Kwaliteit. Verbeteraars Delier simpel en snel gesignaleerd. Een kunstwerk voor de winnaar. winnaar 2013

Kwaliteit Verbeteraars 2013

Kwaliteitverbeteraars 2013

1

Winnaar Jenneke van Veen-Verbeterprijs 2013 Winnaar Jenneke van Veen-Verbeterprijs 2013, Omring Thuiszorg op Texel

Delier simpel en snel gesignaleerd winnaar 2013

De Jenneke van Veen-Verbeterprijs 2013 De Jenneke van Veen-Verbeterprijs is een initiatief van ActiZ, VGN, LOC Zeggenschap in Zorg en Platform VG. Met deze jaarlijkse prijs willen zij afwisselend de kwaliteitsverbetering in de sector verpleging, verzorging en zorg thuis (VVT) en de gehandicaptenzorg stimuleren en belonen, en de successen ervan onder de aandacht brengen. Voor de editie van 2013 werden zorgorganisaties, professionals en cliëntenraden uit de VVT uitgenodigd hun verbeterprojecten in te zenden. De jury heeft 31 inzendingen beoordeeld en drie projecten genomineerd. Na werkbezoeken aan deze drie werd de winnaar gekozen. De inzendingen laten zien dat kwaliteitsverbeteringen in het leven en de zorg voor cliënten op allerlei manieren kunnen ontstaan. Het is volgens de jury van belang dat de verbeteringen worden gezien en met elkaar gedeeld. In deze publicatie brengen we daarom alle inzendingen voor de Jenneke van Veen-Verbeterprijs 2013 bij elkaar. Zo kunnen zorgverleners en organisaties van elkaar leren, geïnspireerd raken en goede initiatieven overnemen. In 2014 gaat de prijs weer naar een instelling in de gehandicaptenzorg.

Mensen met een kwetsbaar brein lopen een relatief grote kans op een delier. Toch wordt het verschijnsel nogal eens gemist, ook door ervaren professionals. Met eenvoudige instructies en een sticker in het dossier zijn zorgverleners op Texel nu veel alerter.

Acute verwardheid en grote onrust, of juist een suffe, apathische toestand. Uiteenlopende verschijnselen die allemaal wijzen op een mogelijk delier. De gevolgen kunnen fors zijn en herstel gaat vaak moeizaam. Om snel te kunnen ingrijpen, zijn signalen van verzorgenden onmisbaar. Zij kennen de cliënt vaak het beste en kunnen goed zien als iemand ineens heel anders reageert dan normaal.

Sticker in het dossier Jolanda van Tunen werkt al jaren bij Omring Thuiszorg. ‘Tijdens mijn omscholing naar verzorgende-IG sprak een docent over het delier, een erg boeiend onderwerp. Ik ging op zoek naar materiaal, maar bij Omring was er eigenlijk Lees verder op pagina 2 >

Een kunstwerk voor de winnaar De winnaar van de Jenneke van Veen-Verbeterprijs 2013, Omring Thuiszorg op Texel, ontvangt tijdens de feestelijke prijsuitreiking een speciaal vervaardigd kunstwerk met de titel ‘Samen’, een keramiek van Monique van Dijk (1993), dat zij maakte in opdracht van de jury voor het thema Thuis. Thuis is voor Monique: samenkomen met je familie. Zij is een van de kunstenaars van de Stichting Special Arts Nederland, gespecialiseerd in bijzondere kunst van buitengewone kunstenaars. Kijk op www.specialarts.nl.

De jury In 2013 bestond de jury uit Jenneke van Veen (voorzitter), Joke de Vries (hoofdinspecteur Verpleging en langdurige zorg), Pieter Vos (voormalig voorzitter stuurgroep Verantwoorde zorg VVT), Martin Boekholdt (voorzitter stuurgroep Kwaliteit VG) en Janneke Kieft-van Wingerde (centrale cliëntenraad Careyn, vrijwilliger LOC).

Monique van Dijk, Samen, keramiek, 37 x 32 x 14 cm Foto: Gerard van Rossum


2

stigmatiserend, vertelt Van Tunen. ‘In tegendeel, mensen zijn blij dat zorgverleners op de hoogte zijn, zodat die meteen kunnen ingrijpen mocht het weer mis gaan. De sticker geeft cliënten én hun naasten een veilig gevoel.’

Vernieuwing van onderaf

Vervolg van pagina 1 > niets. Daar heb ik me toen echt in vastgebeten.’ Van Tunen schreef een scholing voor haar collega’s en maakte een concept-protocol, dat ze samen met een huisarts verder uitwerkte. ‘Maar ik miste nog een simpele manier om mensen echt alert te maken. Ik bedacht een sticker voor op de binnenkant van het dossier. Iedereen die de map opendoet ziet meteen: deze persoon heeft een delier gehad. Belangrijke informatie, want een delier kan altijd weer terugkomen.’

Informatie in steekwoorden Inmiddels verzorgt Van Tunen klinische lessen voor haar collega’s. Op een poster staat in steekwoorden alle belangrijke informatie, van de meest opvallende verschijnselen tot de kernpunten van een goede behandeling. ‘Die hangt nu overal op het eiland, zodat iedereen alert blijft.’ Ook schreef ze een flyer voor cliënten en hun familie, met informatie over de aandoening en een uitleg van de sticker. Cliënten ervaren die sticker niet als

Na enige aarzeling – er is al veel materiaal voor verschillende aandoeningen – werken ook de huisartsen op Texel met de sticker. Dokter Waverijn is enthousiast over dit initiatief van de werkvloer. ‘Vernieuwing werkt het beste als het van onderaf komt. Jolanda kent de mensen met wie ze werkt het beste, en het materiaal is daardoor erg toegankelijk geworden. Ook de fysiotherapeut of de thuiszorgmedewerker die komt schoonmaken moet ervan weten.’ Een ervaring met haar eigen vader heeft Van Tunen intussen alleen nog maar bevlogener gemaakt. ‘Hij lag op de IC, en ik zag hem wegglijden. Ik heb het meteen gesignaleerd, want het viel niemand op. Zo zie je maar hoe belangrijk het is dat je met simpele informatie uitlegt hoe je een delier kunt signaleren. Zelfs aan mensen die ervoor hebben doorgeleerd.’ l

Nominatie Jenneke van Veen-Verbeterprijs 2013, SVRZ, zorgt in Zeeland

Weer genieten van het eten met fingerfood Boerenkool in smakelijke balletjes en nasi gemaakt van kleefrijst. Eigenlijk alles wat je kookt is eenvoudig om te toveren in fingerfood: voedsel dat je met de handen kunt eten. Een uitkomst voor bewoners die moeite hebben met bestek om te gaan. Voor sommigen is het wel wennen, mensen met dementie die met hun handen eten. De familie schaamt zich in het begin wel eens, en verzorgenden vragen zich af of het wel hygiënisch is. Maar als mensen zien dat het eten er prima uitziet en een bewoner eindelijk weer eens geniet, verdwijnt de aarzeling meestal snel. Een belangrijk argument: zelfstandig kunnen eten is uiteindelijk veel waardiger dan steeds geholpen moeten worden.

Balletjes kneden Corina de Feyter, persoonlijk begeleider op een van de kleinschalige SVRZ-woonunits in Terneuzen, is een enthousiast pleitbezorger van fingerfood. ‘We koken hier zelf en eten gezamenlijk. Het vergt wel wat oefening, maar eigenlijk is het kinderspel om van de gewone maaltijd ook hapjes te maken die mensen met hun vingers

kunnen eten. Van bijna alles kun je balletjes kneden, bijvoorbeeld boerenkool of nasi. En zelfs pudding kun je prima met je vingers eten. Als ie maar een beetje stevig is.’

Geen worsteling meer Indrukwekkend is een video van een oude demente dame aan tafel. Ze weet duidelijk nog waar bestek voor dient, maar ze kan het niet meer goed hanteren. Met haar vingers gaat het eten veel beter. Ze geniet er zichtbaar van, in haar eigen tempo, ontspannen en met aandacht. De Feyter: ‘Wat je in het filmpje ziet, wordt bevestigd door observaties die studenten hbo-v hier voor hun afstudeeronderzoek hebben gedaan. Ouderen bij wie de maaltijd voorheen een worsteling was, zeiden nu weer dat ze hun eten lekker vonden.’

‘Stichting MaxZorg in Oss werkt met een e-zorgdossier dat bij de cliënt thuis als papieren versie aanwezig is. Wijzigingen daarin met een digitale pen worden direct verwerkt in het e-dossier.

Boek met recepten Volgens De Feyter krijgt fingerfood inmiddels steeds meer een voet aan de grond binnen de organisatie. ‘Collega’s zijn soms wat huiverig, bijvoorbeeld omdat ze denken dat het veel extra tijd kost in de keuken. Dan laten we gewoon heel concreet zien hoe eenvoudig het eigenlijk is. Om het nog aantrekkelijker te maken hebben we leuke recepten verzameld in een speciaal kookboek.’ Maar het meest overtuigend is wel het resultaat bij de bewoners. Niet alleen is er veel minder bijvoeding nodig. Het is ook een wereld van verschil of iemand op z’n gemak zit te genieten, of dat je een bewoner steeds eten moet geven. De Feyter: ‘In plaats van te moeten vragen of iemand z’n mond wil opendoen, kun je nu gewoon vragen: heeft het u gesmaakt?’ l

Zorgcentrum Mariënburght in Budel geeft bewoners met dementie ‘het gevuul van Buul’. Door de belevingsgerichte omgeving is de locatie niet meer zo klinisch. De zorg is vanzelf minder medisch.


3

Nominatie Jenneke van Veen-Verbeterprijs 2013, Proteion Thuis in Horn

Cliënt pakt de regie in Virtueel Verzorgingshuis Hoe geef je de cliënt zelf het initiatief bij het samenstellen van een maatwerkpakket met zorg en ondersteuning? Proteion Thuis ontwikkelt daarvoor het Virtuele Verzorgingshuis. Het bijbehorende medisch-sociale dossier is straks in handen van de cliënt. Het is nog volop in ontwikkeling, het Virtuele Verzorgingshuis van Proteion Thuis in Horn. De plannen zijn ambitieus: een breed gedragen online platform dat goed aansluit op andere systemen. Het verbindt zorgvraag en ondersteuning met elkaar, inclusief informele zorg. De cliënt beheert zijn eigen digitale dossier en stelt met zijn casemanager een passend pakket samen. Een kansrijk concept gezien de hervormingen in de langdurige zorg.

De mens centraal Projectleider Bart Rutten: ‘Het gevaar is dat je steeds praat over de techniek en de systemen, terwijl het uiteindelijk om de mens gaat. Daarom werken we zeer nadrukkelijk vanuit de visie dat de cliënt de regie heeft.’ Proteion Thuis heeft die visie onderbouwd met onderzoek naar wensen en behoeften onder haar cliënten. Uit interviews kwamen drie duidelijke waarden naar voren: zelf beslissingen kunnen nemen, langer zelfstandig leven en

meer binding met de omgeving. ‘Die waarden zijn richtinggevend voor alles wat we nu ontwikkelen.’

Breed netwerk Met het ouder worden veranderen ook de behoeften, aldus Rutten. ‘Aanvankelijk zullen mensen vooral om service en gemaksdiensten vragen, later komt daar vaak meer zorg bij. Het is dus cruciaal het netwerk zo breed mogelijk te maken, van de huisartsen tot de ouderenadviseur en van de wijkverpleegkundige tot de vrijwilliger. En niet te vergeten de plaatselijke winkeliers.’ Er is een virtueel dorpsplein in de maak. Daarbij zijn ouderen ook betrokken. Rutten: ‘Voor een goede verbinding tussen informele en formele zorg is het belangrijk dat we aansluiten op bestaande initiatieven en op de systemen die al in gebruik zijn. Alleen dan kunnen zowel de samenwerking tussen professionals als de communicatie met de cliënt optimaal zijn.’

Rust voor de cliënt In een proef werken ouderen mee aan de ontwikkeling. Voor mevrouw Aendekerk en haar man geeft het digitale dossier veel rust. ‘Wij kunnen zelf bepalen wie er meekijkt. Niet alleen de wijkverpleegkundige, maar ook de buurman, die mantelzorger is voor mijn man. Iedereen kan lezen wat er speelt, of het nu gaat over het wassen en aankleden of het spuiten van insuline. Ook de fysiotherapeut van de dagopvang van mijn man kan in het dossier. Het geeft allemaal veel rust.’ Cruciaal is de rol van coördinerend verpleegkundige Brigit Cremers. ‘Ik heb zicht op alle signalen vanuit het dossier. Zo krijgen we steeds beter in kaart wie er bij het echtpaar Aendekerk betrokken is. De lijnen worden duidelijk korter. Het is een weg van lange adem, maar mensen staan steeds positiever tegenover het meedraaien in dit systeem.’ l

Zorgcentrum Zonnehof: Leven door bewegen

Op vakantie in het zwembad Vroenhof: Kunstwerk in de zaal

Kunst laat mensen dromen Wat voor wensen en dromen heb je als bewoner? Een dierbaar voorwerp is tijdens een kennismakingsgesprek tussen bewoner, familie en medewerkers de leidraad voor een persoonlijk verhaal daarover. Kunstenares Diana Ramaekers liet zich door deze verhalen inspireren en zette voor Wijkzorgcentrum Vroenhof in Kerkrade (onderdeel van de Meander Groep Zuid-Limburg) een kunstproject op poten. Het resultaat: een dromenboekje, een inspirerend kunstwerk op de ramen in de zaal en mooie portretten van enkele bewoners op de afdeling. Het project wordt vast onderdeel van de werkwijze op Vroenhof, zodat bewoners samen met activiteitenbegeleiding, verzorging en familie blijven werken aan het realiseren van hun dromen. l

Wat begon met een klein groepje enthousiaste bewoners, groeide uit tot een wekelijkse happening. Voor Zonnehof in Tilburg is het duidelijk: zwemmen is heerlijk voor mensen met dementie. Sommige deelnemers denken zelfs dat ze in Spanje zijn geweest. Net als veel andere organisaties heeft Zonnehof, onderdeel van Stichting Schakelring, een uitgebreid bewegingsprogramma voor mensen met dementie. Dat ging pas echt goed lopen toen zwemmen eraan werd toegevoegd. Teamleider Carien Ansems: ‘We begonnen met een groepje van vier, maar inmiddels gaat elke week ongeveer de helft van de bewoners mee zwemmen. We maken er een all inclusive uitje van, met koffie en koek en een Brabantse lunch. Sommige bewoners hebben na afloop het gevoel dat ze in Spanje op vakantie zijn geweest.’

Begeleiding De groep wordt begeleid door een beweegagoog en enthousiaste vrijwilligers. Ook familieleden gaan mee. Zwemmen is niet alleen

De dementieafdeling Elsbes van Topaz Overduin (Katwijk) werkt met Teams Topzorg. Deze teams nemen zelf het initiatief. Zo ontstaat productievere en meer belevingsgerichte zorg.

gezond, het is ook een mooie manier om anderen te ontmoeten, aldus Ansems. ‘Iedereen vindt het gezellig. En het is een leuke activiteit waarmee we jongere mensen triggeren om vrijwilligerswerk te komen doen.’ De voordelen wegen ruim op tegen de kosten voor de huur van het bad en de diensten van de beweegagoog. ‘Denk alleen maar aan de uitgaven die soms gepaard gaan met immobiliteit, bijvoorbeeld als iemand decubitus ontwikkelt.’ Het programma van Zonnehof is inmiddels opgepikt door de opleiding HBO-V van de Haagse Hogeschool. Een docent werkt het concept met een groep studenten verder uit, met als uiteindelijk doel het elders in Nederland te introduceren. Ansems: ‘Daar ben ik natuurlijk trots op. Maar het allerbelangrijkste zijn toch de blije gezichten van onze bewoners.’ l

Met ‘basaal douchen’ met een brede, warme en zachte straal, wordt wassen veel aangenamer. Allerzorg Duin en Bollenstreek biedt palliatieve cliënten zo een positieve lichaamsbeleving.


4

Jurylid Janneke Kieft:

‘Goede ideeën verdienen brede verspreiding’ Ervaren cliënten concreet de effecten van een kwaliteitverbetering? Het was een belangrijk criterium voor de Jenneke van Veen-Verbeterprijs 2013. Janneke Kieft, cliëntvertegenwoordiger in de jury, vertelt over haar bevindingen. Voor Janneke Kieft, lid van de centrale cliëntenraad van Careyn, is ‘eigen regie’ een belangrijke drijfveer. In haar beoordeling van de inzendingen was dit een belangrijk criterium: ondersteunt een initiatief mensen om zelf het heft in handen te houden? Volgens Kieft doen de genomineerde projecten dat alle drie, maar ze was vooral enthousiast over het virtuele verzorgingshuis van Proteion Thuis. ‘Dat project gaat uit van wat mensen nog wél kunnen. In de publieke opinie worden de hervormingen in de zorg vaak weggezet als verschraling. Ik vind dat niet terecht. Uiteindelijk wil iedereen toch graag zelf bepalen hoe zijn leven eruit ziet, het liefst met zo min mogelijk zorg?’ Een ander sterk punt van het virtuele verzorgingshuis is de verbinding tussen zorg en welzijn. ‘Dat zie je nog niet zo vaak. Projecten blijven toch nog vaak binnen het zorgdomein hangen.’

Meer dan mooie materialen Volgens Kieft is het Texelse delier-project van Omring Thuiszorg een terechte winnaar. Een onderschat gezondheidsprobleem staat dankzij een initiatief van de werkvloer bovenaan de agenda. ‘En niet alleen binnen de eigen organisatie. Initiatiefneemster Jolanda van Tunen heeft goed gezien dat je er niet bent met mooie materialen. Je moet je aanpak ook actief implementeren, bijvoorbeeld door de huisartsen mee te krijgen. Dat heeft ze samen met haar collega’s heel goed gedaan.’ Kieft is ook onder de indruk van het fingerfood-project van SVRZ, zorgt in Zeeland, een relatief eenvoudige aanpak met een groot effect op het welbevinden. ‘Het maakt nogal uit of je zelf weer lekker kunt smikkelen, of dat je afhankelijk bent van iemand die je helpt.’

Samen de schouders eronder Kieft noemt de Jenneke van Veen-Verbeterprijs een uitstekend initiatief. ‘Het is baanbrekend om goede ideeën met elkaar te delen. Nog altijd hebben organisaties de neiging op hun eigen eieren te blijven zitten. Terwijl je juist veel inspiratie kunt putten uit de creativiteit van collega’s.’ De initiatiefnemers van de prijs zouden nog meer energie kunnen steken in het helpen verspreiden van de ingezonden projecten. ‘Treed als brancheorganisatie actief naar buiten met de mooie initiatieven onder je leden. Dan straal je echt uit dat je samen je schouders onder kwaliteitsverbetering zet.’ l

Stichting Sensire

Verpleeghuis Nebo: ‘zwementie’ voor mensen met dementie

Foto: © Jack Tillmans

Aanstekelijk contact tussen jong en oud Zorg op afstand via de iPad

Minder pijn, een betere stemming, en de conditie krijgt een boost. Dat zijn de opbrengsten van ‘zwementie’. Dit project rond zwemmen en dementie brengt aankomende zorgverleners in contact met oudere mensen met dementie. Lachende, ontspannen gezichten zijn voor Peter Bakens het beste bewijs dat het werkt: zwemmen met mensen met dementie. Bakens is docent verpleegkunde aan de Haagse Hogeschool én lid van de cliëntenraad van het Haagse verpleeghuis Nebo. Zijn beide functies komen mooi samen in ‘zwementie’, vertelt hij. ‘Het is echt een project van jong voor oud. Studenten van de hogeschool begeleiden cliënten bij hun regelmatige splashparty, zoals het in de Verenigde Staten heet. Zij steken veel tijd en moeite in dit project en je merkt dat ze ook de medewerkers van Nebo met hun enthousiasme aansteken. Het zou prachtig zijn als hierdoor het belang van bewegen hoger op de agenda komt te staan. En dat het dieper in de

harts and minds van organisatie en medewerkers terecht komt.’ Inmiddels is zwementie een vast onderdeel van de activiteiten van Nebo, vertelt Bakens. Ook staat de cliëntenraad vierkant achter het zweminitiatief. Doordat medewerkers aan de projectorganisatie deelnemen, is het project extra geborgd. Kunnen anderen wat van de ervaringen leren? Bakens: ‘Zeker, graag zelfs! We publiceren regelmatig over ‘zwementie’ en hebben een mooie website (www.zwementie.nl, red.). Laat mensen die meer willen weten gerust contact met ons opnemen.’ l

Bij de ‘goedemorgenservice’ van Stichting tanteLouise-Vivensis (West-Brabant) nemen leden van de cliëntenraad contact op met de medecliënten. In overleg met een basisschool gaan kinderen straks ook meedoen met bellen.

‘Tijdswinst is een groot voordeel. Maar deze aanpak geeft cliënten vooral een boost als het gaat om hun gevoel van veiligheid en welbevinden.’ Volgens Inez Jansen, communicatiemedewerker bij Sensire, is zorg op afstand via de iPad een mooie aanvulling op de vertrouwde thuiszorg. Doordat klanten via een beeldverbinding in contact staan met hun wijkverpleegkundige, zijn er minder fysieke afspraken nodig, aldus Jansen. ‘Op elk moment – dag en nacht – kan de klant een verpleegkundige zien en spreken via het beeldscherm. En die ziet de klant op haar beurt ook, dus ze kan meteen kijken of het goed gaat. Gewoon een gezellig praatje maken kan trouwens ook.’ De aanpak werkt aantoonbaar, vertelt Jansen. ‘Klanten worden duidelijk minder kwetsbaar, waardoor hun zorgvraag afneemt.’ l

Bewegen helpt bewoners met dementie hun autonomie te bewaren. Vivent in Den Bosch werkt met kleuren: groen is zelfstandig mobiel;geel is lopen onder supervisie; rood is lopen onder toezicht.


5

Juryvoorzitter Jenneke van Veen:

‘Het is mooi dat het winnende project echt van de werkvloer komt’ Kwaliteitsverbetering in de langdurige zorg stimuleren en belonen, en de successen ervan onder de aandacht brengen. Dat is het doel van de jaarlijkse Jenneke van Veen-Verbeterprijs. De juryvoorzitter vertelt over de moeilijke keuze voor het beste project. En over de indrukwekkende resultaten van winnaar én genomineerden. Het was geen eenvoudige taak voor de jury om uit de drie genomineerde projecten de beste te kiezen. Juryvoorzitter Jenneke van Veen: ‘Alle drie verbeteren ze op heel verschillende wijzen de kwaliteit van het leven van de cliënt. Het project fingerfood van SVRZ, zorgt in Zeeland is een concrete en eenvoudige aanpak met een aantoonbaar effect bij dementerende bewoners. Het Virtuele Verzorgingshuis van Proteion Thuis in Horn is heel kansrijk gezien de komende hervormingen in de langdurige zorg. Vooral omdat de cliënt echt de regie krijgt.’ Van Veen is onder de indruk van het ‘verbeterpotentieel’ in de ouderenzorg. ‘Veel ingezonden verbeteringen zijn op de werkvloer ontstaan. Het begint bij passie en bevlogenheid van de medewerkers. Maar het landt natuurlijk pas als de organisa-

tie er ook echt achter gaat staan en voorwaarden schept.’

Verankerd in de keten De inzending van Omring Thuiszorg op Texel scoorde uiteindelijk het beste op alle criteria voor de Jenneke van Veen-Verbeterprijs 2013. Het project ‘Mis ze niet!’ draait om het vroegtijdig signaleren van een delier door verzorgenden. Een delier is een acute, tijdelijke verwardheidstoestand. Door snel in te grijpen is erger vaak te voorkomen. Het is dan wel cruciaal dat verzorgenden de verschijnselen goed signaleren. De juryvoorzitter: ‘Deze verbetering heeft een grote impact op cliënten en hun families. Het is mooi dat het initiatief lag bij een verzorgende, met heel concrete en goed bruikbare materialen als resultaat. De aanpak is bovendien

Archipel Zorggroep: let’s talk about sex!

Opluchting bij cliënten en enthousiasme bij de contactverzorgenden. Het zijn twee belangrijke opbrengsten van Let’s talk about sex!, een project van de Archipel Zorggroep in Eindhoven. Seksuologe Natalie Huitema: ‘Bewoners zijn blij dat hun behoefte aan seksualiteit er gewoon mag zijn. En dat ze hun eventuele wensen op dat vlak kunnen vervullen. Denk aan het ongestoord met de partner op een kamer verblijven, of bijvoorbeeld een aangepast bed. Maar het kan ook gaan om het bezoek van een escortservice.’

goed verankerd in de keten, mede door een intensieve samenwerking met de huisartsen. Een volgende stap kan het ziekenhuis zijn.’

Verspreiden van goede ideeën Een belangrijk aspect bij de jurybeoordeling was de vraag of andere professionals en organisaties de verbetering kunnen overnemen. Dat geldt volgens Jenneke van Veen voor alle drie de genomineerden. ‘Omring wint nu de prijs, maar ook de andere twee genomineerden worden in het zonnetje gezet. De organisaties achter de prijs gaan bovendien bespreken hoe we kunnen helpen bij de verspreiding van deze drie uitstekende verbeteringen.’ l

Cordaan

Speels werken aan kwaliteit

Taboe blijkt eyeopener Ook in 2013 is seksualiteit nog amper een gespreksthema in het verpleeghuis. Met een gerichte aanpak haalde de Archipel Zorggroep het onderwerp uit de taboesfeer. En dan blijkt het makkelijker dan gedacht om het gesprek met bewoners aan te gaan.

Jenneke van Veen ontving in 2010 bij haar afscheid van de Inspectie voor de Gezondheidszorg als eerste de Jenneke van Veen-Verbeterprijs. Dat gebeurde als blijk van waardering voor haar inzet voor de kwaliteitsverbetering van de zorg.

Vragen over seksualiteit en intimiteit zijn bij Archipel inmiddels standaard opgenomen in het opnamegesprek van nieuwe cliënten. Die voelen zich daardoor gehoord en begrepen, zegt Huitema. En de contactverzorgenden blijken het gesprek een stuk makkelijker te vinden dan ze vooraf dachten. Het project werkt met de zogeheten ‘sekskoffer’, met handvatten en tips voor de teams. Bij lastige vragen is Huitema beschikbaar voor advies. Volgens haar versterkt het onderwerp de onderlinge band. ‘Praten over seksualiteit en intimiteit raakt aan iets wezenlijks van jezelf. Het confronteert je met je eigen normen en waarden. Ouderen blijken vaak met minder schaamte over seksualiteit te praten dan je misschien denkt. Voor sommige medewerkers is dat echt een eyeopener.’l

De Oleander van zorggroep Elde in Boxtel activeert dementerenden met probleemgedrag. Een stimulerende en positieve benadering verhoogt hun eigenwaarde. Doel: weer terug naar de eigen, vertrouwde plek.

Bij de Amsterdamse zorgorganisatie Cordaan komt ‘Het Kompas’ regelmatig bij de teams op tafel als instrument van het programma Teams op Kracht. Het Kompas zet het thema kwaliteit in toegankelijke taal met een aansprekende (spel)vorm op de agenda. Menno van Leeuwen, bestuursadviseur organisatieontwikkeling: ‘In het Kompas kijken we breed naar kwaliteit. Kwaliteit is immers veel meer dan alleen het voldoen aan de klassieke normen. Minstens zo belangrijk zijn dimensies als de beleving van de cliënt, een aangenaam woon-leefklimaat en het gegeven dat de teams werken vanuit hun eigen kracht.’ De methodiek werkt goed, aldus Van Leeuwen. ‘Teams nemen hun verantwoordelijkheid en leggen vaak een opvallend groot zelfoplossend vermogen aan de dag. Ook raken medewerkers sterker georiënteerd op de cliënt en zijn of haar omgeving. En niet te vergeten: onze mensen hebben nu veel meer lol in hun werk. Ook dat is echt van grote waarde als je kwaliteit wilt leveren.’ l

Medewerkers van de verpleeghuizen Leythenrode en Oudshoorn van Rijnland Zorggroep (Leiderdorp) stellen samen met cliënten ‘kijkpunten’ vast, aandachtspunten om te verbeteren in de kwaliteitscyclus.

6

Argos Zorggroep: online uitstapjesbureau voor ouderen

Stichting De Wever

Zelf kiezen, samen op pad Samen naar het theater, koffie drinken of simpelweg de wekelijkse boodschappen doen. Bij Argos Zorggroep kunnen ouderen kiezen uit een ruim aanbod aan uitstapjes, met vervoer vanaf hun voordeur. De begeleiding is in handen van goed opgeleide vrijwilligers.

‘We merkten dat het activiteitenaanbod voor ouderen, met bingo en bloemschikken, eigenlijk niet meer goed paste bij de vraag. We wilden ouderen activiteiten aanbieden die aansluiten bij wie zij zijn en wat zij leuk vinden. En we wilden die makkelijk toegankelijk en bereikbaar maken.’ Dat zegt Karin Hersbach, manager Services van Argos Zorggroep in Schiedam. Zo ontstond Argos ErOpUit, waaraan inmiddels in de hele regio Rijnmond zo’n vierduizend mensen per jaar deelnemen. Na de succesvolle introductie zette Argos Zorggroep een volgende stap: het ontwikkelen van een app en een bijpassende website.

Hersbach: ‘Met nieuwe online mogelijkheden kun je sociale contacten tussen ouderen stimuleren. Zo kunnen ouderen niet alleen uitstapjes zoeken en boeken, ze zien ook wie er nog meer mee gaan. Dan kun je elkaar een berichtje sturen en plannen maken.’ Hersbach verwacht dat de vraag van ouderen de komende jaren zal blijven veranderen. ‘Denk maar aan de grote groep die langer zelfstandig zal blijven wonen. Voor deze mensen is het cruciaal om vanuit de eigen omgeving gebruik te kunnen maken van voorzieningen die passen bij hun wensen en behoeften.’ l

Valkenhaeghe

Stichting Evean Zorg

Weldadige palliatieve zorg

Beeldzorg rond COPD

Annie Willems en Monika Hesse, verpleegkundigen bij Hospice en logeerhuis Valkenhaeghe, zijn er trots op: weldadige zorg voor de palliatief terminale gasten. ‘We zochten een manier om mensen een aangename warmte te laten ondergaan. De AromaBroes is een speciale douchekop, die water vermengt met lekker ruikende plantenolie. Het rusten na afloop, omwikkeld in warme doeken, is heerlijk ontspannen. Onze gasten hebben vaak minder pijn.’ De methodiek is inmiddels opgenomen in het handboek kwaliteit van Stichting Sint Annaklooster in Eindhoven, waar Valkenhaeghe onder valt. Ook zijn alle verpleegkundigen van het team geschoold in complementaire zorg. Naast de AromaBroes kunnen gasten ook handen voetmassage krijgen, of luisteren naar aangename muziek. l

Cliënten meer regie over hun gezondheid en hun aandoening geven, dat was de inzet van de Evean Groep in Noord-Holland. Projectcoördinator Kitty de Jong: ‘We bieden cliënten met COPD beeldzorg in combinatie met het gebruik van een interactief zorgplatform. Daardoor wordt het contact met de longverpleegkundige een stuk makkelijker. Maar het is bijvoorbeeld ook mogelijk om ervaringen met andere cliënten te delen.’ Het project is begeleid door TNO Gezond Leven en is onderdeel van het ZonMwprogramma Koplopers in kwaliteit en kostenbesparing (KiKK). De Jong: ‘De ervaringen zijn erg positief. Er is een zeer enthousiaste groep cliënten. We werken intensief samen met Zorgbelang Noord-Holland en hebben het prototype uitgebreid uitgetest. Door samen de hobbels te nemen en oplossingen te bedenken, kunnen we de inbreng van gebruikers veel beter meenemen.’ l

Door de ‘leefcirkels’ van Stichting tanteLouise-Vivensis (WestBrabant) blijven cliënten met dementie in hun vertrouwde omgeving. Domotica zorgt ervoor dat ze vrij door het woonzorgcentrum kunnen bewegen.

Zelf dementie ervaren Tijdens de training Into D’mentia ervaren gezonde mensen in een speciale simulatieruimte de verwarring, onzekerheid, desoriëntatie en andere gevoelens die mensen met dementie dagelijks ondervinden. Zo ontstaat bij professionals, vrijwilligers, mantelzorgers en studenten meer begrip en compassie voor deze groep cliënten. Het versterkt de relatie, en dat leidt weer tot betere zorg. De training is ontwikkeld door het Dementie Ondersteunings- en Trainingscentrum Midden-Brabant (DOT). Manager Ben Janssen vertelt over de ervaringen op Behandelcentrum de Hazelaar van De Wever in Tilburg: ‘Zonder uitzondering zijn deelnemers geraakt door de emoties die de simulatie bij ze los maakt. Ook de zeer ervaren professionals zeggen dat. Zelf de verschijnselen van dementie ervaren, is de meest indringende vorm van leren.’ l

AxionContinu

Samen naar het museum Om de week staan er op vrijdag meer dan twintig busjes klaar bij zeventien verpleeg- en verzorgingshuizen in Utrecht. Ze brengen bewoners naar in totaal veertien musea in de provincie. Dat gebeurt in het kader van het project Vrijdag Museumdag. René Leideritz van AxionContinu: ‘Honderden bewoners kunnen met gerichte begeleiding van vrijwilligers en zorgmedewerkers gratis een museum bezoeken. Het is voor de ouderen een manier om even weg te zijn uit de dagelijkse omgeving, om de zintuigen te prikkelen, om uitgedaagd te worden. En ook om met andere ouderen in contact te komen en herinneringen en levensverhalen op te roepen.’ Volgens Leideritz ervaren zowel bewoners als begeleiders de ochtend als ‘een cadeautje’. Ze vinden het leerzaam, inspirerend en gezellig. ‘Vooral de levensverhalen zijn leuk om te horen. Medewerkers en vrijwilligers zeggen dat ze hun cliënten zo beter leren kennen.’ l

Zorgcentrum Zonnehof, van Stichting Schakelring in Tilburg, biedt dementerenden een activiteitenkalender met pictogrammen. Zo wordt het onderwerp activiteiten beter bespreekbaar voor contactpersonen.

Foto: © Paul Voorthuis



7

Zorggroep Apeldoorn: DemenTalent voor jonge mensen met dementie

‘Ik voel me geen patiënt meer!’ Wie op jongere leeftijd de diagnose dementie krijgt, staat vaak nog midden in de maatschappij. Maar de beperkingen geven soms het gevoel toch aan de kant te staan. DemenTalent geeft deze groep weer een zinvolle daginvulling.

Veel mensen die op jonge leeftijd dementie krijgen, zakken weg in een passieve toestand. Ze komen amper de deur nog uit. In DemenTalent gaan zij actief op zoek naar mogelijkheden om hun talenten als vrijwilliger in te zetten. Projectleider Daphne Mensink van Zorggroep Apeldoorn en omstreken: ‘Uitgangspunt is steeds wat mensen nog wél kunnen. Ook maken we gebruik van iemands lerend vermogen. De vraag aan onze cliënten is dus eigenlijk tweeledig: wat kunt u nog en wat wilt u nog leren?’ Het werk als vrijwilliger, bijvoorbeeld bij Radio Kootwijk, een kinderdagverblijf of een voetbalvereniging, traint de cognitieve, sociale, fysieke en mentale vaardigheden. Dat

vertraagt het dementieproces en kan een opname in een verpleeghuis mogelijk uitstellen. Jonge ouderen met dementie voelen zich vaak niet aangetrokken tot de klassieke dagbehandeling, aldus Mensink. ‘Zij willen niet beziggehouden worden maar iets nuttigs doen. Ze zijn nog actief en willen zich waardevol voelen.’ DemenTalent staat daarmee ook voor een andere manier van kijken naar dementie. ‘Wie vanuit deze visie wil werken, doorbreekt een taboe. De diagnose dementie betekent niet het einde van iemands actieve leven. Het beste bewijs horen we van onze cliënten. Zij zeggen: ik voel me geen patiënt meer!’ l

Topaz, Overduin Huntingtonpatiënten lopen in de duinen

Icare

Wijkverpleegkundigen toetsen veiligheid

Langer lopen, minder vallen Huntingtoncentrum Topaz Overduin in Katwijk ligt prachtig aan zee. Omdat een goede conditie cruciaal is bij de ziekte van Huntington, startte het centrum een speciaal loopprogramma in de duinen. De conditie en balans van de deelnemers zijn nu duidelijk beter. De ziekte van Huntington is een erfelijke aandoening die delen van de hersenen aantast. Een goede conditie kan het ziekteproces helpen vertragen. Fysiotherapeut Jessie van der Bent: ‘In 2010 zijn we gestart met loopgroepen in de duinen. Het enthousiasme was zo groot dat we nu drie groepen hebben, met 35 personen van verschillend loopniveau.’ Uit onderzoek blijkt dat de conditie en balans van deze mensen veel beter is dan bij vergelijkbare patiënten in hetzelfde stadium van de ziekte. Daardoor verkleint het valrisico. ‘Uit de reacties van de deelnemers maken we bovendien op dat hun kwaliteit van leven duidelijk verbetert.

Het is erg mooi om mensen met zo’n ernstige ziekte iets plezierigs te kunnen bieden.’

Begeleidende fysiotherapeuten De begeleidende fysiotherapeuten doseren de intensiteit van de behandeling op individueel niveau, vertelt Van der Bent. ‘We meten de verbetering nauwgezet en registreren ook de valincidenten, zowel bij deelnemers als bij de overige bewoners. Uiteindelijk hopen we aan te tonen dat het loopprogramma het moment uitstelt dat een patiënt een rolstoel nodig heeft.’ l

Nieuw Berkendael in Den Haag biedt complementaire zorg bij een verlaagd bewustzijn (coma) en hersenletsel. Klankschalen, etherische oliën en massage verbeteren het comfort en welbevinden.

Wie verantwoorde zorg levert, ziet veiligheid nadrukkelijk als onderdeel van de bespreking van het zorgleefplan. Dan gaat het niet alleen om zaken als valrisico’s, maar ook om onder- of overgewicht, decubitus of bijvoorbeeld het risico op een depressie. De wijkverpleegkundigen van Icare hebben hiervoor zelf een formulier ontwikkeld, gebaseerd op gevalideerde meetinstrumenten. ‘Meten is op zich niets nieuws voor ons, dat deden we al jaren’, zegt Hélène de Vries, wijkverpleegkundige van wijkteam Haveltermade/Nijeveen. ‘Maar nu gebruiken we allemaal deze zelf ontwikkelde tool, die heel goed past bij onze werkwijze. Zo kunnen we nog beter de gezondheidsrisico’s bij onze cliënten inschatten.’ De Vries en haar collega’s zetten het formulier standaard in bij anamnese en evaluatie. En het is ook zeer geschikt voor een preventief huisbezoek. l

‘De cirkel is rond’ is een beeld in de binnentuin van woonzorgcentrum Archipel in Almere. De cirkel symboliseert de levensfasen. Het beeld prikkelt om stil te staan bij afscheid nemen bij dementie.

Colofon

Alle zorgverbeteraars van 2013 op een rij Organisatie en locatie • Allerzorg BV • Archipel Zorggroep • Argos Zorggroep • AxionContinu • Cordaan • Icare • Nieuw Berkendael (WoonZorgcentra Haaglanden) • Omring Thuiszorg

g ars r o Z era et 3 b r ve 201 voor kt n a bed jullieatie ir p s in

• Proteion Thuis, locatie Sint Jozef • Rijnland Zorggroep • Stichting De Wever

Tekst: Marc van Bijsterveldt, Baarn Eindredactie: ActiZ, organisatie van zorgondernemers Vormgeving: Mariël Lam grafisch ontwerp BNO, ‘s-Hertogenbosch Druk: Libertas, Bunnik

• Stichting Evean Zorg (Espria) • Stichting MaxZorg • Stichting Sensire • Stichting tanteLouise Vivensis • SVRZ, zorgt in Zeeland

Publicatienummer: 13.029 Publicatiedatum: december 2013

• Valkenhaeghe (Hospice en logeerhuis) • Verpleeghuis Nebo (Stichting Bronovo-Nebo) • Vivent

© ActiZ december 2013 Deze uitgave mag zonder toestemming van ActiZ voor niet-commercieel gebruik worden gedownload en verveelvoudigd. Voorts alle rechten voorbehouden. Deze uitgave is met grote zorgvuldigheid en met gebruikmaking van de meest actuele gegevens tot stand gekomen. Het is evenwel niet geheel uitgesloten dat de informatie in deze uitgave onjuistheden en/of onvolkomenheden bevat. ActiZ aanvaardt geen aansprakelijkheid voor directe of indirecte schade ontstaan door eventuele onjuistheden en/ of onvolkomenheden. Aan de inhoud van deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend.

ActiZ, organisatie van zorgondernemers Oudlaan 4 3515 GA Utrecht Postbus 8258 3503 RG Utrecht

• Topaz, Overduin

Project Basaal douchen Lets’talk about sex Uitstapjes App Vrijdag museumdag Kwaliteit met Het Kompas Checklist risico’s Zorg voor mensen met niet-aangeboren hersenletsel Kennis vergroten inzake delier Virtueel verzorgingshuis

Contactgegevens Marion Schenk [email protected] Nathalie Huitema [email protected] Karin Hersbach [email protected] Rene Leideritz [email protected] M.G.J. van Leeuwen [email protected]

Bart Rutten

[email protected]

‘Kijkpunten’ vaststellen Ervaringtraining dementie “Into d’mentia” COPD beeldzorg

Sandra Huisman Ben Janssen

[email protected] [email protected]

Kitty de Jong

[email protected]

E-zorgdossier iPad; Zorg op Afstand 1. Leefcirkels (domotica) 2. Goedemorgenservice Fingerfood voor mensen met dementie 1. Lopen in de duinen 2. Project Ieder team topzorg Complementaire zorg palliatieve fase Zwementie

Leo Verhagen Inez Jansen Katja Drost Muriel Bevers Laura Wauters

[email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

Jessie van de Bent Jenny Bakker


Annie Willems

[email protected]

Peter Bakens

[email protected]

Pascal Vrancken

[email protected]

Tiny Smeijsters

[email protected]

Hein Walter

[email protected]

Hans van Wetten

[email protected]

Carien Ansems

[email protected]

Daphne Mensink

[email protected]

R. Broeksteeg Henk Luijendijk


Bewegen voor mensen met dementie • Vroenhof (MeanderGroep Ontdek dromen/wensen Zuid-Limburg) 1. De cirkel is rond • Woonzorgcentrum 2. Kunstenaar gebruikt Archipel (Zorggroep atelier in ruil voor tijd Almere) Belevingsgericht wonen • Zorgcentrum Mariënen werken burght (Stichting Land van Horne) 1. Leven door bewegen • Zorgcentrum Zonnehof 2. Activiteitenkalender (Stichting Schakelring) met picto’s voor dementerenden DemenTalent • Zorggroep Apeldoorn en omstreken Sensorische integratie • Zorggroep Elde Communicatie met • Zorgwaard, ‘t Huys te webportal Hoecke

H. de Vries-Ybema [email protected] Lucienne van de Geijn [email protected]

Katrijn van der Vlerk [email protected]

Telefoon (030) 273 93 93 @ActiZbrancheorg [email protected] www.actiz.nl

Een kunstenaar ‘huurt’ zijn atelier in woonzorgcentrum Archipel in Almere. Als tegenprestatie werkt hij met (dementerende) bewoners aan hun creatieve ontwikkeling. Dat geeft ze een nieuwe identiteit.

Cliënten, mantelzorgers en medewerkers van Zorgwaard (Hoeksche Waard) communiceren via een webportal. Dat maakt een match mogelijk, bijvoorbeeld om samen te reizen of iets te ondernemen.

Kwaliteit. Verbeteraars Delier simpel en snel gesignaleerd. Een kunstwerk voor de winnaar. winnaar 2013

Recommend Documents