk. Professionalisering is ook een item van belang in de algemene jeugdvoorzieningen, de Centra voor Jeugd en Gezin en het onderwijs. In 2012 gebeurde er eveneens veel op dit gebied. Zo vond er afstemming plaats rond professionaliseringstrajecten met beroeps- en brancheorganisaties die betrokken zijn bij de CJGontwikkeling. In dit kader organiseerden we opleidings­ trajecten voor CJG-medewerkers alsmede bijeen­komsten voor docenten van mbo- en hbo-opleidingen, via de zogenoemde kennisnetwerken mbo-opleidingen en hboopleidingen. In deze kennisnetwerken werden docenten bijgepraat over actuele kennis op het gebied van werken met jeugdigen en gezinnen. Doel was onder meer dat zij deze hernieuwde informatie konden doorgeven aan studenten. In samenwerking met Jeugdzorg Nederland organiseerde het Nederlands Jeugdinstituut een kenniskring Reflecteren is leren. Deze kenniskring richt zich op het samenbrengen van theoretische en praktijkkennis over reflectie op het werk door jeugdzorgwerkers. Daarnaast startte het kennis­ praktijknetwerk Generalistisch werken rondom jeugd en gezin. Hierin wordt aandacht besteed aan competenties die het generalistisch werken in de eerstelijn met zich meebrengen (meer daarover in hoofdstuk 1). Breder professionaliseren houdt ook in dat professionals over de schutting kijken. Die kans kregen ze volop op het congres Jeugd in onderzoek, waar in 2012 de samenwerking tussen beroepskrachten, onderzoekers en beleidsmakers het centrale thema was.

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Professionalisering

31

32

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Over de grens

7

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Over de grens

Over de grens In eerdere hoofdstukken was al te lezen hoe het Nederlands Jeugdinstituut ook op internationaal gebied kennisuitwisseling over jeugd en opvoeding bevordert. Hoe we in 2012 wederom van andere Europese landen leerden maar ook lieten zien wat Nederland in huis heeft. Daarnaast organiseerden we dat jaar ook tal van internationale uitwisselingsprojecten voor jongeren.

Eurodesk In 2012 boden we weer informatie over Europese

inspiratie om op lokaal en internationaal niveau met hun

subsidiemogelijkheden en Europese en inter­nationale

jongeren te werken.

beleidsontwikkelingen via Eurodesk. Dit is een informatiedienst over Europa voor jongeren van 15 tot 25 jaar en voor beroepskrachten die met jongeren werken.

Cardea

Eurodesk vormt het startpunt voor informatie over school

EUtopia: who we are was het thema van de internationale

en studie in Europa, stages, uitwisselingen, vrijwil­ligers­werk,

jongerenuitwisseling die in het kader van Youth in Action

(vakantie)werk, wonen en reizen in Europa. Eurodesk

georganiseerd is door Cardea jeugdzorg. Twintig jongeren

informeert bovendien over subsidies voor Europese

uit jeugdzorginstellingen in Estland, het Verenigd

jongerenprojecten.

Koninkrijk, Ierland en Nederland namen deel aan de uitwisseling die in juli 2012 plaatsvond in Noordwijk.

Youth in Action

Jongeren van de jeugd­raad van Cardea waren intensief

Tevens beheert het Nederlands Jeugdinstituut het Europese

project. Het thema was dan ook hún keuze.

betrokken bij de opzet, aanvraag en uitvoering van het

subsidieprogramma Youth in Action. Dit programma richt zich op internationale groepsuitwisselingen, internationaal vrijwilligerswerk en andere internationale projecten voor

Workshop EU en jongerenwerk

jongeren van 13 tot 30 jaar. Youth in Action biedt ook

In 2012 werd vanuit de programma’s Eurodesk en​ Youth in

mogelijkheden voor internationale trainingen en bijeen­

Action drie keer de workshop EU en jongerenwerk verzorgd.

komsten over samenwerking en kennisuitwisseling tussen

Zo’n zeventig beleidsmakers van gemeenten, bestuurders uit

vrijwilligers en professionals in de jeugdsector. Het

het jongerenwerk en jongerenwerkers uit alle delen van het

programma heeft een looptijd van 2007 tot en met 2013.

land werden geïnformeerd over de mogelijkheden van EU-beleid en EU-programma’s op lokaal niveau. Ook

Niet-formeel leren

maakten ze plannen voor concrete activiteiten en projecten,

Van 1 tot 6 april 2012 organiseerde Youth in Action een

jeugdwerkloosheid en talentontwikkeling.

internationale training voor jongerenwerkers over nietformeel leren en culturele diversiteit. 25 deelnemers uit 14 Europese landen zijn door drie internationale trainers getraind in het vergroten van de impact van niet-formeel leren. Deelnemers gingen naar huis met een rugzak vol nieuwe methodes, nieuwe contacten, projectplannen en

over thema’s als jongerenparticipatie, bestrijding

33

34

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Organisatieontwikkelingen

8

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Organisatieontwikkelingen

Organisatieontwikkelingen Het Nederlands Jeugdinstituut heeft zichzelf de taak gesteld om de komende jaren meer maatschappelijk effect te realiseren. Met het oog daarop is in 2012 een reorganisatie voorbereid. Later dat jaar werd duidelijk dat de reorganisatie door teruglopende inkomsten gepaard zou moeten gaan met een krimp. Tegelijkertijd was 2012 ook het jaar dat we werkten aan het behalen van ISO-certificering, een risico-inventarisatie en -evaluatie lieten uitvoeren en zochten naar nieuwe mogelijkheden om kennis te delen en te verspreiden.

Reorganisatie en krimp Om beter aan te sluiten bij vragen uit de praktijk en ervoor

Omzet, financiële resultaten en balans

te zorgen dat wetenschap en praktijk elkaars kennis beter

In 2012 heeft het Nederlands Jeugdinstituut een omzet

zouden kunnen benutten, maakten we ons in 2012 op voor

gerealiseerd van ruim € 17,2 miljoen.

een interne reorganisatie die meer focus en samenhang

De omzet is (afgerond) als volgt samengesteld:

moest aanbrengen in onze activiteiten (meer hierover in

>  30% instellingssubsidie VWS;

het Bestuursverslag).

> 40% opbrengsten ministeries, subsidies van fondsen

In juli 2012 kondigde het ministerie van VWS in een

en internationale subsidie- en opdrachtgevers;

brief aan dat het Nederlands Jeugdinstituut de komende

> 25% opbrengsten trainingen en congressen;

jaren flink gekort wordt op de instellingssubsidie. Dat

>  5% overige opbrengsten.

komt bovenop de al in 2011 opgelegde efficiencykorting. Ten opzichte van 2011 betekent dit voor 2013 een

Ten opzichte van de begroting is de gerealiseerde omzet ruim

korting van 18% oplopend naar in ieder geval 21% in

€ 2,9 miljoen lager: de projectsubsidies zijn € 2,7 miljoen

2016. Ook wordt een deel van de instellingssubsidie

lager dan begroot, veroorzaakt doordat voor derden

omgezet in programmafinanciering. Naar verwachting

bestemde subsidiegelden zijn doorgeschoven naar 2013 en

zullen de mogelijkheden voor additionele project- of

de opdrachten derden zijn ten gevolge van een krapper

programmasubsidies substantieel kleiner zijn dan in eerdere

wordende markt € 1 miljoen lager dan begroot.

jaren. Tegelijkertijd lopen ten gevolge van de economische

De overige opbrengsten, met name de trainingsinkomsten,

crisis ook de inkomsten uit de markt terug. Daarom heeft

zijn € 0,8 hoger dan begroot.

de Raad van Bestuur besloten om een krimpscenario van 10% als uitgangspunt te nemen voor de begroting van 2013.

De totale kosten bedragen € 17,5 miljoen en zijn, in lijn met

Dit betekent een krimp van 15 fte in de formatie. Voor

de lagere opbrengsten, € 2,7 miljoen lager dan begroot.

de 16 boventallig verklaarde medewerkers is een sociaal

In de (personele) kosten is een voorziening ten bedrage van

plan gemaakt dat voorziet in faciliteiten ten behoeve van

€ 0,85 miljoen begrepen voor de reorganisatiekosten. Deze

het vinden van een nieuwe werkkring. Aangezien er door

kosten waren niet in de begroting opgenomen.

de (inhoudelijke) reorganisatie ook een aantal nieuwe functies ontstonden, konden 3 boventallige medewerkers

Hierdoor komt het resultaat uit gewone bedrijfsvoering op

via herplaatsing bij het Nederlands Jeugdinstituut aan het

bijna 0,3 miljoen negatief uit (€ - 284.915).

werk blijven. Van de overige 13 collega’s moeten we in 2013

Samen met een financieel resultaat van € 148.779 (rente-

afscheid nemen. Eveneens in het kader van de krimp werd

inkomsten), komt het totale negatieve resultaat uit op

bij 7 personen de tijdelijke arbeidsovereenkomst in 2012

€ - 136.136.

niet verlengd maar beëindigd.

35

36

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Organisatieontwikkelingen

Het eigen vermogen van het Nederlands Jeugdinstituut

ISO 9001

neemt door dit negatieve resultaat af met € 136.136. Daarmee

Het Nederlands Jeugdinstituut wil een lerende organisatie

komt het eigen vermogen per 31 december 2012

zijn en continu werken aan de verbetering van de eigen

op € 3.131.645.

kwaliteit. Daarom zijn er in 2012 diverse interne audits gehouden op grond waarvan veranderingen zijn door­

Het eigen vermogen heeft een omvang van 18% van de jaar­

gevoerd. Met een externe auditor zijn vervolgens alle

omzet. Mede gezien de onzekerheid over de omvang van de

bedrijfs­processen tegen het licht gehouden met als resultaat

omzet in de komende jaren is een vermogen noodzakelijk van

dat het Nederlands Jeugdinstituut nu ISO 9001 gecertifi­

20 – 25% van de jaaromzet.

ceerd is. Hierdoor weten externe partijen die met ons in zee willen gaan, dat we onze bedrijfsprocessen op orde hebben

Personeel

en dus een betrouwbare partner zijn.

De personele omvang van het Nederlands Jeugdinstituut naar 131 (110,4 fte) op 31 december 2012. Daarnaast waren

Communicatie en informatie­ voorziening

22 werknemers in dienst op basis van een arbeids­

Communicatie is voor een kennisinstituut van groot belang

overeenkomst met uitgestelde prestatieplicht. Verder waren

om samen met het veld het kennisbestand uit te bouwen en

er 15 detacheringskrachten, trainees en stagiaires werkzaam.

bestaande kennis te delen. Het Nederlands Jeugdinstituut

Eind 2012 was de verhouding tussen tijdelijk en vast personeel:

zoekt daarom voortdurend naar nieuwe mogelijkheden om

26% tijdelijk en 74% vast. De procentuele verhouding tussen

kennis te delen en verspreiden. Duidelijk werd in 2012 dat de

mannen en vrouwen was 16:84. In de loop van het jaar zijn

inspanningen op het gebied van communicatie, marke­ting en

23 vacatures opengesteld. Daarop stroomden 23 nieuwe

IT beter gecoördineerd en afgestemd moeten worden. In de

medewerkers in. De uitstroom bedroeg 28 medewerkers.

nieuwe organisatiestructuur vanaf 2013 is dat gereali­seerd.

Het ziekteverzuim kwam in 2012 op gemiddeld 7,51%

Veel inzet vergde de overgang naar programma’s waarmee

(2011: 5,27%) waaronder een aantal medewerkers met

het kennisdelen via internet toekomstbestendig kan worden

langdurige, niet aan het werk gerelateerde klachten. De

gemaakt. Daarbij zijn de databanken grotendeels overgezet

ziekmeldingen werden begeleid door arbodienst De Witte

naar datacollecties in Sharepoint en is voor het content­

Raaf. Het Nederlands Jeugdinstituut biedt ook gelegenheid

beheer het cms-systeem iXperion in gebruik genomen.

het open spreekuur van de bedrijfsarts op kantoor te

Voor professioneel relatiebeheer zijn alle adressen overgezet

be­zoeken. Hiervan werd in 2012 95 keer gebruik gemaakt.

naar het crm-systeem Archie.

Daarnaast vond twee keer overleg tussen OR en bedrijfsarts

Aan audiovisuele en printmedia werden in 2012 in totaal

plaats en werd de bedrijfsarts zeven maal geraadpleegd door

27 persberichten verzonden. Dagelijks wordt de pers te

leidinggevenden.

woord gestaan over vragen waarmee zij het Nederlands

In 2012 is Gardien Bedrijfsfysiotherapie B.V. drie keer

Jeugdinstituut raadplegen. Bij elkaar leverden deze

benaderd voor het uitvoeren van een individueel werkplek­

perscontacten ruim duizend persreflecties op met

onderzoek ten behoeve van medewerkers.

commentaren of naamsvermelding van het Nederlands

Om zicht te krijgen op de risico’s die zijn medewerkers lopen

Jeugdinstituut. Een mediatraining voor de belangrijkste

met betrekking tot veiligheid, gezondheid en welzijn, heeft

woordvoerders en een betere organisatie van perscontacten

het Nederlands Jeugdinstituut een risico-inventarisatie en

leiden ertoe dat de contacten met de pers verder worden

-evaluatie laten uitvoeren. Op grond van de uitkomsten is in

versoepeld en geïntensiveerd.

overleg met de OR een plan van aanpak vastgesteld waarbij

Daarnaast worden steeds vaker met succes social media

specifieke aandacht uitgaat naar arbo- en verzuimbeleid,

toegepast om ook daar onze rol in het debat te kunnen

voorlichting over arbeidsomstandigheden plus functie-

vervullen. Zo’n zevenduizend twitteraars volgen @hetnji

inhoud en werkdruk. Uniek in 2012 was het onderzoek naar

en retweeten veelvuldig onze tweets. Twitter is dan ook

het binnenklimaat dat naar aanleiding van klachten van

inmiddels na Google de belangrijkste ‘verwijzende’ website

medewerkers is uitgevoerd in opdracht van MOVISIE, Vilans

naar de websites van het Nederlands Jeugdinstituut. Ruim

en het Nederlands Jeugdinstituut. Hieruit kwamen enkele

zesduizend leden van de LinkedIn-groep van het Nederlands

tekortkomingen naar voren die Sekondant heeft aangekaart

Jeugdinstituut plaatsen veelvuldig discussies en reageren op

bij de verhuurder en de installateur van de klimaatinstallatie.

elkaar over actuele onderwerpen.

Daarnaast hebben de kennisinstituten samen met Sekondant

De inzet van video op de website won terrein. Zo werden

een gemeenschappelijk plan opgesteld om het binnenklimaat

onder andere voorbeelden van positief jeugdbeleid in beeld

te verbeteren.

gebracht om als inspiratiebron te dienen voor de gewenste

daalde het aantal medewerkers in 2012 van 136 (113,1 fte)

transformatie van het jeugdbeleid in Nederland.

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Organisatieontwikkelingen

De succesvolle nieuwsbrief van het Nederlands Jeugd­ instituut groeide in 2012 met 3.500 abonnees naar een totaal van 23.400. Sinds halverwege het jaar worden lezers van de nieuwsbrief voor de volledige berichten doorgeleid naar de website, zodat ze het nieuws in een rijkere context krijgen aangeboden. Bijna de helft van de nieuwsbrief-abonnees klikt door naar de website, die daardoor de bezoekersaantallen met 30% zag stijgen. De wekelijkse poll trekt gemiddeld 350 stemmers en ruim twintig ‘stemverklaringen’ en is daarmee één van de drukste community-activiteiten in het online sociale domein van Nederland. De bijdrage van het Nederlands Jeugdinstituut aan het blad Jeugd & Co in de vorm van Jeugd & Co Kennis werd in 2012 omgezet naar een eigen kennisplatform www.jeugdkennis.nl. In de eerste maanden trok dit verdiepende kennis­plat­form al 15.000 bezoekers. Gemiddeld werd elk artikel 440 keer gelezen. De artikelen hebben daarnaast een langere levensduur dan in het blad. De verdere uitbouw van content op deze site zal een sterke basis vormen voor contentgedreven interactie met de doelgroepen van het Nederlands Jeugdinstituut.

37

38

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut /

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Jaarrekening

Jaarrekening

2 0 12

39

40

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Jaarrekening

BALANS PER 31 DECEMBER 2012 ( N A R E S U LTA AT V E R D E L I N G )

ACTIVA

31 DECEMBER 2012

31 DECEMBER 2011

€

€

Vaste activa Materiële vaste activa

101.582

115.817

Totaal

101.582

115.817

Vlottende activa Vorderingen op korte termijn

3.796.426

Liquide middelen

10.059.509

10.066.971

Totaal

13.855.935

14.530.793

Totaal activa

13.957.517

14.646.610

4.463.822

PASSIVA Eigen vermogen Algemene reserve

3.131.645

Egalisatiereserve instellingssubsidie

0 203.256

Totaal

3.131.645

Voorzieningen

852.011

Langlopende schulden

16.736

Kortlopende schulden

9.957.125

11.255.906

Totaal passiva

13.957.517

14.646.610

3.064.525

3.267.781

122.923

0

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Jaarrekening

41

WINST- EN VERLIESREKENING 2012

Opbrengsten

Realisatie Begroting 2012 2012 € €

Realisatie 2011 €



Instellingssubsidie

5.674.514 5.614.200

6.004.462

Projectsubsidies

5.413.974 8.146.800

7.127.814

Opdrachten derden

1.821.079 2.896.600

1.399.998

Overige projectopbrengsten

4.192.642 3.441.000

4.088.112

Niet-projectgebonden opbrengsten Totale opbrengsten Kosten

142.816 84.400 17.245.025 20.183.000

125.400 18.745.786



Personele kosten

9.327.956 8.871.300

9.916.975

Materiële projectkosten

5.882.136 8.752.100

5.946.820

Niet-projectgebonden materiële kosten

2.319.848 2.589.600

2.748.637

17.529.940 20.213.000

18.612.432

Totale kosten Resultaat uit gewone bedrijfsvoering Financieel resultaat Bedrijfsresultaat

-284.915 -30.000

133.354

148.779 30.000

137.303

-136.136 0

270.657

42

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Jaarrekening

KASSTROOMOVERZICHT 2012 (VOLGENS DE INDIRECTE METHODE)



2012 € €

Resultaat

-136.136

Afschrijvingen

32.918



-103.218





Toename voorzieningen

729.088





Mutaties werkkapitaal: Vorderingen korte termijn Kortlopende schulden

2011 €

270.657 30.118 300.775

122.923

667.396

32.470

-1.298.781 2.134.729



-631.385

2.167.199

Kasstroom uit operationele activiteiten

-5.515

2.590.897





Investeringen in materiële vaste activa Desinvesteringen in materiële vaste activa

-18.683

-47.339

0

0

Kasstroom uit investeringsactiviteiten

-18.683





Langlopende schulden

-47.339

16.736

-14.321

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

16.736

-14.321

Netto kasstroom

-7.462

2.529.237





Liquide middelen:



Stand per 31 december 2011

10.066.971

Stand per 31 december 2012

10.059.509





Mutatie liquide middelen

-7.462

2.529.237

Jaarverslag 2012/ Nederlands Jeugdinstituut / Jaarrekening

Toelichting jaarrekening A LGEM ENE T OEL ICHT ING Activiteiten De activiteiten van de Stichting Nederlands Jeugdinstituut bestaan voornamelijk uit het verzamelen, verrijken, valideren en verspreiden van kennis; praktijkontwikkeling, -ondersteuning en -onderzoek, opleiding en training. De activiteiten worden hoofd­ zakelijk in Nederland uitgeoefend. Het NJi is statutair en feitelijk gevestigd op de Catharijnesingel 47 te Utrecht. Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit de liquide middelen. Verbonden partijen Van een verbonden partij is sprake wanneer een partij beleidsbepalende invloed kan uitoefenen in een andere partij, dan wel invloed van betekenis kan uitoefenen op het zakelijke en financiële beleid van de andere partij. Zo kan sprake zijn van een dergelijke invloed indien: de ene partij in het bestuur dan wel in een vergelijkbaar gezaghebbend orgaan van de andere partij vertegenwoordigd is; de ene partij betrokken is bij de bepaling van het beleid van de andere partij; met die andere partij materiële transacties worden aangegaan. Hierdoor is Stichting Sekondant een verbonden partij. Schattingen Om de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening te kunnen toepassen, is het nodig dat de Raad van Bestuur zich over verschillende zaken een oordeel vormt en schattingen maakt die essentieel kunnen zijn voor de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien het voor het geven van het vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronder­stellingen opgenomen bij de toelichting op de betreffende jaarrekeningposten.

GRO NDSLAGEN VOOR WAAR D ER ING VAN ACTIVA EN PASSIVA Algemeen Bij het opstellen van deze jaarrekening is uitgegaan van de continuïteits­ veronderstelling. De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de bepalingen van het ministerie van VWS en de stellige uitspraken van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, die uitgegeven zijn door de Raad voor de Jaarverslaggeving, specifiek RJ 640 Organisaties zonder winststreven. Activa en passiva (met uitzondering van het vermogen) worden in het algemeen gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Indien geen specifieke waarderingsgrondslag is vermeld, vindt waardering plaats tegen de verkrijgingsprijs. De jaarrekening is opgesteld in euro’s. Om de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening te kunnen toe­ passen, maakt de Raad van Bestuur schattingen die essentieel kunnen zijn voor de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien het voor het geven van het vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende veronderstellingen opgenomen bij de toelichting op de betreffende jaarrekeningposten.

43

44

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Jaarrekening

Vergelijking met voorgaand jaar De gehanteerde grondslagen van waardering en resultaatbepaling zijn ongewijzigd t.o.v. het voorgaande jaar. Materiële vaste activa De materiële vaste activa zijn gewaardeerd tegen verkrijgingspijs onder aftrek van lineaire afschrijvingen gedurende de geschatte economische levensduur. Met op balansdatum verwachte bijzondere waardeverminderingen wordt rekening gehouden. De afschrijvingspercentages bedragen: hard- en software 20%. Op balansdatum wordt beoordeeld of er aanwijzingen zijn dat een actief aan een bijzondere waardevermindering onderhevig is. Indien indicaties aanwezig zijn, wordt de realiseerbare waarde van het actief vastgesteld. Er is ultimo boekjaar 2012 geen noodzaak tot het doorvoeren van een bijzondere waardevermindering. Vorderingen Vorderingen worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen de reële waarde van de tegenprestatie. Voorzieningen wegens oninbaarheid worden in mindering gebracht op de boekwaarde van de vordering. Liquide middelen Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en direct opeisbare deposito’s met een looptijd korter dan twaalf maanden. Rekening-courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder kortlopende schulden. Liquide middelen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde. Eigen vermogen Het vermogen wordt bepaald op basis van historische prijzen. Een gerealiseerd overschot of tekort op het totaal van projecten gefinancierd met instellingssubsidie, wordt toegevoegd c.q. onttrokken aan de egalisatiereserve instellingssubsidie. Voorzieningen Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen die op de balansdatum bestaan, waarbij het waarschijnlijk is dat een uit­stroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de omvang op betrouwbare wijze is te schatten. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de verplichtingen per balansdatum af te wikkelen. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde van de uitgaven die naar verwachting noodzakelijk zijn om de verplichtingen af te wikkelen, tenzij anders vermeld. Wanneer de verwachting is dat een derde de verplichtingen vergoedt, en wanneer het waarschijnlijk is dat deze vergoeding zal worden ontvangen bij de afwikkeling van de verplichting, dan wordt deze vergoeding als een actief in de balans opgenomen. De voorziening jubilea wordt opgenomen voor verwachte lasten gedurende het dienstverband. De overige voorzieningen worden opgenomen tegen nominale waarde. Langlopende schulden Langlopende schulden worden bij de eerste verwerking gewaardeerd tegen reële waarde.

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Jaarrekening

GRO NDSLAGEN VOOR B EPAL ING VAN HE T RESULTAAT Algemeen Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de opbrengstwaarde van de geleverde prestaties en de kosten en andere lasten over het jaar. Subsidies Subsidies worden als bate verantwoord in de winst-en-verliesrekening in het jaar waarin de gesubsidieerde kosten zijn gemaakt of opbrengsten zijn gederfd, of wanneer zich een gesubsidieerd exploitatietekort heeft voorgedaan. De baten worden verantwoord als het waarschijnlijk is dat deze worden ontvangen en de condities voor ontvangst aangetoond kunnen worden. Personeelsbeloningen Periodiek betaalbare beloningen Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winst-en-verliesrekening voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers. Pensioenen Het NJi heeft voor zijn werknemers een toegezegde pensioenregeling. Hiervoor in aanmerking komende werknemers hebben op de pensioengerechtigde leeftijd recht op een pensioen dat is gebaseerd op het gemiddeld verdiende loon berekend over de jaren dat de werknemer pensioen heeft opgebouwd bij PFZW. De verplichtingen, welke voortvloeien uit deze rechten, zijn ondergebracht bij het bedrijfspensioenfonds Zorg en Welzijn. Het NJi betaalt hiervoor premies waarvan de helft door de werk­ gever wordt betaald en de helft door de werknemer. De pensioenrechten worden jaarlijks geïndexeerd, indien en voor zover de dekkingsgraad van het pensioenfonds dit toelaat. Naar de stand van ultimo februari 2012 is de dekkingsgraad van het pensioenfonds 97%. In 2014 dient het pensioenfonds een dekkingsgraad van tenminste 105% te hebben. Het pensioenfonds denkt hieraan te kunnen voldoen en voorziet geen noodzaak voor de aangesloten instellingen om extra stortingen te verrichten of om bijzondere premieverhogingen door te voeren. Het NJi heeft geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen in het geval van een tekort bij het pensioenfonds, anders dan het effect van hogere toekomstige premies. Het NJi heeft daarom alleen de verschuldigde premies tot en met het einde van het boekjaar in de jaarrekening verantwoord. Financiële baten en lasten Rentebaten en -lasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betreffende activa en passiva. Bij de verwerking van de rentelasten wordt rekening gehouden met de verantwoorde transactiekosten op de ontvangen leningen die als onderdeel van de berekening van de effectieve rente worden meegenomen.

45

46

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Jaarrekening

Toelichting balans VASTE ACTIVA Materiële vaste activa

Hard- en



software Totaal totaal

Stand per 1 januari:

31-12-2012

€ €

31-12-2011

€

Aanschafwaarde

154.534 154.534

107.195

Cumulatieve afschrijvingen

-38.717 -38.717

-8.599

Boekwaarde

115.817 115.817

98.596

Mutaties: Investeringen

18.683 18.683

47.339

Afschrijvingen

-32.918 -32.918

-30.118



-14.235 -14.235

17.221

Stand per 31 december:



Aanschafwaarde

173.216 173.216

154.534

Cumulatieve afschrijvingen

-71.634 -71.634

-38.717

Boekwaarde

101.582 101.582

115.817

Voor hard- en software wordt een afschrijvings­percentage gehanteerd van 20%.

VLOTTENDE ACTIVA Vorderingen op korte termijn

31-12-2012

€

31-12-2011 €

Debiteuren

1.118.148

1.894.940

Rekeningen-courant

1.197.434

1.274.502

Te ontvangen (project-)subsidies

363.781

491.575

Te ontvangen opdrachten derden

928.530

533.439

Overige vorderingen

135.671

220.814

Overlopende activa

52.862

Totaal vorderingen op korte termijn

3.796.426

4.463.822

Liquide middelen

31-12-2012

31-12-2011



€

Kas en bankrekeningen

425.653

Deposito’s

9.633.856

9.718.820

Totaal liquide middelen

10.059.509

10.066.971

Totaal vlottende activa

13.855.935

14.530.793

48.552

€ 348.151

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Jaarrekening

Debiteuren



Stand per 31 december

1.228.017

1.984.601

Voorziening dubieuze debiteuren

-109.869

-89.661

Totaal

1.118.148

2012

2011

1.894.940

Het verloop van de voorziening wegens oninbaarheid is als volgt:

2012

Stand per 1 januari

89.661

76.701

Ontvangen/afgeboekt

-20.740

-21.956

Dotatie ten laste van resultaat

40.948

34.916

Stand per 31 december

2011

109.869

89.661

2012

2011

Rekeningen-courant De rekening-courant ad € 1.197.434 (2011 € 1.274.502) betreft de rekening-courant met Sekondant. De rekening-courant is (formeel) direct opeisbaar. Te ontvangen (project-)subsidies en te ontvangen opdrachten derden De te ontvangen (project-)subsidies ad € 363.781 (2011 € 491.575) en opdrachten derden ad € 928.530 (2011 € 533.439) betreffen subsidies en opbrengsten uit opdrachten die gerealiseerd zijn in 2012, maar die nog niet (helemaal) zijn ontvangen. Overige vorderingen Te ontvangen rente



8.693

36.126

Overige

33.606

65.852

Te ontvangen baten projecten

93.372

242.138

Voorziening oninbare vorderingen

0

Totaal

135.671

-123.302 220.814

De voorziening oninbare vorderingen 2011 ad € 123.302 betrof een voorziening voor mogelijke oninbaarheid van door een congresbureau af te dragen gelden. De voorziening ultimo 2012 bedraagt € 0. Inmiddels is het betreffende congresbureau failliet en heeft de curator bericht dat het Nederlands Jeugdinstituut niets meer ontvangt. Het verloop van de voorziening is als volgt:

2012

Stand per 1 januari

123.302

0

Uitgaven/afboekingen ten laste van voorziening

-83.196

0

Vrijval ten gunste van het resultaat

-40.106

Dotatie ten laste van resultaat

0

123.302

Stand per 31 december

0

123.302

Overlopende activa

2012

Vooruitbetaald OV/NS-jaarkaarten

42.250

Overige vooruitbetaalde kosten

10.612

Totaal

52.862

Liquide middelen De liquide middelen zijn direct opeisbaar.

2011

2011 44.938 3.614 48.552

47

48

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Jaarrekening

EIGEN VERMOGEN ALGEMENE RESERVE

31-12-2012



€

Stand per 1 januari

3.064.525

Reclassificatie

-1.731

Resultaat boekjaar

68.851

Stand per 31 december

3.131.645

3.064.525

31-12-2012

31-12-2011

Egalisatiereserve instellingssubsidie

€

Stand per 1 januari

203.256

Reclassificatie

1.731

Onttrekking resultaat huidig boekjaar

-32.525

Onttrekking i.v.m. reorganisatiekosten

-172.462

Stand per 31 december

0

Totaal eigen vermogen

3.131.645

31-12-2011 € 2.813.473 249 250.803

€ 183.651 -249

19.854 203.256

3.267.781

De reclassificatie ad € 1.731 betreft een bijstelling die voortvloeit uit de eindafrekening van de instellingssubsidie 2011. De onttrekking in verband met de reorganisatiekosten ad € -172.462 heeft betrekking op de (gedeeltelijke) toerekening van de reorganisatiekosten aan de egalisatiereserve instellingssubsidie. Over deze toerekening vindt momenteel nog overleg plaats met het ministerie van VWS.

VOORZIENINGEN





€

€

Stand per 1 januari

122.923

0

Uitgaven ten laste van voorziening

-55.747

0

Vrijval ten gunste van resultaat

-58.114

0

Reclassificatie



0

Stand per 31 december

5.733

Toevoeging ten laste van resultaat

846.278

122.923

Stand per 31 december

852.011

122.923

31-12-2012

-3.329

31-12-2011

0

De toevoeging aan de voorzieningen ad € 846.278 heeft betrekking op de kosten verband houdend met de reorganisatie. Het gaat met name om kosten voortvloeiend uit het sociaal plan.De totale kosten bedragen € 859.685. De looptijd is korter dan 1 jaar, met uitzondering van een meerjarige betalingsverplichting van € 13.407 (zie langlopende schulden).

LANGLOPENDE SCHULDEN



31-12-2012

€

31-12-2011 €

Stand per 1 januari

0

Reclassificatie

3.329

Toevoeging ten laste van resultaat

13.407

-14.321

Stand per 31 december

16.736

0

De schuld heeft betrekking op meerjarige betalingsverplichtingen aan twee medewerkers.

14.321 0

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Jaarrekening

KORTLOPENDE SCHULDEN



31-12-2012

€

31-12-2011 €

Vooruitontvangen (project-)subsidies

3.615.846

3.415.882

Vooruitontvangen opdrachten derden

957.242

1.284.917

Vooruitontvangen gelden Youth in Action

1.536.551

2.611.871

Crediteuren

638.286

Contractuele projectverplichtingen

2.141.355

Belastingen en sociale verzekeringen

504.077

Overige schulden en overlopende passiva

563.768

Totaal kortlopende schulden

9.957.125

763.540 1.800.493 524.351 854.852 11.255.906

Vooruitontvangen (project-)subsidies en vooruit ontvangen opdrachten derden De vooruitontvangen subsidies en opdrachten derden betreffen bedragen die in 2012 of eerder zijn ontvangen, maar bestemd zijn voor 2013. Vooruitontvangen gelden Youth in Action De vooruitontvangen gelden Youth in Action hebben betrekking op de subsidiegelden die het Nederlands Jeugdinstituut in het kader van het internationale subsidieprogramma Youth in Action heeft ontvangen van de Europese Commissie, maar die in 2012 (nog) niet zijn betaald aan projecten. Contractuele projectverplichtingen De contractuele projectverplichtingen zijn de verplichtingen die in 2012 of eerder voor de lopende projecten zijn aangegaan. De afwikkeling van deze verplichtingen vindt in 2013 plaats. Belastingen en sociale verzekeringen

2012

2011

Afdracht Belastingdienst loonheffing

470.231

Afdracht Pensioenfonds PGGM

24.698

29.186

Afdracht BTW

9.148

17.622

477.543

Totaal 504.077 524.351 Overige schulden en overlopende passiva

2012

2011

Opgebouwde vakantietoeslag

265.464

288.730

Opgebouwde vakantiedagen/jubileumuitkeringen

166.848

195.649

Te betalen transitiekosten

48.116

48.116

Te betalen diensten derden

25.497

100.406

Overige te betalen kosten

48.953

154.146

Vooruitontvangen baten

8.890

Totaal

563.768

67.805 854.852

49

50

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Jaarrekening

NIET UIT DE BALANS BLIJKENDE VERPLICHTINGEN Het NJi is meerjarige financiële verplichtingen aangegaan ter zake van inhuur van diensten van derden voor een bedrag van € 1.872.943 (2011 € 2.046.043). Dit bedrag heeft volledig betrekking op aangegane verplichtingen ten behoeve van de uitvoering van projecten. De maximale looptijd van de verplichtingen is één jaar. Het NJi heeft een overeenkomst met Sekondant afgesloten voor de administratieve dienstverlening, ICT dienstverlening, huisvesting en facilitaire dienstverlening. De begrote kosten voor 2013 voor de basisdienstverlening bedragen € 1.816.853. Het NJi draagt samen met de kennisinstituten MOVISIE en Vilans het risico voor het resultaat van Sekondant.

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Jaarrekening

Toelichting winst- en verliesrekening OPBRENGSTEN • Instellingssubsidie De instellingsubsidie wordt jaarlijks door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport toegekend ten behoeve van de uitvoering van de projecten binnen het Kenniscentrum Jeugd. De subsidie is als volgt samengesteld:

Toekenning basissubsidie

Realisatie Begroting 2012 2012 € € 5.614.172 5.614.200

Realisatie 2011 € 5.828.636

Toevoegingen: -tijdelijke uitbreidingen/kortingen

-72.152

30.062

-loonbijstelling (OVA)

132.494

145.764

Totaal De basissubsidie is ten opzichte van 2011 met 6,5% gekort. De tijdelijke korting 2012 heeft betrekking op een eenmalige korting in verband met de toekenning van een projectsubsidie voor gelijk bedrag ten behoeve van het project Activiteiten positief jeugdbeleid.

• Projectsubsidies De projectsubsidies ad € 5.413.974 (2011 € 7.127.814) hebben betrekking op nietstructurele, specifiek voor bepaalde projecten toegekende subsidiegelden. De subsidies worden verstrekt door ministeries (OC&W, VWS, Sociale Zaken, Justitie, Buitenlandse Zaken), decentrale overheden, Europese instellingen en programma’s en fondsen (o.a. ZonMw). De gerealiseerde subsidie-opbrengsten zijn ruim € 2,7 miljoen lager dan begroot. In de begroting (€ 8.146.800) was een bedrag van € 4,4 miljoen begrepen, bestemd voor de projectpartners binnen twee projecten waar het NJi penvoerder van is. Omdat een deel van het werk doorgeschoven is naar 2013 (zie materiële projectkosten) zijn ook de bijbehorende opbrengsten ad € 2,6 miljoen doorgeschoven naar 2013.

5.674.514 5.614.200

6.004.462

51

52

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Jaarrekening

• Opdrachten derden De opdrachten derden ad € 1.821.079 (2011 € 1.399.998) betreffen de opbrengsten uit opdrachten. Ten opzichte van de begroting (€ 2.896.600) zijn de opbrengsten bijna € 1,1 miljoen lager. Dit wordt met name door een krapper wordende markt veroorzaakt, wat direct merkbaar is aan een afname van het aantal geslaagde acquisitietrajecten en een kleinere gemiddelde omvang per verkregen opdracht.

• Overige projectopbrengsten De overige projectopbrengsten zijn als volgt te specificeren: Opbrengst producten Overige opbrengsten Totaal Opbrengst producten De productopbrengsten bestaan uit de opbrengsten voor trainingen (€ 3.395.956), congressen (€ 376.412) en publicaties (€ 158.618). De opbrengsten trainingen hebben voor ongeveer € 3 miljoen betrekking op de trainingen van het programma Triple P. Overige opbrengsten De overige opbrengsten bestaan uit opbrengsten voor lezingen, vacatiegelden en bijdragen in projectkosten.

• Niet-projectgebonden opbrengsten In de overige opbrengsten ad € 142.816 (2011: € 125.400) zijn incidentele baten opgenomen ten bedrage van € 104.780. In dit bedrag is begrepen een vrijval van te betalen afvloeiingskosten ad € 58.114 en een gedeeltelijke vrijval van de in 2011 gevormde voorziening voor oninbare gelden ad € 40.106 (zie blz. 8).

Realisatie Begroting 2012 2012 € € 3.930.987 3.359.000 261.655



82.000

4.192.642 3.441.000

Realisatie 2011 € 3.514.685 573.427 4.088.112

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Jaarrekening

KOSTEN • Personele kosten

Realisatie Begroting 2012 2012 € €

Realisatie 2011 €

Medewerkers in vaste dienst

6.539.799 6.783.900

7.255.231

Medewerkers in tijdelijke dienst

1.682.968 1.703.800

2.236.611

Detacheringen en uitzendkrachten

138.328 0

163.596

Opleidingskosten

148.668 165.900

184.703

Overige personele kosten Opbrengst (personeelsgebonden) Totaal Medewerkers in vaste en tijdelijke dienst Ten opzichte van 2011 zijn de kosten met bijna € 1,3 miljoen gedaald: het gemiddeld aantal fte’s is conform de begroting afgenomen naar 112 fte (2011: 128 fte); ook zijn de kosten lager dan in 2011, omdat er verhoudingsgewijs meer hoger ingeschaalde medewerkers uit dienst zijn gegaan. Ten opzichte van de begroting zijn de kosten ongeveer € 2,5 ton lager. Rekening was gehouden met een cao-salarisverhoging per 1 oktober 2011, maar uiteindelijk is er alleen een kleine verhoging (1%) doorgevoerd per 1 december 2012. De verhouding vaste en tijdelijk medewerkers per 31 december 2012 is 74/26 (2011: 71/29). De sociale lasten in 2012 bedragen € 534.149 (2011: € 585.993) De pensioenlasten in 2012 bedragen € 651.893 (2011: € 734.817) De bezoldiging 2012 van de Raad van Bestuur bedraagt € 148.760 (2011 € 328.792). Het verschil tussen 2012 en 2011 wordt veroorzaakt doordat de Raad van Bestuur voorheen bestond uit twee personen en inmiddels uit één persoon. Detacheringen en uitzendkrachten De kosten voor detacheringen en uitzendkrachten hebben met name betrekking op ingehuurde menskracht ter vervanging bij ziekte en zwangerschap. De kosten worden niet begroot en worden gefinancierd met onder andere zwangerschapsgelden (zie opbrengst personeelsgebonden).

1.023.035 265.000

442.162

-204.842 -47.300

-365.328

9.327.956 8.871.300

9.916.975

53

54

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Jaarrekening

Overige personele kosten De overige personele kosten hebben betrekking op kosten arbodienst, personeelsevenementen, outplacementkosten etc. De kosten zijn aanzienlijk hoger dan begroot, vanwege de eerder genoemde reorganisatiekosten ad € 859.685.

Materiële projectkosten

Algemene kosten Diensten derden Producten Totaal

Realisatie Begroting 2012 2012 € € 732.222 945.600 4.911.147 7.347.600 238.767 458.900

Realisatie 2011 € 466.752 4.984.855 495.213

5.882.136 8.752.100

5.946.820

Realisatie Begroting

Realisatie

De materiële projectkosten betreffen de optelsom van de materiële kosten van de individuele projecten. Op het moment van begroten is een deel van de projecten nog niet geacquireerd; de aard van deze projecten en daarmee de samenstelling van de begrote materiële projectkosten is op dat moment nog niet duidelijk. De diensten derden zijn aanzienlijk lager dan begroot, in verband met de eerder genoemde doorgeschoven gelden ad € 2,6 miljoen (zie projectsubsidies).

• Niet-projectgebonden materiële kosten

Basisdiensten Sekondant Diensten derden

2012 2012 € € 1.685.831 1.784.800 111.038 186.500

2011 € 1.708.423 238.390

Afschrijvingen

32.918 84.400

30.118

Public relations en marketing

98.683 98.400

150.095

Bureaukosten Overige materiële kosten Totaal Basisdiensten Sekondant Deze kosten hebben betrekking op de diensten die Sekondant levert aan het Nederlands Jeugdinstituut (ICT, huisvesting, financiële- en salarisadministratie en facilitaire zaken). Het verschil ten opzichte van de begroting wordt veroorzaakt doordat de exploitatiekosten van Sekondant lager zijn dan begroot, wat heeft geleid tot een teruggave van € 80.562.

98.126 169.000

98.079

293.252 266.500

523.532

2.319.848 2.589.600

2.748.637

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Jaarrekening

Diensten derden

• Verbonden partijen

De diensten derden bestaan onder andere uit de

Het NJi is verbonden met de Stichting Sekondant,

kosten voor organisatieadvies, fiscaal-juridische

omdat de Raad van Bestuur van het NJi lid is van

adviezen, ICT-advies, accountantscontrole etc. Met

het bestuur van Stichting Sekondant. Het NJi heeft,

name de kosten voor organisatieadvies en voor fiscaal

samen met de kennisinstituten MOVISIE en Vilans,

advies waren dit jaar lager.

een overeenkomst afgesloten voor de administratieve dienstverlening, ICT dienstverlening, huisvesting en

Afschrijvingen

facilitaire dienstverlening. Deze overeenkomst loopt

De afschrijvingskosten zijn lager dan begroot, omdat

tot en met 31 december 2013.

een voor 2012 geplande investering pas in 2013

De werkelijke kosten van Sekondant voor het NJi

gerealiseerd wordt.

bedragen over het boekjaar 2012 € 2.038.537, waarvan € 352.706 is verantwoord onder de projectlasten.

Public relations en marketing

De jaarrekening is door de Raad van Bestuur

In lijn met de begroting is er een besparing

vastgesteld op 18 maart 2013 en goedgekeurd door

doorgevoerd op deze kosten (o.a. soberder uitvoering

de Raad van Toezicht in de vergadering van 26 maart

jaarverslag, beëindigen medewerkersmagazine ).

2013.

Bureaukosten

Drs. C.J. Bakker

De bureaukosten bestaan uit de kosten voor repro,

Voorzitter Raad van Bestuur

porti, telefoon en kantoormiddelen. Met name de portokosten zijn ten opzichte van eerdere jaren

Mr. N.A. Kalsbeek

afgenomen, omdat we steeds meer digitaal verzenden.

Voorzitter Raad van Toezicht

Ook worden er door een verbetering van de registratie meer kosten doorbelast naar de projecten. Ten

Mr. J.H.C. van Zanen

tijde van het opstellen van de begroting waren de

Lid Raad van Toezicht

gerealiseerde cijfers 2011 nog niet bekend, waardoor de begrote bureaukosten nog te hoog begroot waren.

Drs. B.C. van Maasdamme Lid Raad van Toezicht

Overige materiële kosten Deze kosten omvatten alle niet eerder genoemde

Prof. Dr. H.P. M. Adriaansens

niet-projectgebonden kosten, waaronder kosten voor

Lid Raad van Toezicht

zaalhuur, reis- en verblijfkosten, verzekerings- en onderhoudskosten en de kosten voor de OR en de

Drs. S.R.P. Lissenberg-van Embden

Raad van Toezicht.

Lid Raad van Toezicht

In de overige materiële kosten zijn incidentele lasten opgenomen ten bedrage van € 26.621.

Drs. F. J. Nauta

Een bedrag van € 23.509 heeft betrekking op

Lid Raad van Toezicht

(verwachte) oninbare gelden.

55

56

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Jaarrekening

Overige gegevens GEBEURTENISSEN NA BALANSDATUM Er zijn geen bijzondere gebeurtenissen na balansdatum te vermelden.

BESTEMMING RESULTAAT Het resultaat ad € -136.136 is volgt toegevoegd aan het eigen vermogen:

2012 2011

Algemene reserve

68.851

Egalisatiereserve instellingssubsidie

-204.987

Totaal -136.136

250.803 19.854 270.657

In overeenstemming met de subsidieregeling VWS-subsidies artikel 30, lid 3 wordt het deel van het resultaat dat samenhangt met de instellingssubsidie toegerekend aan de egalisatiereserve instellings­ subsidie. De egalisatiereserve instellingssubsidie dient ter dekking van verliezen op met instellingssubsidie gefinancierde projecten. Conform de subsidieregeling wordt een gerealiseerd overschot of tekort op de projecten gefinancierd met instellingssubsidie toe­gevoegd danwel onttrokken aan de egalisatiereserve instel­lings­subsidie, waarbij het overschot/tekort wordt toegerekend naar rato van de instellingssubsidie en de begrote overige baten (in 2011: 96,11 % – 3,89 %). Berekening: 2012 2011 Resultaat projecten gefinancierd met instellingssubsidie

-33.842

21.861

Waarvan aandeel instellingssubsidie

-32.525

Percentage

96,11% 90,82%

Bovendien wordt in 2012 een deel van de reorganisatiekosten (€ 172.462) toegerekend aan de egalisatiereserve instellingssubsidie, voor zover de kosten samenhangen met de bezuinigingen op de instellingssubsidie en met een maximum van de stand van de egalisatiereserve instellingssubsidie ultimo 2012. Over deze toerekening vindt momenteel nog overleg plaats met het ministerie van VWS.

19.854

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Jaarrekening

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

57

58

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Jaarrekening

59

PRODUCTENOVERZICHT MEDEWERK(ST)ERS

60

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Productenoverzicht

Productenoverzicht 2012 De werkzaamheden van het Nederlands Jeugdinstituut resulteerden in 2012 in tal van producten en activiteiten. Zo verschenen er ruim honderd publicaties in de vorm van boeken, handleidingen of rapporten, publiceerden medewerkers meer dan vijftig artikelen in tijdschriften en maakten we ruim vijftig brochures of factsheets en zeven nieuwsbrieven. We waren betrokken bij de organisatie van zo’n vijftig congressen en expertmeetings. Ter gelegenheid van die bijeenkomsten maar ook op die van anderen verzorgden we meer dan 200 lezingen en workshops. In totaal gaven we 371 trainingen waaraan 6.520 mensen deelnamen. Samen bekleedden we zo’n honderd lidmaatschappen van (advies)organen. In 2012 kregen onze websites 1.548.144 unieke bezoekers. Het aantal volgers van onze twitteraccount groeide met bijna vierduizend, terwijl onze LinkedIn groep bijna drie­duizend nieuwe leden mocht begroeten. Een specificatie van deze producten is te vinden in het productoverzicht 2012 op onze website: www.nji.nl/jaarverslag.

Jaarverslag Jaarverslag2012 2012/ /Nederlands Nederlands Jeugdinstituut Jeugdinstituut / Productenoverzicht / Medewerk(st)ers

Medewerk(st)ers Raad van Toezicht

drs. Karen van Rooijen

mr. Ella Kalsbeek, voorzitter (voorzitter Raad van

prof. dr. Peter Nikken

Bestuur Stichting Altra in Amsterdam) prof. dr. Hans Adriaansens (decaan van de

dr. Saskia Van Oenen drs. Machteld van der Pijll

Roosevelt Academy in Middelburg, voorzitter Raad

Diana Prins

van Toezicht St. Antonius Ziekenhuis Utrecht/

Marjan Roskes

Nieuwegein en hoogleraar sociologie Universiteit

Rosel Stevens MSc

Utrecht)

Christa Stigter

drs. Leonard Geluk (voorzitter College van

Ria Schouten

Bestuur ROC Midden-Nederland), lid RvT t/m

dr. Erik Jan de Wilde

november 2012

Pauline Willems

drs. Patricia Lissenberg (Raad van Bestuur Portes, welzijnsorganisatie Utrecht)

Priscilla van Wingerden Mariska Zoon MSc

drs. Bianca Maasdamme (PROGRES Advies)

drs. Machteld Zwikker

drs. Frans Nauta (adviseur, schrijver en spreker

drs. Niels Zwikker

over innovatie; parttime lector Innovatie publieke sector aan de Hogeschool Arnhem Nijmegen en lid Innovatieplatform) mr. Jan van Zanen (burgemeester Amstelveen)

Jeugdzorg & Opvoedhulp hoofd: drs. Marjolein Knaap drs. Anne Addink

Raad van Bestuur

drs. Inge Anthonijsz

drs. Kees Bakker, voorzitter Raad van Bestuur

Anneke van As Mariska De Baat MSc

Directie

dr. Ingrid ten Berge

drs. Silvie Janssen, directeur

drs. Peter van den Bogaart Gerard Bouma drs.Dorrit van Tessel

Kenniscentrum

Cécile Chênevert MSc

hoofd: drs. Carolien Gelauff

drs. Chaja Deen drs. Moniek van Dijk

Angela van Oorschot

drs. Karin Eijgenraam

Cora Bartelink MSc

drs. Klaas Kooijman

drs. Gert van den Berg

drs. Marjan de Lange

drs. Marianne Berger

Lianne Lekkerkerker MSc

Patrice Clarijs

drs. Ingrid Ligtermoet

Willeke Daamen MSc

drs. Peter van der Linden

Elly Euverman

drs. Corian Messing

Nienke Foolen MSc

Ilona Meuwissen

dr. Marian de Graaf

drs. Marina Moerkens

Marijke Hellema

Marjolein Oudhof MSc

drs. Deniz Ince

Mathilde van der Plas MSc

drs. Daphne Kann

drs. Bert Prinsen

dr. Hans Meij

drs. Edith Raap

Bram Meima

drs. Jessica van Rossum

61

62

Jaarverslag 2012 / Nederlands Jeugdinstituut / Medewerk(st)ers

Anneke Slot MSc

Internationaal

drs. Mariska van der Steege

hoofd: drs. Ellen Meijer

drs. Paolo van der Steenhoven Mieke Vergeer

drs. Stefanie van den Beld

Kris Vermeij MSc

Nynke Bosscher MSc

drs. René van Vianen

drs. Tijne Le Clercq Letty Darwish Githa Dekker

Educatie & Opvang

Hannah Eigeman MSc

hoofd: drs. Marja Valkestijn

Ilse Hans Pink Hilverdink

drs. Pieter Paul Bakker

drs. Lorance Janssen

drs. Marielle Balledux

Ankie Knippenbergh

drs. Eva Blaauw

Marrie Kortenbosch

dr. Mireille Gemmeke

Karin Noort

Josette Hoex

drs. Nienke Nuijens

Irma van Hoorik

Peter Pieters

drs. Su’en Verweij-Kwok

Marijke de Raadt

drs. Liesbeth Schreuder

Mark Snijder

drs. Yvonne van Westering

Mireille Unger drs. Caroline Vink

Programma-implementatie & Training hoofd: Herma Ooms MCM/drs. Ellen Meijer

Communicatie hoofd: Twan Timmermans

Caroline Andriessen Maaike Blommesteijn

drs. Marijke van den Berg

Marion van Bommel MSc

Bram Boer

Anke Boon

drs. Mathil Gelens

drs. Anne Bouw

Simone de Geus

Désirée Brandhorst

Anne van Hootegem

Liesbeth Zaaijer

drs. Mies Kroon

Ellen van Eersel

drs. Suzanne Hardeman

Stan van Haaren

Rian van Lierop

drs. Hilde Kalthoff

Edwin Nouwens

drs. Vincianne Kong-A-San

drs. Joanka Prakken

Karin Luijendijk

drs. Lisette Snippe

Maureen van Benthem

Marcel Verhallen

dr. Krista Okma

drs. Anne van Voorthuizen

drs. Martine Reitsma

Adrie Wolzak

Fleur Renirie MSc Jacqueline Van Rijn MSM drs. Japke Schonewille

ICT

Jolanda Spoelstra

Monique Antenbrink

dr. Karlijn Stals

Marianne Koudenburg MBA

Marleen Wilschut MSc

Jaarverslag Jaarverslag2012 2012/ /Nederlands Nederlands Jeugdinstituut Jeugdinstituut / Productenoverzicht / Medewerk(st)ers

Personeel & Organisatie hoofd: Ageeth Bakker Joy Zantkuijl Silvana Mangani Maria Pannebakker Linda Peters Angela Stuijvenberg

Secretariaat hoofd: Ageeth Bakker Lida Vastenburg Sandra Statia Kirsten De Klerk Marianne van der Kooij Monica Meijering Gea Koedam Karin Prent MSc Patricia Tel Ernst de Wolff

Planning & Control hoofd: Wil den Hartogh Marion Hoek Francis Mastwijk

Stafbureau Ria Hek drs. Pauline Bouyaouzan drs. Paul Nota drs. Magna van Soest Sylvia Verwaal prof. dr. Tom van Yperen mr. Jaap Zwier

63

Nederlands Jeugdinstituut Postbus 19221 3501 DE Utrecht Bezoekadres: Catharijnesingel 47 Utrecht T (030) 230 63 44 www.nji.nl m.nji.nl

Tekst: Hellen Kooijman

Foto: M arcel van den Bergh, Marsel Loermans, Patrick Sheándell O’Caroll, Tom Adriaenssen & Katrien Guetens, Mykola Velychko

R edactie: Nederlands Jeugdinstituut O ntwerp: Volta_ontwerpers, Utrecht