Lang leve de Liefde - Jij en de media (Jij en de Media is een module die ingezet kan worden binnen de interventie Lang Leve de Liefde)

Lang leve de Liefde - Jij en de media

(Jij en de Media is een module die ingezet kan worden binnen de interventie Lang Leve de Liefde)

Werkblad beschrijving interventie

Gebruik de HANDLEIDING bij dit werkblad

Lang leve de liefde - Jij en de media

interventienummer

Voor meer informatie en contact

www.nji.nl/jeugdinterventies

[email protected]

www.ncj.nl/onderwerpen/233/erkenningscommissie-interventies

www.movisie.nl/effectievesocialeinterventies

www.effectiefactief.nl [email protected]

2


interventienummer

Colofon

Ontwikkelaar / licentiehouder van de interventie Naam

Rutgers

Adres

Postbus 9022

Postcode

3506 GA

Plaats

Utrecht

E-mail

[email protected]

Telefoon

030-2313431

Fax

030-2319387

Website

www.rutgers.nl

(van de interventie)

Contactpersoon Vul hier de contactpersoon voor de interventie in, wanneer deze afwijkt van de ontwikkelaar of licentiehouder Naam

Milleke de Neef

Adres

Zie boven

Postcode Plaats E-mail

[email protected]

Telefoon

030-2329847

Fax

Referentie in verband met publicatie Naam auteur: Milleke de Neef, Hans Feenstra Titel interventie: Lang Leve de Liefde - Jij en de media. Databank(en) Plaats, instituut: Utrecht, Rutgers Datum: 17-12-2015

3


interventienummer

Het Werkblad moet een samenvatting van de beschikbare schriftelijke informatie zijn en geeft informatie over de interventie die van belang is voor de beoordeling van de kwaliteit, effectiviteit en randvoorwaarden van de interventie. Daarnaast is de informatie bedoeld voor bezoekers van de databank(en) van de samenwerkende organisaties.

Het Werkblad is een invulformulier, geordend naar onderwerp (doelgroep, doel enzovoort). De onderwerpen volgen de criteria voor beoordeling. Kijk in de handleiding die bij dit werkblad hoort ter ondersteuning bij het invullen van dit werkblad.

Dit is een gezamenlijk werkblad van de volgende organisaties

4


interventienummer

Inhoud Colofon .................................................................................................................................................................. 3 Samenvatting........................................................................................................................................................ 6 Uitgebreide beschrijving ...................................................................................................................................... 7 1. Probleemomschrijving ........................................................................................................................... 7 2.

Beschrijving interventie ......................................................................................................................... 9

3.

Onderbouwing ......................................................................................................................................13

4.

Uitvoering ............................................................................................................................................. 20

5.

Onderzoek naar praktijkervaringen .................................................................................................... 23

6.

Onderzoek naar de effectiviteit ........................................................................................................... 24

7.

Aangehaalde literatuur ........................................................................................................................ 25

5


interventienummer

Samenvatting Eén A4’tje, maximaal 400 – 600 woorden

Doel. Het doel van ‘Jij en de media’ is dat jongeren in de onderbouw van het vmbo (12-15 jaar) een kritische houding krijgen ten aanzien van geseksualiseerde en/of geïdealiseerde beelden in diverse media en dat ze zich bewust zijn van de mogelijke invloed hiervan op hun eigen lichaamsbeeld en de dagelijkse omgang tussen jongens en meiden. De lesmodule beoogt hiermee bij te dragen aan het voorkomen van ongewenst seksueel gedrag onder jongeren. Aanpak. ‘Jij en de media’ is een aanvulling op Lang leve de liefde, een lesmethode over liefde, relaties en seksualiteit voor het voortgezet onderwijs, over de rol van seksualiteit in media. De module kan opzichzelfstaand

worden gebruikt. Door middel van deze extra lesmodule (2 lessen van 50 minuten) krijgen leerlingen, onder begeleiding van een docent, kennis over misleidende technieken (zoals Photoshop) die gebruikt worden in de media en worden ze zich bewust van de invloed van media op hun zelfbeeld en gedrag. Daarnaast geeft de module aanleiding om klassikaal te discussiëren over genderstereotypen en persoonlijke grenzen. Materiaal. De lessen worden ondersteund met een leerlingenmagazine, een docentenhandleiding en een DVD. Onderbouwing. Jongeren worden via de media geconfronteerd met geseksualiseerde en geïdealiseerde (schoonheids-)beelden. Deze mediabeelden kunnen invloed hebben op opvattingen van jongeren, vooral als zij deze als realistisch ervaren, wat vaker het geval is bij jonge, laagopgeleide en allochtone jongeren (Nikken & De Graaf, 2011). ‘Jij en de media’ richt zich op beïnvloedbare determinanten. Het gaat daarbij om kennis ten aanzien van genderrollen, geseksualiseerde mediabeelden en seksueel ongewenst gedrag, het kunnen herkennen van onrealistische beelden en respectloos gedrag en om bewustwording van de gevolgen van blootstelling aan geseksualiseerde en seksestereotiepe mediabeelden. Deze determinanten worden tijdens de lessen op verschillende manieren aangepakt, bijvoorbeeld met behulp van informatieoverdracht, klassikale discussies en scenario’s. Deze gebruikte werkvormen zijn gebaseerd op verschillende theorieën, zoals de sociaal-cognitieve theorie, het information/motivation/behavioral-skills model en leertheorieën. Onderzoek. Uit een evaluatiestudie (Picavet, 2012) onder 191 vmbo-leerlingen in de leeftijd van 12 - 15 jaar blijkt dat het lespakket “Jij en de Media” door de meeste jongeren positief wordt beoordeeld (72% van de jongeren waardeert het lespakket met een 7 of hoger, slechts 10% gaf een onvoldoende). Uit de studie blijkt ook (m.b.v. een meting met een quasi-experimenteel design – experimentele en controlegroep met voormeting, nameting, en follow-up na twee maanden) dat het lespakket jongeren kritischer maakt ten aanzien van geseksualiseerde media. Dit is een belangrijke determinant, omdat een kritische houding tegenover het realiteitsgehalte van mediabeelden bijdraagt aan een gezonde seksuele ontwikkeling (Nikken & De Graaf, 2011). Docenten die de module hebben uitgevoerd vinden het materiaal nuttig en toegevoegde waarde hebben voor het voortgezet onderwijs. Hun indruk is dat het materiaal goed aanslaat bij de leerlingen.

6


interventienummer

Uitgebreide beschrijving

1. Probleemomschrijving

Probleem Voor welk probleem of risico is de interventie ontwikkeld? Omschrijf aard, ernst en spreiding van het probleem.

Dat de media veel seks bevatten staat niet ter discussie. In Amerika bevat ruim 80% van de best bekeken tvshows seks, terwijl slechts 12% daarvan seksuele risico’s en verantwoordelijkheden belicht (L’Engle, Brown & Kenneavy, 2006). In uiteenlopende media worden regelmatig eenzijdige, objectiverende en seksestereotiepe beelden over seksualiteit geuit (bijvoorbeeld videoclips waarin vrouwen als lustobject voor mannen worden neergezet), wordt er gebruik gemaakt van genderstereotiepe man-vrouwrollen (in series als Mad Men, maar bijvoorbeeld ook in advertenties en videoclips) en worden lichamen eerder geïdealiseerd dan realistisch weergegeven (kunstmatig ‘geperfectioneerd’, bijvoorbeeld door het gebruik van Photoshop; American Psychological Association, Task Force on the Sexualization of Girls, 2010; De Graaf, Nikken, Felten, Janssens & Van Berlo, 2008; Nikken, 2009; Vanwesenbeeck, 2009). Door de komst van internet zijn geseksualiseerde beelden beter beschikbaar voor jongeren dan 10 jaar geleden (De Graaf et al., 2008), maar ligt de keus om eraan te worden blootgesteld meer bij de jongere dan het geval is bij traditionele media (Ybarra, Strasburger & Mitchell, 2014). De invloed van deze media op het seksuele gedrag van jongeren is echter al ruim twintig jaar onderwerp van discussie. Positieve verbanden (causaal en correlationeel) tussen blootstelling aan seksuele media en seksueel gedrag worden met regelmaat gevonden (zie Wright, 2011 voor een overzicht). Soms worden de conclusies van causaliteit (Brown, L’Engle, Pardun, Guo, Kenneavy et al., 2006) verworpen na een grondige analyse van de data (Steinberg & Monahan, 2011), maar zeker niet altijd (Collins, Martino, Elliot & Miu, 2011). Zo voerden Collins en collega’s (2011) dezelfde grondige analyse uit op de data van een andere studie met positieve verbanden (tussen seksuele media en tienerzwangerschappen; Chandra, Martino, Collins, Elliot, Berry et al., 2008), zonder de conclusies daarvan in twijfel te kunnen trekken (Collins et al., 2011). Er is een positief correlationeel verband tussen de blootstelling aan traditionele massamedia (tv, video, radio, magazines) en de intentie om het komende jaar seksuele handelingen uit te voeren en gerapporteerd seksueel gedrag, mits deze informatie door andere bronnen (zoals ouders) niet wordt genuanceerd (L’Engle et al., 2006). Na een review van 12 cross-sectionele en 9 longitudinale studies concludeert Wright (2011) dat massamedia vrijwel zeker een causale invloed hebben op het seksuele gedrag van jongeren. De lesmodule ‘Jij en de media’, behorende bij ‘Lang Leve de Liefde’, is bedoeld om jongeren op het vmbo bewust te maken van het verschil tussen de realiteit en wat media laten zien op het gebied van seksualiteit en relationele omgangsvormen en beoogt hiermee bij te dragen aan de weerbaarheid van deze jongeren in seksuele situaties. 7


interventienummer

Geseksualiseerde beelden hebben invloed op seksueel grensoverschrijdend gedrag, omdat a) het de kans op het ontwikkelen van een negatief lichaamsbeeld vergroot (Nikken & De Graaf, 2010; Peter & Valkenburg, 2014); b) het voor jongeren een belangrijke bron van informatie is en daarom bijdraagt aan de waargenomen norm ten aanzien van seksueel gedrag (Bleakley et al., 2011, Ybarra, Strasburger & Mitchell, 2014), waarbij jongeren op het vmbo zich eerder conformeren aan het gedrag van hun peers (ze zijn meer beïnvloedbaar) dan hoger opgeleide jongeren (De Bruijn et al., 2006; Steinberg & Monahan, 2007); c) jongeren op het vmbo geseksualiseerde mediabeelden eerder als realistisch ervaren dan hoger opgeleide jongeren, doordat deze beelden overeenkomen met hun eigen stereotiepe genderrolopvattingen (De Graaf et al., 2008; De Graaf et al., 2009; Doornwaard, 2015) vergroot. Bij jonge, laagopgeleide en allochtone jongeren komt het meemaken en vertonen van seksueel grensoverschrijdend gedrag vaker voor dan bij hoogopgeleide jongeren (De Graaf et al., 2008; De Graaf, Van Egten, De Hoog, & Van Berlo, 2009; De Graaf, Kruijer, Van Acker, & Meijer, 2012; De Graaf, e

Vanwesenbeeck, & Meijer, 2014). Zo geeft 20% van de laagopgeleide meisjes in Seks onder je 25 (De Graaf, Kruijer, Van Acker & Meijer, 2012) aan eens gedwongen te zijn tot seksuele handelingen (tegenover 13% van de hoogopgeleide meisjes), en 10 % heeft wel eens geslachtsgemeenschap tegen haar wil gehad (tegenover 5% van de hoogopgeleide meisjes).

Gevolgen Wat zijn de mogelijke gevolgen (immaterieel en materieel) als er nu niet wordt ingegrepen (zowel voor de doelgroep als in maatschappelijke zin)?

Onderzoek van de American Psychological Association Task Force on the Sexualization of Girls (2010) geeft aan dat seksualisering zeer breed aanwezig is in de media, en dat het potentieel ernstige consequenties kan hebben voor jongeren: Negatief zelfbeeld Jongeren die geconfronteerd worden met de kunstmatige perfectie van mannen en vrouwen in mediabeelden en dat niet kunnen relativeren, kunnen een onrealistisch beeld ontwikkelen over het menselijk lichaam. Jongeren zijn door lichamelijke veranderingen in de puberteit gevoelig voor media-invloeden. Door geïdealiseerde schoonheidsbeelden kunnen jongeren in de puberteit onrealistische eisen aan hun lichaam stellen, wat kan leiden tot een negatief zelfbeeld. Geseksualiseerde beelden ondermijnen het zelfvertrouwen en zelfbewustzijn ten aanzien van het eigen lichaam, wat kan leiden tot eetproblemen, depressieve klachten en het meemaken van seksueel grensoverschrijdend gedrag (American Psychological Association, Task Force on the Sexualization of Girls, 2010; Eyal & Te’eni-Harari, 2013). Grensoverschrijdend gedrag Indien jongeren niet goed het onderscheid kunnen maken tussen wat ze zien in het gedrag van mannen en vrouwen in de geseksualiseerde media enerzijds en hun eigen gedrag en dat van hun leeftijdgenoten anderzijds, dan vergroot dat de kans op grensoverschrijdend gedrag en zelfs seksueel geweld (American Psychological Association, Task Force on the Sexualization of Girls, 2010). Hoogopgeleide jongeren kunnen dit onderscheid beter maken dan laagopgeleide jongeren. 8


interventienummer

2. Beschrijving interventie 2.1

Doelgroep

Uiteindelijke doelgroep Wat is de uiteindelijke doelgroep van de interventie?

Deze module richt zich op leerlingen in de onderbouw van het vmbo (12-15 jaar). Voornamelijk jonge, laagopgeleide en allochtone jongeren zijn niet altijd in staat de eenzijdige en seksestereotiepe informatie over seksualiteit en man-vrouwrollen juist te interpreteren. Ook zijn zij zich er minder bewust van dan hoogopgeleide jongeren, dat mediabeelden soms geen reële weergave van de werkelijkheid zijn (Nikken & De Graaf, 2010).

Intermediaire doelgroep Zijn er intermediaire doelgroepen? Zo ja, welke?

De module beoogt niet het gedrag van intermediaire doelgroepen te veranderen. De module is ontworpen voor gebruik door docenten en mentoren in het vmbo. Vakken waarin deze module mogelijk gebruikt kan worden zijn bijvoorbeeld Biologie, Verzorging, Maatschappijleer of lessen over media/kunst.

Selectie van doelgroepen Hoe wordt de doelgroep en - indien van toepassing - de (intermediaire) doelgroep(en) geselecteerd? Zijn er contra-indicaties? Zo ja, welke?

Er wordt binnen de algemene doelgroep ( vmbo-onderbouw) geen onderscheid gemaakt tussen subdoelgroepen. De lessen kunnen aan zowel jongens als meisjes gegeven worden en het is zelfs aan te raden om dit in een gemengde setting te doen, omdat dialoog tussen jongens en meisjes bij de jongeren begrip voor de grenzen en wensen van de andere sekse kan opleveren. Docenten die al betrokken zijn bij het geven van Lang Leve de Liefde –vmbo zijn de aangewezen uitvoerders, maar ook andere docenten zouden met behulp van de docentenhandleiding de module in de klas kunnen uitvoeren.

Betrokkenheid doelgroep Was de doelgroep betrokken bij de ontwikkeling van de interventie, en op welke manier?

Zowel leerkrachten als leerlingen uit het vmbo zijn betrokken bij de ontwikkeling van de interventie: vóór de ontwikkeling van de lessen is in vier focusgroepen met leerlingen gepraat en met een aantal leerkrachten.

9


interventienummer

De input uit de focusgroepen en de gesprekken met leerkrachten zijn meegenomen in de ontwikkeling van de lessen (zie bijlage 1: Onderzoek in de pilotfase van het project Mediawijs). De pilotversie van de module is in twee klassen in het vmbo uitgevoerd en geëvalueerd op proces en effect (Picavet, 2012) en aan de hand daarvan aangepast (zie bijlage 5: Evaluatie van het lespakket ‘Jij en Media’). Het resultaat van deze evaluatie wordt onder punt 5 en 6 besproken.

2.2

Doel

Hoofddoel Wat is het hoofddoel van de interventie?

Het doel van de lesmodule ‘Jij en de media’ is tweeledig. Aan de ene kant beoogt het dat jongeren na de eerste les een kritische houding t.o.v. onrealistische, geïdealiseerde, en/of seksestereotiepe beelden in de media aannemen. Aan de andere kant kunnen jongeren, na de tweede les, het verschil onderscheiden tussen (het gebrek aan) seksuele grenzen van mensen in de media enerzijds en grenzen van mensen in de dagelijkse werkelijkheid anderzijds. De lesmodule beoogt hierdoor bij te dragen aan de preventie van (seksueel) grensoverschrijdend gedrag.

Subdoelen Wat zijn de subdoelen van de interventie? Indien van toepassing: koppel de subdoelen aan de betreffende (intermediaire) doelgroepen, bijvoorbeeld in een schema.

1. Om een kritische houding ten aanzien van onrealistische, geïdealiseerde en/of seksestereotiepe beelden in de media te kunnen aannemen is het van belang dat zij de volgende subdoelen behalen: Leerlingen op het vmbo die de eerste les hebben gevolgd: Bewustwording zijn zich bewust van de redenen van mediamakers om deze beelden te gebruiken; zijn zich bewust van geseksualiseerde en geïdealiseerde beelden in de media; zijn zich bewust van het verschil tussen geseksualiseerde mediabeelden en de realiteit/dagelijkse omgang. Kennis -

Benoemen redenen van mediamakers om deze beelden te gebruiken;

-

Benoemen kenmerken van geseksualiseerde en geïdealiseerde beelden in de media;

-

Benoemen verschillen tussen geseksualiseerde mediabeelden en de realiteit/dagelijkse omgang.

Vaardigheden Herkent seksestereotyperingen in de media; Herkent geïdealiseerde en gemanipuleerde beelden in de media. 10


interventienummer

2. Om het verschil tussen seksuele grenzen in de media enerzijds en seksuele grenzen van mensen in de dagelijkse werkelijkheid te kunnen onderscheiden zijn de volgende subdoelen geformuleerd:

Leerlingen op het vmbo die de tweede les hebben gevolgd: Bewustwording: zijn zich bewust van de gevolgen van confrontaties met respectloze geseksualiseerde beelden in de media. zijn zich bewust van het belang om seksuele grenzen en wensen te uiten; zijn zich bewust van het belang om seksuele grenzen van anderen te respecteren; Kennis: benoemen de gevolgen van confrontaties met respectloze geseksualiseerde beelden in de media; benoemen de gevolgen van seksueel getinte en stereotiepe beelden op de omgang tussen jongeren onderling. Vaardigheden: herkennen gender- of seksestereotyperingen in de media; herkennen geseksualiseerde mediabeelden.

2.3

Aanpak Opzet van de interventie – max 200 woorden (1/2 A4) Hoe is de opzet van de interventie? Denk aan volgorde, frequentie, intensiteit en duur - indien van toepassing. Voeg hier eventueel een schema in.

Jij en de media is een aanvullende lesmodule (2 lessen van 50 minuten) bij “Lang Leve de Liefde”, bedoeld voor vmbo-leerlingen van 12 - 15 jaar. Het bestaat uit een leerlingenmagazine en een docentenhandleiding, inclusief DVD met daarop twee video’s. De lessen zijn opgebouwd volgens het principe van het communication-persuasion model (Bartholomew et al., 2011) waarbij in iedere les eerst aandacht voor het onderwerp wordt gecreëerd, vervolgens het onderwerp wordt uitgelegd (begrip), daarna determinanten worden behandeld, gevolgd door oefeningen en een afsluiting. De docentenhandleiding bevat uitgebreide achtergrondinformatie over de onderwerpen seksualisering en gender en seksestereotiepe beeldvorming in de media. De docent krijgt verder een uitwerking van ieder onderdeel (met voorbeelden) en antwoorden op mogelijke vragen van leerlingen naar aanleiding van de lessen. De docentenhandleiding geeft een duidelijke structuur en tijdsaanduiding per onderwerp en bevat tips voor het creëren van een veilige omgeving waarin leerlingen hun mening kunnen uiten en er ruimte is voor de mening van anderen.

11


interventienummer

Inhoud van de interventie Welke concrete activiteiten worden uitgevoerd en – eventueel – in welke volgorde? Indien van toepassing per onderdeel samenvatten. Bij interventies op maat: geef aan wat op basis van welke criteria wanneer wordt uitgevoerd.

Geen uitputtende beschrijving van activiteiten; het is voldoende als de lezer zich een beeld kan vormen van wat er gedaan wordt en hoe.

Het lespakket bestaat uit een leerlingenmagazine en een docentenhandleiding met een dvd met 2 korte films die in de klas vertoond kunnen worden. Het leerlingenmagazine is vormgegeven als een aantrekkelijk blad en bevat interactieve opdrachten die jongeren op speelse wijze aan het denken zetten over de invloed van mediabeelden. Onder begeleiding van een docent gaan jongeren zo bewust nadenken over vragen als: welke stereotypen bestaan er in de media over mannen en vrouwen? Hoe kijk ik naar mezelf? Laat ik me beïnvloeden door de media? Opdrachten, quotes en scenario’s bieden leerlingen de mogelijkheid om te discussiëren over hoe zij graag behandeld willen worden. Dit helpt hen om kritisch te kijken naar de mogelijke invloed van geseksualiseerde en geïdealiseerde mediabeelden op hun dagelijks leven. Het leerlingenmagazine is als bijlage toegevoegd. Hieronder volgt een korte beschrijving van de twee lessen. Een specifieke uitwerking van de lessen is als bijlage bijgevoegd De eerste les heeft als doel om jongeren bewust te maken van de geseksualiseerde en geïdealiseerde beelden in diverse media-uitingen. De leerlingen leren stereotiepe mannen- en vrouwenrollen en de daarbij horende verwachtingen in mediabeelden herkennen. Ook leren ze hoe mediabeelden gemanipuleerd worden en een vaak onrealistisch beeld van schoonheid en rolpatronen geven. Vervolgens gaan ze nadenken over welke impact die beelden hebben op hun zelfbeeld. Meiden, maar ook jongens kunnen onzeker over hun uiterlijk worden en zich buitengesloten voelen wanneer zij niet aan het stereotiepe beeld voldoen. In de tweede les leren jongeren hoe ze seksuele gedragingen in media kunnen relativeren. Er wordt besproken wat de risico’s kunnen zijn van het (onbewust) overnemen van deze beelden, namelijk dat het kan leiden tot (seksueel) grensoverschrijdend gedrag. Dit wordt in drie oefeningen waaronder in een oefening door middel van het aanpassen van en discussiëren over scenario’s duidelijk. De docentenhandleiding bevat, naast algemene informatie over de uitvoering van de lessen, informatie over hoe aan te sluiten bij de actualiteit en bij de seksuele ontwikkeling en interesses van leerlingen. Het creëren van een veilige sfeer in de klas en het omgaan met gemengde groepen (qua sekse en culturele achtergrond) wordt expliciet behandeld. De handleiding is zodanig ontworpen dat deze de docent stap voor stap meeneemt in de uitvoering van de lessen. Zo zijn bij elke leerlingenopdracht doelen en instructies geformuleerd die duidelijk verband houden met het leerlingenmagazine. De docentenhandleiding is net zo vormgegeven als het leerlingenmagazine: met foto’s en belangrijke informatie en tips in gekleurde blokken. Per les ziet de docent in een oogopslag waar de les over gaat alvorens ingegaan wordt op de specifieke achtergrondinformatie voor de les. De docentenhandleiding is als bijlage toegevoegd.

12


interventienummer

3. Onderbouwing

Oorzaken Welke factoren veroorzaken het probleem?

Lage opleiding Voor alle onderstaande uitgewerkte factoren kan ervan worden uitgegaan dat het effect op de invloed van geseksualiseerde media en seksestereotiepe opvattingen op zelfbeeld en seksueel grensoverschrijdend gedrag sterker is bij jonge, laagopgeleide en allochtone jongeren.

Normatieve opvattingen Jongeren die vergeleken met peers vaker worden blootgesteld aan seksuele media overschatten de frequentie waarmee seksueel beladen gedrag voorkomt ‘in het echt’. Blootstelling aan media heeft dus invloed op de waargenomen sociale normen (Escobar-Chaves et al., 2005). Waargenomen normen hebben invloed op het gedrag van de jongere (L’Engle et al., 2006). Normatieve opvattingen over gender (ongeschreven regels over hoe jongens en meisjes zich horen te gedragen) belemmeren zowel jongens als meisjes in het maken van vrije keuzes op seksueel gebied. Er bestaat een zogenaamde ‘dubbele moraal’, die op het gebied van seks aan jongens een andere status toekent dan aan meisjes. Meisjes die ‘te makkelijk’ overgaan tot seks kunnen op afkeuring rekenen, terwijl het voor jongens juist statusverhogend werkt om veel seksuele ervaring te hebben. Deze gangbare genderrollen beperken zowel jongens als meisjes in het aangeven van wensen en grenzen. Jongens zijn zich nauwelijks bewust van hun eigen grenzen en stellen zich in het aangeven van grenzen afhankelijk op van meisjes. De druk om zich te gedragen zoals van een jongen wordt verwacht kan behoorlijk groot zijn (De Graaf et al., 2008). Het aangeven van grenzen is juist de taak van meisjes. Dit levert een zware verantwoordelijkheid op (De Graaf et al., 2008). De overtuiging dat mannelijke controle normatief is in relaties, hangt samen met het niet altijd weigeren van ongewenst seksueel gedrag door meisjes (Sionéan et al., 2002).

Doordat meisjes zo sterk bezig zijn met het bewaken van grenzen, komen ze onvoldoende toe aan het herkennen en realiseren van hun wensen. Het aangeven van wensen wordt bovendien niet ‘vrouwelijk’ gevonden. Het betekent voor jongens en meisjes dus iets anders om “ja” of “nee” te zeggen en jongens en meisjes ondervinden dan ook andere belemmeringen in het aangeven en begrijpen van wensen en grenzen (De Graaf et al., 2010).

Attitude Jongeren die het gedrag van mensen in geseksualiseerde media als realiteit zien, zullen eerder een positieve attitude hebben ten aanzien van seksueel grensoverschrijdend gedrag, omdat zij dit als ‘normaal’ beschouwen (Chia & Gunther, 2006). Uiteraard bestaan er voor deze jongeren verschillen tussen normaal en wenselijk gedrag. Dit kan leiden tot ambigue communicatie (“nee” zeggen als je wel wil, of “ja” zeggen als je niet wil, omdat je denkt dat dat van je verwacht wordt; Muehlenhard & Rodgers, 1998). Deze ambigue communicatie hangt samen met een grotere kans op grensoverschrijding (Krahé, Scheinberger & Kolpin, 13


interventienummer

2000; Kuyper, De Wit, Adam, Woertman & Van Berlo, 2010). Tegelijkertijd kan individueel wenselijk gedrag niet overeenkomen met wat door de media als ‘normaal’ wordt bestempeld, denk aan gender-non-conform gedrag, wat ook samenhangt met vormen van grensoverschrijding, zoals pesten (Landolt, Bartholomew, Saffrey, Oram & Perlman, 2004; Roberts, Rosario, Corliss, Koenen & Austin, 2012).

Empathie Het vertonen van seksueel ongewenst gedrag blijkt voort te komen uit een onjuiste interpretatie van het gedrag van de ander, wat duidt op gebrekkige seksuele interactievaardigheden. Voor een juiste interpretatie van het gedrag van de ander heeft iemand empathie voor de ander nodig. Empathie bestaat uit een cognitief en een affectief aspect. Cognitieve empathie zorgt ervoor dat een individu zich kan inleven in de emoties van een ander, terwijl affectieve empathie ervoor zorgt dat een individu kan meevoelen met de emoties van de ander (Cohen & Strayer, 1996).

Bewustwording invloed van de media Het blijkt dat jongeren die denken dat media het gedrag van leeftijdsgenoten beïnvloeden, ook denken dat hun leeftijdsgenoten meer toegeeflijk zijn op het gebied van seks dan in werkelijkheid het geval is (Chia & Gunther, 2006). Deze waargenomen norm is een belangrijke voorspeller van de eigen houding ten opzichte van seksueel gedrag. Een positieve houding ten opzichte van seksueel gedrag gecombineerd met het idee dat bepaald seksueel gedrag ‘normaal’ is, hangt samen met de intentie om dat seksuele gedrag te vertonen (Chia & Gunther, 2006). Jongeren die zich niet bewust zijn van de invloed van de media op hun eigen gedrag (en zelfbeeld), en van het verschil tussen ‘normaal’ gedrag in de media en ‘normaal’ gedrag in de werkelijkheid, zullen daardoor eerder door media beïnvloed worden dan jongeren die zich wel van die invloed bewust zijn.

Mediaopvoeding Een kritische blik op mediabeelden kan worden aangeleerd. Jongeren die mediaopvoeding van hun ouders krijgen laten zich minder gemakkelijk beïnvloeden door media dan jongeren die geen mediaopvoeding krijgen. Allochtone en laagopgeleide jongeren krijgen deze mediaopvoeding echter het minst van huis mee (Escobar-Chaves et al., 2005; L’Engle et al., 2006; Nikken & De Graaf, 2011).

Aan te pakken factoren Welke factoren pakt de interventie aan en welke, in paragraaf 2.2. benoemde, (sub)doelen horen daarbij? In ‘Jij en de media’ is vooral ingezet op bewustwording, kennis en vaardigheden als te veranderen determinanten. Deze determinanten zijn voornamelijk gebaseerd op het Transtheoretical Model (Prochaska & Prochaska, 2011). Volgens dit model loopt gedragsverandering via fases, waaronder ‘bewust zijn van het probleem’, ‘bewust zijn van de effecten van het gedrag op anderen’, ‘kennis en vaardigheden om het gewenste gedrag uit te voeren’. Daarnaast is bij de ontwikkeling van de module gebruik gemaakt van het Information Motivation Behavioral Skills Model (Fisher & Fisher, 2003). In deze modellen ligt de nadruk op de manier van veranderen en wat ervoor nodig is om die

14


interventienummer

verandering te bewerkstelligen. De jongeren leren kritisch kijken naar media, waardoor wordt bijgedragen aan hun media-opvoeding. Na het volgen van de module zijn jongeren in staat de invloed van geseksualiseerde media op hun eigen gedrag en dat van hun klasgenoten te duiden. De bewustwording die hiermee gecreëerd wordt is de basis voor respectvol gedrag. De korte module raakt alvast aan de attituden en de waargenomen sociale normen van de jongeren ten opzichte van seksueel grensoverschrijdend gedrag, maar is slechts bedoeld om het gesprek hierover op gang te brengen. niet om deze daadwerkelijk te veranderen. De module is hiervoor te kort.

Verantwoording Verantwoord hoe met deze aanpak ook daadwerkelijk de (sub)doelen bij deze doelgroep(en) bereikt worden.

Per determinant wordt beschreven welke werkvormen worden gebruikt om de corresponderende subdoelen te bereiken en om welke reden voor deze werkvormen is gekozen (Tabel 1). Er is gebruikgemaakt van methodieken uit verschillende cognitieve gedragsmodellen (Abraham & Michie, 2008). Bovendien worden technieken gebruikt waarover deskundigen consensus hebben over hun bruikbaarheid bij diverse determinanten (Michie, Johnston, Francis, Hardeman & Eccles, 2008).

Tabel 1. Werkvorm en methode per aan te pakken factor en bijbehorend subdoel. Factor

Doel

Bewustwording t.a.v. geseksualiseerde mediabeelden

Jongeren zijn zich bewust van de Scenario-informatie redenen van mediamakers om Bewustwording deze beelden te gebruiken; creëren Reflectie

Les 1: Photoshop (tekst, beeld en video) Overal bloot (tekst en beeld in magazine) Niets is wat het lijkt (strip)

Jongeren zijn zich bewust van geseksualiseerde en geïdealiseerde beelden in de media;

Scenario-informatie Bewustwording creëren Reflectie

Les 1: Stereotypen in de media (invuloefening: hoe zien stereotype mannen en vrouwen eruit)

Jongeren zijn zich bewust van het verschil tussen geseksualiseerde mediabeelden en de realiteit/dagelijkse omgang.

Scenario-informatie Bewustwording creëren Reflectie

Les 1: Video: Introductie Overal bloot: reflectie Stereotypen in de media: reflectie

Bewustwording t.a.v. verschillen tussen media en werkelijkheid

Methode

Jongeren zijn zich bewust van de Bewustwording gevolgen van confrontaties met creëren respectloze geseksualiseerde beelden in de media. 15

Werkvorm/oefening

Les 2: Lezen van ‘Te ver gegaan’: een casus/voorbeeld. Discussie n.a.v. stellingen.


Kennis t.a.v. geseksualiseerde media

Kennis t.a.v. verschillen tussen media en werkelijkheid

Vaardigheden t.a.v. geseksualiseerde mediabeelden

Vaardigheden t.a.v. verschillen tussen media en werkelijkheid

interventienummer

Jongeren zijn zich bewust van het belang om seksuele grenzen en wensen te uiten.

Bewustwording creëren

Les 2: Discussie n.a.v. stellingen bij ‘te ver gegaan’.

Jongeren zijn zich bewust van het belang om seksuele grenzen van anderen te respecteren.

Bewustwording creëren

Les 2: filmpje

Jongeren benoemen redenen van mediamakers om deze beelden te gebruiken;

Discussie, Informatieoverdracht en reflectie

Les 1: Stereotypen in de media (docent vraagt leerlingen na te denken over redenen. Docent vult aan).

Jongeren benoemen kenmerken van geseksualiseerde en geïdealiseerde beelden in de media;


Les 1: Discussie n.a.v. de oefeningen in les 1.

Jongeren benoemen verschillen tussen geseksualiseerde mediabeelden en de realiteit/dagelijkse omgang.


Les 1: beelden in ‘genept waar je bij staat’ en ‘games’.

Jongeren benoemen de gevolgen van confrontaties met respectloze geseksualiseerde beelden in de media;

Informatieoverdracht

Les 2: Filmpje ‘Jij en de media’ (video)

Jongeren benoemen gevolgen van seksueel getinte en stereotiepe beelden op de omgang tussen jongeren onderling.

Consciousness raising/ reflectie

Les 2: Happy end: jij als regisseur (scenarioaanvuloefening) Respectvol? (testje)

Jongeren kunnen seksestereotiepe beelden in de media herkennen;

Guided practice kennisoverdracht

Les 1: Stereotypen in de media (beelden en aanvuloefening). Niets is wat het lijkt (discussie n.a.v. strip).

Jongeren kunnen geïdealiseerde en gemanipuleerde mediabeelden herkennen.

Guided practice kennisoverdracht

Les 1: Genept waar je bij staat (discussie n.a.v. gephotoshopte beelden). Dove-video laat zien hoe het photoshopproces verloopt).

Jongeren kunnen seksestereotiepe beelden in de media herkennen;

Scenario-informatie Guided practice Reflectie/ Feedback

Les 2: Jij als regisseur. Wat kan je zelf doen? (Tips in magazine klassikaal aangevuld door leerlingen)

Jongeren kunnen geseksualiseerde mediabeelden herkennen.

Discussie

Les 2: Te ver gegaan (discussie n.a.v. stellingen).

Kennis en bewustwording ten aanzien van het gebruik van geseksualiseerde en seksestereotiepe mediabeelden Het is van belang dat jongeren zich bewust zijn van de manier waarop beelden in de media worden gemanipuleerd en wat dat met hen doet. Het eerste onderdeel van de eerste les gaat dan ook over 16


interventienummer

bewustwording van geseksualiseerde beelden in de media. In dit deel wordt een film (van Dove over beeldmanipulatie) bekeken en een korte quiz gedaan (scenario-informatie en reflectie). Jongeren worden gevraagd zelf voorbeelden van geseksualiseerde mediabeelden te geven en na te denken over wat verschillen zijn tussen wel- en niet-geseksualiseerde beelden. Scenario-informatie is een werkvorm ontleend aan het Precaution-Adoption Model (Mevissen, Meertens, Ruiter, Feenstra & Schaalma, 2009) en bruikbaar om bewustwording te creëren (Bartholomew et al., 2011). Daarna volgt ‘stereotypen in de media’, gericht op kennis over seksestereotiepe beeldvorming. In dit onderdeel wordt informatie (informatieoverdracht) gegeven over wat stereotypen zijn en dat in de media vaak stereotiepe beelden over gender te zien zijn. Vervolgens krijgen leerlingen de opdracht zelf stereotypen over mannen en vrouwen te bedenken en te reflecteren op redenen voor en mogelijke gevolgen van zulke stereotypen. Discussie en informatieoverdracht zijn determinanten in het information/motivation/behavioral skills model (Fisher & Fisher, 1992) en dragen bij aan kennis over het probleem en de gevolgen ervan (Michie et al., 2008).

Kennis en bewustwording ten aanzien van de verschillen tussen seksuele grenzen in media en seksuele grenzen in de dagelijkse werkelijkheid In de tweede les lezen de leerlingen informatie over consequenties van gedrag en welk gedrag respectvol is en grensoverschrijdend (informatieoverdracht, consciousness raising) en daarover wordt gepraat in de klas (discussie). Bijvoorbeeld gaat het over informatie over hoe seksueel-relationele gedragingen in de media worden neergezet is en hoe die verschillen van liefde-uitingen in het echt. De leerlingen lezen de inleidende tekst, en gaan daarna met elkaar onder begeleiding van de docent in discussie. Dit soort informatie kan invloed hebben op overtuigingen over consequenties van respectloos gedrag en de rol van media daarbij (Michie et al, 2008). Dit wordt gezien als een effectief element om kennis en bewustwording te veranderen, zoals in de sociaal-cognitieve theorie (Abraham & Michie, 2008).

Vaardigheden om geseksualiseerde, seksestereotiepe, en geïdealiseerde mediabeelden te herkennen. In de eerste les, met de oefening ‘genept waar je bij staat’, oefenen de leerlingen gezamenlijk met de docent het herkennen van gefotoshopte mediabeelden (oefening, reflectie). In de bijbehorende tekst wordt uitgelegd welke kenmerken van mannen en vrouwen typisch worden gemanipuleerd om aantrekkelijker te zijn (kennisoverdracht). Ze leren dat de Photoshop-technieken eenvoudig kunnen worden toegepast. Door dit inzicht is beeldmanipulatie sneller te herkennen.

Vaardigheden om seksuele grenzen in media te onderscheiden van seksuele grenzen in de dagelijkse werkelijkheid Leerlingen werken door middel van twee laagdrempelige oefeningen aan hun vaardigheden op het gebied van het herkennen en het respecteren van grenzen van anderen. In deze oefeningen lezen de leerlingen een scenario, waarin zowel het gedrag als de mogelijke achterliggende gedachten van twee mensen expliciet gemaakt zijn (scenario-informatie; Mevissen et al, 2009). De opdracht ‘Jij als regisseur’ is gericht op het bedenken van alternatieven voor vertoond gedrag. Dit helpt jongeren te bedenken hoe wensen en grenzen op een goede manier zijn aan te geven en hoe geseksualiseerde beelden in de media op waarde te schatten (oefening, feedback). Daarnaast is de discussie over stellingen bij ‘Te ver gegaan’, een scenario waarin gedrag uit videoclips in het echt niet het beoogde resultaat oogst, bedoeld als methode om jongeren 17


interventienummer

hun overtuigingen te uiten en daar feedback over te krijgen van andere leerlingen en de leerkracht. Oefening met feedback is een effectieve techniek om vaardigheden te leren, ontleend aan leertheorieën (Michie et al, 2008; Kazdin, 2008).

Werkzame elementen Wat zijn de werkzame elementen die de doelen van de interventie realiseren? Geef een puntsgewijze opsomming. Algemeen -

Vooral gericht op bewustwording en kennis; factoren die met een bescheiden inzet van tijd en middelen al effectief kunnen worden beïnvloed;

-

Actueel en aansprekend thema dat belangrijk wordt gevonden door leerlingen en leerkrachten.

Inhoudelijk -

Door het inzetten van reflectie op de gevolgen van gedrag in mediabeelden, bewustwording creëren onder leerlingen;

-

Scenario-informatie: door het gebruik van multimedia (films, scripts, casussen) leren ze wat mogelijke gevolgen kunnen zijn van bepaalde gedragingen, op een niet-confronterende en aanvallende manier.

-

Oefenen onder begeleiding om de vaardigheden om geseksualiseerde en gemanipuleerde mediabeelden te herkennen.

-

Discussiëren, onder begeleiding van een docent en in een veilige omgeving, over respectvol gedrag.

-

Door middel van aansprekende en op de belevingswereld van de jongeren aansluitende beelden en tekst zorgen voor de nodige kennisoverdracht.

Uitvoering -

Aantrekkelijk vormgegeven leerlingenmateriaal (het magazine en de DVD);

-

Sluit aan bij de belevingswereld van jongeren door gebruik van (een parodie op) bij hen herkenbare muziek en beeldmateriaal;

-

Een docentenhandleiding die nauw aansluit bij het leerlingenmagazine met duidelijke instructies en handvatten bij elk lesonderdeel;

-

Kortdurend en daarmee goed uitvoerbaar;

-

Qua inhoud en vormgeving aansluitend op het veelgebruikte Lang Leve de Liefde.

Ondersteuning -

De website langlevedeliefde.nl > jij en de media biedt tevens de mogelijkheid aandacht te geven aan aanvullende materialen en ontwikkelingen;

-

Veiligheid: leerlingen moeten hun mening durven uiten, binnen de afgesproken omgangsregels.

18


interventienummer

19


interventienummer

4. Uitvoering

Materialen Welke materialen zijn beschikbaar voor de uitvoering, werving en evaluatie van de interventie?

Materialen voor uitvoering: •

Een magazine voor leerlingen met opdrachten

•

Een handleiding voor docenten, inclusief:

•

Een DVD met een animatiefilm waarin de onderwerpen van het lespakket worden geïntroduceerd en een filmpje van Dove over hoe beelden worden gemanipuleerd voor reclame

(het magazine en de handleiding worden digitaal meegestuurd, de animatiefilm is ook online te bekijken via http://www.langlevedeliefde.nl/extra-module/jij-en-de-media/docentenhandleiding).

Materialen voor werving: •

Een folder over Lang Leve de Liefde, waarin ook de module Jij en de media wordt beschreven.

•

Een korte trailer over Lang Leve de liefde inclusief de module Jij en de media dat o.a. op www.rutgers.nl en op congressen of studiedagen getoond wordt.

Locatie en organisatie Welk(e) soort(en) organisatie(s) kan /kunnen de interventie uitvoeren?

De lesmodule ‘Jij en de media’ vindt plaats in de klas. Alle scholengemeenschappen met een vmbo-afdeling kunnen de interventie uitvoeren. De module is naar verwachting ook bruikbaar op havo- en vwo-niveau. Daarnaast is het denkbaar dat welzijnsinstellingen waarin met jongeren over mediabeelden en grensoverschrijding gepraat wordt baat bij deze module kunnen hebben.

Opleiding en competenties Welke opleiding /training en specifieke competenties van de uitvoerders zijn vereist?

Omdat de module zodanig is opgebouwd dat het een laagdrempelige manier biedt om met leerlingen over de thema’s mediabeeldmanipulatie en respect voor elkaars grenzen te praten, zijn er geen specifieke competenties nodig bij de docent. Ervaring met seksuele en relationele vorming en mediawijsheid kan nuttig zijn in sommige gevallen (denk aan verschillende culturen in de klas, of klassen waarin een verminderd gevoel van veiligheid heerst). Uiteraard geldt dit ook voor bijvoorbeeld welzijnswerkers die met de module aan de slag willen.

20


interventienummer

De docentenhandleiding geeft expliciet tips en aanwijzingen om een veilige sfeer te creëren in de klas. Zo kan de docent de volgende afspraken maken met de leerlingen: -

Vertel geen persoonlijke dingen aan personen buiten de groep.

-

Respecteer elkaars mening, gevoelens, culturele en seksuele achtergrond.

-

Homovijandige, seksediscriminerende en racistische uitlatingen worden niet getolereerd.

-

Iedereen doet zijn best en is eerlijk tijdens de lessen.

-

Goed of fout bestaat in deze lessen niet. De bedoeling is ervan te leren.

-

Luister naar elkaar en laat elkaar uitspreken.

-

Lachen is oké, iemand uitlachen niet.

Kwaliteitsbewaking Hoe wordt de kwaliteit van de interventie bewaakt?

Docenten die naar aanleiding van de module vragen hebben, kunnen voor ondersteuning terecht bij de regionale GGD’en. Feedback van de docenten komt via GGD’en terug bij Rutgers. In de nabije toekomst wordt ingezet op het onderzoeken van het gebruik en de tevredenheid ten aanzien van de module Jij en de media en de informatie op www.langlevedeliefde.nl -> jij en de media.

Randvoorwaarden Wat zijn de organisatorische en contextuele randvoorwaarden voor een goede uitvoering van de interventie?

In principe kan het lespakket op iedere vmbo-school worden uitgevoerd, door iedere docent die met het onderwerp wil werken.

Implementatie Is er een systeem voor implementatie? Geef een samenvatting.

Jij en de media is een extra module bij ‘Lang Leve de Liefde’ en maakt naast het implementatiesysteem van ‘Lang Leve de Liefde’ (zie beschrijving Lang Leve de Liefde in de interventiedatabank) ook gebruik van:

Gratis te downloaden docentenhandleiding en werkbladen uit het leerlingenmagazine, via www.langlevedeliefde.nl -> aanvullende module. Workshops (train-de-trainer) voor GGD-medewerkers over het basispakket Lang Leve de Liefde en de module ‘Jij en de media’.

21


interventienummer

Bij het motiveren van docenten om lang Leve de Liefde, inclusief ‘Jij en de media’, in te zetten kunnen de GGD’en gebruiken maken van promotie- en ondersteunende materialen, zoals een folder met informatie over Lang Leve de liefde. Hierin wordt de extra module ‘Jij en de media’ besproken. De module is in 4 regionale bijeenkomsten in samenwerking met GGD’en en in een workshop tijdens het landelijk onderwijscongres (Medilex) aan bod gekomen. Belangrijke partijen zoals GGD-en en (docenten van VMBO scholen) zijn via mails, een persbericht en nieuwsbrieven op de hoogte gebracht over het doel, de inhoud en opzet van de module alsook het gebruik ervan in de lessen en de website www.langlevedeliefde.nl waar o.a. filmpjes, docentenhandling en werkbladen uit het leerlingenmagazine behorend bij de module ‘Lang Leve de Liefde. Jij en de media’ (gratis) te downloaden zijn. De tijdens de ontwikkeling en proefimplementatie betrokken scholen hebben een gratis handleiding inclusief dvd ontvangen en 25 leerlingmagazines. Tot slot zijn relevante evenementen aangegrepen om docenten kennis te maken met de module. Zo is de module ‘Jij en de media’ meegenomen in het informatiepakket van de LoveBuzz (Rutgers).

Kosten Wat zijn de kosten van de interventie?

De docentenhandleiding is gratis te downloaden op: http://www.langlevedeliefde.nl/extra-module/jij-en-demedia/docentenhandleiding. Een gedrukte docentenhandleiding, inclusief DVD, is ook voor 9,95 euro te bestellen in de webshop van Rutgers. Het gedrukte leerlingenmagazine kost 0,50 euro in de webshop van Rutgers. Losse werkbladen uit het magazine zijn gratis te downloaden op: http://www.langlevedeliefde.nl/extra-module/jij-en-de-media/leerlingenmagazine.

22


interventienummer

5. Onderzoek naar praktijkervaringen

Onderzoek en resultaten Is er onderzoek gedaan naar de praktijkervaringen met de interventie en wat zijn daarvan de meest relevante uitkomsten?

A. Picavet, C. (2012). Evaluatie van het lespakket ‘Jij en de media’. Utrecht: Rutgers WPF B. Korte vragenlijst met zowel vragen met vaste antwoordmogelijkheden als open vragen, direct na afloop van de pilot. C. Aan leerlingen die de lessen hebben gevolgd, is gevraagd hoe zij het lespakket waarderen. Dit is gebeurd in het kader van een evaluatie. De tevredenheid over het lespakket is tamelijk hoog. De meeste leerlingen gaven een 7 of 8, bij elkaar 53%. 19% van de jongeren gaf zelfs een nog hoger rapportcijfer. Aan de andere kant waren er ook 10 onvoldoendes (11%). Ruim een derde, 36% van de jongeren, vond het leuk om aan de lessen mee te doen en ruim de helft (56%) antwoordde daar “ging wel”. Slechts 7% vond het niet leuk. Ook de duur van twee lessen kon op instemming rekenen. 56% vond dat precies goed, 20% te veel en 23% te weinig. De opdrachten vond drie kwart (79%) duidelijk en 7% vond ze onduidelijk. Het wekt dan ook geen verbazing dat 54% van de jongeren vindt dat andere jongeren het lespakket ook zouden moeten krijgen. Eén op de zes jongeren (16%) vindt dat echter niet en de rest weet het niet. De leerlingen is gevraagd om op te schrijven wat ze hebben geleerd van de lessen. Dat verschilde van heel basaal, bijvoorbeeld weten wat de media is tot heel specifiek. Wat veel jongeren zeggen is dat je niet alles moet geloven wat je ziet in de media. Dit past bij de bevinding dat jongeren na het volgen van het lespakket kritischer zijn gaan denken over geseksualiseerde media. Ook zeggen ze dat ze hebben geleerd dat je nee kunt zeggen als je iets niet wilt en dat je respect moet hebben voor elkaar. Anderen geven aan geleerd te hebben dat je niet onzeker over jezelf hoeft te zijn. Tot slot is er een kleiner aantal leerlingen dat zegt geleerd te hebben hoe jongens en meiden op elkaar reageren en hoe ze denken. Kortom, de dingen die worden aangegeven door de leerlingen passen naadloos bij de doelstellingen van het lespakket. Blijkbaar is die bedoeling goed overgekomen bij de leerlingen. Ook de docenten die het pakket tijdens de effectmeting hebben uitgevoerd zijn positief. Ze vinden het materiaal nuttig, duidelijk en motiverend om er mee aan de slag te gaan. Hun indruk is dat het materiaal goed aanslaat bij de leerlingen. ‘Ze lijken zich meer bewust van de maakbaarheid van de media en de rolpatronen. En ook in hun gedrag lijkt het alsof er een norm is gezet’.

23


interventienummer

6. Onderzoek naar de effectiviteit

Onderzoek in Nederland Is er onderzoek gedaan naar de effectiviteit van de interventie in Nederland en wat zijn daarvan de uitkomsten? Vermeld ook reviews en meta-analyses.

A. Picavet, C. (2012). B. Quasi-experimenteel onderzoek (experimentele en controlecondities, voormeting, nameting, followup. C. Er is door Rutgers WPF een effectstudie uitgevoerd op vijf scholen (tweede leerjaar vmbo). De experimentele groep (n=104) heeft na de voormeting de lessen “Jij en de media” gevolgd. De controlegroep (n=87) heeft deze lessen niet gevolgd en ook geen alternatief aangeboden gekregen. Het pakket is effectief na twee maanden op houding ten aanzien van de media. Leerlingen zeggen kritischer te zijn ten aanzien van geseksualiseerde beelden in de media na het volgen van de lessen. Ook geven jongeren na het volgen van de lessen niet meer aan dat ze vinden dat jongens wel zonder liefde mogen zoenen en meiden niet (vermindering van dubbele moraal). Het valt op dat tijdens de nameting door de controlegroep veel vaker ongewenst seksueel gedrag wordt gerapporteerd dan door de experimentele groep. Of dit komt door verschillen tussen de betrokken leerlingen of door een beschermend effect van het lespakket is moeilijk te zeggen. De conclusie is dat de lesmodule effect heeft op houding, maar dat de effectiviteit in een uitgebreidere en meer diverse steekproef bevestigd zou moeten worden. Op veel van de gemeten determinanten is geen effect vastgesteld. Het lespakket heeft geen invloed op eigeneffectiviteit van de leerlingen of op hun risico-inschatting. Ook attitude ten aanzien van het belang dat de ander instemt met wat er gebeurt, is niet veranderd. Dit laatste was overigens bij de voormeting al zo goed, dat er nauwelijks ruimte was voor verbetering. De resultaten van het effectonderzoek kunnen zijn beïnvloed door verschillen tussen de experimentele en controlegroep. De jongeren in de controlegroep hadden voor de interventie al beduidend meer seksuele ervaring dan die in de experimentele groep. Dit verklaart wellicht (deels) de bevinding dat er meer seksuele grensoverschrijding voorkomt in de controlegroep bij de laatste meting. In de experimentele groep waren jongeren uit etnische minderheidsgroepen oververtegenwoordigd. Dit zijn echter ook risicogroepen voor misinterpretatie van geseksualiseerde mediabeelden. Juist bij deze groepen zou een effect wenselijk zijn.

Onderzoek naar vergelijkbare interventies Is er onderzoek gedaan naar de effectiviteit van deze of een vergelijkbare interventie (in Nederland en in het buitenland) en wat zijn daarvan de uitkomsten? Vermeld ook reviews en meta-analyses.

Voor zover wij weten is er geen vergelijkbaar materiaal (magazine en docentenhandleiding) voor het voortgezet onderwijs, dat hetzelfde onderwerp behandelt. Hierin is Jij en de media uniek.

24


interventienummer

7. Aangehaalde literatuur

Maak een alfabetische lijst van alle in deze beschrijving aangehaalde literatuur, en gebruik hiervoor de APA-normen (variant met kleine letters).

Abraham, C., & Michie, S. (2008). A taxonomy of behavior change techniques used in interventions. Health Psychology, 27, 379-387. American Psychological Association, Task Force on the Sexualization of Girls. (2010). Report of the APA Task Force on the Sexualization of Girls. Washington, DC: APA. Retrieved March 27, 2014, from http://www.apa.org/pi/women/programs/girls/report-full.pdf. Bartholomew, L.K., Parcel, G.S., Kok, G., Gottlieb, N.H. & Fernández, M.E. (2011). Planning Health Promotion Programs: An Intervention Mapping Approach. San Fransisco: Jossey-Bass. Brown, J.D., L’Engle, K.L., Pardun, C.J., Guo, G., Kenneavy, K. & Jackson, C. (2006). Sexy Media Matter: Exposure to sexual content in music, movies, television, and magazines predict black and white adolescents’ sexual behavior. Pediatrics, 117(4), 1018-1027. Bruijn, P. de, Burrie, I. & Wel, F. van (2006). A risky boundary: Unwanted sexual behaviour among youth. Journal of Sexual Aggression, 12(2), 81-96. Chandra, A., Martino, S.C., Collins, R.L., Elliot, M.N., Berry, S.H., Kanouse, D.E. et al., 2008). Does watching seks on television predict teen pregnancy? Findings from a nationale longitudinal survey of youth. Pediatrics, 122, 1047-1054. Chia, S.C. & Gunther, A.C. (2006). How media contribute to misperceptions of social norms about seks. Mass Communication and Society, 9(3), 301-320. Eyal, K. & Te’eni-Harari, T. (2013). Explaining the relationship between media exposure and early adolescents’ body image perceptions: The role of favorite characters. Journal of Media Psychology: Theories, Methods, and Applications, Vol 25(3), 129-141. Fisher, J.D., & Fisher, W.A. (1992). Changing aids-risk behavior. Psychological Bulletin, 111(3), 455-474. Fisher, W. A., Fisher, J. D., & Harman, J. (2003). The information-motivationbehavioral skill model: a general social psychological approach to understanding promoting health behavior. In J. Suls, & K. A. Wallston (Eds.), Social psychological foundation of health and illness (pp. 82e106). Malden, MA: Blackwell. Graaf, H. de, Egten, C. van, Hoog, S. de & Berlo, W. van (2009). Seksualisering: aandacht voor etniciteit. Utrecht: Rutgers Nisso Groep/E-Quality. e

Graaf, H. de, Kruijer, H., Acker, J. van & Meijer, S. (2012). Seks onder je 25 . Seksuele gezondheid van jongeren in Nederland anno 2012. Zutphen: Eburon. Graaf, H. de, Nikken, P. Janssens, K., Felten, H. & Berlo, W. van (2008). Seksualisering: reden tot zorg? Utrecht: Rutgers Nisso Groep/NJi/MOVISIE. Graaf, H. de, Vanwesenbeeck, I. & Meijer, S. (2014). Educational differences in adolescents’ sexual health: A pervasive phenomenon in a national Dutch sample. Journal of sex research, 0(0), 1-11. 25


interventienummer

Krahé, B., Scheinberger, O.R. & Kolpin, S. (2000). Ambiguous communication of sexual intentions as a risk marker of sexual aggression. Sex Roles, 42, 313-337. Kazdin, A.E. (2008). Behavior modification in applied settings (6 ed.). Long Grove, IL: Waveland Press. Kuyper, L., Wit, J. de, Adam, P., Woertman, L. & Berlo, W. van (2010). Laat je nu horen! Een onderzoek naar grensoverschrijdende seksuele ervaringen en gedragingen onder jongeren. Utrecht: Universiteit Utrecht. Landolt, M. A., Bartholomew, K., Saffrey, C., Oram, D. & Perlman, D. (2004). Gender nonconformity, childhood rejection, and adult attachment: A study of gay men. Archives of Sexual Behavior, 33, 117128. L’Engle, K.L., Brown, J.D. & Kenneavy, K. (2006). The mass media are an important context for adolescents’ sexual behavior. Journal of Adolescent Health, 38, 186-192. Lerum, K. & Dworkin, S. (2009). “Bad girls rule”: An interdisciplinary feminist commentary on the report of the APA Task Force on the Sexualization of Girls. Journal of Sex Research, 46, 250-263. Lijster, G. de, Kocken, P., Janssens, K. & Felten, H. (2013). Kikid lesprogramma Benzies & Batchies. Utrecht: TNO/Movisie. Mevissen, F.E.F., Meertens, R.M., Ruiter, R.A.C., Feenstra, H. & Schaalma, H.P. (2009). HIV/STI risk communication: The effects of scenario-based risk information and frequency-based risk information on perceived susceptibility to chlamydia and HIV. Journal of Health Psychology, 14, 78-87. Michie, S., Johnston, M., Francis, J., Hardeman, W., & Eccles, M. (2008). From theory to intervention: Mapping theoretically derived behavioural determinants to behavior change techniques. Applied Psychology, 57, 660-680. Muehlenhard, C.L. & Rodgers, C.S. (1998). Token resistance to sex: New perspectives on old stereotypes. Psychology of Women Quarterly, 22, 443-463. Nikken, P. (2009). Seksualisering van de jeugd van tegenwoordig: De media als zondebok? Tijdschrift voor Seksuologie, 33, 84-96. Nikken, P. & Graaf, H. de (2011). Seks in de media: Wat doen jongeren ermee? Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut en Rutgers WPF. Norris, J., Masters, N.T. & Zawacki, T. (2004). Cognitive mediation of women's sexual decision making: the influence of alcohol, contextual factors, and background variables. Annual Review of Sex Research, 15, 258-296. Nurius, P.S., Norris, J., Macy, R.J. & Huang, B. (2004). Women’s situational coping with acquaintance sexual assault. Applying an appraisal-based model. Violence against women, 10, 450-478. Peter, J. & Valkenburg, P.M. (2014). Does exposure to sexually explicit Internet material increase body dissatisfaction? A longitudinal study. Computer in Human Behavior, 36, 297-307. Picavet, C. (2012). Evaluatie van het lespakket ‘Jij en de media’. Utrecht: Rutgers WPF. Prochaska, J.O. & Prochaska, J.M. (2011). High-impact paradigms for changing behavior to enhance health, productivity and well-being. In J. Brown & D.B. Nash (Eds.) Disease Management and Wellness in the Post-Reform Era, (pp. 61-710.) Washington, D.C.: Atlantic Information Services, Inc. Roberts, A. L., Rosario, M., Corliss, H.L., Koenen, K.C. & Austin, S.B. ( 2012). Elevated risk of posttraumatic stress in sexual minority youths: Mediation by childhood abuse and gender nonconformity. American Journal of Public Health, 102, 1587-1593.

26


interventienummer

Sionéan, C., DiClemente, R.J., Wingood, G.M., Crosby, R., Cobb, B.K., Harrington, K., et al. (2002). Psychosocial and behavioral correlates of refusing unwanted sex among African-American adolescent females. Journal of Adolescent Health, 30, 55-63. Steinberg, L., & Monahan, K.C. (2007). Age differences in resistance to peer influence. Developmental Psychology, 43(6), 1531-1543. Vanwesenbeeck, I. (2009). The risks and rights of sexualization: An appreciative commentary on Lerum and Dworkin’s “Bad girls rule”. Journal of Sex Research, 46, 268-270. Vlugt, I. van der (2013). Richtlijnen seksuele en relationele vorming. Visie, doelen en uitgangspunten. Utrecht: RutgersWPF. Wright, P.J. (2011). Mass media effects on youth sexual behavior: Assessing the claim for causality. Communication Yearbook, 35, 343-386. Ybarra, M.L., Strasburger, V.C. & Mitchell, K.J. (2014). Sexual media exposure, sexual behavior, and sexual violence victimazation in adolescence. Clinical Pediatrics, 53(3), 1239-1247.

27


interventienummer

Bijlagen

Bijlage 1: Onderzoek in de pilotfase van het project Mediawijs Bijlage 2: Leerlingenmagazine Bijlage 3: Uitgebreide lesonderbouwing Bijlage 4: Docentenhandleiding Bijlage 5: Evaluatie van het lespakket ‘Jij en Media’ (Picavet,2012)

28

Lang leve de Liefde - Jij en de media (Jij en de Media is een module die ingezet kan worden binnen de interventie Lang Leve de Liefde)

Recommend Documents