Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling
H
Canarische Eilanden Spanje
La Palma, La Gomera en El Hierro
Canarische Eilanden Spanje
La Palma, La Gomera en El Hierro
EUROPESE GEMEENSCHAP
I
N
H
O
U
Inleiding
D
1
La Palma, het mooie eiland
Verenigd Koninkrijk
Dublin Ierland
El Hierro, het eiland van de meridiaan
Deze gids is bedoeld als een handig instrument voor de reiziger die zijn verblijf op de Westelijke Canarische Eilanden maximaal wenst te benutten en de geheimen wil ontdekken van dit door een zacht klimaat gekoesterde deel van de archipel midden in de Oceaan.
Londen
3
14
Parijs
La Gomera, het eiland van Columbus 25
Frankrijk
Nuttige gegevens
36
Golf van Biskaje
Portugal Madrid Lissabon SPANJE Balearen Atlantische Oceaan
Inleiding El Hierro, La Gomera en La Palma maken deel uit van de groep eilanden die in de oudheid de Fortuinlijke Eilanden genoemd werden, vanwege het onveranderlijk zachte klimaat en de prachtige natuur. De drie eilanden waarmee wij zullen kennismaken beschikken over bijzondere bossen met een flora die elders in het mediterrane bekken reeds duizenden jaren geleden verdween maar die in deze groene valleien nog springlevend is. De schaarse stranden zijn niet zo spectaculair als die op de Oostelijke Eilanden van de Archipel, maar liggen wel heel beschut en hebben een geheel eigen bekoring. De kleinere eilanden van de provincie Santa Cruz de Tenerife vormen ware paradijzen waar men kan genieten van de natuur, de zeebodem, de sterrenhemel, wandeltochten, plattelandstoerisme en vele andere aspecten.
Middellandse Zee
Ceuta Melilla
CANARISCHE EILANDEN
Lanzarote
Hermigua. La Gomera
La Palma Fuerteventura
Tenerife La Gomera
Gran Canaria
El Hierro
Tekst: PROGESMECA
Druk: EGRAF, S.A. D.L. M. 22904-2009
Vertaling: Marianne Moester Blom
NIPO: 704-09-255-3
Een publicatie van: © Turespaña Secretaría de Estado de Turismo
Foto’s: Archief Turespaña
Gedrukt in Spanje
Ministerio de Industria, Turismo y Comercio
Grafisch ontwerp: P&L MARÍN
3 Editie
Voorpagina: Hermigua. La Gomera Achterpagina: Agulo. La Gomera
1
Geologisch gezien zijn dit de jongste en hoogstgelegen eilanden met de grootste hoogteverschillen. Elk daarvan is net een klein werelddeel, met verschillende microklimaten binnen een zeer beperkt gebied. Als het op een bepaald punt bijvoorbeeld regent, schijnt slechts enkele kilometers verderop vaak schitterend de zon en dit fenomeen is ook terug te vinden in de begroeiing, die een waar scala aan contrasten vormt. Elk van deze eilanden is weer anders met een geheel eigen persoonlijkheid, maar wat de drie met elkaar gemeen hebben is een nauwe verbondenheid met de natuur, de kalme rust en de vrolijke eeuwenoude tradities.
Klippen. El Hierro
Op deze voornamelijk aan de landbouw en veeteelt gewijde eilanden worden ondermeer de beroemde Canarische bananen, sappige tomaten, heerlijke avocado’s, geurige papaya’s, uitstekende wijnsoorten, palmhoning, zijde, tabak en quesadillas - een soort vlaai geproduceerd.
Wellicht is El Hierro favoriet onder diepzeeduikers; La Gomera en La Palma zijn weer heel geliefd onder liefhebbers van avonturensporten die hier urenlange wandelingen kunnen maken door de prachtige natuur. Hoe beter men thuisraakt op de eilanden, hoe meer men zich ervan bewust zal worden dat het de moeite waard is deze alledrie grondig te leren kennen vanwege de unieke indrukwekkende natuur op elk van de eilanden en de vele verschillende mogelijkheden om hier van een heerlijke vakantie te genieten.
Zowel El Hierro, La Gomera als La Palma beschikken over vliegvelden die dagelijkse verbindingen verzorgen met verscheidene Europese steden en met de overige eilanden van de archipel, waardoor deze vredige eilanden binnen enkele uren te bereiken zijn.
2
LahetPalma, mooie
wereld. Op een grondgebied van 706 vierkante kilometer wordt een maximumhoogte van 2.426 meter bereikt. Het is eveneens het jongste eiland van de archipel in geologisch opzicht, waar zich de Teneguía bevindt die in 1971 gezorgd heeft voor de meest recente vulkaanuitbarsting op de eilandengroep.
eiland De inwoners van de Canarische Eilanden noemen La Palma het Mooie Eiland vanwege de weelderige begroeiing. De fantastisch heldere hemel is wereldwijd befaamd en dit is dan ook de reden waarom op het hoogste punt van het eiland een van de belangrijkste astronomische observatoria ter wereld is geïnstalleerd, op de Rots van Los Muchachos. Door de straatverlichting van de dorpen en steden ‘s nachts te dimmen tot een zachtoranje gloed wordt de lichtcontaminatie tot een minimum teruggebracht. Net als Lanzarote en El Hierro is ook dit eiland uitgeroepen tot Biosfeerreservaat.
Dit eiland in de vorm van een gelijkbenige driehoek is het enige van de Canarische Eilanden dat de eigen drinkwatervoorziening verzorgt en het enige dat over beken en kleine rivieren beschikt, waardoor men hier een zeldzame dichte begroeiing aantreft waaronder ongeveer 70 uitsluitend op La Palma voorkomende planten, 104 alleen op de Canarische Eilanden voorkomende inheemse plantensoorten en 33 Macaronesische planten. Het is zo’n prachtig eiland dat het niet te verwonderen is dat in het hart daarvan, midden in de schitterende Caldera de Taburiente de door merg en been gaande
La Palma is het eiland met de grootste hoogteverschillen in verhouding tot de oppervlakte ter Santa Cruz de La Palma
3
een verwijzing naar zijn houten been - tien dagen lang alles wat hij op zijn pad tegenkwam.
Geschiedenis De eerste bewoners noemden dit eiland Benahoare. Toen de Europeanen de stranden van Tazacorte bereikten bestreed Tanausú, de laatste inheemse koning, dapper de veroveringspogingen van de Castilianen. Hij werd echter gevangengenomen in de zone die bekend staat als El Riachuelo in de omgeving van La Cumbrecita. Veroveraar Alonso Fernández de Lugo bracht La Palma onder de Kroon van Castilië in 1493 en stichtte op 3 mei van dat jaar aan de baai van Timibucar Santa Cruz de La Palma.
Bananenplant
uitroep “Vacaguaré” geboren werd, wat betekent dat men de dood verkiest boven een leven ver van La Palma.
Toen bleek dat er geen bodemschatten zoals goud, zilver of edelstenen te vinden waren, besloot gouverneur Fernández de
Er is een overvloed aan uitgestrekte bananen- en tabaksplantages, en eindeloze rijen amandelbomen met hun prachtige bloesem waarvan de vruchten het basisingrediënt vormen voor de meest uitgelezen nagerechten.
Santa Cruz de La Palma
Sinds de Canarische Eilanden bij Castilië hoorden liepen vrijwel alle handelsroutes via deze eilanden, vooral als men de oceaan wilde oversteken. Er ontstonden dusdanig nauwe handelsbetrekkingen overzee dat er vanuit Sevilla, dat een monopolie op dit gebied bezat, een inspecteur naar La Palma gestuurd werd, het economisch gezien belangrijkste eiland. Alle schepen van en naar de Nieuwe Wereld gebruikten dit eiland als halte op de route. Santa Cruz de La Palma werd de drie na belangrijkste haven van het imperium, na Antwerpen en Sevilla, waar tevens de scheepsbouw floreerde die gebruikmaakte van de houtsoorten die rijkelijk voorkomen op het eiland. De scheepswerf was tot in de jaren veertig van de twintigste eeuw actief en produceerde schitterende zeilschepen zoals bijvoorbeeld La Verdad, bewonderd in alle havens van Europa en Amerika.
Bodega
Lugo zich toe te leggen op het verbouwen van suikerriet en het produceren van honing en wijn in het Dal van Aridane. In die tijd was suiker een hooggewaardeerde luxe in Europa en de productie vereiste dusdanige investeringen dat er naast Portugese arbeiders ook leden van de lagere Spaanse adel en Vlaamse en Italiaanse handelsfamilies naar het eiland trokken. De wijnbouw was zo succesvol dat het eiland wijn exporteerde naar Nederland, Frankrijk en GrootBrittannië. De welvaart op het eiland bracht de inwoners echter weinig rust, aangezien zij voortdurend belaagd werden door piraten en zeerovers. In 1553 verwoestte de Fransman Leclerc, beter bekend als “Pata de Palo” -
La Palma leeft in harmonie met diens tradities en de spreekwoordelijke gastvrijheid heeft het eiland tot een bestemming gemaakt waarnaar de reiziger steeds weer terug zal willen keren.
4
De achttiende eeuw bracht langdurige periodes van droogte en hongersnoden die een einde maakten aan de wijnbouw en aanleiding vormden tot een sterke emigratiegolf naar Venezuela en Cuba, die zich vooral concentreerde rond het einde van de achttiende en het begin van de 5
Andere aanvullende onderdelen van de eilandeconomie zijn de geitenfokkerij, een kleine tabaksindustrie, wijnbouw, avocadoteelt en een opkomende toeristische industrie.
Omschrijving Het in het noordwestelijke deel van de Canarische Archipel gelegen eiland La Palma is gezegend met een gemiddelde temperatuur van 20ºC en biedt een landschap met grote hoogteverschillen, met toppen van meer dan 2.000 meter boven de zeespiegel die het eiland tot het hoogste ter wereld maken.
Vervaardiging van sigaren
negentiende eeuw. Als erfenis van deze massale emigratie leven in het nieuwe werelddeel nog steeds vele oude tradities van La Palma voort en bestaat er een sterke band met het eiland.
Caldera de Taburiente
In de negentiende eeuw werd op La Palma de teelt van cochinille geïntroduceerd, een luis die op vijgencactussen leeft en een rode kleurstof produceert. Tevens vond er een opleving plaats van de rietsuikerbouw die indertijd vrijwel verdwenen was en werden de eerste bananenplanten naar het eiland gebracht. Ver in de twintigste eeuw breidde de bananenteelt zich dusdanig uit dat dit tegenwoordig de belangrijkste grondslag van de economie van dit eiland vormt, met een jaarlijkse export van meer dan 130 miljoen kilo. 6
In het hart van de centrale bergkam bevindt zich het Nationaal Park Caldera de Taburiente, een geweldige krater met een omtrek van meer dan 28.000 meter en meer dan zevenhonderd meter diepte. Voor de eerste bewoners van het eiland, de Benahorieten, had deze krater een bijzondere betekenis en brachten zij allerlei offers om te verhoeden dat deze boven hun hoofden in elkaar zou storten.
De uitstekende astronomische kwaliteit van de hemel boven de Canarische Eilanden, die uitgebreid omschreven en beschermd is in de Wet, maken de Observatoria van het Instituto de Astrofísica de Canarias (IAC) een “astronomisch reservaat” dat sinds 1979 openstaat voor de internationale wetenschappelijke gemeenschap. Op dit contrastrijke eiland vinden wij volkomen tegengestelde landschappen, van uiterst vruchtbare zones tot droge woestijnachtige gebieden. La Palma biedt een schitterende natuur waaronder de laurierboomwouden met als hoogtepunt het prachtige Bos van Los Tilos dat door de UNESCO tot Wereldbiosfeerreservaat is
Toen in het jaar 1492 Alonso Fernández de Lugo op La Palma aankwam was het eiland verdeeld in twaalf koninkrijken. Het kanton Aceró, geregeerd door de mencey Tanausú, omvatte het grondgebied dat tegenwoordig bekend staat als de Caldera de Taburiente en vormde het laatste toevluchtsoord van de Benahorieten. Behalve een spectaculair natuurlandschap vormt de Caldera ook het ecosysteem van de Canarische den en temidden van de weelderige plantengroei bevinden zich talrijke exemplaren van de inheemse flora van de Canarische Eilanden en Macaronesië. Op de hoogste top, op de Rots van Los Muchachos, staat aan de rand van de Caldera het Astronomisch Observatorium, met een van de meest complete verzamelingen telescopen ter wereld, van waaruit talrijke ontdekkingen gedaan zijn.
Bos van Los Tilos
7
verklaard. Vrijwel de gehele oppervlakte van het eiland vertoont een uitbundige begroeiing. Naast de Canarische dennen die temperaturen tot boven de 900°C overleven zal de reiziger ook onder de indruk komen van de uitgestrekte bananenplantages van San Andrés en Sauces, evenals van de lange rijen amandelbomen in El Paso, Tijarafe, Puntagorda en Garafía. Op de route van de vulkanen komen wij langs de ruige kraters waaruit dit jongste stukje land van Spanje is voortgekomen.
Karakteristieke balkons
Aan de 130 kilometer lange kust breken de golven op indrukwekkende klippen maar ook zijn er stranden en door lava gevormde natuurlijke zwembaden waar het transparante water noodt tot een duik, zoals bijvoorbeeld Charco Azul, La Fajana, Playa Nogales of Los Cancajos.
Op de zeebodem van La Palma zwemmen vissen in allerlei kleuren en trompetvissen in scholen rond temidden van een fraai gevormd landschap van zwart koraal, grote smalle ravijnen, grotten, boogvormige rotspartijen, tunnels en allerlei andere grillige formaties.
Strand van Los Cancajos
8
Plaza de España
De geschiedenis van La Palma is nog goed af te lezen aan het landschap van het eiland: de oplettende bezoeker zal talrijke archeologische overblijfselen tegenkomen zoals bijvoorbeeld de rotstekeningen van La Zarza en van de Grot van Belmaco.
vervaardigd wordt of van een ontspannende wandeling langs deze kunsthistorische monumenten.
Calle Real
De hoofdstad van La Palma, Santa Cruz de La Palma, is altijd de ietwat hooghartige kokette geliefde van de zee geweest. De stad ademt nog steeds de sfeer van het glorierijk verleden met de kleurrijke balkons, de Calle Real en het Plaza de España, verrijkt met bouwwerken in renaissancestjil en voorname herenhuizen. Liefhebbers kunnen genieten van een door Sir Winston Churchill zeer gewaardeerde sigaar die hier 9
aanleiding van een rampzalige droogteperiode het beeld van de Maagd van de Sneeuw vanuit het Sanctuarium van El Monte in processie ronddroegen. Dit ritueel wordt elk lustrum herhaald en trekt allerlei nakomelingen aan, zelfs de vroegere inwoners van La Palma die naar Venezuela en andere delen van de wereld zijn geëmigreerd. Niemand wil dit feest met barokke connotaties als De Dans van de Dwergen of grappige optochten zoals La Pandorga of Los Mascarones aan zich voorbij laten gaan. Dans van de Dwergen Wandelroute
Vrijetijd
uiterst transparante onderwaterwereld. Het is de moeite waard de tijd te nemen voor een uitgebreid bezoek om ook de talrijke festiviteiten te kunnen beleven die het hele jaar door plaatsvinden. De uiteindelijke keuzes dienen door de bezoeker zelf te worden gemaakt, want er zijn meerdere manieren om dit hoge groene eiland van Macaronesië te leren kennen en daar grondig van te genieten.
Het eiland heeft een geheel eigen persoonlijkheid en biedt vele mogelijkheden voor een nadere kennismaking. De natuur verkeert in een nog ongerepte staat en mede dankzij het zachte klimaat kan men daar het hele jaar door van genieten. De reiziger zal steeds weer nieuwe verrassingen op zijn pad vinden. De vrijetijdsbesteding op dit hooggelegen eiland is nauw verbonden met de natuur, de essentie van dit stukje land, van de onmetelijke stralende sterrenhemel die waarschijnlijk een van de minst vervuilde en helderste ter wereld is, tot aan de
De voortreffelijke keuken van La Palma is eveneens nauw verbonden met de feestkalender. Elke viering kent zijn eigen gerecht of bijzondere zoete lekkernij en ook de kleding van de feestgangers, meestal prachtig versierd met oog voor detail, verhoogt de feestvreugde.
De volkskunst van La Palma is heel kunstzinnig van aard en komt niet alleen naar voren tijdens de festiviteiten die op het hele eiland gehouden worden maar is ook te zien in de kleine musea die Themacentra genoemd worden en waar bezoekers deze ambachtelijke kunst ook kunnen kopen of proeven, zoals bijvoorbeeld zijden sjaals, sigaren, amandelkoekjes, enz.
Sanctuarium van de Maagd van de Sneeuw
Zodra men een van de kleine dorpjes die verspreid over het eiland liggen uitrijdt, bevindt men zich direct weer midden in de natuur met al diens schakeringen. Hier is dan ook het belangrijkste aanbod op het gebied van vrijetijdsbesteding
De inwoners van La Palma zijn traditiegetrouw vrolijk en gastvrij. Dit komt goed tot uiting bij wellicht het meest geliefde feest dat eens in de vijf jaar gehouden wordt en teruggaat tot het jaar 1680, toen de inwoners naar 10
11
op het Mooie Eiland te vinden in de vorm van wandelingen, bergbeklimmen, fietstochten of paardrijden. Al deze activiteiten bieden een nauw contact met het prachtige landschap van La Palma.
Op La Palma kan men alle mogelijke activiteiten in de openlucht te beoefenen die de bezoeker in nauw contact brengen met de bijzondere kenmerken van dit prachtige eiland.
Een opwindende avonturensport is het vliegen met een deltawing of valscherm, waarbij men vanuit de lucht kan genieten van een prachtig uitzicht op bijvoorbeeld Santa Cruz de La Palma, Los Llanos de Aridane en Fuencaliente, waar zich de beste omstandigheden voor een vlucht voordoen. Al deze takken van sport worden georganiseerd door uitstekende clubs die ook cursussen verzorgen en de benodigde uitrusting bieden, alsmede informatie over routes en gidsen die het terrein uitstekend kennen.
Nuttige informatie Het is geen overbodige luxe om tussen de twintig kilo bagage die u mee mag nemen in het vliegtuig ook wat warme kleding te stoppen voor in de avonduren en bijvoorbeeld een regenjack voor excursies in het berggebied. Voor het vervoer op het eiland kan gebruikgemaakt worden van bussen, de zogenaamde guaguas, die een lijndienst verzorgen tussen de belangrijkste dorpen en steden. De dienstregeling is verkrijgbaar bij het kantoor van het Eilandtransport in Santa Cruz en op het busstation van Los Llanos. Wie La Palma echter grondig wil leren kennen kan beter een auto huren of aan een excursie deelnemen. Het wegennet is goed onderhouden, hoewel het voor een groot deel bestaat uit onverharde wegen, de meeste daarvan alleen geschikt voor terreinwagens. In Los Llanos en ook in het ravijn van Las Angustias bestaat de mogelijkheid om de auto te parkeren en verder te gaan met
La Palma is een verrassende microkosmos waar liefhebbers van speleologie zich uitstekend thuisvoelen. Zij kunnen onvergelijkelijke natuurgrotten van vulkanische oorsprong verkennen, zoals de prachtige Grot van Todoque die zich in het plaatsje Villa de Mazo bevindt en in uitstekende staat verkeert. En zonder enige twijfel herbergt het water dat het eiland omringt een wereld aan ongelofelijke wonderen, vooral aan de zuidelijke kust en in Fuencaliente. 12
een four wheel drive taxi over de onverharde weg naar het uitkijkpunt van Los Brecitos.
dessert: rapaduras of cono de gofio, honing en amandelen, bienmesabe - een cake met amandelen, eieren en honing zijn daar slechts enkele voorbeelden van. De liefhebbers van verse groente en fruit wordt aangeraden een bezoek te brengen aan de markten van Santa Cruz en Los Llanos en aan die van Mazo en Barlovento.
La Palma is een paradijs voor levensgenieters, dus het zal niet moeilijk zijn om hier een mooi geschenk te vinden: wijn, kaas, mojosaus, honing, zoete lekkernijen, jam, rum, likeur en sigaren. De goed houdbare Strelitzia’s zijn de meest karakteristieke bloemen van de eilandengroep en vormen samen met de volkskunst (borduurwerk, zijde, autochtone pottenbakkunst, dekens, mandenvlechtwerk, enz.) schitterende souvenirs. Al deze artikelen vindt men in kadowinkels, op de markt van Mazo, in de kleine musea in het binnenland (de Themacentra) en bij de Centra voor Volkskunst van het Eilandbestuur. Het stergerecht van de plaatselijke keuken is ongetwijfeld het
Voor het vervoer bestaan er directe vluchten tussen La Palma en de belangrijkste Europese en Spaanse steden. Verder zijn er verscheidene dagelijkse vluchten met kleine vliegtuigen naar Tenerife en Gran Canaria. Bij het Eilandtoeristenbureau is allerlei informatie over het eiland verkrijgbaar.
Zoete lekkernijen
13
het eiland van EldeHierro, meridiaan aan de prehistorie, met de Reuzenhagedissen van Salmor die zich in de Fuga de Gorreta in de zon koesterden en die nu in het terrarium van Guinea een heerlijk leventje leiden, maar op El Hierro is er niets dat ook maar in de verre verte op ijzer lijkt.
Niemand kan precies uitleggen waarom het eiland El Hierro, dat “ijzer” betekent, gedoopt is met de naam van dit metaal, hoewel volgens sommige onderzoekers deze naam afkomstig is van het woord “hero” dat in de taal van de bimbaches - de oorspronkelijke inwoners - “melk” betekende. Waar we echter wel zeker van kunnen zijn is dat niets aan de oppervlakte of in de bodem hier de aanwezigheid van dit koude element suggereert.
Hier bevinden zich de fraaiste en meest uitgestrekte coniferenbossen van de Canarische Eilanden en zogenaamde lajiares, de lavavelden van de archipel die wellicht nog het meest tot de verbeelding spreken aangezien de lava hier zo snel en vloeibaar voortstroomde dat de uitlopers in volle beweging gestold zijn en
Het silhouet van dit eiland doet denken aan een schommelstoel die zachtjes op en neer beweegt in de Atlantische Oceaan en
Rots van Bonanza. Valverde
Arenas Blancas (heidebos)
te zien zijn. Hier kan men volop genieten van de eeuwige lente op de Canarische Eilanden en van de fascinerende sobere vulkaanformaties van andere delen van het eiland. El Hierro is een feest voor het oog, een waar paradijs voor de landschapsfotograaf, dat natuurliefhebbers te voet of op de fiets kunnen verkennen, genietend van de stilte of juist van de geanimeerde conversatie waarmee de inwoners zich zo graag bezighouden.
grillige vormen vertonen die de heftige afdaling naar de zee onderstrepen. Op El Hierro doen ook verhalen de ronde over bomen die door de wind zijn vormgegeven en waaruit water stroomt, zoals de mythische lindeboom van Garoé, en verhalen over maagden die hier zijn aangekomen vanuit de zee. De steile kusten van het Biosfeerreservaat El Hierro zijn het werk van vulkanen vol kuren die zich af en toe even ingehouden hebben opdat zich kleine baaien met kristalhelder water konden vormen die de reiziger uitnodigen tot het nemen van een verfrissend bad. Op de hoogvlakte van Nisdafe vindt men open velden en weidegronden terwijl in El Pinar talrijke vijgen- en amandelbomen
14
Verspreid over het hele eiland bevinden zich overal groepjes huizen waar temidden van tuinen die het hele jaar door in bloei staan de gastvrije bewoners genieten van een bevoorrechte stilte in een prachtig natuurlandschap vol contrasten. 15
meridiaan in het jaar 1883 naar Greenwich werd verplaatst. El Hierro wordt echter nog steeds het Eiland van de Meridiaan genoemd. Dit eiland met een onmetelijk mooie natuur op een beperkte oppervlakte werd ooit bezocht door zeevaarders uit het Middellandse-Zeegebied die op zoek waren naar slaven. Toen veroveraar Jean de Bethencourt hier in het jaar 1402 aankwam leefden de inwoners beschermd in een enkel vreedzaam koninkrijk. Volgens de legende werd koning Armiche door diens broer overgehaald om de Heer van Normandië als leenheer te erkennen. Toen hij daarin toestemde werden echter alle onderdanen en Armiche zelf ook aan slavernij onderworpen. Niet veel later werd El Hierro gekoloniseerd door boeren uit het Spaanse schiereiland die zich al snel met de oorspronkelijke bevolking vermengden en een star feodaal stelsel invoerden dat tot in de negentiende eeuw heeft voortgeduurd.
Vuurtoren van Orchilla
Dit eiland dat in zijn geheel tot Biosfeerreservaat is verklaard wordt beschermd tegen al te enthousiaste projectontwikkelaars en is een ideale plek voor veeleisende reizigers. Alleen liefhebbers van de natuur in ongerepte staat, van kalme zonovergoten dagen, begrijpen hoe gefortuneerd dit meest westelijke eiland van de Canarische Archipel wel is.
Geschiedenis
kunstvoorwerpen van de kerkschatten die overal op het eiland te zien zijn.
uiteenlopende hypothesen gekomen: van mediterrane Cromagnons en megalithische culturen uit het noorden van Frankrijk tot aan de berberstammen van de Sahara, de vikingen of de Feniciërs.
Belangrijk is ook het Ecomuseum van Guinea, waar volgens de overlevering de slaven afkomstig uit de Golf van Guinea een laatste halte maakten in afwachting van het schip dat hen naar het Amerikaanse continent zou vervoeren. In deze kleine plaats met stenen huizen is een historisch en prehistorisch museum gebouwd dat een bezoek zeker waard is.
Onder de archeologische vindplaatsen op het eiland bevinden zich ware juwelen, zoals bijvoorbeeld El Julán, waar nog uiterst belangrijke overblijfselen van een tagoror oftewel vergaderplaats te vinden zijn. Ook heel interessant zijn de inscripties in het Libisch-berberse alfabet in de grot van El Agua de Osora, van het ravijn van El Cuervo, het ravijn van Tejeleita, van La Candía en van La Caleta in Valverde.
De geschiedenis van El Hierro is getekend door het constante gebrek aan water en de sterke emigratiegolven naar Amerika en naar de grotere eilanden van de Archipel. Deze omstandigheden hebben ertoe geleid dat dit het eiland is met de laagste bevolkingsdichtheid: 36 inwoners
Het indrukwekkende culturele erfgoed omvat onder meer de schitterende etnografische en
Ronde tagoror. Julán
De inheemse cultuur verdween, hoewel er nog een deel van de erfenis behouden is gebleven in de vorm van plaatsnamen, zoals bijvoorbeeld Guarazoca, Tenesedra en Timijiraque. Ook wordt er nog steeds hevig gespeculeerd over de herkomst van de oorspronkelijke bewoners. Etnologen zijn daaromtrent tot zeer
Precies midden door de lavazee waar de Vuurtoren van Orchilla staat trokken astronomen de Nulmeridiaan, die de grens vormde tussen de bekende en de duistere onbekende wereld. Zo is het altijd geweest totdat de 16
17
per vierkante kilometer, die in de twee gemeenten wonen waarin het eiland sinds het jaar 1912 is verdeeld, Valverde en Frontera. De laatste jaren vindt er echter een verjonging plaats van de bevolkingspiramide (dit eiland kent het hoogste geboortecijfer van de Canarische Eilanden) en is er een bevolkingsaanwas opgetreden dankzij de emigranten die, aangetrokken door de economische voorspoed, naar hun eiland teruggekeerd zijn.
Omschrijving Op 22 januari 2000 is het eiland El Hierro tot Biosfeerreservaat uitgeroepen door de UNESCO vanwege het bijzondere erfgoed op het gebied van natuur, cultuur en landschap. Dit meest westelijke Canarische eiland herbergt een breed scala aan ecosystemen die beschermd worden door het Netwerk van Natuurgebieden van
de Canarische Eilanden. In verhouding tot de afmeting heeft El Hierro de grootste oppervlakte aan beschermd gebied van de hele archipel (58,1%). De flora en fauna zijn hier bijzonder goed behouden gebleven en omvatten ware levende fossielen die het eiland een geheel eigen identiteit verlenen, zoals bijvoorbeeld de Reuzenhagedis van El Hierro en het jeneverbeswoud van La Dehesa, evenals talrijke inheemse soorten die met uitsterven bedreigd worden. Verder biedt het eiland schitterende toevluchtsoorden voor zeevogels in Roques de Salmor, het Paisaje de Ventejís en het Parque Rural de Frontera waar twee Bijzondere Zones voor de Bescherming van Vogels te vinden zijn. Het eiland El Hierro is uiterst trots op de volkomen ongerepte natuurgebieden, de geheel eigen culturele identiteit en de erkenning
Uitkijkpunt van La Peña. El Golfo
Natuurlijke zwembaden. Frontera
wanden in de vorm van een halve cirkel die naar de zee toe geopend is en zorgt voor een barrière met het vruchtbare noorden. De rest van het eiland rijst over een afstand van slechts vier kilometer van de zeespiegel tot aan de 1.501 meter hoge Pico de Malpaso.
als onvermurwbare tegenstander van een ongecontroleerde ontwikkelingsdrift. Via de droge lavavelden en vulkaanformaties in het zuiden en het westen tot aan de vruchtbare wijngaarden en plantages met papaja’s, avocado’s, tropische ananassen en bananen van de Vallei van El Golfo in het noordoosten bereikt de reiziger de dichtbegroeide dennenbossen en laurierboomwouden van de centrale zone.
De rand van El Hierro wordt geperfileerd door hooggelegen kusten en tot de verbeelding sprekende formaties zoals bijvoorbeeld El Roque de la Bonanza. Achter deze streng uitziende rots verbergen zich rotsstrandjes en natuurlijke zwempoelen en ook stranden met rood zand zoals dat van El Verodal, waar het kristalheldere frisse water bijna een therapeutische waarde verkrijgt.
De geografie van het eiland wordt op bruuske wijze bepaald door de reusachtige diepte van El Golfo die een ware inkeping vormt, met een omtrek van vijfentwintig kilometer en tot duizend meter hoge 19
hoofdwegen of grotten te verkennen, slechts beperkt door zijn eigen grenzen.
Kerk van La Concepción. Valverde
laagbouw waar verkeerslichten opvallend afwezig zijn. De resterende inwoners wonen verspreid over het eiland in kleine gehuchten.
De laatste uitbarsting vond alweer tweehonderd jaar geleden plaats, maar El Hierro telt de meeste vulkanen van de Canarische Eilanden, met meer dan 500 kegels in de openlucht en indrukwekkende grotten, zoals bijvoorbeeld de vulkanische koker van de Vuurtoren van Orchilla, de grot van El Diablo of die van Don Justo, waar een meer dan zes kilometer lang onderaards galerijenstelsel is te vinden.
Vrijetijd El Hierro biedt handenvol aanlokkelijke beloftes op het gebied van vrijetijdsbesteding die allemaal met elkaar gemeen hebben dat zij in verband staan met het landschap, want het eiland is een ware oase voor liefhebbers van activiteiten in de natuur, ontspanning en avontuur. Er zijn voor de bezoeker volop mogelijkheden om fietstochten en wandelingen te maken langs moestuinen, groene weides en voormalige
De hoofdstad van El Hierro is de enige van de archipel die niet aan de Atlantische Oceaan ligt. Valverde wordt omgeven door een groenzone in de vorm van een halve maan die geopend is in oostelijke richting en ademt nog steeds een respectabele koloniale sfeer. Hier woont meer dan de helft van de eilandbevolking in 20
Ook kan de reiziger een opwindende vlucht maken met een deltawing of valscherm. Het hele jaar door biedt de heldere blauwe lucht een ongeëvenaard zicht op het buitengewone landschap van El Hierro. Dit eiland beschikt namelijk over de ideale omstandigheden voor het beoefenen van deze takken van sport en er zijn hier dan ook uitstekende clubs te vinden die vliegcursussen geven met dit soort luchtvaartuigen.
Bos van El Fallal
Dankzij de levendige onderwaterwereld, het onvervuilde water en de vrij hoge temperaturen het hele jaar door is het eiland een van de meest gewaardeerde bestemmingen van duiksportliefhebbers. El Hierro biedt meer dan 25 duikzones, alle met een zicht tot op veertig meter
diepte. Talrijke clubs verzorgen excursies naar grotten, scheepswrakken en lavatunnels. De meest geliefde zone is het Mar de las Calmas, dat is uitgeroepen tot Zeereservaat en de kustplaatsen Timijiraque, La Caleta en Tamaduste bieden volop
Duiksport
21
Nuttige informatie Het vliegveld van Los Cangrejos is de enige luchthaven van het eiland. Hier worden verscheidene dagelijkse verbindingen verzorgd met Tenerife en meerdere vluchten per week van en naar de eilanden Gran Canaria, La Palma en La Gomera. Vanuit de haven van La Estaca zijn er dagelijks lijndiensten per boot naar en vanuit Tenerife.
La Restinga
worden er in de kustplaats La Restinga overheerlijke visgerechten bereid en in de Parador de Turismo kan men prima streekgerechten proeven. In het dorpje Frontera is de authentieke kookkunst van El Hierro te vinden en de kleine plaats Echedo biedt uitstekende ambachtelijk bereide gerechten, begeleid door de goede plaatselijke wijnsoorten. Aangeraden wordt eens te gaan eten in de Mirador de La Peña, een werk van César Manrique.
mogelijkheden om van de zee te genieten. Dit heeft ertoe geleid dat hier de wedstrijden van het Open Fotosub Isla de El Hierro gehouden worden, een initiatief van het Eilandbestuur waarmee op meesterlijke wijze de duurzame ontwikkeling van het eiland gecombineerd wordt met het behoud van en respect voor de natuur. En omdat de zee de eetlust opwekt, worden op El Hierro naar eeuwenoude recepten heerlijke hapjes bereid die zelfs de meest kritische fijnproevers tevreden zullen stellen, zoals bijvoorbeeld de beste gedroogde vijgen van de Canarische Eilanden, de quesadillas van Valverde of de uitstekende kaassoorten die uitsluitend van geiten-, schapenof koemelk wordt gemaakt of van een combinatie daarvan. Op het gebied van de gastronomie
Reizigers die het eiland willen bezoeken wordt aangeraden ruimschoots op tijd reserveringen te maken voor de overnachting, aangezien het vooral in jaren waarin het grote feest van El Hierro - La Bajada - wordt gevierd (om de vier jaar) vrijwel onmogelijk is op het laatste moment accommodatie te vinden.
Parador de Turismo. Valverde
Sinds 1526 wordt op het eiland El Hierro wijn verbouwd. Tegenwoordig is de belangrijkste soort de witte verijadiego, die 80% van de totale druivenproductie uitmaakt en waarmee de voortreffelijke wijn wordt vervaardigd die een eigen herkomstaanduiding kent. Maar het is zeker de moeite waard ook de rode en roséwijnen te proeven. 22
Een heel interessante plek is het kuuroord Pozo de la Salud, gelegen in de omgeving van het plaatsje Sabinosa. Het zwavelhoudende water werd vanaf het jaar 1949 van Openbaar Nut verklaard en talrijke bezoekers genieten jaarlijks van de geneeskrachtige werking daarvan. Verder beschikt het eiland over een uitstekende Parador de Turismo en bekoorlijke plekjes aan de kust en landinwaarts waar de bezoeker ook een prima aanbod aan toeristische bezienswaardigheden en activiteiten kan vinden. Om het eiland op zijn best te zien dient men de feestkalender te raadplegen, want tijdens de volksfeesten komt de schitterend rijke cultuur van El Hierro pas goed tot zijn recht. Op het gebied van volkskunst worden er op het eiland stevige rieten manden gemaakt in allerlei
LahetGomera, eiland van Columbus
Weefgetouw
kunst is te verkrijgen en die vaak begeleid worden door muziek en volksdansen.
vormen en afmetingen. Ook zijn er befaamde pottenbakkers te vinden in Valverde en kan men vrouwen wol zien spinnen en met de hand op eenvoudige houten weefgetouwen spreien en dekens van wol en reepjes stof zien maken. Met het hout van de moerbei-, denne-, beuken- of kastanjeboom als grondstof worden er ambachtelijk kommen, lepels, tonnen, tangen voor het plukken van cactusvijgen en chácaras - een soort castagnetten vervaardigd.
In de twee musea van Valverde zijn zeer oude voorbeelden van de plaatselijke kunstnijverheid te bewonderen en in het Centrum voor Volkskunst (Etnografisch Museum Casa de las Quinteras), in Valverde, kan men het werk dat daar tentoongesteld wordt en dat grotendeels door plaatselijke ambachtslieden is vervaardigd, ook kopen. Het is de moeite waard een bezoek te brengen aan dit centrum waar alle volkskunst gegarandeerd authentiek is.
Gedurende de zomermaanden worden er zowel door het Eilandbestuur als door de verschillende lokale instellingen volkskunstmarkten georganiseerd in verscheidene dorpen van het eiland, waar plaatselijk gemaakte
De herkomst van de naam La Gomera is onduidelijk. Volgens een van de theorieën daaromtrent gaat het om een verwijzing naar een nomadenstam uit het noorden van Afrika die vernoemd was naar de stamvader Gomer, een nakomeling van Noach. Weer een andere theorie legt de oorsprong bij de Marokkaanse nederzettingen van Ghumera in het Rifgebergte. Wat wij echter wel zeker weten is dat vanaf het moment dat admiraal Columbus naar de Nieuwe Wereld vertrok dit door de zee gekartelde eiland met de prachtige stranden aangeduid wordt met de naam Eiland van Columbus.
vooral ook vlees in, naast andere levensmiddelen, wat planten en ook dieren. Het eiland La Gomera heeft een doorsnede van nog geen 27 kilometer. De oppervlakte is begroeid met weelderig groene palmbomen, laurierboombossen, omzoomd door zwarte stranden met kalm helder water. Het mooiste en magische gebied van dit ronde eiland is echter het Nationaal Park Garajonay, genoemd naar de geliefden die volgens de toverpriesters een onmogelijke liefde voor elkaar koesterden. Gara, dochter van de koning van La Gomera en Jonay, prins van Nivaria (Tenerife), kozen ervoor te sterven temidden van deze fantastische lommerrijke natuur omdat zij niet zonder elkaar konden leven.
De ontdekkingsreiziger werd door deze kusten aangetrokken vanwege de beschutting van de baai van San Sebastián en vooral ook door de passaatwinden die tussen La Gomera en El Hierro in westelijke richting waaien. Al tijdens zijn eerste grote reis naar de ongekende bestemming sloeg hij hier water, brandhout en
La Gomera roept herinneringen op aan eeuwenoud trommelgeroffel, de gefloten communicatie tussen de inwoners, de guarapodrank gemaakt van het sap van de
Uitzicht op de Teide vanuit La Gomera
24
25
meest bloederige episodes uit de geschiedenis van de Canarische Eilanden die onder andere het leven kostte aan Hautacuperche, een van de leiders van het eiland.
bijvoorbeeld de door trommels begeleide dansen, de fluittaal en het polsstokspringen.
Toren van de Graaf Hernán. San Sebastián de La Gomera
palmbomen en de trapsgewijze akkerbouw op de bijna loodrechte berghellingen.
Europeanen het eiland en vond er in de loop der tijd een vermenging tussen de oorspronkelijke bevolking en de kolonisten plaats, met name vanaf de zeventiende eeuw. De oude inwoners van het eiland waren verdeeld in kantons (Ipalán, Orone, Agana en Mulagua), verafgoodden de zon en andere hemellichamen en gebruikten de bergtoppen en andere boven het landschap uitstekende zones, zoals de rotsen, voor het afsteken van vuren en andere rituelen om daarmee hun goden te vereren. Ook nu nog zijn er overblijfselen van de oude eilandcultuur terug te vinden die generatie na generatie overgeleverd zijn. Met name hebben wij het hier over plattelandstradities die nog steeds in ere gehouden worden, zoals
Geschiedenis De eerste inwoners van La Gomera waren herdersstammen afkomstig uit verschillende zones van het Atlasgebergte in het noorden van Afrika. Het is niet met zekerheid te zeggen hoe en waarom zij naar het eiland zijn gekomen; dit zijn vraagstukken die nog steeds door archeologen opgelost moeten worden. Het is mogelijk dat zij hier in meerdere emigratiegolven zijn beland over een periode van twintig eeuwen die zij vrij geïsoleerd hebben doorgemaakt. In de vijftiende eeuw bereikten de 26
Op La Gomera zijn geschiedenis en legende nauw met elkaar verweven. Een van de gebeurtenissen die hier elk jaar op 25 november herdacht wordt is de zogenoemde Rebellie van de Gomeros. De inwoners brachten daarbij de Heer van het Eiland, Hernán Peraza, ter dood toen deze het verbroederingsverbond verbroken had door zijn verhouding met de inheemse Iballa. De opstand breidde zich uit over het hele eiland en bracht zelfs Beatriz de Bobadilla ertoe een goed heenkomen te zoeken in de Torre del Conde. Aan het oproer werd een eind gemaakt door Pedro de Vera, gouverneur van Gran Canaria, die in verband gebracht wordt met een van de
Tot aan de negentiende eeuw was La Gomera het domein van Peraza y Herrera en bereikte de welvaart het eiland via de zee. De haven van San Sebastián speelde een actieve rol in de exploitatie en bescherming van de schepen van en naar de Nieuwe Wereld. Documenten uit de tijd van Filips II hebben uitgewezen dat het Hof zich toen reeds bewust was van het belang van de haven van San Sebastián, want al op de eerste reis van Christoffel Columbus naar Amerika en tijdens tenminste twee daaropvolgende reizen maakten de Spaanse schepen een tussenstop bij het eiland. De geschiedenis verhaalt
Haven. Playa Santiago
27
over de liefde van de admiraal voor Beatriz de Bobadilla, weduwe van de Heer van het eiland, die eerder uit het hof was verbannen door Isabella van Castilië uit vrees voor een liefdesrelatie tussen de koning en deze dame. De zeerovers die altijd met begerige ogen naar de Canarische Eilanden keken belaagden ook de kusten van La Gomera. De inwoners verdedigden zich echter met succes tegen hun strooptochten door hen met speren en stenen te belagen, zoals de achthonderd Hollanders onder leiding van admiraal Van der Does, die in 1599 door de eilandbewoners werden verdreven, aan den lijve ondervonden.
Omschrijving Door de erosie zijn er plooien in de vorm van een ster ontstaan waarboven op de vlakte in het midden van het eiland de
1.487 meter hoge Pico de Garajonay majesteitelijk uittorent en van waaruit diepe ravijnen naar de zee lopen. Het Nationaal Park Garajonay strekt zich uit over een gebied van 4.000 hectare (10% van de totale oppervlakte van het eiland). De sprookjesachtige bossen van El Cedro en Mériga die nog uit het Tertiair dateren zijn begroeid met verschillende soorten mos en de toppen van de bomen verdwijnen in de wolken. Hier vindt men de meest omvangrijke begroeiing met laurierbomen, door de UNESCO tot Werelderfgoed uitgeroepen aangezien dit als een bijzonder belangrijk ecosysteem beschouwd wordt dat met uitsterven bedreigde soorten herbergt. Kortom, een waar juweel dat al duizenden jaren lang bewaard is gebleven dankzij de uitzonderlijke klimatologische omstandigheden van deze zone en het respect dat de inwoners in de loop der eeuwen hebben betoond voor hun milieu.
Nationaal Park Garajonay
Playa Santiago
Dit twee na kleinste eiland van de archipel is goed te verkennen via de wegen die slingerend door het landschap lopen naar bekoorlijke strandjes zoals dat van Santa Catalina bij de oude haven van Hermigua waar ooit fruit verscheept werd, en naar de toeristische stranden van Playa Santiago, Valle Gran Rey en San Sebastián.
De reiziger kan bij het Bezoekerscentrum van Juego de Bolas (La Palmita, Agulo), informatie verkrijgen omtrent dit fascinerende natuurgebied. Het centrum is gevestigd in een bouwwerk in traditionele Canarische stijl en omvat tevens een interessant etnologisch museum en een uitgebreide botanische tuin waar de meeste soorten bomen en planten uit de omgeving terug te vinden zijn.
Als u gedurende uw reis over het eiland af en toe het oor te luisteren legt zult u mensen naar
Van hieruit heeft men wellicht het mooiste uitzicht op de meest indrukwekkende vulkanische piramide van de Canarische Eilanden, de Teide, want juist op deze afstand is goed te zien hoe groot deze vulkaan wel is. Op heldere dagen zijn met een beetje geluk ook de eilanden El Hierro en La Palma goed te zien aan de horizon.
Hermigua
29
elkaar horen fluiten. Van oudsher communiceerden de herders van La Gomera over grote afstanden met elkaar door vogelgeluiden te imiteren en deze gefloten taal is tot in onze dagen bewaard gebleven als een levende traditie die zelfs de kinderen van het eiland perfect beheersen. Het cirkelvormige grondgebied van La Gomera wordt als het ware bewaakt door een leger van 150.000 exemplaren van de Phoenix Canariensis, een dadelpalm waarvan de bladeren elegant in de wind heen en weer wiegen. Terrasvormige akkers liggen tegen de steile berghellingen aan en de huizen staan dicht tegen elkaar in het meest beschutte deel van de valleien. In het noorden ligt Hermigua, omringd door wijngaarden en bananenplantages, en Vallehermoso met geplaveide straatjes en imposante op
Vallehermoso
orgelpijpen lijkende tachtig meter hoge rotspartijen die door de zee zijn uitgeslepen. In het westen bevinden zich de Vesting van Chipude en Valle Gran Rey, een belangrijk toeristisch centrum waar het dal toegang verschaft tot de zee met de door de vulkaan gevormde stranden naast de vissershaven. In het zuiden ligt Playa Santiago, een vissershaven en toeristenplaats, waar een gevarieerd aanbod aan overnachtingsgelegenheden en uitgaansmogelijkheden te vinden is. Playa Santiago ligt precies tussen de plaats Alajeró en de hoofdstad in, op slechts enkele minuten afstand van het vliegveld waar verscheidene malen per dag een lijndienstverbinding met het vliegtuig van en naar Tenerife en Gran Canaria verzorgd wordt. Ver van het verstilde landschap waar men zo van kan genieten tijdens de vakantie vormt de rumoerige stad een opmerkelijk
Strand van La Caldera. Gran Rey
contrast. Het hart van San Sebastián, de hoofdstad van La Gomera en grootste haven van het eiland, ooit een van de belangrijkste doorvoerhavens naar de Nieuwe Wereld, vertoont nog steeds een levendige bedrijvigheid waar de inwoners zich uitstekend vermaken en rustig de tijd nemen voor een lang gesprek. Niet ver van het plein in het centrum bevinden zich de belangrijkste monumenten, waaronder de karakteristieke Torre del Conde, een vesting met een eeuwenoude geschiedenis waar Beatriz de Bobadilla, echtgenote van Hernán Peraza de Oude, haar toevlucht zocht tijdens de opstand van de toenmalige eilandbewoners. Eveneens een bezoek waard zijn de kerk van Nuestra Señora de la Asunción, waar men een vakwerkplafond in mudejarstijl kan bewonderen en waar naar zeggen admiraal Columbus nog gebeden heeft alvorens zijn reis
Kerk van Nuestra Señora de la Asunción. San Sebastián de La Gomera
Gemeentehuis. San Sebastián de La Gomera
31
naar de onsterfelijkheid te ondernemen, het Huis van de Douane en de waterput waar hij voor de laatste keer drinkwater insloeg alvorens zijn reis naar de Amerika voort te zetten.
een stroop die gemaakt is van het sap van de Canarische palmboom dat gekookt en ingedikt wordt en gebruikt wordt voor de vervaardiging van heerlijke nagerechten en cocktails of als begeleiding van kaas of gofio, een karakteristiek graangerecht.
de romances, de ballades die verhalen van middeleeuwse gebeurtenissen die al vijfhonderd jaar lang voortleven in de herinnering van de inwoners uit de bergachtige gebieden van het eiland. Andere festiviteiten die uitgebreid gevierd worden in de zomer zijn het feest ter ere van de Maagd van El Carmen in Valle Gran Rey, de Maagd van El Buen Paso in Alajeró en de Maagd van La Candelaria in Chipude.
Vrijetijd Het bergachtige landschap van La Gomera is uitstekend geschikt voor het beoefenen van talrijke avonturensporten en meer ontspannen vormen van vrijetijdsbesteding, zoals het maken van wandeltochten. Ook kan men genieten van bootexcursies of heerlijk zwemmen en zonnen op een van de prachtige stranden met kristalhelder water die overal langs de kust van het eiland te vinden zijn.
Wandeltocht
De inwoners en een deel van hun cultuur leert men echter nog het beste kennen door eens te kijken naar de vermetele guaraperos die de hoogste palmbomen inklimmen voor het basisingrediënt van de verrukkelijke palmboomhoning of door deel te nemen aan de festiviteiten in de openlucht zoals bijvoorbeeld de geliefde Bedevaart van Puntallana ter ere van de Patrones van La Gomera, de Maagd van Guadalupe. Of het feest van San Marcos in Agulo waar bij de ingang van de kerk jeneverbesstruiken worden verbrand waarvan de heerlijk geurende rook de ingeslapen magie van dit eiland weer tot leven wekt en men zich kan vermaken met de dansen en het feestgedruis op de maat van het eeuwenoude trommelgeroffel van La Gomera, de vrolijke chácaras, een soort grote castagnetten, en
Vanuit de haven van San Sebastián, waar de wind altijd in gunstige richting waait, vertrekken schepen waarmee men tochten langs de hele kustlijn van La Gomera kan maken met haltes op de route bij bekoorlijke rotsstrandjes waar gelegenheid wordt gegeven om te zwemmen of te snorkelen. Vanuit de haven van Valle Gran Rey worden excursies georganiseerd voor het observeren van walvissen en dolfijnen en vanuit de haven van Playa Santiago worden ook boottochten naar het indrukwekkende Natuurmonument van Los Órganos verzorgd. 32
In de meeste plaatsen zijn gezellige eethuisjes te vinden waar men eenvoudige maaltijden kan proeven met bijvoorbeeld waterkerssoep die opgediend wordt in borden van jeneverbeshout, of kaas van de melk van drie verschillende geitenrassen die hier al bestonden voor de komst van de Spanjaarden, bereid volgens eeuwenoude methodes en beschouwd als een van de beste ambachtelijk vervaardigde verse kaassoorten ter wereld. De zwarte aardappelen, ook wel bonitas genoemd, die uit
Anderzijds is ook de grote culinaire traditie van het eiland vermeldenswaardig, met karakteristieke gerechten als almogrote, een pittige dikke saus die men op brood kan smeren of bij aardappelen kan eten, bereid met kaas, reuzel, olie, knoflook, peper, zout en tomaat, of de palmboomhoning, het zoetste ingrediënt van de eilandkeuken,
Nagerechten van La Gomera
33
Nuttige informatie
Amerika afkomstig zijn worden al honderden jaren verbouwd op La Gomera en komen als ware delicatessen op tafel ter begeleiding van vieja, de meest gewaardeerde vissoort van de Canarische Eilanden.
La Gomera is te bereiken vanuit de zee door middel van een veertig minuten durende boottocht als men Los Cristianos in het zuiden van Tenerife als vertrekpunt neemt. Het eiland beschikt echter ook over een charmant en efficiënt vliegveld met voortreffelijke faciliteiten waardoor de reiziger snel naar het hart van dit eiland gebracht kan worden, dat er vanuit de lucht zo mogelijk nog fraaier uitziet dan van dichtbij.
Op het gebied van sport vormt vooral de transatlantische bootrace van Palos (Huelva) naar La Gomera, waarmee de ontdekkingsreis van Columbus naar Amerika wordt herdacht, een waar hoogtepunt. Het eiland biedt bovendien ideale omstandigheden voor verscheidene andere wedstrijden, zoals bijvoorbeeld de Kampioenschappen Diepzeevissen en Onderwatervideo. De rotsformaties bieden uitstekende mogelijkheden voor het klassieke bergbeklimmen en andere klimsporten en La Gomera staat dan ook hoog aangeschreven bij de liefhebbers van deze takken van sport.
De afstand over zee vanuit La Palma is ongeveer vier uur met de veerdienst vanuit de haven van Santa Cruz en de reis duurt iets langer vanuit El Hierro, gerekend vanaf de haven van La Estaca. Dit enige eiland ter wereld waar men fluitend met elkaar communiceert is met het vliegtuig binnen twintig minuten te
Hotel aan het Strand van Santiago
34
bereiken. Voor een nadere kennismaking met het Nationaal Park Garajonay wordt aangeraden een dag tevoren een afspraak maken voor een excursie onder leiding van een gids, bij elk willekeurig gemeentelijk toeristenbureau van La Gomera, hoewel het natuurlijk ook mogelijk is op eigen gelegenheid het park te verkennen via verscheidene goed aangegeven wandelpaden. In het Bezoekerscentrum ”Juego de Bolas” wordt interessante informatie geboden omtrent het eiland en het Nationaal Park Garajonay, waarmee de bezoekers talrijke geheimen van deze ware natuurschat onthuld zullen worden.
Kerk van La Candelaria. Chipude
dolfijnen, voor duikliefhebbers of voor de reizigers die willen genieten van een prachtig uitzicht op de verrassende kust tijdens een tochtje rondom het eiland. In deze havens zijn clubs en duikscholen te vinden en ook kan men een fiets of een auto huren om naar eigen inzicht over het eiland te dwalen.
Op het gebied van accommodatie beschikt La Gomera over een scala aan verschillende soorten aangename hotels en appartementen in Vallehermoso, Valle Gran Rey en Alajeró. Daarnaast is er overal verspreid over het eiland bekoorlijke plattelandsaccommodatie te vinden, temidden van de fascinerende natuur van La Gomera. Havens met sportfaciliteiten zijn die van Valle Gran Rey, San Sebastián en de haven van Vueltas in Playa Santiago, waar ook het merendeel van de excursies wordt georganiseerd voor het observeren van zoogdieren als walvissen en
Onder de meest schilderachtige hoogtepunten van La Gomera bevinden zich de kleine vissersplaats Playa Santiago in het zuiden en Chipude in het westen, aan de voet van het indrukwekkende natuurmonument La Fortaleza. Eveneens wordt aangeraden een bezoek te brengen aan de vruchtbare terrassen en palmboombossen van Valle Gran Rey en de bekoorlijke plaatsen Agulo en Hermigua.
35
NUTTIGE GEGEVENS Internationaal netnummer % 34 TOERISTISCHE INFORMATIE TURESPAÑA www.spain.info Turismo de Canarias www.canarias-turismo.com LA PALMA Eilandpatronaat voor Toerisme Avenida Marítima, 34 38700 Santa Cruz de La Palma % 922 423 340 ) 922 423 347 www.lapalmaturismo.com Toeristenbureau C/ Blas Pérez González, s/n. 38700 Santa Cruz de La Palma % / ) 922 412 106 Informatiebureau vliegveld % 922 426 212
EL HIERRO Eilandpatronaat voor Toerisme Doctor Quintero Magdalena, 4 38900 Valverde % 922 550 302 ) 922 552 903 www.elhierro.es LA GOMERA Eilandpatronaat voor Toerisme Calle Real, 4 38800 San Sebastián de La Gomera % 922 141 512 ) 922 140 151 www.gomera-island.com Valle Gran Rey Calle Lepanto, s/n 38870 Valle Gran Rey % / ) 922 805 458 Playa Santiago Avenida Marítima, s/n 38812 Alentejo % 922 895 650 ) 922 895 651
PARADORES Reserveringscentrale Requena, 3 28013 Madrid % 902 547 979 ) 902 525 432 www.parador.es Parador van La Palma El Zumacal 38720 Breña Baja % 922 435 828 ) 922 435 999
Parador van El Hierro Las Playas, s/n 38900 El Hierro % 922 558 036 ) 922 558 086 Parador van La Gomera 38800 San Sebastián de La Gomera % 922 871 100 ) 922 871 116
VERVOER AENA (Aeropuertos Españoles y Navegación Aerea) % 902 404 704 www.aena.es Trasmediterránea % 902 454 645 www.trasmediterranea.es Fred Olsen % 902 100 107 www.fredolsen.es
Busstation van La Palma % 922 411 924 Busstation van El Hierro % 922 550 729 Busstation van La Gomera % 922 141 101 Verkeersinformatie % 900 123 505 www.dgt.es
BELANGRIJKE TELEFOONNUMMERS Alarmnummer % 112 Medische spoedgevallen % 061 Rijkspolitie % 091 Gemeentepolitie of Autonome politie % 092 Reddingsbrigade % 900 202 202 Gemeentelijk informatienummer % 010
Postkantoor % 902 197 197 www.correos.es Observatorium van El Roque de los Muchachos, bezoek op afspraak via ORM % 922 405 541 of via IAC www.iac.es
SPAANSE BUREAUS VOOR TOERISME IN HET BUITENLAND BELGIË. Brussel Office Espagnol du Tourisme Rue Royale 97, 5º 1000 BRUXELLES % 322/ 280 19 26 ) 322/ 230 21 47 www.spain.info/be e-mail:
[email protected]
NEDERLAND. Den Haag Spaans Bureau Voor Vreemdelingenverkeer Laan Van Meerdervoort, 8A 2517 AJ DEN HAAG % 3170/ 346 59 00 ) 3170/ 364 98 59 www.spain.info/nl e-mail:
[email protected]
AMBASSADES IN MADRID België Paseo de la Castellana, 18 % 915 776 300 ) 914 318 166
Nederland Avenida Comandante Franco, 32 % 913 537 500 ) 913 537 565
CANARISCHE
AT L A N T I S C H E
OCEAAN
Eersterangsweg Tweederangsweg B-weg Nationaal park Natuurpark Kuuroord Grot Jachthaven Vliegveld Vuurtoren
EILANDEN
