L-INHOUD UAN DIT NUMMER_

-1.

ER I CR- 7de JAARGANG W3/1979. Driemaandelijkse uitgave van de Werkgroep Limburgse Natuurgidsen. aangesloten bij NAL: NatuurbEschermingsactiB Limburg. ZETEL: Natuurwetenschappelijk Museum, Bokrijk. REDAKTIE: alle Limburgse Natuurgidsen. Contactadres: Jef Leijssen, BemvaürtstrBbt, 36, 3583 Overpelt. Tel: 011/64.36.16. VOORZITTER: Roger Schoebben, oorpsstra2t, 62, 2745 Cigenbilzen. VERANTWOORDELIJKHEID: elke auteur is verantwoordelijk voor wat hij schrijft of tekfnt. SECRETARIAAT: Tel: U11/73.52.79. PENNINGMEESTERES: nummer: 235-U010248-75. INLICHTINGEN OVEr het wandelproqrammü; AFSPRAKEN voor de vormingsactiviteiten; AANVRAGEN voor vrije wandelingen; AFSPRAKEN voor het plaatsen van de tentoonstellingspanelen; Cécile Ulenaers, Steenweg Linde, 24, 357U Linde-Peer.

**************************************~*************** ***********

Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen uit deze uitgave, is alleen tOEgestaan ten dienste van de natuurbescherming en pas na contact met de respectievelijke auteurs. Meningen, stellingen en uitspraken, afgedrukt in deze uitgave, strijdig met de doelstellingen van de vereniging, worden na beraad door de redaktie van commentaar voorzien. Recht op antwoord is gew8drborgd. *****************************~****************.******* ***********

21r-------------------------------------------------~

L-INHOUD

UAN

DIT

NUMMER_

r

1 Voorblad ? Inhoud 3 In memoriam Paul Clonen 4,5 Brief van de voorzitter Acties van de natuurgidsen 6 herfstwandelingen 7,8,9,10 vormingsactiviteiten 11 kursus voor natuurgids 12 vast wandelpro~ramma 13 Herfstelijk Bezinning: 14 voor Moeder en Peter 15 bejaard zijn 16 werkloosheid 17 , 18 zonne-ernergie 18 wie ziet het ? Standpunt: 19,20 een bloem in het verweer 21 de Vallei van de Bosbeek Natuur en monument: 22,23 holle wegen in het landschap Jaar van het kind: 24 vertrouwen 25 voor de grote mensenkinderen 26,27 voor de hummelkens 28,29 voor de rakkers 30 voor het gehendicapte kind Goed voor een grimlach en een 31 glimlach Men is nooit te oud om te leren: 32,33 geologie, deel 5 34,35 bosbouwwetgeving, deel 4 tuin Romen en struiken in erf en 36,37 deel3 Fijne wandelolekjes: 38,39,40. Beekdal van de Laambeek.

IN MEMORIAM

PAUL CLONEN

De met een open oog gevallen boom, donker van regen, uit omzien getild, zijn tak beklemd, de honger gestild, ligt waar hij viel, rust in zijn kroon. Slechts na dagen, na weken wanneer je zegt: "Wat nu? Hoe moet het nu?" besef je wat het is: het verlies van een zo actief mens, het verlies van een vriend. Zoals Iemand zei: "Een groot mens is heengegaan. maar dan letterlijk en figuurlijk." Als een boom, die wordt geveld een grote leegte laat, maar toch de sporen tekent in de grond hoe hij eenmaal leefde. Van jouw leerden we dat alles kon lukken, als je maar de inzet kon opbrengen. Van jouw leerden we de natuur bekijken op een heel andere wijze. Van jouw leerden we de kleine dingen. de mooie dingen. Dank je Pool, voor jouw inzet, je geniale vondsten, Dank je Pool, voor jouw gekheid, het koddige in je, Dank je Pool, voor jouw fijngevoeligheid, Dank je Pool. voor jouw toch rechtuit zijn, Dank je Pool, voor jouw humor en je poêzie, Dank je Pool, voor jouw werk, je mens zijn, je leven. Dank je Pool.

3

,

;·i

/1, (

1

!

I!

\'W~ \"

-±_:- .,\

~j_ alle natuurgidsen van gans Limburg- sluiten ons aan bij de woorden door collega Marc Meert ten afscheid geschreven. Voor ons allen blijft Paul Clonen het model van die natuurgids, voor wie het niet genoeg was naar de vogels te luisteren de plantjes te bezien en voor de rest de kop als een struisvogel in het zand te steken. Voor staat het beeld van de man, die de ziel en het klankbord was Van de voorlopig geslaagde actie tegen Philips Petroleum. r~n mooier geschenk kon hij Tessenderlo niet aanbieden, ook al werd dat niet zo door iedereen begrepen,

Voor ons zien wij voor altijd de man, die aan het slot van een grootse betoging de bevolking opriep tot weerstand en verzet tegen de industri~le verdwazing ten voordele van de belangengroepen en haar weerzinwekkende gevolgen ten nadele van de gemeenschap. Een man die begrepen had, dat wij ons vooral mentaal dienen te wapenen; dat het hoognodig is, dieper in te gaan op de essentie in de milieubeweging. Een man, die er consequent gevolg aan heeft gegeven door op een zeer bewuste manier naar buiten te treden. Een man die besefte, dat we binnen heel korte tijd geen beleefbaar milieu meer zullen hebben, als de huidige gang van zaken geen halt wordt toegeroepen, de mooie woorden van D'Hoore ten spijt. DANK JE PAUL, voor dit voorbeeld van echte manneliJkheid. Wij hopen en wensen vurig dat B.E.L.T. die taak zal verder zetten op een even ludieke maar verbeten manier, Tessenderlo ten bate. Aan zijn echtgenote, zijn kinderen en zijn familie wensen wij sterkte en bieden wij ons bijzonder medeleven. Je f Lei jsaen;

41

BRIEF I VAN DE VOORZ. i I ER

Beste Vrienden,

Als je dit leest, dan zitten we weel' midden de realiteit van het werk. Nu ik dit SChrijf, zijn we el' echter nog betel' aan toe, genieten we nog volop van de weldoende rust van het verlof. De meesten van ons hebben el' in deze opgejaagde tijd behoefte aan om weer eens tot rust te komen, de wereld met ahdere ogen te te bekijken, opnieuw andere waarden te ontdekken. De ene vindt die rust in de nabijheid van de zee, de andere trekt naar de bergen, een derde blijft rustig thuis om te genieten. Allemaal trachten we iets terug te vinden van de basis van het menselijk bestaan; van de diepe oorsprong die in feite zo bepalend is voor ons doen en laten: de natuur. In onze moderne beschaving zijn we dikwijls z6 vel' verwijderd van deze basis, voelen we ons z6 machtig, dat we onze afhankelijkheid van de natuur niet meel' beseffen, ja zelfs totaal vergeten. Maal' hoe zeel' de mens deze natuurgebondenheid ook verloochent en ontrouw wordt, toch wordt hij dagelijks gekonfronteerd met het feit, dat hij deel uitmaakt van het leefmilieu. Zelfs hier, in de bergstreek waal' ik mijn verlof doorbreng; waal' de boer toch nog meel' dan elders deze gebondenheid beleeft, zelfs daal' rukt de betonbeschaving onweerstaanbaar op. Nu kan je nog geneieten van de zuivere lucht, het heldere water, de machtige vergezichten en de bonte flora en fauna. Doch dan rijst even onweerstaanbaar de vraag: hoelang nog??? Hopelijk komt de homo sapiens tijdig tot inzicht en inkeer, vooraleer het te laat is. Een heel klein stukje van deze zuidelijke flora hebben wij ook nog in de mergel streek van onze provintie. De klok staat daal' echter wel op vijf minuten v66r twaalf. Het gaat hier niet over de verdwijning van enkele bloemen. Het gaat wel degelijk om de verhandeling, de verkoop, de verkwanseling van een waardevol en onvervangbaar biotoop. De afgraving van Caestert, want daal' gaat het over, raakt ons allen in ons diepste mens zijn, omdat men hiel' nog maal' eens laat zien, dat men zelfs voor het meest waardevolle geen respect meel' heeft; dat zelfs het allerbeste te koop is.

5

Zelfs zijn er nog mensen ~ie beweren, dat landschap vervangbaar is. Natuurlijk zijn dat belangen-hebbers. men kan zien wat daar van terecht komt. Aan de Nederlandse kant van Caestert is men bezig zulke veranderin~ uit te voeren. Een stukje minimale schamelheid is het .... meer niet. Iets om razend bij te worden, of intreurig. D3aro~: gee~ enkele natuu~pidg; ~een , geen enkele die het ernstig meent met de natuur, mag 00 zondag 3n september 1979 ontbreken op de Nationale Natuurbeschermingsdag. Die dag laten wij de overheid horen hoe wij denken over deze zaak; die dag zal zij weten dat wij er genoeg van hebben alles te verliezen aan heb~ucht en eigenbelang; die dag zal zij ~ien dat natuurbeschermers en boeren ~~n front vormen tegen de opoffering van dit waardevol gebied, ~én front vóór landschap én landbouw. Die dag zijn wij er daarom al1emaal ... zonder uitzondering ... en in alle dienstbaarheid. 9ie dag moeten ~ij,9ie de touwtjes in handen hebben,zich heugen. ~ulk ~aar

Dank aan alle ~idsen, die reeds hun medewerking hebben toegezegd. Maar nog meer hulp is welkom, ja zelfs noodzakelijk. Mogen wij vragen dat zij die zich nog willen beschikbaar stellen, zich onverwijld zouden aanbieden. Dat kan langs ons secretariaat. Zo hopen wij een kleine bijdrage te leveren tot het welslagen van deze dag; tot de bewustmaking en de bewustwording van de brede massa. Dank aan allen voor de inzet. Rov,er Schoebben .

• ********************.*********************************************

LATEN WIJ NIET TREUREN OVER HET VERLEDEN, GEEN EISEN STELT,EN V~nR HET HEDEN, MAAR DENKEN IN FUNCTIE VAN DE TnEKOMST .............. J.I". *******************************************************************

6'

•

ACTIES VAN DE

LIMBURGSE NATUURGIDSEN Sekr. : Steenweg 24

3570 PEER

Tel. 011/735279

Bankrek. 235-0010248-75 Provinciale werkgroep vall de

V.Z.W.

Centrum voor Naluurbeschermingsedukatie

Ommeganckstraat 26 te 2000 - Antwerpen

HERFST - EN WINTERWANDELINGEN. 30 SEPT:NATIONALE NATUURBESCHERMINGSDAG TE CAESTERT,KANNE (RIEMST) Geleide wandelingen om 10 en 14u,vertrek Statieplein,Kanne. 7

okt :Vloeiweiden Lommel-Kolonie.Gidsen:A.Mertens,E.Wellens,J.Theuws. Wateringen,populierenaanplantingen.Laarzen!Geen honden. 14u,einde Koloniestraat (vroegere Kristelhoeve)Lommel-Kolonie.

7

okt :Hoefaart - Eigenbilzen:vijvers,loofbos,naaldbos.Gids:R.Schoebben. 14u,voet kanaalbrug,weg Eigenbilzen-Gellik.(Ingang Hoefaart)

20 okt :Stokkem - Oude Maas en grintgaten.Gids:Gerd Demandt.Laarzenl 9u,Parking Gemeent. Jongensschool,Steenkuilstraat,Stokkem(zaterd) 21 okt :Tessenderlo - Asdonk.Gidsen:Werkgroep Ekologie Tessenderlo. 14u,Kiewithoeve,Engsbergen,Tessenderlo. 21 okt :Itterdal - Opitter:Gidsen:Werkgroep Bree-Kinrooi. 14u,Kasteel Opitter(tegenover de kerk).Parkingang Breeërkiezel. 21 okt :De Simpel - Kinrooi.gidsen:Werkgroep Bree-Kinrooi. 14u,Chiroheem,Kinrooi,Simpelstraat (weg Bree-Kinrooi,naast Café Rotiers inslaan,nog ong.400m) 2B okt :Beringen - Omgeving stort en bossen.Gidsen:Milieugroep BERD. l4u,Station Beringen Mijn. 4

nov :Vloeiweiden Lommel - Kolonie (zie 7 okt)

11 nov :Peer - Vallei van de Dommel en Bolheserbeek:beekdal,beemd,bos. 14u,Molhemstraat ll,Peer.LaarzenIGidsen:Werkgroep Isis,Peer. 18 nov :Tessenderlo - Broedgebied.Gidsen:Werkgroep Ekologie Tessenderlo. 14u,V.V.V.-toren,Tessenderlo. 2S nov :Koersel - 8osgebied.Gidsen:Milieugroep BERD. 14u,Kapel " 't Fonteintje",Koersel. 2

dec :VloeiweidenLommel - Kolonie (zie 7 okt)

16 dec :Tessenderlo - Groenpaart.Gidsen:Werkgroep Ekologie Tessenderlo. 14u,St-Teresiakapel,Processieweg,Tessenderlo.

VORMINGSACTIVITEITENd .~ VOOR. GIDSEN "dl. . _==__

~r-

7

~~ _

We trekken er uw gans speciale aandacht op, dat de vormingsactiviteiten alleen worden ingericht voor natuurgidsen en hun familie, tenzij dit anders is vermeld. De klemtoon van deze uitstappen ligt uiteraard op het element vorming, iets bijleren, kennis aanscherpen, ervaringen uitwisselen, inlichtingen doorgeven,enz •.•....• 30 SEPTEMBER 1979 ligt niet zover meer af; Om deze dag goed te doen slagen is een degelijke voorbereiding meer dan noodzakelijk. Een inwijding in het gebeid van Caestert is zeer belengrijk, het gebeid is het meer dan waard, ook zonder deze speciale dag. Vermits wij verantwoordelijk zijn voor het goedeverloop van de geleide wandelingen, willen wij de uitgestippelde wandelroutes nog maar een~ gaan verkennen. Oefening baart ten slotte kunst. Van de medewerkers-natuurgidsen aan de Nationale Natuurbeschermingsdag zijn er waarschijnlijk enkelen, die om een of andere reden niet kunnen of willen komen zijn naar de eerste geplande voorbereidende wandelingen. Speciaal voor hen en voor anderen die nog belangstelling moetsen hebben, worden deze wandelingen ingericht. MOGEN WIJ VRAGEN, dat wie op 30 SEPTEMBER niet kan of wenst te gidsen, even te telefoneren naar Willy Peumans, 011/ 35 41 25; 5P DE BEWUSTE DAG, ontvangt iedere medewerker-gids een groene armband als herkenningsteken en zal hij één groep toegewezen krijgen die hij of zij dan gedurende de hele dag vergezelt; IN DE VOORMIDDAG zullen er twee kleine wandelingen zijn: A: Cannerbos, B: Jekervallei en Encibos. In de namiddag gaat iedereen naar Caestert, waarvan de beschrijving in de HAL-krant van juni 79 staat. Daar we over te weinig materiaal achtergrond-informatie beschikken, werd een speciale editie van Erica verzorgd door Marijke Vanhoutte met als thema Caestert. Wij zullen dit extra-nummer uitdelen op de volgende twee vormingswandelingen, zodat iedereen in laatste instantie de gelegenheid krijgt zich op de hoogte te stellen van de geplande uitstappen en van enkele dingen die speciaal bij dit terrein horen. ZONDAG, 26 AUGUSTUS 1979. VERKENNINGSWANDELING NAAR HET CANNERBOS JEKERVALLEI EN ENCIBOS. -Verzameling te 08.00 uur aan de kerk van Kanne voor een verkennende wandeling van de wandelroute naar het Cannerbos. 3 KM. dPic-nic. Drank kan in een plaatselijke café bekomen worden. -Verzameling te 13.00 uur aan de kerk van Kanne voor een verkenningswandeling langs de Jekervallei en het Encibos. 5 KM.

--------------------------------------_._----------------------------

8 ZONDAG, 16 SEPTEMBER 1979: VERKENNINGSWANDELING NAAR CAESTERT. Laatste voorbereidende wandeling voor de nationale natuurbeschermingsdag voor de mensen die wensen wandelingen te leiden op deze dag van nu of nooit. -Verzameling aan de kerk van Kanne te 08.00 uur; op de-ze wandelingen zullen de laatste practische gegevens en inlichtingen verstrekt worden in verband met de gang van zaken op 30 september. -Einde :12.00 uur.

-------------------------------------------------------------------

SPECIALE AANDACHT VOOR ••••.••• o~ ZONDAG 16 september plant Leefmilieu-Riemst nog een wandeling met voorverzameling aan het nieuw gemeentehuis van Riemst met samenkomst om 10.00 UUR. Indien er belangstelling voor is, dan zal een gids 's namidctags een wandeling in een ander gebied rond Kanne leiden;

-----------------------

ZONDAG, 11 NOVEMBER 1979. EXCURTIE NAAR ZUID-BEVELAND EN WALCHEREN IN NEDERLAND. Deze excurtie wordt vooral ingericht als een vormingsactiviteit voor de deelnemers aan de cursus voor natuurgidsen te Maasmechelen en te Peer. hij verloopt in samenwerking met Werkgroep IS1s, waarvan de leden eveneens heel hartelijk worden uitgenodigd. - - __ ~ __ ~_w ____________________________________________ - - - - - - - - - - - - - -

E~~~~!~~~~_r~S~!!~5:

We gaan met de bus; zit één bus vol, dan bestellen we een tweede, enz .... VERTREKI 06.00 uur: Genk aan de Fruitmarkt; 06.10 uur: Meeuwen aan de kerk; 06.20 uur: Peer aan de peer op de Maerkt. 06.25 uur: Hechtel aan het Kruispunt; PRIJS: ongeveer 320 franken. Inschrijven door storting van een voorschot op rekeningnummer ten name van Cécile Ulenaers, Steenweg op Linde, 24, 3570 Peer: 235-0010248-75 VOOR 6 november 1979; daarna telefoneren op nummer 011/ 73 52 79, liefst na 18.00 uur. Defintieve afrekening in de bus. MEENEMEN: laarzen, warme kleding, regenkleding, kijker, plantengids, vogelgids, boterhammen, fatsoenlijke moppen, goed humeur. Drank is ter plaatse te bekomen in de eethuizen; PROGRAMMA: kennismaking met de Oosterschelde, Veerse Meer, slikken en schorren, strand en duinen, kreken en polders en de alles overheersende Noordzee. 1. Krabbedijke aan de Oosterschelde: flora van de kunstmatige rotskust; rotganzen en steltlopers; 2. Yerseke: mosselhaven, oesterputten en mosselbanken: allerlei watervogels; 3. Kattendijke: dijkwandeling: _ steltlopers en eenden allerlei; . 4. Zandkreekdam en Veer se Meer: ' aalscholvers en futen;

~

oRI''''ul'

Op deltahoogte gebrachte dijken

III

' - - _ OVERFLAKKEE-

Keetenplan

,,0

........ Q/l'J

c;'

Roompot

'"

.,.

~­ -<-~

~.~

'11 •

x,

NOORD-

t /

THOLEN

o

<)

°Sl' o

Ç)

.-

II~

X,

«-

v0

~~

"~

Trac~, S.chelde-Rijn· \\ _verbinding

,,..

~/'

'-

WALCHEREN 0''''

Ç)

~

BRABANT

J'".-? ~/

ZUID - BEVELAND

O'~

......

HtMtdIlIf.ns-

o

n_ . n 0_• _

•

8aar/and I4ól'nsdfl'dlt o

ll~

Ol"

we

ZEEUWSCH

or_HO

V·

2

•

4

6

ow

6

10

VLAANDEREN ,XJl(m j

'di

(0

10

5. Pic-nic te Wolfaartsdijk. ft.Wandeling langs het Veerse Meer en in het natuurreservaat de Middelplaat: eenden en zwanen; 7. Kort bezoek aan Vere en de Campveerse toren; weer allerlei andere vogels; 8. Veerse Dam met zicht op Meer en op de Noordzee: duinen, stranden met de bijhorende vogels; 9. Natuurgebied te Westhove: duinbos, strand, vogels, zee. Na de wandeling is een korte rustpauze en bezinning voorzien van 30 minuten in een plaatselijke gelegenheid, waarna de reis zonder onderbreking in de richting van de stal verloopt. We zijn terug tussen 20.00 UUR EN 21 UUR. ZONDAG, 25 NOVEMBER 1979. EXCURTIE NAAR SCHOUWEN-DUIVENLAND. Deze excurtie die eveneens doorgaat met de bus wordt ingericht in samenwerking met Natuur en Landschap en de Panda-club Genk. VERTREK: 06.00 uur: Genk aan de Fruitmarkt; 06.15 uur: Zonhoven aan de Kerk; 06.25 uur: aan de oprit van de autoweg te Paal-Beringen; PRIJS: ongeveer 320 franken; Inschrijven door storten van een voorschot van 150 franken op rekeningnummer 000-0693696-39 VAN WILLY PEUMANS, Kriekboomstraat, 10, 3600 Genk v66r 20 november 1979, daarna telefo neren op nummer 011/ 35 41 25; MEENEMEN/ laarzen, warme kleding, regenkleding, kijker, gidsen, boterhammen, drank ter plaatse. TERUG: tussen 20.00 UUR EN 21.00 uur. PROGRAMMA/ 1. Slikken van Krabbedijke, speciaal voor de rotganzen en de flora van de kunstmatige rotsjust: 2. Yerseke: mosselbanken en oesterputten; 3. Kattedijke: steltlopers op de slikken gans en inde wijde polders; 4. Zandkreekdam: brilduikers, zaagbekken, aalscholvers, eenden; 5.Dijkwater en Grevelingen: eendachtigen en zwanen; 6.Enkele inlagen voor de eendachtigen. 7. Duinen en strand van Westerschouwen: duinflora; 8. Inlagen bij Koudekerke en Zierikzee: brandganzen, eenden, kluten, andere steltlopers. Rekeninghoudend met de verandering van de getijden kan een en ander van het opgestelde reisprogramma gewijzigd worden.

---------------------------------------------------------.---------

SAMENSTELLING EN LEIDING/ WILLY PEUMANS. PRESENTATIE/ JEF LEIJSSEN. INLICHTINGENI CECILE ULENEARS. **H*HHH*H***H*HH****************************************H**H*H**HH** ,

Het is slijmerig, was onder het verlof aan zee en meent dat het kan zingen??????? Eddy Kwally

11

KURSUS-VOOR NATUURGIDS 1979.

********************************************************************* Het Centrum voor Natuurbeschermindseducatie v.z.w. organiseert jaarlijks een kursus natuurgids in de provincies Antwerpen, Brabant, Limburg, Oost- en West-Vlaanderen. Het veertiende kursus jaar naam een aanvang, begin 1979, met een eerste reeks kursussen te Gent, Mechelen, Maasmechelen en Roeselare. Eind september 1979 zal een tweede reeks kursussen beginnen te Antwerpen, te Brugge, te PEER en een nog nader te bepalen plaats in de prvincie Brabant. Met de kursus natuurgids wil het Centrum mensen vormen, die inzicht hebben in de samenhang van milieu en landschap, die een algemene kijk hebben op het gebeuren in denatuur tijdens de verschillende seizoenen. Een ruime kennis is echter niet alleen voldoende,een natuurgids moet op een prettige wijze en op een verantwoorde manier de belangstelling en de eerbied voor de natuur kunnen doorgeven. Naast theoretische lessen worden dan ook excursies en practische stages voorzien. Na afloop van de kursus volgt een exame en kan men het diploma van natuurgids verwerven. De kursus richt zich tot het onderwijzend personeel, tot de jeugdleiders, vormingswerkers, leden van natuur-historische verenigingen en organisaties voor socio-cultureel vormingswerk en ten slotte tot alle belangstellenden. De enige voorwaarde tot toelating is 16 jaar oud zijn. Het inschrijvingsgeld bedraagt 2.000 fr. alles inbegrepen (nota's, excursies) en dient gestort op rekeningnummer 412-9049161-12 van het Centrum voor Natuurbeschermingseducatie v.z.w. Berchem.2600. Voor meer inlichtingen kan men zich wenden tot het C.V.N.-secretariaat, Ommeganckstraat, 26, 2000 Antwerpen, tel 031/31.84.81. Verder is het secretariaat steeds open van maandag tot en met vrijdag tussen 9 uur en 12 en van 14 tot 18 uur. Ten gepaste tijde zullen nog verdere informaties worden verstrekt langs de pers. De kursus voor Limbur~ ~aat door te Peer in het PAROCHIAAL CENTRUM. Vanaf zaterda~ 22 september 1979 om 14.00 uur. Parkin~ op het plein achter de kerk te Peer. Alle inlichtin~en zijn verkrij~baar bij Cécile Ulenaers, Steenwe~ Linde, 24, 3570 Peer. Tel.t-011/73.52.79. Als de wereld moest worden genezen door middel van geld, van kanonnen of van gewapende macht, zouden we machteloos zijn. Maar buiten het bereik van torpedo's, gasbommen en mortieren kan de onzichtbare geest een gedachte, een idee vastzetten in mensenharten, 1n mensenhoofden • Niemand kan ze tegenhouden. De geest zweeft over de wereld, dringt binnen door de deuren en ramen, deelt zich mee, ongezeien en onzichtbaar en niemand kan een ander beletten te denken wat hij wil, te voelen wat hij wil. Uit de radioboodschap van Henri Degreeve. 2 april 1938.

12

VAST .WANDELPROGRAMMA GELEID IN ALLE SEIZOENEN DOOR WERKGROEP LH1BURGSE NATUURGIDSEN. EERSTE ZONDAG VA N OE rIAAND. Van januari tot december gidsen A.Mertens, E.Wellens en J.Theuws: VLOEIWEIDEN LOMMEL-KOLONIE: 14.00 uur Koloniestraat Christelhoeve. Geen honden. Wateringen, populierenaanplantingen/ Laarzen Van april tot en met" september gidsen Natuurbeschermers Opglabbeek: VALLEI VAN OE BOSBEEK: 14.0U uur Slagmolen OPGLABBEEK. Beekdal, meanders, beemden, bos, houtwallen, elzenbroeken/Laarzen. TWEEDE ZONDAG VAN OE MAA NO. Van april tot en met september gidst Mevrouw A • Van de Zande in: OE BEK te NEEROETEREN: 14.00 uur, Parking Eilandje Neeroeteren. Gemengd gebied/ Laarzen gewenst. DERDE ZONDAG VAN OE

f~A

AND.

Van manrt tot en met october gidst Werkgroep Bree-Kinrooi in he t ITTERDAL OPITTER:14.00 uur, Kasteel Opitter, Parking Breeërkiezel. Kasteelpark, beekdal, hellend terrein, akkers/ LaélI'zen gewenst.

Van januari tot/met november gidst Werkgroep Ecologie Tessenderlo: WANDELINGEN IN TESSENDERLO EN OMGEVING: vertrek volgens opgave. Verschillende soorten gebiedenl Laarzen gewenst- zie gans program VIERDE ZONDAG VAN OE MAAND. Van januari tot en met november gidst Milieugroep BerD Beringen: WANDELINGEN IN BERINGEN EN OMGEVING:vertrek volgens opgave. Verschillende soorten gebieden /Lailrzen gewenst-zie gans programma. Het wandelprogramma werd samengesteld door het secretariaat van de Werkgroep Limburgse Natuurgidsen en kan U aangeboden worden dankzij de samenwerking tussen de gidsen en allerlei Limburgse groepen, die zich pla2tselijk voor natuurbehoud inzetten. Deze wandelingen worden gratis aangeboden aan mensen van alle leeftijden, beli'ingstelling en gezindheid. Aan het einde wordt een sticker aangeboden zodat iedereen de kans krijgt onze werking te steunen. Vooral de kinderen zi jn hartelijk welkom. Oe wandelingen hebben een gemiddelde lengte van 5 KM en duren van 2 tot 3 uur. Laarzen en stevig schoeisel zijn gewenst volgens opgave. Gidsboeken, kijker en loupe zi jn vaak nuttig. lJelk weer het ook is, de gidsen zijn er altijd om U te verwelkomen. lJij dringen er alleen sterk op aan: LAAT A.U.B. BE PLANTEN STAAN. Doe zoals de Oosterlingen: pluk ze niet maar buig U heel diep en bezie ze vol eerbied, want ook dit is leven dat alle respect verdient. Wijs er de kinderen op. We zijn er U zeer dankbaar voor. lJANDELINGEN ZIJN OE FILTERS OER GEDACHTEN. Chinees spreekwoord. INLICHTINGEN: C . ULENAERS, STEENWEG LINDE, 24, 3570 LINDE-PEER. TELEFOON: 011.73.52.79. LIEFST NA 18.00 UUR.

IN DE KRANS DER

BEIZDENE

lililn'STF.LIJK

-,et gras in de parken en de hoven beeft zijn kleur en zijn geur verloren; er is geen bedenken meer en beloven, en wij zullen geen vogels meer horen. ~e witte meidoorn en de rode roos kan zich het hart nog nauwelijks heugen, niet veel kan nu nog troosten en deugen, het licht vergrijst, tal van vruchten zijn voos

En reeds week het hunkeren der zinnen, de dagen keren maar de vreugden niet; welke reis zou nog moeten beginnen met een traag bloed en een onwillig lied ? De schepen liggen reeds klem in het sas, er is zoveel waar men nooit van genas. ~18rcel

Coole.

13

vuprorr

1Jr ~ ?fYII

~~~ Y"II

~~vr~ vv:ro~V?" ~

~-rr ~1f8dJ'II~ vJ:? T}l1~

~~+n

~~p:rw~~~. ~~~~~

El N

I-N-N-fz----:-3~B------,-

b -_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _--------------~v~

15

TER BEZINNING VAN ALLEN DIE NOG NIET HOREN BIJ DE DERDE LEEFTIJD. RF.J AAR~, 7. I.TN • t

•

~

•

~

*•

~

&

~

~

~

,

I~ ~:An oud, ~ijn benen

willen niet foed meer mee. en mijn handen beven heb geduld met ~ij, jullie wereld is zo snel.

IU1Jn oren ~iJn vprZ~7Akt. en doof van het lawaai, spreek niet te zacht als je met me praat.

mijn ogen ZlJn niet meer zo helder. ik zie niet meer alles, wees niet boos als ik mors of ergens iets omvergooi. ik om en ik

heb nooit veel kans gehad te studeren jullie gebruiken zo'n moeilijke woorden, begrijp ze niet altijd

in mijn geheugen zit de mot en morgen ben ik vergeten, wat ik vandaag beloofd heb. neem het me niet kwalijk dat ik graag over vroeger praat en soms twee keer hetzelfde vertel het doet me deugd als je vriendelijk bent en even tijd voor me maakt. ik ben daar erg gevoelig voor sluit me niet uit en laat me voelen. dat ik je niet tot last ben, ik leef ook nog graag en soms voel ik me erg eenzaam. ik moet nog leren oud te worden met een jong hart. (uit ",let \vonder li:rt in jezel r " : .

16

WERKLOOSHEID ••• ·.•••••••

0_

•••••

0

•••••••••••••••••••••••••••

DOE ER IETS AAN.

************************************************************************** Ja lezer, U kan er werkelijk ook iets aan doen, U kan er bewust Uw steentje toe bijdragen, ook al bent U niet minister Spitaels. Voor de duidelijkheid: enkele tips.

-Koop vaker nieuwe kleren. Zo blijven de textielfabrikanten op volle toeren draaien. U wil toch zeker wel demode volgen? Wat moeten de mensen anders denken? En grondstoffen zijn er in de derde wereld nog meer dan voldoende. En anders vinden ze wel wat anders op. -Rij toch niet zolang met dezelfde wagen. Koop tijdig een nieuwe. Beter nog, steek uw gebuur de ogen, koop een tweede wagen. Het zal je prestige en je standing in niet geringe mate verhogen. -Volg de reclame. Zij zal je inlichten over wat niet langer misbaar is en wat je persé dient te kopen. Allemaal dingen zonder dewelke je niet langer in leven kan blijven en die je zoveel gelukkiger maken. -Laat je toch niet beinvloeden door die groene paljassen of die Agalevkerels en hun gezwam over kleinschaligheid, zuinig zijn en klein is wondermooi. Marc Eyskens zegt tooh ook dat de maatschappij niet kan blijven draaien op een nul-groei. En die zal het toch wel weten zeker? Wat lullen die groene kerels toch over de vervuiling met wegwerpverpakking? Die lui overdrijven nog niet een beetje,zeg. Dat beetje vuil in die bossen hindert toc~ geen mens.,dat kan toch niets maken. En dan moeten we toch niet zo ver rijden als we niet naar het stort gaan. Dat is toch ook weer een beetje luchtvervuiling minder. En daarbij, ze moeten maar Spitaelsen inzetten om de boel op te kuisen, dat is ook weer werkgelegenheid. En er zijn er nog, die 5 jaar blijven kneuteren in hun zelfde eetkamer of salon. Allee, wat moeten de buren daarvan denken, als ze binnenkijken door de open gordij_nen in de avond. U bent daar hopelijk toch niet bij? Denk toch eens even na, smijt je ouwe boel toch buiten, je kan toch immers een lening krijgen. Of moeten de meubel fabrikanten ook stilvallen? Dat er geen hout meer is? Allemaal gelul, daar vinden ze ook wel iets op. -En dan zie je waarempe1 ook nog volwassenen met de fiets rijden. En dat in 1979 met de auto in de garage, hoe is dat in gods naam toch mogelijk? Het is toch wel het toppunt , als je nu ook nog wil gaan bezuinigen op benzine- en garagekosten. Zwamt de regring nog niet genoeg over bezuinigen en broekriem toehalen? En dan willen ze het nog laten voorkomen, alsof dat fietsrijden noodzakelijk is voor de konditie. Laat me niet lachen. -Trouwens, laat daar nu toch iets van aan zijn. tJ1NlJWIJ lIJN 1$ ... De docter en de apotheker zijn er toch ook nog zeker? Die zullen dat wel opknappen. De ziekenkas betaalt toch. Wat zeg je ? Jaarlijks zoveel miljarden tekort? Dat is onze zorg niet. De bijgeschoolde geldwolven hebben lang genoeg in Leuven gezeten. Tegenwoordig kunnen ze alles. Daarbij, die pillen moeten toch verkocht worden. Dat is toch ook werkgelegenheid? Dat zijn zo enkele idee~n om er iets aan te doen. Er zijn er nog met hopen, maar die moeten anderen maar uitknobbelen. We moeten ons niet moe maken zegt het syndikaat. Want dat is weer werk minQJi#' der. Eén feit is zeker: economie kan alleen maar bollen met omzet, verbruik, consumptie .... HAAR. uirAJob/f2rE.AJ OP e;éAJ

EréA..J'f'...fe.

Mathieu Economitis.

17

ZONNE-ENERGIE IS MILIEUZUIVER. DAAROM ••••••...• MAAK ER WERK VAN. ******************************************************************** WAAROM???? 1. De zon is een eeuwige en schone energiebron. 2. De zonne-energie kan ook bij ons een aanzienlijke bijdrage leveren aan de energievoorziening. Onze energiebeheofte is de laatste tientallen jaren sterk toegnomen. De economische groei- méér produceren, méér consumeren- deed een welvaartsstaat ontstaan, waarin we het allemaal schijnbaar een beetje beter kregen. Maar onze grondstoffen, en vooral onze huidige energiebronnen geraken op, wat men ons ook probeert wijs te maken, zelfs een klein kind snapt dat. Willen we verder blijven genieten van ons confort, dan moeten we besparen en snel uitkijken naar andere bronnen, bijvoorbeeld:

ENERGIEBESPARING: we willen best zuinÜl; zijn met energie, maar heeft dat wel zin, zol;-g er bij het maken van electriciteit al 60 %in de vorm van warmte verlo~ren gaat Als er een energietekort is, waarom wordt er dan zoveel verspild in de industrie, in tochtige en slecht geisoleerde huizen, in overdadig verlichte gebouwen en op autostrades? Moeten wij dan toch onze gordijnen dichthouden? VERDERE ECONOMISCHE GROEI. WILLEN WIJ DIE?????? Steeds meer mensen zien en erkennen de nadelen van onze consumptiemaatschap· pij. Het milieu vervuild steeds maar verder, grote stukken natuur worden opgeofferd, het verkeer is onveilig, de steden onleefbaar, de kloof tussen ons en de derde wereld wordt steeds groter. Het werk laten we doen door energieslorpende machines, menselijke energie wordt steedsminder benut; de werkloosheid stijgt verontrustend. En zijn de gevaarlijke energie plannen van de overheid -denk aan de kernenergie, het vloeibaar aardgas met al hun gevolgen voor de economie, milieu, natuur, veiligheid en democratie- wprkelijk onontkoombaar? We hebben nauwelijks kijk of greep meer op deze grootschalige technieken en voorzieningen. Willen we al die nadelen wel aanvaarden? En waarvoor dan? Voor nog meer plastiek bekers, droogtrommels, haarlakken? Als U gezond bent, heeft U dan een electrische tandenborstel of een electrisch broodmes nodig? Wil U wel volledig van machientjes afhankelijk worden? Kortom: gaat het om meer of beter? Om welvaart of welzijn? Er komt een brede maatschappelijke discussis over energie, althans:zou er moeten komen. Deze discussie is erg belangrijk: hij heeft gevolgen voor onze hele manier van leven. De overheid suggereert dat we moeten kiezen tussen atoomenergie of terug naar de tijd van de trekschuit. Ze beschikt en maakt gebrUik over enorme middelen om ons deze gedaChte op te dringen en laat dan ook niet na dat te doen. Zij is als het ware de uitvoeder van wat bepaalde belangengroepn de massa willen opdringen. ZONNE-ENERGIE. Volgens verschillende milieugroepen zijn er wel degelijk andere oplossingen. ZONNE-ENERGIE en de afgeleide vormenervan, kunnen ook voor voldoende energie zorgen. Als we echt zuinig zijn en doelmatig met onze energie omspringen, kan aan het begin van de volgende eeuw, het aandeel van de zonne-energie in de totale voorziening 30 % bedragen. De regeringen willen niet zoveel besparen en voorzien een aandeel van 30 % voor de atoomenergie tegen die tijd. Zijn we echt zuinig, dan kunnen we dus met de zuivere gevaarloze 20nne-energie, de gevaarlijke, vuile atoomenergie overbodig maken. En de begrippen rendabiliteit laten we dan nog buiten beschouwing.

18

De zonne-energie is niet alleen ongevaarlijk, schoon maar vooral eindeloos, want de zon houdt nooit op met schijnen. Zonne-energie verschaft werkgelegenheid, geeft de derde wereld ook een kans, en laat bovendien nog een kans voor de toekomst van onze kinderen. Alle landen lopen achetr met zonne-energie. Er staan te weinig onderzoeksprojecten op stapel. Sommige landen verwaarlozen het onderzoek volledig. De regeringen steken veel geld in atoomenergie en wil er dat ook weer uithalen. Maar gaan we daarmee door, dan zal de ~emeenschap nog veel meer moeten betalen.En daar moeten we dan eerst maar eens over beslissen, kiezen op een democratische manier en niet op een gemanipuleerde. WIL U ER MEER OVER WETEN???? Dat kan op de volgende adressen: Vereniging Mileudefensie, antwoornummer 8391, 1000 RA Amsterdam. Werkgroep Technologie, Celestijnenlaan 101, 3030 Heverlee.

----------------------------

WIE ZIET HET???????? elke avond zingen de vogels voor het donker valt. elke avond staan de bomen zwart van de slaap. elke avond wordt alles doodstil en vol geheimen maar wie ziet het, wie ziet het, wie voelt het nog?

19 STANDPUNT

STANDPUNT

STANDPUNT ~STANOPUNT. EEN BLOEM IN HET VEq~~ER. ~ ••••••••• * • * • * •• * * * * * • * t,t • • • * • * ••••••••• * • * * * * •• * ••• * ••• * •• * * * * • * •• Op de reeks artikelen in de vorige jaargang met de probleemstelling rond "BESPUITING", mocht de redaktie weinig, om niet te zeggen geen reacties ontvangen. De t~ee teksten die als antwoord werden geplaatst werden dan nog gemaakt op vraag van de samensteller. We beginnen toch maar een nieuw hoofdstuk. Ditmaal zal het gaan over de zogenaamde "vIATERBEHEERSINGS1dERKEN". Nieuvre tijden, nieuvle zeden en sinds er in 1978 weer een heleboel nieuwe gidsen zijn bijgekomen '" nieuwe hoop. Misschien zijn er daar wel bij met een scherpe pen en een goeie visie. Lnten we daar dan op hopen. Grijp dus de kans om te schrijven wat op je lever ligt, zodat we binnen enkele maanden de reacties en de synthese kunnen plaatsen. Maar denk er gaD, niet 3llemnal te gelijker lijd en geen Leksten V3n 50 bladzijden. Alleen kort en bondig weergegeven punten, die nIs een werkinstrument kunnen dienst doen. \~ATF.]BEEEEHSINGS'IIERK:E!'-T

•

"HAAK RECHT, ~,iA1' KRO:; IS". Deze uitspr.'l8k blijkt sommigen I"oed in de mond te lil"gen. Nooit in de recente menselijke geschiedenis, werden zoveel ingrepen I"epleegd op de n8tuurlijke loop van de rivieren als de laatste decennia. Een vnn die ingrepen is het zogenaamde regulariseren van WAterlopen. Deze werken zullen zonder twijfel nuttig(geweest; zijn om bepaalde lnndbouwgronden te saneren. Maar de doort.'lstendheid, ie grootschaligheid en de v3stber::tdenheid, \vc!armee sommige diensten het 1"3nse project in stand houden lijkt vaak volkomen ongegrond. Rls negRtieve aspecten op het milieu, verbonden 8an:het rechttrekken en regulariseren VBn w3terlopen, kunnen voorop gezet worden Î) ESTETHISCH EN LANDSCHAPPELIJK : We menen, dat het zonder meer duidelijk is, dat een kronkelende, meanderende waterloop voor het landschap en voor het oog waardevoller is dan een gekanaliseerde. Wie daaraAn mocht twijfelen (en dat mag) die gaAt maar eens ter plaatse kijken en maakt maar eens een vergelijking tussen beide. 2) ETHISCH : Sommige ,-,erken lijken helemaal niets in verhoudinf met het bekomen resultaat. ZOdoende kunnen er vragen worden gesteld in verband met he t "PERSOONLIJK" eng'] gement van de initia t ie fnemers en de ui tvoerders, zonder van de studieburelen te spreken. Is bovendien het schersel mens wel gerechtigd om dergelijke mAssale ingrepen te doen? Zijn de projecten wel voldoende toekomstgericht ? Zullen de volgende generaties ongestraft blijven ? Omtrent de afloop daarvan hoeven we ons Al geen illusies meer te maken. Laten we even denken aan de PovlAkte in Itnlië, "nl1 de Gele rivier in Chin!!.

20 3) SOCIAAL : Men creäert overstromingsgevaar : - in de beneden-loop: snellere ~Rterlapen met een groter waterdebiet eroderen meer. De Afgevoerde meterialen worden in de delt~ afgezet en omdat daAr de wnterloop in zijn snelheid vertraagd, krijgt men beddingverhoging. - door de verhoging VAn de ~qterconsumptie, stijgt de wAterafvoer De kortere ',oterloop, ,iie ,,:een natuurlijke "fremmingen meer heeft k3n ,Ie plotse verqnderingen In i~ ~"Itertoevoer niet of minder [!(')E'J opvangen. - men i~ verplicht ~~8~rdere ~iJkpn p~n te lef~0n en voortdur~n~ ui~ te ruimen ~8t grote en dure en stapds m"~r terugkerende onderhoudsproblemen meebrengt. En ~"t in gev~l vyn dijkbreuk? Onvol~oende a9nvulling VAn ondergrondse waterreserves. Het gevolg hierv3n is een tariefopslag ten gevolge van de kosten van een vermeerderd "andoen van diepere ~8terlagen, wat ~eer uitdroging voor gevolg heeft. - de kosten van dergelijke grootsch 8 lige projecten, moeten weer mBar eens door de gemeenschap gedragen worden ten voordele VAn enkelen. ',) VOOR

FLORA EN FAUNA :

- langere en kronkelende ~aterlopen laten meer diversiteit toe in biotopen dan een kAna~l; - de noodzakelijke (?) wAterruimin[ vernieti~~ de wRterloopbeddin~ evenal~ de oeverve~etatie. Gevol~en -afkalven ven de oevers door het ontbreken ven bindende wortels en het ontbre~en van een natuurlijke tBludhellin~; -schouwpaden (t a meter~ en een stortbreedte betekenen verlies aan landbou'tlgronden j -snelvlietend ~qter laat weinig diversiteit in waterflora en waLerfauna toe.

5) wATERHUISHOUDING:

- rechttrekkingen veroorzaken een sneller en korter vervoer van het water naar de zee; zodat er minder todeminsijpelin~ plaats~rijpt : men krijgt hierdoor minder waterberging, minder voorraadvormin~; dalen van de grondwaterspiegel door een versneld we~voeren; vermindering van het zelrreini~end vermogen van een rivier door de afname van de zuurstoftoevoer ! - door het verclwijnen van de waterplanten; - door het verdwijnen van het schAduweffectj - door de verhoging van het zonnestraaleffect; door het verdwijnen van de natuurlijke oneffenheden in de waterspiegel. uitdroging van het hinterland.

Co) GEOLOGISCH :

- weinig aanzet van vruchtb~Ar alluvium; - minder mogelijkheid tot Rf~et vRn neegevoerde mineralen; rot slot mag men nog stellen, dat het Aanleggen VAn kunstmatige stu~­ tjes om de negatieve invloeden te minimaliseren, stilstaand water creeert, dat verandert in een zwqrte broeierige water- en slijkmassa, waar slechts anaärobe bacteriän kunnen in werkzaam zijn en lustig t,orrelende me~haangasbellen.

~

Jean-Louis Gilissen.

21 EN NOG ..........

0 ..............................................................

DE VALLEI VAN DE BOSBEEK.

*********************************************************************** Onda nks de herhaalde en niet aflatende protesten langs alle zijden, is er tot op heden geen haar verandert in de steeds toenemende vernieling en aftakeling van de VALLEI VAN DE BOSBEEKj

Deze unieke en zeer waardevolle vallei wordt onder andere bewoond door de roerdomp, de blauwe reiger, de blauwe kiekendief, de ijsvogel en de wulp, zonder de talloze andere soorten te vergeten. Al deze dieren, worden door de bouw van de week-endhuisjes, door de aanleg van de vijvers, en de metershoge omheiningen steeds meer en meer verdrongen. Heeft men het recht, om de natuur, het waardevolste dat de mens heeft, zomaar te vernielen???? Tot op heden reageerde het gemeentebestuur van Opglabbeek hier helemaal niet tegen, ondanks dat de verblijven en de gravingen onwettig werden uitgevoerd; ondanks de aansporingen van eenieder die nog een hart heeft voor de onvolprezen vallei. Om daar een einde aan te maken, om de lakse verantwoordelijken tot wat meer spoed aan te zetten vragen wij U met de grootste dringendheid mee te doen aan de volgende actie. Stuur een protestbrief naar het GEMEENTE~ESTUUR 3660 OPGLABBEEK.

~tl!o0 o,\,\/e6 ,ai

Natuurlijk gaan we het hierbij niet laten. We zijn volop bezig met het uitwerken van nieuwe acties. Doch om de lopende én de komende acties te kunnen blijven bekostigen, hebben we een sticker laten maken, ter ere van het werk voor het behoud van de Bosbeek. We hooen deze sticker vele auto's mag sieren. Hij is bestelbaar voor 20 frank op volgend adres: NATUURHUI.PCENTRUM, Dennenstraat, 6, 3660 Opglabbeek. Rekeningnummer: 235-0407227-33. Jongens laat je niet kennen, ieder heeft zeker nog wat over van het verlof.

221EENHEID

EENHEID

EENHEID

NATUUR EN

HElD

EENHEID

EENHnD

MONUMENT

HOLLE WEGEN IN HET LANDSCHAP. *****************************

OMSCHRIJVING: in een golvend landschap wa; rbij de bodem bestaat uIE-ëën-könsIstent materiall, ontstonden door eroderende werking holle wegen met taluds tot meer dan 10 meter. Door de overgangen die zich manifesteren-o.a. nat-droog (centrum weg-zijkant), zonschaduwzijde, betreden-onbetreden, rijke kruidenvegetatie-struwelen-bosvegetatie, gemeaaid-ongemaaid, verschillen in substratumkalkgehalte, kwamen veel micro-gradienten tot stand met de corresponderende vegetatie. In de Haspengouwse holle wegen treffen we onder andere aan: -een mull-bostype met in de kruidlaag o.a. Gele Dove Netel, Aronskelk, Muskuskruid, Slanke Sleutelbloem, Maagdenpalm. -Soortenrijke mantelgemeenschappen met o.a. Sleedoorn, Rode Kornoelje, Kardinaalsmuts, Rozen div. spe. en Bosrank. -loomvegetaties van de Marjoleinorde, Borstelkrans, Donderkruid Agrimonie en ook Graslatthyrus (Lathyrus nissolia), Rapunzelklokje, Boslathyrus en Naakte Lathyrus. -elementen van het GlanshBververbond, -elementen van de Zandblauwtjesorde, -Nitorfilere en gestoorde elementen, -tredvegetaties. Bedreigingen: ----:Invïöëa van de meststoffen uit de omliggende akkers: totale verdwijning van de rijkgestructureerde vegetaties, -wijziging van het klassiek beheer: niet meer zaaien; hakhout wordt niet meer gekapt; branden gebeurt willekeurig. -chemisch onderhoud; -verharding van het wegdek. -opvullen van wegen als gevolg van infrastructuurwerken of ruilverkavelingen; -gebruik als stort, illegaal of legaal; -massale uitzet van fazanten, die de vegetatie vernielen en hierdoor erosie langs de wand veroorzaken en een negetieve invloed uitoefenen op het voorkomen van onder andere de Levendbarende Hagedis. Beheer: Ööör-het voorkomen van de vele gradiënten zal het beheer Dok zeer kleinschalig dienen aangepakt en is er moeilijk te spreken van "De holle wegen". Als basis voor een beheersplan dient uitgegaan te worden van een vegetatiekartering en dient aansluiting gezocht bij het vroeger gebruik.

23 Enkele elementen van beheer: -neutralisering van de invloed 1/8n omliggende akkers door de afvoer van de biomassa en extra buffering; -struweelvegetatie: periodisch kappen met een vast en gespreid kleinschalig omloopschema; -ontwikkeld bosbestand: de beheersvorm niets-doen toepassen; -vegetatie Marjolein-orde en Glanshaververbond: maaien met afvoer van de bio-massa om de ruderalisatie tegen te gaan. Voor het behoud van de elementen van het glanshaververbond is maaien zelfs een noodzaak. -branden: als maaien te arbeidsintensief wordt kan branden in overweging genomen worden. De voorwaarden hiervoor zijn: juiste plaats, juist tijdstip, gepaste frekwentie, planmatige en kleinschalige aanpak. Zo kennen we een talud op zandleem, waar steeds periodisch gebrand werd en waar zodoende een mooi gestructureerde vegetatie met Zandblauwtje, Thym, Grasklokje, enz ••• is tot stand gekomen. ~~~_~~~~E~~~2~~_~~~_~~~~:~~_~~~:~~2!~2~~!

We behandelen hier geen niet-specifieke planologische beleidsinstrumenten ter vrijwaring van de open ruimte. Specifieke elementen voor holle wegen: -functieverlies ondervangen door het onderkennen van alternatieve natuurbehouds-, landscapsvormende en landschapsdifferentiërende en recreatief-educatieve functies; -planologische maatregelen: onderkennen van de holle wegen, zowel in de Gewestplannen als in de SPA'S en APA's. -nieuwe aanpak van de ruilverkaveling en civieltechnische werken. HU Gil ASTS.

-"' <JO ~O

********************************************************************

Wie steeds wil bijleren, behoudt de frisheid van zijn jeugd, zelfs:* op hoge leeftijd" : ********************************************************************

24

(/ "o.~ ~ ~~'M ~'"'\\

B79lnlerna1o'"Bal jél3f van h3t km '

VERTROUWEN. Vertrouwen, kind, is aan je eigen onmacht bouwen. Vreugde maken, terwijl je machteloos toeziet, in een wereld van verdriet. Vertrouwen, kind, is vreugde scheppen om je heen, is je over het leed van anderen buigen: wat kan ik veranderen? Vertrouwen, kind, is ~eloven in jezelf, is hoop en moed hebben terwijl je ineenkrimpt van pijn omdat de mensen anders zijn. Vertrouwen, kind, is als een eeuwige vlam die je verwarmen kan. Diep in je hart het voelen van de natuur zijn stille aanwezigheid terwijl je lijdt om zoveel onverschilligheid.

CECILE-MARIE DAUW.

25

M~NSENKI

UOOR DE GROTE

-t--~--~~---

.~

-.---

I

--~--·---I

BEN JE nE\vUS'f VAN ONZE LE7ENSKUNST.

Klein zijn is een gunst groot zijn is een kunst. -

ik

l~aAt

~o8lé

:]~n

r0~gAren

jullie het uit boeken leren?

- Ik tcn klei.n v:,n €,,82tnl te mn3I' niet klein van g8hqlte. - Ik heb een kleinere moat V8n schoenen 't is daaro~ dat je me nog veel moet zoenen. - Grote mensen locen en rennen zodat je ze Eom~ niet meer kan herkennen. -

~;naram !:1:=: lil?

heb je me gedoopt \;.o? kerk 'i,1 oorbijloopt.

- Mensen zijn Jik en dun

praat of klein misschien ik heb nOf geen lelijk mens gezien.

~qBr

- Ik neem jou zoals je bent loch bekijk mij niet gelijk een kleine vent. - nrote mensen denken veel ik ben

~limiJer

Alé'

:n o +- :ni..j ·,':il "toeien

,jQ

321 hAL lpvoD

ik speel. !~e

~og ~eer

boeien.

- Neem me niet te stevig bij de hand dan wil ik juist naar die andere kant. - Jij hett je Jro~en dat ik aan een diploma kan komen 81s dat nu niet zo is loopt dan alles mis ?

- Neem me op neem me in jou hnnden mnar Ier me niet ~an banden.

26

UOOR DE HUMMELKENS HERFST. De dagen ZlJn al aardig gekort. 'sMorgens parelen de dauwdruppels in het gras. De zon zag er deze zomer niet zo stralend uit. Zij leek wel ziek. De Herfstprins zal trachten haar wat op te fleuren. Met een lichte herfstbries laat de prins de bomen langzaam tot rust komen. Hun bladeren blijven niet langer meer groen. Ze krijgen prachtige herfstkleuren: rood, geel en bruin. De Amerikaanse eik voelt zich heerlijk in zijn rode herfstkleed. De bomen slapen langzaam in. De kleurrijke bladeren dwarrelen in de wind naar beneden. Voor vele vogels is de tijd aangebroken om te vertrekken naar warmere streken. Het voedsel zal raar worden, wanneer straks de vriezeman komt. "Kwetter, kwetter", ~ 11( ~- ~ ---roepen de zwaluwen vanop de hoge telefoondraden, klaar voor het vertrek.

---

---

1\

-a

Nochtans heeft de Herfstprins voor lekkere vruchten gezorgd, maar die zijn voor Pluimstaart, de eekhoorn en voor Suis, de bosmuis. Zij leggen een wintervoorraad aan van beukenootjes, hazelnoten, kastanjes hazelnoten en eikels. Pluimstaart lijkt wel gek. Hij verstopt de nootjes op wel tientallen plaatsen. Deze winter zal hij ze zeker niet allemaal terugvinden.

ss;p

Maar ook Boer Jan legt een wintervoorraad aan voor zijn dieren. In october moet zijn vee weer op stal. Boer Jan kent erg drukke dagen. Eerst moet hij de bieten, de aardappelen, de rapen en de mais oogsten op de velden. In de boomgaard moet hij appelen, peren en pruimen plukken. En ook de druiven zijn rijp, daar perst boer Jan heerlijke wijn van. Tenslotte moet hij de velden ploegen, eggen, wellen om opnieuw graan te zaaien.

27 Uit de zure bosgrond wekt de Herfstprins bruine, gele en rode paddestoelen op. Heb been jullie al eens gehoord van rode vlie= genzwam, citroenannemieten of eekhoorntjesbrood? Sommigen zijn heel lekker, maar ander ren zijn zwaar giftig. Wees dus erg voorzichtig met die leuke paddestoelen , ook al lijken zij zo mooi op het eerste zicht. Plots verschijnt Tinus de Jager en ook zijn hond in het bos. Jak is een trouwe jachthond die precies doet wat Tinus de Jager hem beveelt. Hij luistert op het eerste woord. Tinus heeft al enkele konijntjes in zijn weitas. Ja, in dit seizoen zijn er eigenlijk konijntjes te veel. Dan kunnen ze schadelijk zijn voor de landbouw. Tinus mag er dan wel op jagen. Tinus kent alle vogels en dieren en weet heel precies wat hij mag schieten en wat niet. Als goie jager houdt Tinus zich heel precies aan de regelementen. In de lente zal Lentenimfje dat weer verbieden. Dan zi1n veel minder konijnen en moeten ze zich opniew voortplanten

De herfstprins heeft uitstekend gewerkt. Hij verwittigt de mensen nog heel speciaal voor de mistige dagen. Hij neemt ook al de insecten met zich mee en laat ze slapen in holen, spleten en op zolders. Hier zullen ze dicht bij elkaar de hele winter blijven. Uiteindelijk komt èe Herfstprins terug aan het hof. En ook hij legt zich neer onder een prachtig tapijt van gouden herfstbladeren voor de lange winterslaap. Jef Schoofs.

UOOR DE RAKKERS

28

HET JAAR VAN·HET KIND en wat Doornroosje daarmee te maken heeft .......•......... DEEL TWEE. ******************************************************************** ZE kwamen ons vragen voor een wandeling in het Vinne. Die eerste wandeling met jongvolwassenen (16-17-jarigen) verliep rimpelloos. Het werd zo'n orthodokse "zondagse" uitstap met een gezellig happy-end in hun lokaal en nieuwe vriendschapsbanden. Wandeling nummer twee met de jong-verkenners (11-14-jarigen), zou even klassiek verlopen, dachten we. We startten -buiten-gewoon met enkele pedagogische truukjes. Maar na het elfde bloempje en de derde vlinder, maken we onze twee<:!ntwintigste opmerking: "Heidaar, volg eens" en "Luister nu eens ••• " en dergelijke.Wel geen fiasko, maar zeker geen gejui,~.HET werd dus een beetje stil in deze branche. Tot de gidsen kwamen aandraven met het verzoek om twee tochten: één met de 11 tot 14-jarigen (een ~r-tal) en eentje met 40 kabouters (8 tot ll-jarigen). De ramp kondigde zich vrolijk aan. Mijn vrouw snuffelde in de gouden gids naar de adressen van geromineerde psychiaters. Dan maar de koppen bij mekaar gestoken. Pater Willy had ervaringen met mutualiteitskampen en bracht een ganse map documentatie mee. Jos had in de Chiro een "speelclub" geleid. Ikzelf zat met een verontrustend scoutsverleden. Voeg daarbijde fantasie van Rudi, Diederik, Mireille en Mimi, kluts dit alles door mekaar en uit deze grijze hersenstof ontspringt de volgende crocushocus-pocus: Vermits ik degroep ken, wacht ik hen op aan de ingang van de "Vinne". Fietsen en bagage worden weggestoken zodat we daar geen last meer van hebben. Dan een zeer summiere inleiding met een warm welkom en één besliste en te respecteren vraag om eerbied voor de natuur: geen lawaai, geen verstoring van het milieu. Ook géén uitleg over het terrein zelf want die volgt later wel vanzelf. En dan gaan we onmiddelijk aan de slag. In een gesloten zak steken verschillende bladersoorten, samen zoveel als er kinderen zijn. Het is herfst, dus is er keuze genoeg, er moet niets afgetrokken worden. De "onschuldige" handjes grijpen telkens eentje uit de zak en vormen een groepje met de kinderen die éénzelfde blad hebben getrokken. Wij kwamen tot een zestal groepjes. Vóór we op tocht gaan, lossen we aan de ingang nog wat opdrachten op. Mijn lieve vrouw heeft een hele voorraad aangelegd in van die goedkopen briefomslagen:"Kan je aan een boom aflezen waar zich het Noorden bevindt?" "Bekijk een bloem met een loupe (die we zelf hebben meegebracht)." "Overleg met elkaar wat je weet over het blad dat jezelf getrokken hebt." "Zoek 5 onomali<:!n met de verrekijker in de boom." Dit laatste vraagt om wat uitleg. In een verwilderde appelboom hingen we een kastanjeblad, een rietstengel, enz ... Voor de 101, maar tevens omdat later deze onomali<:!n het spoor zullen volgen. Dat kan je aanvankelijk gemakkelijk maken (denappels op een eik) tot moeilijker (een maisstengel tussen riet), enz ... Het scherpt in alle geval de opmerkingsgeest. .

.

29 We bereiken de "druïde", die een "kim" organiseert. Diverse kruiden worden betast, besnoven en bekeken. De "druMe ", die niet van gisteren is en van morgen ook niet, kent allerlei verhalen over de plantjes. We denken aan geneeskracht, legenden, folklore, ceremonies, stilering voor kunstwerken, enz ..•• Een aantal plantjes dient onthouden, omdat zij het "wachtwoord" vormen voor een volgende ·controlepost".Daar wordt een dier nagebootst. Het kan in het groepje commentaar uitlokken over het al dan niet natuurgetrouw zijn. Dat mag en stimuleert het imitatievermogen. En dan wacht de "tachodroom": een plekje zand met een puzzel aan sporen van mensen en voorwerpen. Hieruit moet opgemaakt worden wat er gebeurd is op deze plek. Een partijtje snuffelen dus. Het geval kan heel simpel gehouden worden of uitdraaien op een belevenis met het "moerasbeest". Of misschien heeft de natuur zelf gezorgd voor sporen. In alle gaval doen we de laatste opdracht aan een typisch plaatsje van het domein. De natuurgids verklaart het ontstaan en de huidige vorm van het terrein en bevindt zich midden het aanschouwingsmateriaal: turf, lisdodde, zegge, els, enz .•. Dan stuurt hij hen weg voor de moeilijkste opdracht van de namiddag: VIJF MINUTEN STILTE ..••. Vijf minuten niets zeggen, alleen maar luisteren, de omgeving in zich opnemen en op zich laten inwerken. Proberen heel diep adem te halen, geuren te onderkenne. Maak je geen illuzies: dit lukt maar zo en zo. Maar toegegeven: alle groepjes deden hun best en daar komt het ten slotte op aan. Ten slotte zakten we terug naar de ingang af waar we vergast werden op enkele originele dankliedjes. Blij verreast , met een krop in de keel belooft de leiding deze vorm van natuurexplo beslist over te doen. Bij een "platte-bd'"d" van Diederik evalueren we de namiddag. We mogen juichen. Er was aandacht, nieuwsgieLaat kinderen gedurende righeid en vooral goeie wil, maar die is er altijd. dil vakantie ook eens Anderzijds hadden we geprobeerd de gevoelige kind er~lIP'llen. snaar te treffen, hun "jargon" gebruikt, zoals;"druide, En vul'-t\enden hebben. , l. L '1111 wachtwoord, sporen, enz •.. " elt.".,t,.~ 00'\." e . ... Het terrein leende zich o~k uitstekend: brede lanen, geen risico's voor ongevallen. Inzake inkleding werd de leeftijd in acht genomen, 11 tot 14-jarigen. Die jonge mensjes wensen "serieux" genomen te worden. We daalden dus niet af tot het "kinderlijk-aandoend" niveau als sprookjes, enz ... En de begeleiders? Die kunnen op hun post blijven maar wij verkozen echt mee te spelen zonder ons in de leiding op te dringen. Dit bracht ons dichter bij de kinderen, waardoor je ze uitteraard beter leert kennen en dir was wederzijds. We vergaten niet alles op te bergen en de wachter te bedanken voor zijn begrip. We hadden nog veel meer kunnen uithalen: een geurenspoor,orkestvormen met ritme-instrumenten van zelf gevonden materialen, planten en bomen laten tekenen, een plekje laten in kaart brengen, inventariseren, enz .•• Maar je moet niet alles in één keer doen. Je moet ook nog wat overhouden voor een volgende keer, want het verrassingselement moet blijven spelen. Dat is een zeer belangrijk element. Bovendien was het al laat genoeg zo, de ouders mogen ook niet ongerust worden. Hilly

"'Hj'~~~~

30

OP NATUURWANDELING MET HET GEHANDICAPTE KIND ....•..... DEEL TWEE. *********************** ********************* *********************** Welke kansen kunnen wij voor het gehandicapte kind cre~ren om, rekening houdend met de veranderde ruimtebelevin~,aan natuurobservatie te doen7 De eigen omgeving biedt heel wat mogelijkheden. Tijdens de lente en de zomer kunnen zij zich bezig houden met de observatie van de nestbouw, het broeden, voederen en uitvliegen van de jongen. De kans op nestgelegenheid wordt voor holenbewoners als mezen sterk vergroot, door het plaatsen van aangepaste nestkastjes. Ook de grauwe vliegenvanger houdt van een huise lijke omgeving als hij een gepaste nestgelegenheid vindt. Zwaluwen kunnen we ook op deze manier aantrekken. Wat struikbegroeiing aangaat, deze biedt nestgelegenheid aan merel, lijster, hegge mus en winterkoning. Het kan echt fascinerend zijn om met een verrekijker de vogel bedrijvigheid te observeren en te volgen. Laat hen eens de telling doen van de voederbeurten van de jongen, wat er gevoerd wordt, enz •.•••• Ook de vogelzang biedt heel wat mogelijkheden. Een bandopnemer of een pla tendraaier kunnen hier een goed hulpmiddel zijn. Een drinkbak, bij voorbeeld een half doorgesneden autoband, lokt niet alleen als drinkplaats, maar ook als badplaats van heel wat soorten vogels, vooral in de zomer. Tijdens de winter lokt een voederplaats tal van standvogels en doortrekkers in de overgangsseizoenen. Een voederplaats doet goede diensten voor allerhande etensresten. De mezen zijn verlekkerd op vetbollen, evenals op een ongezouten stuk spek of pindanootjes in een schaal of aan een draad geregen geven leuke ervaringen. Merels, lijsters, kramsvogels, koperwieken en spreeuwen houden meer van een voederplaats op de grond. Appelresten zijn een ware lekkernij tijdens de gure winterdagen. Van een weinig drinkwater gaat eveneens een grote aantrekkingskracht uit. Eer is zoveelobservatiemogelijkheid. Al deze gelegenheden bieden natuurlijk evenveel kansen aan validen. Ze hebben thuis al vele aangename uurtjes bezorgd aan het hele gezin en niet veel minder aan de toevallige bezoekers. 00 1 meter van het keukenraam broedt nu reeds 4 achtereenvolgende jaren grauwe vliegenvanger met elk jaar twee broedsels. Als de lente in het verschiet komt, is het weer uitkijken geblazen. En het doet elk jaar toch weer plezier, als hij met zijn roodborstachtig "tsie" kenbaar maakt, dat hij er weer is. Het lijkt wel gek, maar er.gens gaat hij deel uitmaken van de familie. Als we goede omstandigheden scheppen, als we een beetje beheren, dan zittten er veel mogelijkheden in. En ook dit is zowel voor de zogenaamde normale kinderen toepasselijk als voor de gehandicapten. Roger Schoebben. *********************************************************************** De overleving van het Westen hangt in hoge mate ar, van zijn houding tegenover het kind. In onze konsumptiemaatschappij wordt het kind al te vaak "het kind van de rekening". Het Westen gaat onherroepelijk dood als het geen ruimte kan scheppen waarin het kind tot ontplooiing kan komen en menselijke warmte kan vinden.

BZN.

Zorgeloos zingen de vogels op het lali': tot ze vergiftiqd zijn. Freek uurcarais, ......---... '.--.'--...-- .-.-.--_.~. - .. -~---............- -

I, GOED VOOR EEN G .... IMLACH i

t--- BETER -"'~"--". . . . . . .

i~laagde

Toe:i zei i,

;;~ ~ '-, ,:'

've: ~ \'. »\

"

-

..... - . . . . . . . . . . .

de"'"

. . -1,

(;(~l~'

.• ~~\1_;,)

r.}--.

, ~~- ~(~ .. <;/\;';- ~·~.lr'

l(;~. '~"1;".' ,;"" ".) " , ~\ ,\l,,-,k. rj,

/"-:;-.\

i('.J..';

.>" ~ \,~:\'~"~ \ ,.:-.-' '4~ J,

\ j_')

'\,J'

,.~~r'·-·-\1t; ~J

"

.

ne llauwdrop. ,~e

70P:

"Je schittert." Bart r.1esotten;

'yJ.";' •

,:\l..

i,

VOOR EEN GLIMLACH I ---"'-'-'\'-

- . . . -. . - . -. . . . - - - ... - - - - ...• -~----. .

111k ben rr:t?ê!r \date,r ll

û2

----l--

,

32

Ir

i

MEN IS NOOIT TE DUO ...... . OM TE LEREN ALGEMENE GEOLOGIE: deel vijf; vervolg van deel vier in liet zomernummer. ****************** HOOFDSTUK VIER: DE GENESE VAN HET RELLEF IN BELGIE.

-----------------------------------------------------------------------De aardkorst is in de verschillende perioden nogal eens van gedaante veranderd. Waar nu p:ebergten zijn, waren vroeger zeelln en omgekeerd. Dit alles is het gevolg van de eeuwigdurende afbraak en opbouw. Het tempo waarin de veranderingen zich voltrekken, gaat echter zo langzaam, dat er in een mensenleven nauwelijks iets van is te bespeuren. Wij zullen eens gaan kijken, hoe de aarde en Belgie er in de verschillende periOden uitzagen. PB§~~~B!~~l~~~~_~~!_~~!~!~~~_~~~_~~_~~r~~_!2!_2QQ_~~112~~_1~r~~_!~r~5~

__

Uit een gloeiende en vloeibare toestand ontstond door de trage afkoeling de vaste aard korst. Hierbuiten bevond zich een atmosfeer met gloeiend hete dampen. De atmosfeer koelde snel af, omdat de warmte van het binnenste van de aarde door de aardkorst werd tegen gehouden. Als gevolg van de afkoeling condenseerde de waterdamp tot water dat neerviel onder de vorm van regen. Het water stroomde naar de diepste plaatsen, waar de oceanen ontstonden. De erosie van de aardkorst, die alleen uit stollingsgsteenten bestond, kon beginnen. Het afbraakmateriaal stapelt zich op in de zee, de afzettingen worden dikker en dikker. De zeebodem daalt. Ondertussen worden de bestaande bergen afgezwakt. Door de daling van de zeebodem onder invloed van het gewicht van een dik pakket lagen, ontstaan er op de zijwanden van het sedimantatiebekken reaktiespanningen. Deze krachten plooien het lagenpakket tot een gebergte. De cyclus van degebergtevorming kan dan opnieuw beginnen. Men vermoedt dat het Precambrium een tijd is geweest dat er een 7-tal gebergtevormingen of orogenesen hebben plaats gehad. Elke cyclus duurt een 160 tot 200 miljoen jaar. 1) HET PRIMAIR. (van 50n tot 190 miljoen jaar geleden.) .... ....... In de Cambrium- en Siluurzee~n, werden dikke lagen zand en klei afgezet die verhardden tot zandsteen of schiefer. De zee~n werden met sedimenten opgevuld. Deze werden dan geploQid tot een uitgestrekte bergketen, Het Calidonisch Gebergte. In Belgie heeft men van dit gebergte nog overblijfselen: Massief van Rocroi, Massief van Givonne, Massief van Serpont, Massief van Stavelot en het Massief van Brabant. De zeeën uit het Devoon en het Carboon zetten dikke lagen zandsteen schiefer en kalksteen af. Rij het terugtrekken van de Carboonzee was ons land gedurende een lange periode een groot kust~oeras, waarin een

-------_ _ _--

33 weelderige plantengroei tot ontwikkeling kwam door het warme klimaat. De plantenresten stapelden zich op tot meters dikke veenlagen. Tijdens geregeld weerkerende overstromingsfasen werden zand en kleilagen op het veen afgezet. Die lagen drukten de ertussenliggende lagen samen, waardoor het inkolingsprces begon. Deze lagen zakten in een grote geocycline, waardoor de orogenese werd ingeset. Tijdens de Hercynische bergvorming werd ZuidPelgie als een grote anticline oppeheven/ de anticline van de Ardennen. In de Condroz werden de lagen intens tot een plooibundel geolooid: het synclinorium van Ginant. ?) SECUNDAIR: van 190 tot 70 miljoen jaar geleden.

----------------Al op het einde van

het Primair, maar vooral tijdens het Secumdair werden de Hercynische bergen tot een schiervlakte [email protected] de Condroz werd tijdens het Secundair afgevlakt. De scundaire zee@n hebben heel ons land overs~oeld; men vindt immers boven 00 de Ardennen nu nog krijtafzettingen uit het Secundair. Door de Secundaire zee!n werden krijtlagen afgezet in het Land van Herve, Haspengouwen Henegouwen. In Latharingen bestaan de Secundaire afzettingen uit zandsteen, klei en mergel. ll_Ig~!f~f~:

van 70 tot 1 miljoen jaar geleden. De Tertiaire zee@n hebben de Ardennen en Lotharingen niet overspoeld. De Alpineplooiing was in ons land weinig actief. Ze zette de langzame opheffing van ons land in, een beweging oie nu nog doorgaat. De breuken in de Kempische steenkoollagen zijn veroorzaakt door de Alpineplooiing. Door de rivieractiviteit werd Midden-Eelgie tot een schiervlakte ge@rodeerd; ~l

__ ~~~~!~f~:

laatste miljoen jaar. Belangrijk zijn hier: de ijstijden. De ijstijden zijn perioden, waarin een algemene afkoeling van het klimaat plaatsvindt. De oorzaken van deze afkoelingen kent men niet. (nog niet).

De heel koude winters met veel sneeuwval, duurden langer dan de koele zomers, waarin dan ook een kleine afsneltin~ van de inde winter gevormde sneeuw kon plaats hebhen. In het bergland van Schotland, Scandinavie, Alpen, Pyrenee!n ende Karpaten stapenden rle sneeuwnassa's zich OD en verhardden tot ijs.Onder de enorme druk werd dit ijs plastisch en ging het wegvloeien over de omgeving. De voorlaatste keer bereikte het ijs zelfs Nijnegen. Belgie werd door het ijs niet bereikt, maar onderging de invloed van het koude klimaat, dat aan de rand van de ijsmassa heerste: het periglaciaal klimaat. Tijdens de lange winters veroor-zaakte de vorstwerking er een intense verwering van de gesteenten. Het afwisselende vormen en smelten van de ijskapoen in respectievelijk de ijstijden en de tussenijstijden, veroorzaakte sterke schommelingen vanhet zeeoeil. Tijdens de 2 laatste ijstijden was het zeepeil nagenoeg 100 meter gedaald .. De rivieren sneden dan ook het diepste in. Sedert ln.nnn jaar is de laatste ijstijd opgehouden. De vraag is nu: zijn de ijstijden definitief achter de rug of leven wij in een tussenijstijd. TO!1ny Vrijssen . Het zingt toch zo lief en maak gangetjes onder de grond?????????

LARVA.

~A.HA.HA.HA.

1---34

I

DE 'lOSYlETGEVING.! deel vier,

vervolg op deel drie in het zomernummer.

l~******~**_~_~!!.._'!'....~t******************************** ********************

TITEL 9: Gebruiksrechten: afdelinp; 1: benalinven betreffende de ~ebruiksrechten in het algemeen. artikel R4_R7. afdelin" 2: betreffende de vebruiksrechten op hout alleen artikel 8R-q? afdelinq 3= rechten VRn VPP\"eiden, eike]C0~st en varkensweirlen. artikel g3-1 r 2. Ofschoon de wet deze ~ebruiksrechten, herkomstig uit de 17de en de 18de eeuw nOR behandelt, voorziet de wet~ever de intrekking ervan. De ~edeelten van een bos, waarin ze mogen uitgeoefend worden noemt weerbare kantons. Krachtens artikel 101 is het volstekt verboden, geiten en schapen in de bossen te brengen omwille van de grote schade die ze veroorzaken. De gebruikers mop;en slechts van het recht genieten voor dieren bestemd tot eip;en gebruik en niet voor dez waarin ze handel drijven. De kudden worden gehoed door gemeenschappelijke herders en alle dieren dienen een bel te dragen. TITEl. 10/ Politie en stand houden van de bossen. Artikel 103-119.

----------------

--------------------------------------

Zonder machtiging ma~ in de bossen, onderworpen aan het bosbeheer geen ontginning gebeuren, geen uitgravingen, geen wep,haling van zand, aarde, ~raszoden, turf heide, brem, p,raskruiden, groene of droge bladeren of vruchten van bomen plaats hebben. ~ogen niet opgericht worden, binnen de bossen of op een afstand van minder dan 100 meter: werkhuizen tot bewerking van hout, of hoeven. En op minder dan 2~0 meter: steen- of kalkovens, hut of barak, loods of zaagmolens. Een machtiging voor de oprichtin~ van deze gebouwen is niet vereist, wanneer in een straal van 2~0 meter reeds drie gebouwen bestaan en zodanig geplaatst zijn, dat de bewoners elkaar kunnen zien. TITEL 11: E~S~~Isel~~~~~-~~~~~~-~~~~~~jy~~ bedreven in bossen onder de bosrege lng. Afdeling 1: vervolging van misdrijven: artikel 120-147. flet bosbeheer is belast met de vervolgingen tot herstel van wanbedrijven en overtredingen. Afdeling 2: Ten uitvoerlegging van vonnissen: artikel 148-153. TITEL 12: Straffen en veroordelingen met betrekking tot alle bossen:

--------------------------artikel 148-153.

Strafrechterlijk worden de bomen in drie klassen onderverdeeld: lste klas: eiken, kastanjebomen, notebomen, olmen, essen, lariksen en accasia's. 2de klas: beuken, haagbeuken, esdoornen, platanen, harsbomen, ander dan lorken, linden, populieren, berken, kersebomen, vo~elkers, en andere vruchtbomen. 3de klas: esoen, elzen, wilgen, lijsterbesstruiken, en alle andere bomen niet inbe~repen klas 1 en 2. De boete wordt herekend, voor bomen van 2 decometer en meer, per decimeter omtrek gemeten op 1 meter boven de grond. Het uitrukken van planten wordt viermaal zwaarder bestraft dan het afsnijden van diezelfde plant. Voor gezaaide of geplante bomen

35 is de boete driedubbel. Het verkeer in de bossen buiten de gewone banen en wegen en dit zonder wettige reden, is verboten door artikel 165 en 166. Ook is het verboden vuur te dragen of aan te steken binnen de bossen of op ~inder dan 100 ~eter afstand ervan. De bezwarende 0 nmst~ndigheden van een hos~isdrijf zijn: hervalling binnen het jaar; als de overtreding 's nachts wordt gepleegd; wanneer ze in bende is uit~evoerd; zo de overtreders gebruik maken van zaag of vuur om de bomen aan de voet te veIle. De wet houdt rekening met de hoorwijdte van de bijlslagen. TITEL 13: Bossen van biizondere Eersonen:

----------ärtIKëI-i77:13j7-----

Regelt de aanstelling van boswachters voor privé-eigendommen. De beambten van Waters en Bossen zijn bevoegd in de bossen van particulieren misdrijven vast te stellen, wanneer zij daartoe door de eigenaars worden aangezocht. BESLUIT: -------Het

hoeft geen betoog, dat deze boswetgeving aan een herziening toe is en aangepast dient te worden aan de eisen van de tijd. In 1R54is uitsluitend ~andacht besteed aan de economische functie van hetbos, terwijl de wetEever nu voorzeker evenveel aandacht zal besteden aan de sociale rol, die het bos te vervullen heeft tegenover de huidi~e samenleving. LAMBERT HU3RECHTS.

--::? -'--

******************************************************************

UITEINDELIJK IS LAWAAI GEEN TEKEN VAN DE VOORUITGANG VAN DE TECHNIEK MAAR VAN ZIJN ACHTERUITGANG. O.Schenker-SprUngli. **********************~******************************* **************

t--------t

36

?OE~:'T El,j • * * ~

~

~

k

t

i I ST"2--;I:3:Tll:~-';

~ ~

~

* • • "

:~O~\JIl';(}\J-EVENDE

~lk8

t

--_

-SJ}!'

...... t •

---_._----

1

~N T~JIN. *•**•••*•

----~_._--,-----

DE-S L

~)i.t :.: E

...* ...-"'· ...

_.-

•

+t~

?:LAN'~~l.

plant is nuttig voor de ecologische kAt en waqrin ze zich bevindt.

"Dr::krujrJl1 in ,je '/;'3"('0 ~ir. vnn het ·:ioorè. be:-t'l,gt niet; alleen tij je .J~r..y~'?n ::',ijY1 er inni'li:_:uen ",faqrC t , :~i t '·;.)or·~ V'3D t)~pg;;sing is ....... . . ;; i:: 1'1 '-"nt.2~','.0""·~1·~ f-"'~j.-:+ r;~' KllnnC--:>:l v(~ v·_·~t·.~'~·;::lll~n \JAt ~r een pvolutip :' -:..:.: :":l~)r.l··.·'ll'Ltt~~, ;~ .:~! /)~··~~-· .. i:J;~ '}";: :\17 v':::'f-.!"~~t;-i;~i7~ l~ t.,-,\~;:--n-~~':)':)rJ Tv~Ge~'en .. ~~q~lrO~l is hpt Vfln r,?t f!T'oot~tp bel(-~ng, - (lut ';<Je bODen en

aQnp18nten diA meeilere f;JGc1~ieG hehten : ~en rij bomen of kRn hmjsc.h:lvpelijk '!/cw['devol zi,jn, [!\lll:;~ig: voor ',oJindkerin,

!·t,r~jken

~l:ruiken

ne~telfplefenheid

v 1)eds81 en

ti€~en

vo~pls

voor

en

xo~i

zijn

vo~r

':nJ·: 1 ~~,T·~~. z~; ZlJD ?r bomen die ZP8r rijkbloejpnd ~:lJn (v~J. ~in~e~ of bompn di,e veel stuifmeel producer~n (vb. ~ilf~. Dpze b()~jen zijn zeer gescbj_k~

voor de honingetende insekten zOBIA vlinders, hOffi~els en bijen. De bijen zijn een zeer belnng:rijk volkje in de nALuur. Alhoewel ze geen bijzondere schakel vormen in een of andere voedselketen, betekenen ze enorm veel voor de voortplanting: vnn onze vegetatie. Vele ~IBnten ~unnen slechts vrucht en zngc! vormen door kruisbestuiving ~.t.z. het stuifcleel moet overgebrRcht worden vqn de meeldrAden nnAr ,je stAmper (kl dun niet behorend tot ~ezelfde bloem~ Lil werkje wordt voor een grorlt gCdAalte opgeknBllt door de bijen. ~:aor toch ~g8t het ~trij(iingslnid(lelen

onze tijen niet voor je wind. Joor chemj~c~e been vernrmin~ van de florA ver~wijnpn er ook ze~r

veel honinggevende plqnten. DaArom hebben ~e in Ilit Iloofdptuk een uitgetrAide lijst op~estpl(~ VOll plqnten dip duor bijen ~egeer:~ word0~. Niet .,llpen zijn er bODlen en Ftruik~n in opgenomAn, ook enkele tuin~n v~ljbloemAn worden vernoemd. ~;J.'t !

VAn

-:;:npn

~e

voornaamste

~IGl18n.j~3e

honin~(evende

Linöe

Noor',=)e

KJ einblrdlinde

;~'ilc~'

Gel'/One esdoorn Veldesdoorn ,truiken

es~i08rn

PAArdekastanje ZI'!'lrte els Vqlse Acacia '}l9dde iep , ;~u'::e :ep Steel iep Hemelboom

Zilverlinde Schietldlg I,'r- ter\·:i l€:: i~.i';;14:'/C:

planten

Chinees klokje 1"~R honin

Hulst

DwergrnL.pc 1 "

,~ei€,e}j

,sneeUt'lORS

•

I? b 0

j

on (" ',: ii,-1 ron

LiL:U:--~ t~! f'

1,>,->'1.:-:'Y'.)1':-! "-

(·~,'n:;:,iJ1 "

"

"

ii"P

-,

~,

-','. '

37 .3truiken

V0g:el"Pf':C Althqeé, Li j;:: ter~: :::',:!1.';i7el:J'--; ~'

brnakgronden

Op

IIonir:fr;.l~\lPr

Bc: r~~ t : )

Phscel i'" BI (J 8::!l8!l

1'>'1 'j1't

:·v~: ~':'

1 ~.j0

LobAliil Zonnebloelr. Reseda Aster Vergeet-mij-nietje Randjel-'hloem MaR r~d e ~ f"E! lm ~rh iJ;11 .

Crocus

BernaFi n Ph8ce li '1 KOfeldL-;tel. Tuinplanten

Koo12'.aF.~(i Gele !1HJ~Lp,r(1

Roekwei 1, Luzerne kl.:'ver Spurrip ~le loen

ChieoreL De planten geven zelden in dezelfde mate honing en stuifmeel; mBBr meestal zijn ze toch beiJe aanwezil! in de bloem. Sommige bloemen zijn niet van belang voor Je hoeveelheid voedsel die ze beschikbaar hehben, mBar wel het t.ijdstip wB8rop. Crocus, Hazelaar, wilg, geven het eerste stuifmeel in het voorjaar, zijn dus heer belangrijk voor de ont~ikkf­ ling van het bijenvolkje. Koolzaad is van belang voor de lange bloeiperiode : van april tot september. Twee planten, Heide en Sporkenhout, werden niet vernoemd omdat ze gewoonlijk niet aangeplant worden. Hier is het van belang om de gebieden waar ze voorkomen in stand te houden. Fruitbomen zijn meestAl goed voor de bijen, wRarbij men de vruchten naderhand zelf kan gebruiken. Deze faktor is dan ook van doorslaggevende aard bij eventuele keuze voor Aanplanting:. Vervolg:t. Feyen August.

* .. t te .. .. ... ZOALS KEN HET BOOl"iKEN Kl/EEKT, ze :;,i1 f';EN EET ;rEllREN. VlnnlGne Spreuk". "* .... *'

~

'" ~ " '" ., .. ~

t x

'"

4<

~t

..

*"'t:i<"'..t""t;. .....

'1< .. ..

f

t~",t

"

-f'

f

i<

... ", .........

~- ..

.. •

... "

t.: ,. ..

f

....

* .. '" .. ., ,.. ......

'!< ....... '" t

..

**t.t""*';'''*.''**r·1<'''''"''"IO;~,",,,",;"~ff

...

~

l<

'" .....

,.

~ ..

,"

~

~

..

**~~

...

,·t

38

i

i

FI..JNE ~IET

\NANDELPLEK.JES

8[EKr.'M VAN DE LAAf,l8EEK, TE !ONf J 0VEt: TUi E IKEI~Ui.

******************************************************************** Behalve het vol~en van de verRchillende lessen te Bokrijk en het meenaken van enkele excurties voor het behalen van het diploma van natuur~ids. dienden wij eveneens een biotoopstudie te maken. Het is voor ons dan ook p;emakkelijk een artikel te schrijven over dit biotoop. daar wij slechts enkele plinten uit onze biotoopstudie hoeven te lichten.

Het be2kdal van de l,aambeek, dat wij V00r onze bi0toopstudie uitkozen, situeert zich ten Noorden van 7onhoven en wordt ten Onsten begrensd dooft rlP rijkswe~ N-15 Hasselt-~indhoven, ten Zuiden door de bebouwde kom var Ten Eikenen , ten \festen door ne spoorlijn Houthalen-Genk en ten Noorder door de F-3q. De rrrootte van het ~ebied bedraapt gO hectaren. Het beek,:1,,] zelf maakt deel uit van rie Vlaamse l,aap:vlakte (5-51'; pleter) . De ;,adrrLeev ontsprinp:t even\-lel on het l(empisch ?lateau (~o-F)() r'eter) ~eer rp;lnald op het >lilitair Domein te "elchteren. De !.8aPlbeek behoort tot het 3cheldebekken. Wij Plagen gerust stellen, dat het gebied een no~al ~aaf cultuurlandschap is. Practisch alle \-leiden, hooi- en andere bou\-llandenzijn nog om~even door hout\-lallenwaarin de hogere en ook veel la~ere planten van de arme zand~rond wortelen. VerPlelde~wij even de zorlereik, lijsterbes, sporkehout, en berk als hogere en de leleiachtiren: dalkruid, lelietje-der-dalen en de veelbloemi~e salamonsze~el als lap;ere planten. Een echte bedrei~inp; voor deze cultuurlandschaopen vorMt eerder "Het ruidenken van de Mens". Het verHi,ideren Véln een r.outlIal tussen tHee aan elkaélr gren7ende bou\-llanden, laat de boer toe economischer te werken (zegthij). "f men kan de ruimte die de hoUtHal inneemt gebruiken Rls cultuurlanlj (zegt hij). 00merkelijk is: dat het rie Oostknnt is van het p;ebied dat er het meest onder te lijden heeft ~ehad. f'1er~

Wij gaan hier nieMods rekening maken. ~aar het op aankomt in deze tijd van po~ingen tot behoud van Haardevolle landschapelementen is: het beHUst maken van iedereen met steekhoudende en redelijke argumenten. Het gaat er niet zozeer om dat een hout\-lal verdwijnt. Wat er over blijft van de bloemen die in deze wal stonden en \-lat er gaat ~eworden van de vogels die hier hun voedsel of hun onderkomen zochten, dat is het probleem dat ons nau\-l aan het hart ligt. In die zin is het verdwijnen van een houtwal eigenlijk het verd\-lijnen van een levensruir'te, een biotoop. En daardoor stormen wij r'et het verwijderen van ie houtwallen regelrecht op ecn catastrofale verarMing af. Het \-las fijn in ons met hout\-lallen OMzoomd gebied te verpozen. Toch is er nog een ander nijpend probleem en dat is een ander naar mouwen. De

39 oude boerenmensen sterven uit. En wat belangrijker is: tevens hun mentaliteit. Beek- en houtkant worden niet meer zo nauwgezet onderhouden zoals dat vroeger gebeurde. Bramen en andere begroeiingen verstikken de lagere planten. Als voorbeeld hadden wij in ons gebied de witte klaverzuring en de gele dove netel die deel uitmaken van een vruchtbaardere beekkant. Goudveil is hier reeds naar de archiven verwezen. Een ander fenomeen is het niet meer bewerken van op drassige gronden gelegen hooilanden. Vroeger werden deze met de hand gemaaid. De zware tractoren komen hier niet meer voor in aanmerking. Het zijn nu interessante terreinen geworden om de aangroei van de plantensoorten gedurende enige jaren gade te slaan. Steeds weer zullen veranderingen in de vegetatie optreden door de successie. Er zullen geen verrijkende elementen zoals kunstrnesten aan de grond worden toegevoegd. In de natuur staat verrijking van de grond gelijk verarming aan soorten.Op onbeheerd achter gelaten bouwgronden krijgen wij een tegenovergesteld verschijnsel. Ook nefast voor de planten is dat de door de boer bewerkte grond nu eens gehooid en dan weer door het vee begraasd wordt. Een regelmaat waaraan de planten zich kunnen aanpassen is er niet meer. Een laatste rage in het gebied is het akkeren van minder productieve weihooi- en akkerlanden.De7,e gronden worden gebruikt voor het inzaaien van mars. ",en beoaaIde periode na het inzaaien wordt alles met selectief bestrijdingsmiddel bespoten waardoor de concurrerende akkerkruiden uit de aanplanting worden geweerd. Een terugkeer naar de teostand van het vroegere beekdal lijkt ons uitgesloten. Aan het begin van het autostradetijdperk luidde de E-39 een nieuw, maar weinig belovende periode in voor dit gebied. Een gedeelte van het dal torst het zware gewicht van de vernielende autostrade-invloed. Hirrdoor ontstonden soms humuszure en waterzieke p,rondenj Je zult je ondertussen wel afvragen of wij ook enige optimistische gegevens uit dit biotoop naar voren kunnen brengen. Die zijn er bij de vleet en overheersen de pessimistische uitlatingen zelfs die hieraan vooraf gingen. Laten wij eens zien.

Op bepaalde plaatsen houden majestueuze elzenrijen de beek in haar bedding gevangen. Op de overheersend uit zomereik bestaande houtwallen heeft 7,ich de bosvegetatie van weleer teruggetrokken. Wij vermeldden reeds de lelieachtigen, maar ook de blauwe bosbes komt hier terug voor. Als onderbegroeiing van een populierenaanplanting noteren wij ook het in onze streek zo zeldzame muscuskruid. Een andere populierenaanplanting herbergt een grope breedbladige wespenorchissen. Inlandse vogelkers is een veelvuldige verschijning in dehoutkanten. Amerikaanse vogelkers infiltreert slechts sporadisch langs de invalswegen. Sommige verlaten hooilanden hebben reeds een ver gevorderd successiestadium bereikt. De vegetatie is een pracht voor het oog. Een greep hieruit: kattestaart, moerasspirea, leverkruid, hennepnetel, engelwortel, holpijp, pitrus, wolfspoot, moerasrolklaver, kale jonker, valeriaan, wilde bertram, wederik, enz •.•• Wij bleven niet alleen stilstaan bij de bloemen, maar namen tijdens een zestal wandelingen van maart tot september in totaal 42 vogelsoorten waar. Dit zal voor sommigen weinig lijken. Dit danken wij aan de cursus voor natuurgids, die ons stimuleerde om niet alleen de planten te determineren, maar vogels, insecten, paddestoelen en allerhande om alzo te komen tot een beter overzicht van de samenhang der dingen. (n.v.d.r. hoeveel mensen zou de cursus zo reeds de ogen geopend hebben? Een reden te meer om er onverwijld mee verder te doen.)

'M

..c

40

'M

..c

Als voornaamste vogels noteerden wij: blauwe reiger, wielewaal, sprinkhaanrietzanger en nachtegaal. Speciaal geviseerd, maar die wij voorlopig niet konden optekenen was de ijsvogel. 7ijn voedselbron, de laambeek, heeft het laten afweten. Het visbestand is hier teloor gegaan door het gebruik van herbiciden en pesticiden en God weet welke rotzooi er nog in de beek is terecht gekomen. Rita Vandikkelen en Jos Van Bokcrijk.

...,

uJ

~

:z: UJ ~

o

0.. Ä H

KENNISMAKING MET HET qEEKDAL. -Situering: zoals op onderstaande figuur is aangeduid, ligt het gebied in het Noorden van Zonhoven. Begrenzing: ten noorden door de E-39. ten oosten door de rijksweg N-15 Hasselt-Eindhoven; ten zuiden door de bebouwde kom van Ten Eikenen; ten westen door de spoorlijn Houthalen-Genk. Grootte: circa 90 hectaren.

-----------------------------

UJ W

~

)

N ""' ,.

"

I

"\. '1" . .

Ic.

I, . I .' . ,,

SO ""

.I

j'

u) ~

H

Z

z

c

~

~

ril ::;:

\.t.~.'".

z

L~"t'\ ~ •• ,

UJ

"

o

.. . '

:z: H

CL

;,.. c<

u

:z: w

1

,.

t.

UJ CL

o

IJ,,..,. [uL

:z:

c

~

U") ~

""

UJ

:r:

~6

........ .\ , __

Cl

.\

~lc'

:" j

.>J "

..

F

B;orooP

\ 4S", ttooGTE Lij N

••.•..•..•

WATERLOOP

(

~

.5 ",oOP.WElT

.

_

L

BE:I!.~·j)aAP..E

\JEG

~:

"7·

:;:,:.

V'

'"i

~ ..,--

.,

......'