Methodenlessen Lessen uit methoden voor groep 3/4 cursief = raakvlakken met het onderwerp groen = binnenklimaat
Leefwereld 1e editie Groep Hoofdstuk 4 10 4
11
Titel Toverkracht Warm de winter door (dieren)
Trefwoorden energie en kracht, batterij, elektriciteit, spierkracht, windkracht koude, warm blijven, zomer-, wintervacht, veren, waterdicht
Leefwereld 2e editie Groep Hoofdstuk 4 8 4 11 4
23
Titel Lucht is overal Warm in de winter Licht en schaduw
Trefwoorden lucht, kenmerken en eigenschappen warmte-isolatie, dieren in de winter, vacht, veren, kleding licht en schaduw, stand zon,
In Vogelvlucht 1e editie Groep 3
Hoofdstuk 1
Titel Schaduwen
Trefwoorden lichtbron, schaduw, (on)doorzichtig
3
2
4
2
Hoe is het weer vandaag? Om ons heen
wind, regen, wolken, temperatuur (warm, koud), seizoenen lucht, gas, vloeistof, vloeibaar, vaste stof
Hoofdstuk 6.1
Titel Blok 1 Kracht 1 energiebronnen 2 waterkracht 3 stroom 4 wind
Trefwoorden wind, water en stroom, windmolen, batterijen, bewegen water verwarmen, verdampen, waaien batterij, licht opladen, stroomkring maken opwinden, windmolen, wekker
Hoofdstuk 2.3
Titel Ik speel, help! mijn ijsje is weg Een lekker bad, Zuinig met water
Trefwoorden smelten en verdampen, warmte, condenseren en stollen, afkoeling zuinig omgaan met water, energie besparen, wegwerpgedrag aanpassen
Een grote reis Groep 4
Natuniek Groep 3 4
4.3
© SOM Nijmegen i.s.m. Milieu Educatiecentrum Nijmegen
1
Methodenlessen Lessen uit methoden voor groep 5/6 cursief groen
= raakvlakken met het onderwerp = binnenklimaat
Leefwereld 1e editie Groep Hoofdstuk 5 8
Titel Wat een weer
Trefwoorden zomertijd, wintertijd, zonlicht, zonnewarmte, thermometer, temperatuur, regen
Titel Herfstweer
Trefwoorden weer en seizoen, temperatuur, windrichting, zomer-, wintertijd, neerslag, regenboog, kompas (gevaar van) netspanning en batterijstroom, doorgebrande gloeilamp, batterij, zon en wind, warmte en licht
Leefwereld 2e editie Groep Hoofdstuk 5 8
5
16
Vol spanning
6
11
Zuinig met energie
Natuurlijk 1e editie Groep Hoofdstuk 5 6 6 13
6
18
Titel Jassen Het gaat vanzelf
Tijdelijk
Trefwoorden koud en warm, isolatiematerialen kracht=beweging, windkracht als energiebron, weidemolen, waterrad, vogeltrek, windmeten dag/nachtritme, zonlicht, zonwarmte, schaduw, tijd en honger, tijd meten egels, uilen,
© SOM Nijmegen i.s.m. Milieu Educatiecentrum Nijmegen
2
Methodenlessen Natuurlijk 2e editie Groep 5
Hoofdstuk Titel BLOK 3: NIETS GAAT VANZELF
Trefwoorden
5 5
1 4
bewegen, stromen, energie beweging, wind, water, energie, voedsel, watermolen, windmolen, waterrad
5
BLOK 4: Zien, horen en voelen
5 6 6
2 Kou en warmte BLOK 3: IN BEWEGING BLIJVEN 1 Verbranding
6
2
Zonder energie staat alles stil
6
3A
Wielen
6 6
3B 4
Wielen Energie en beweging
6
BLOK 4: GROTE VERSCHILLEN 1 Eigenschappen van licht
6
2
6
BLOK 6: LEVEN IN DE LUCHT 3A Onzichtbaar aanwezig
Water en wind Dat kost energie
Voelen en meten
koel, warm, koud, schaduw brandbaar, brandstof, vast-vloeibaargas, energie, verbranding, voedsel, warmte, wrijving, zuurstof, vuur accu, batterij, warmte zon, beweging, elektriciteit, voedsel, verbranding, water-, wind-, zonne-energie energie, beweging, wiel, tandwiel, snelheid, richting, band, kogellager, as, ketting, wiek kracht, wiel kracht, wrijving elektriciteit, elektriciteit, accu, batterij, brandstof, aardolie, benzine, kerosine, reservevoedsel, wintervoorraad, lichaamsvet, zon, licht, zuurstof, verbranding, warmte, vuur, wiel, rad, tandwiel, veer, snelheid, draaien, beweging eigenschappen van licht, kleuren, schaduw, zon voelen en meten, verschil warmte, kou, thermometer meten lucht, dampkring, lucht in water en grond
In Vogelvlucht 1e editie Groep 6 6
Hoofdstuk Titel BLOK 5: BATTERIJEN EN LAMPJES 1 Een inbreker 2 De stroomkring
6 6
3 4
De zekering De elektriciteits-centrale
6
5
Batterijen
Trefwoorden elektriciteit schakelaar, fitting, schakeling, pool, stroomkring, kortsluiting kortsluiting, zekering elektriciteitscentrale, schoepenrad, dynamo, hoogspanningskabel en masten, transformatorhuisje, meterkast oplaadbare batterij, klein chemisch afval
© SOM Nijmegen i.s.m. Milieu Educatiecentrum Nijmegen
3
Methodenlessen Natuniek Groep 5
Hoofdstuk 2.1
Titel Niets gaat lekker, Apparaten in jouw huis
5
2.2
Niets gaat lekker, Waar komt energie vandaan?
5.
2.3
Niets gaat lekker, Stroomkringen en stroombron
Trefwoorden elektrische apparaten, bewegen, boormachine, warmte, oven, beeld en geluid, verlichting, cake bakken elektriciteitscentrale, energiebronnen, stroom opwekken, transport stroom, fossiele brandstoffen, dynamo, meterkast gesloten stroomkring maken, transformator, batterij, schakelaar
5
2.4
Niets gaat lekker, De kring moet gesloten zijn
geleiden elektriciteit, stroomgeleiders, kortsluiting, bliksem
5.
2.3
Project 1 Stroom besparen doe je zo!
.5 Project 1 Stroom besparen doe je zo!
Hoofdstuk 5.1
Titel Het weer
5
5.2
Seizoenen
5
5.3
Het klimaat
5
5,4
Broeikaseffect
6
6.1
Energie is overal
6
6.2
Van zon tot gloeilamp
NAUT Groep 5
Trefwoorden weer, neerslag, satelliet, zon, temperatuur, thermometer, wind, weer voorspellen seizoenen, weer en natuur zee-, land-, pool-, woestijn-, tropisch klimaat, aanpassen dieren aan klimaat De aarde heeft koorts, broeikaseffect energieomzetting, beweging, lichaamsbeweging, warmte, zon-, wind- en waterenergie, echolocatie (vleermuis) energiebron, licht, fossiele energie, elektriciteit, gloeilicht
© SOM Nijmegen i.s.m. Milieu Educatiecentrum Nijmegen
4
Methodenlessen Lessen uit methoden voor groep 7/8 cursief Groen
= raakvlakken met het onderwerp = binnenklimaat
Leefwereld 1e editie Groep 7
Hoofdstuk 12
Titel Er zit een luchtje aan
7
16
Elektriciteit is overal
7
17
Er gaat me een lichtje op
7
18
Stroom in huis
7
28
Energie uit de grond
8
20
Voor niets gaat de zon op
8
26
De suikerfabriek
© SOM Nijmegen i.s.m. Milieu Educatiecentrum Nijmegen
Trefwoorden geuren, lucht, wind, gassen, zuurstof, stikstof, koolzuurgas, waterdamp, edelgas, verdampen, condenseren, vaste stof, vloeibare stof, gasvormige fase, luchtvervuiling elektriciteit, licht, kracht, geluid, warmte, elektromagneet, stopcontact, dynamo, batterij, elektrische centrale, spanning, volt stroomkring, stroomverbruik, magnetisme stroomkring, serie-parallelschakeling, kortsluiting, stroomgeleiders, stroomisolatoren stroomverbruik, elektriciteitsmeter,centrale, hoogspanningsleiding, transformator, elektriciteitsnet, aardlekschakelaar, stop, zekering, volt, watt energie, fossielen, hoogveen, turf, carboon, bruinkool, steenkool, mijnbouw, aardgas, aardolie, fossiele energie, milieu alternatieve (duurzame) energie, (zon, wind en biogas), spierkracht, stoommachine, explosiemotor, elektromotor, voorraadenergie, kernenergie, zonnecollector, zonnecel energiebesparing fotosynthese planten, bladgroenkorrels, grondstoffen, druivensuiker, water, zuurstof, koolzuurgas, zonlicht, zetmeel, reservevoedsel, kringloop
5
Methodenlessen Leefwereld 2e editie Groep Hoofdstuk 7 6
Titel Even diep ademhalen
7
8
Weer of geen weer
7
14
Ik ruik gas
7
21
Er gaat me een lichtje op
8
2
Milieuvriendelijke school
8
3
Naar de maan
8
7
Er gaat me een lichtje op
8
9
Wij zitten er warmpjes bij
8
16
Tijdelijke zaken
Trefwoorden ademhaling, zuurstof, koolzuurgas, longen, inspanning leveren weer: temperatuur, neerslag, zon, wind, weersverwachting eigenschappen gassen, zuurstof, koolzuurgas, aardgas, butagas, risico's elektriciteit, stroomkring, schakelingen, geleider, isolator milieu in en rond school, afval, energie, materialen, water, omgeving, milieuvriendelijk handelen, natuur- en milieubescherming energiebeheer en levensvoorwaarden, bouwen en ontwerpen, maanwoningen, elektriciteitsverbruik, stroom en batterijen, elektriciteitsnetwerk, , zekeringen, volt, watt warmte en gevolgen van temperatuursveranderingen, warmtegeleiding zomer en winter en tijd, tijdmeting, biologische klok, zonnewijzer
e
Natuurlijk 1 editie Groep Hoofdstuk 7 14
Titel warmte en kleur
7
18
Alles heeft een ritme
8
10
Het huis: een systeem
8
13
Huis-kundig
© SOM Nijmegen i.s.m. Milieu Educatiecentrum Nijmegen
Trefwoorden relatie licht/warmte, licht/kleur, wit licht en kleur, brandpunt, zonnecollector, prisma, spectrum, regenboog, dynamo, spiegels, periscoop waarnemen ritmes (dag en nacht, seizoenen, jaar, feestdagen) invloed op gedrag en verklaringen voorzieningen, elektriciteit, (licht, beweging, kracht, geluid, warmte) watt volt, veiligheid, apparaten en hun plaats in huis, hun functie hygiëne, ontstaan, energiebron, warmte en verwarmingsapparaten
6
Methodenlessen Natuurlijk 2e editie Groep 7 7
Hoofdstuk Titel BLOK 3: LEVEN EN BOUWEN 1 Energie is overal
7
2
7
4
Energieverbruik
8 8
Energie besparen en dubbele wanden BLOK 3: ZONDER KRACHT GEEN WERK 2 Elektriciteit
8
4
Schakelen en tillen
Trefwoorden energie, energiesoort, energiebron, licht, warmte, beweging, elektriciteit, geluid warmte, energie, energiestroming, warmteverlies, isolatie, watt, kilowattuur, energiebesparing, spaarlamp, groene stroom isolatie, winterslaap, koelvloeistof, thermosfles elektriciteit, stroomkring, elektrisch contact, schakelaar, batterij, dynamo, stroombron, lichtnet, isolator, isoleren elektromotor en -magneet, ijzerdeeltjes
Wijzer door de Natuur Groep 7
Hoofdstuk Titel HOOFDSTUK 5 EEN VEILIGE SCHUILPLAATS 3 Een nieuwe school
8
HOOFDSTUK 1 ENERGIE 1 Energie is overal
8
2
Waar komt energie vandaan?
8
3
Energie gebruiken en misbruiken
8 8
PROJECT 1
8 8
PROJECT 2
Trefwoorden architect, bouwtekening, bestek, constructie, materialen isoleren, spouwmuur, hardhout, duurzaam alternatief, zonnepaneel energie, (spier)kracht, opwekken, elektriciteit, huishouden, industrie, isolatie, licht, warmte energiebron, zonne-energie, kernenergie, windenergie, fossiele brandstoffen, steenkool, aardgas, aardolie, elektriciteitscentrale, waterkrachtcentrale, kerncentrale, nieuwe energiebron, zon, wind, water tekort aan fossiele bronnen, milieuvervuiling, broeikaseffect, zure neerslag
Werken met batterijen en lampjes
elektriciteit, stroombron, stroomkring, volt, transformator, batterij, accu, veiligheid, verlichting, gloeilamp, tllamp, halogeenlamp, fitting, statische elektriciteit, positief en negatief geladen, geleiden, weerstanden, kortsluiting
Aan het werk in de buurt en in school
buurt, natuurzorg, milieuzorg
© SOM Nijmegen i.s.m. Milieu Educatiecentrum Nijmegen
7
Methodenlessen In Vogelvlucht 1e editie Groep Hoofdstuk Titel 7 5 Een laagje lucht BLOK 3 DE STRAAT OPENGEBROKEN 7 1 De straat opengebroken
Trefwoorden warmte-isolatie, warmtegeleiding kaarsvlam, kern, mantel, zoom
7
2
Brandstof en zuurstof
verbranding, zuurstof, waterdamp, koolzuurgas, brandstof, warmtebron, vuurboog thermometer, Celsius, bimetaal, vloeistof- en kristalthermometer, isolatie geleiding, straling, stroming, uitzetting, energie
7
3
Temperaturen meten
7
4
Warmte maakt groter
8
BLOK 3 DE STRAAT OPENGEBROKEN 2 De bodem van de luchtzee
dampkring, luchtdruk, barometer
8
3
Microklimaat
microklimaat
8
5
De aarde, een broeikas
broeikaseffect
Topondernemers Deel Hoofdstuk Titel 9 Topondernemers 7-8 Water, aarde, lucht, vuur 4 Energieverbruik 7-8 14 Luchtvervuiling 6 Topondernemers groep 7-8 A tot Z 6 De E is van elektriciteit
Trefwoorden Weten over energieverbruik Weten over luchtvervuiling Weten over elektriciteit
Een grote reis Groep 7
8
Hoofdstuk 11.2
Titel Blok 2 Hergebruik
11.3
Blok 3 Elektrotechniek
Trefwoorden hergebruik elektriciteit dynamo, generator, fietsdynamo, elektriciteitscentrale energieverbruik schakelingen invloed automatisering op woon en levensomstandigheden, beeldschermen, stratenplan technische snufjes ontwerpen en constructie rekening houden met eigenschappen materialen - drukschakelaar , pneumatische boor
© SOM Nijmegen i.s.m. Milieu Educatiecentrum Nijmegen
8
Methodenlessen
Natuniek Groep 7
Hoofdstuk 2.1
7
2.2
7
2.3
7
2.4
7
4.2
7
4.3
7
4.4
NAUT Groep 7
Titel Lucht is niet niks, Wat is lucht?
Trefwoorden eigenschappen lucht, proefjes aantonen zuurstof, luchtdruk, luchtweerstand, vacuüm, weerstand, stroomlijn 2 Lucht is niet niks, Hoe waait de weer, temperatuur, neerslag, wind, wind opstijgende lucht, hoge luchtdruk, windkracht 3 Lucht is niet niks, Lucht in je huis verwarmen lucht, warmtestromen, warmtestraling, warmtegeleiding, heteluchtballon, elektrisch kacheltje 4 Lucht is niet niks, De verwarming werking verwarming, functie aan thermostaat, isolatie .2 Oost west, Een dak boven je klimaat, verschillende klimaten, hoofd relatie bouw huizen, isolatie .3 Oost west, Een huis ontwerpen ontwerpen huis, architect, technische systemen huis, plattegrond .4 Oost west, In de steigers bouwproces huis, beroepen bouw
Hoofdstuk 5.1
Titel Wordt het warm vandaag?
Trefwoorden klimaat, seizoenen, dag en nacht, zonnestralen, zonnewarmte, woestijn, zonnekracht
8
1.2
Elektriciteit
elektriciteit, stroomkring, elektronen, geleiden, elektrische stroom, magnetisme
8
5.3
Een bestemming in de planeten, maan, luchtdruk, broeikaseffect ruimte
IN VOGELVLUCHT Groep Hoofdstuk 8 3.1 3.2 3.3
3.4 3 Extra 1 3 Extra 2
Titel Waar heb je energie voor nodig Hoe wordt elektriciteit gemaakt Is er genoeg brandstof voor iedereen Wat is duurzame energie Wat is een stroomkring Is kernenergie de oplossing
Trefwoorden energie, energiebron, elektriciteit, fossiele brandstoffen, duurzame energie energie, energiebron, elektriciteit, fossiele brandstoffen, energie, energiebron, elektriciteit, fossiele brandstoffen energie, energiebron, duurzame energie
© SOM Nijmegen i.s.m. Milieu Educatiecentrum Nijmegen
9
