actueel
En de winnaar is…
Burgemeester Peter den Oudsten is niet verbaasd: “We zijn al een hele tijd aan het kijken hoe we onze dienstverlening kunnen verbeteren.” 12
FORUM #06/26.03.09
Enschede. Die gemeente levert onder nemers de minste regeldruk op. Dat is de uitkomst van een inventarisatie van Forum naar de lasten die lokale overheden veroorzaken via hun vergunningen en verordeningen. Tekst: Jan Buevink | Foto: Nout Steenkamp/fmax
Ellenlang wachten op vergunningen waar van soms volstrekt onduidelijk is waarom ze nodig zijn. Steeds weer dezelfde informatie moeten aanleveren aan steeds weer andere ambtenaren die soms van toeten noch bla zen weten. En daarvoor ook nog eens leges moeten betalen die in andere gemeenten soms vele malen lager liggen. Het besef dat de overheid het ondernemers soms knap lastig kan maken, is bij veel gemeentebestuurders inmiddels wel doorgedrongen. Maar het goede nieuws is: een groot aantal gemeenten is ook daadwerkelijk begonnen met het terugbrengen van de regeldruk en heeft daarmee het voorbeeld van de rijks overheid gevolgd. Veel gemeenten hebben (met subsidie van het Rijk) in kaart laten brengen wat ze precies aan lastendruk voor burgers en ondernemers produceren. Dat heeft een enorme stapel rapporten opgele verd waarin soms heel gedetailleerd staat aangegeven welke regels eenvoudiger, mak kelijker, samengevoegd, gedigitaliseerd of, beter nog, helemaal weg kunnen. Op veel plekken is de grote schoonmaak inmiddels begonnen. Dat moet ook wel. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (vng) en het 13
kabinet hebben afgesproken dat de gemeen telijke lastendruk in 2012 met 20 procent moet zijn gekrompen. Forum is op zoek gegaan naar de (grotere) gemeenten die dit het beste doen. Des kundigen van mkb-Nederland, Koninklijk Horeca Nederland, Vereniging Nederlandse Gemeenten (vng) en de regionale organisa ties van vno-ncw hebben daarvoor hun persoonlijke top-5 ingestuurd. Gemeenten die op meer dan één lijstje hoog scoorden, zijn vervolgens nader tegen het licht gehou den. Sommige vielen daarbij af omdat ze op bepaalde terreinen tot de koplopers beho ren, maar het op andere laten liggen. Andere sneuvelden omdat ze nog steeds vergunnin gen hebben waarmee collega-gemeenten al lang korte metten gemaakt hebben. Bij de drie gemeenten die vervolgens overbleven, is Forum zelf gaan kijken: Enschede, Tilburg en Zoetermeer. Zoetermeer is een stad die voor een eigen aan pak heeft gekozen met een nauwe betrokken heid van ondernemers. Nog niet alles wat de Zuid-Hollandse gemeente wil, heeft ze al in praktijk gebracht. Maar haar plannen zijn ambi tieus genoeg voor een derde plek, met groei FORUM #06/26.03.09
mogelijkheden. Tilburg haalt een zilveren medaille omdat ze al in een vroeg stadium de stofkam door haar overbodige regelingen had gehaald. Begin vorig jaar werd de Brabantse stad een voorbeeld voor andere door de invoe ring van een dwangsomregeling. Die moet ervoor zorgen dat ondernemers niet te lang op hun vergunningen hoeven te wachten. Maar de eerste plaats gaat naar Enschede. In nuchtere voortvarendheid hebben de Tukkers het opschonen van hun regelgeving afgerond. Tegelijkertijd heeft Enschede haar dienstver lening op een niveau gebracht waar onderne mers in andere steden vol jaloezie naar zullen kijken. Alle lof voor deze drie winnaars. En voor gemeenten als Alphen aan den Rijn en Almere, die de bovenste regionen net niet haalden.
actueel
Eric Helder, wethouder in Enschede:
‘Alleen regels weghalen is te simpel’ niet per se tegen regelgeving, maar vooral tegen de lasten die hen dat oplevert.” Die heeft Enschede terug weten te brengen door het werk binnen het gemeentehuis anders te organiseren. Dat leverde een flink aantal verbeteringen op, groot en klein. “Als een ondernemer voor een vergunning langskwam, vroegen we altijd om een uittreksel uit de Kamer van Koophandel mee te nemen. Dat was feitelijk al lang niet meer nodig omdat we een online verbinding met de Kamer hebben.” Andere verbeteringen waren fundamenteler. Wie nu in Enschede een onderneming wil beginnen, heeft in principe nog maar contact met één ambtenaar. Die coördineert alles waarvoor een ondernemer de gemeente nodig heeft en let er ook nog eens op dat het niet te lang duurt. Vergunningen worden daardoor veel sneller afgegeven. De wachttijd voor een complexe bouwvergunning is met een vijfde teruggebracht, die voor een sloopvergunning met meer dan de helft. Voor speciale sectoren als de horeca
foto: dolph cantrijn/hh
Wethouder Economische Ontwikkeling Eric Helder wil het niet letterlijk zo zeggen, maar eigenlijk is Enschede wel klaar met het verlichten van de regeldruk voor ondernemers. Begin dit jaar zette zijn gemeente een punt achter het project Beter Geregeld waarbij een hele serie regels en processen tegen het licht werd gehouden. “Ik denk niet dat het veel op zou leveren als we nu opnieuw zo’n operatie zouden starten.” De wethouder zou er best eens gelijk in kunnen hebben. Het project betekende het einde van een hele serie vergunningen. De uitstalvergunning, de tijdelijke object- en reclamevergunning, de ventvergunning en nog een handvol andere maakten plaats voor algemene regels en in een enkel geval een meldplicht. Tien andere werden flink vereenvoudigd. “Maar als je er alleen naar streeft om regels weg te halen is dat veel te simpel”, zegt Helder. “Je moet het combineren met een betere dienstverlening. Ondernemers zijn
en de vrijetijdssector heeft de gemeente accountmanagers in dienst die de sector kennen en daardoor kunnen meedenken. Het is dan ook niet gek dat Enschede al ver gevorderd is met de voorbereidingen die nodig zijn voor de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht. Een wet die volgend jaar wordt ingevoerd. Burgers en bedrijven kunnen dan voor vrijwel al hun vergunningen, ontheffingen en andere vereisten op ruimtelijk gebied terecht bij één gemeentelijk loket. De regels die voor die vergunningen gelden veranderen niet, maar zullen achter dat loket verdwijnen. De verschillende overheden (provinciale regelingen vallen er ook onder) moeten er vervolgens voor zorgen dat de klant uiteindelijk over één omgevingsvergunning kan beschikken. De wethouder verwacht dat zijn stad al over een paar maanden volgens de nieuwe wet kan werken. “Dat we aan de voorkant regels hebben weggehaald, betekent wel dat we meer aandacht aan het toezicht gaan besteden”,
wat kan weg? Volgens het bedrijfsleven kan een aantal vergunningen best verdwijnen en vervangen worden door algemene regels. Dat lieten vno-ncw-voorzitter Bernard Wientjes en mkb- Nederland-voorzitter Loek Hermans eind vorig jaar in een brief aan de V ereniging Nederlandse Gemeenten weten. Dat scheelt ondernemers een hoop ergernis, tijd en geld.
14
FORUM #06/26.03.09
zegt Helder. Er zijn minder regels, maar die worden meer gecontroleerd. Ondernemers waarderen dat ook, is zijn ervaring. Dat toezicht heeft Enschede wel gestroomlijnd, ook met andere overheidsinstanties waardoor ondernemers minder controleurs aan de deur krijgen. Zo let de brandweer bij haar periodieke controles van cafés ook op milieuzaken. Bouw- en milieu-inspecteurs van de gemeente kijken ook naar onderdelen van de arbowetgeving waarvoor in andere gemeenten de Arbeidsinspectie ook nog eens apart langskomt. Nu komt het erop aan dat alles wat er is af gehaald niet weer zal aangroeien. Om dat te voorkomen wil het gemeentebestuur in het vervolg bij alle nieuwe regels expliciet aangeven wat de noodzaak ervan is en waarom ze niet makkelijker of eenvoudiger kunnen. “Dit onderwerp zal zeker onze aandacht blijven houden”, zegt Helder. “Zeker in deze tijden van crisis waarin het voor ondernemers toch al niet makkelijk is.”
Goed in Enschede • Bezem door het vergunningen stelsel • Stroomlijning dienstverlening • Toezicht samengevoegd • Screening alle nieuwe regels
Horeca-exploitatievergunning
Terrasvergunning
Voordeel: Tot 942 euro
Voordeel: Tot 279 euro (per jaar)
Wie een café of restaurant wil beginnen, heeft in veel gemeenten niet alleen een drank- en horecavergunning nodig, maar ook nog een aparte vergunning om de zaak te mogen exploiteren. Deze horeca-exploitatievergunning is persoonsgebonden, wordt in sommige gemeenten voor onbepaalde tijd afgegeven (Zwolle) en in andere voor een bepaalde (Eindhoven, vijf jaar). De kosten lopen flink uiteen. In Groningen kost hij 500 euro, in Zwolle 750 en in Eindhoven bijna 1000 (942). De wachttijd is een maand of drie. De gemeente Haarlem bewijst dat een dergelijke vergunning helemaal niet nodig is. “We hebben ‘m nooit gehad”, zegt een woordvoerster. Voor het tegengaan van overlast, is het horecasanctiebeleid voldoende. Een ondernemer die voor overlast zorgt, krijgt eerst een waarschuwing en bij herhaling straf van de burgemeester.
Als een uitbater van een café of restaurant een terras wil beginnen, heeft hij in de meeste gemeenten een terras vergunning nodig. Gemeenten willen zo de verkeersveiligheid, openbaar orde en het stadsgezicht beschermen. De geldigheidsduur varieert flink: van een enkel seizoen (Diemen) of een aantal jaren (drie in Den Haag) tot onbeperkt (Tilburg). De prijs loopt ook flink uiteen. In Venray zijn twee tientjes al voldoende, in Diemen is veertien keer zoveel nodig (279 euro). De gemeente Zoetermeer heeft twee jaar geleden de terrasvergunning afgeschaft. Wie een terras wil beginnen, kan op internet lezen aan welke voorwaarden hij moet voldoen om vervolgens een melding met een tekening in te sturen. Als de tekening niet geheel voldoet aan de eisen stuurt de gemeente een gewijzigde tekening terug waarmee de ondernemer aan de slag kan. Deze procedure is kosteloos.
15
FORUM #06/26.03.09
actueel
Goed in Zoetermeer • O pruiming overbodige vergunningen • A anpak samen met bedrijfsleven • Grote ambities
Patrick van Domburg, wethouder in Zoetermeer:
‘Je wint alleen door met bedrijven om tafel te gaan zitten’ Wie in Zoetermeer een dakkapel op zijn huis wil zetten, kan ‘s morgens bij de gemeente toestemming vragen, ‘s middags zijn vergunning ophalen en ‘s avonds beginnen met timmeren. Dankzij de flitsvergunning, die vorig jaar 1 december werd geïntroduceerd. Geen lange wachttijden meer: ambtenaren moeten hun werk beter op elkaar afstemmen, zodat een aanvraag binnen een paar uur tijd onder ogen komt van zo’n vijf verschillende ambtenaren. Die toetsen hem op veiligheid, bestemmingsplan en eventuele milieuregels. De Zoetermeerse wethouder Patrick van Domburg, belast met het project Terugdringen Administratieve Last, wil die vergunning nu uitbreiden naar andere terreinen. Niet alleen voor burgers maar ook voor ondernemers. “Als je dit kunt doen voor dakkapellen zie ik niet in waarom het niet ook kan voor een ondernemer op een industrieterrein die een etage bovenop zijn gebouw wil zetten.”
De flitsvergunning is een van de resultaten van het beleid dat in 2006 werd ingezet om de regeldruk terug te dringen. Het college van B&W sprak af om niet naar 20 procent reductie te streven zoals de rijksoverheid wil, maar naar 30 procent. Om dat te bereiken hield de gemeente 84 producten (verordeningen, vergunningen) tegen het licht. Wat kon weg? Wat kon eenvoudiger? Wat kon makkelijker? Voor een deel gebeurde dat doorlichten in bijeenkomsten met bewoners, bedrijven, politici, andere gemeenten, de Kamer van Koophandel en de plaatselijk raad van ondernemers. De wethouder noemt het de Zoetermeerse methode. Die levert in zijn ogen meer op dan wanneer ambtenaren zelf de regels tegen het licht houden of alleen in andere gemeenten kijken. “Je wint alleen door met inwoners en bedrijven om de tafel te gaan zitten.” De karrenvracht aan ideeën die dit proces opleverde, hebben deels al tot concrete resultaten geleid. De terrasvergunning is afgeschaft, de
vent- en uitstalvergunningen wachten hetzelfde lot en de reclamevergunning kan straks voor een deel omzeild worden doordat ondernemers hiervoor terecht kunnen bij een particulier bedrijf dat weet aan welke regels het zich moet houden. “Zo springen we er dus als overheid op een verantwoorde manier tussenuit”, zegt Van Domburg die nog meer plannen heeft. Binnenkort bespreekt hij met zijn collega’s en de burgemeester een voorstel om voor zeker tien vergunningen de lex silencio positivo toe te passen. Dat betekent dat een vergunning vanzelf wordt toegekend als een gemeente niet binnen een bepaalde termijn over een aanvraag besloten heeft.
Reclamevergunning
(Tijdelijke) Objectvergunning
Voordeel: Tot 205 euro
Voordeel: Tot 177 euro
Voor een klein onverlicht reclamebord voor of aan zijn zaak moet een ondernemer in veel gemeenten een reclamevergunning aanvragen (voor een grote lichtbak op het dak is een bouwvergunning nodig en voor een rek kleding op de stoep een uitstalvergunning). De prijzen lopen flink uiteen: twee tientjes in de gemeente Westland tot 150 euro in Amersfoort en zelfs 205 in Hoorn. Vaak komt daar dan ook nog precariobelasting bovenop, als het bord boven gemeentegrond hangt of staat. De gemeente Breda heeft in 2004 de reclamevergunning afgeschaft. De regels voor reclameuitingen in het centrum van de stad staan in de Binnenstadsverordening. Wat elders kan en mag, is geregeld in de Algemene Plaatselijke Verordening. Overigens is de gemeente wel bezig om de bepaling daarin aan te scherpen zodat ze meer mogelijkheden krijgt om overlast aan te pakken. Volgens een woordvoerder zal dat niet leiden tot een herintroductie van de vergunning.
Voor het plaatsen van een bouwkeet, een steiger of een afvalbak op de openbare grond heeft een ondernemer in veel gemeenten een tijdelijke objectvergunning nodig (of een vergunning voor oneigenlijk gebruik openbare grond). In Arnhem kost een dergelijke vergunning 87 euro, in Almere is dat twee keer zoveel (177 euro). In Amstelveen is een vergunning niet nodig voor kleine objecten (minder dan vijftien vierkante meter) die korter dan een maand blijven staan, zolang maar aan een aantal algemene voorwaarden wordt voldaan (niet bij een brandkraan bijvoorbeeld, of op een invalidenparkeerplaats). Blijft het object langer dan een maand, dan moet een ondernemer dat melden (ook wanneer er meerdere dingen staan). Pas na een half jaar is een vergunning nodig (70 euro).
16
FORUM #06/26.03.09
Johan van den Hout, wethouder in Tilburg:
‘We zijn van de afdeling meedenken’ De gemeente probeert ervoor te zorgen dat het terugdringen van de regeldruk een vast onderdeel wordt van het reguliere werk. Diensten moeten erover rapporteren in hun eindejaarsverantwoording. Ambtenaren hebben instructies gekregen. Wie in Tilburg een vergunningaanvraag indient die niet aan de regels voldoet, krijgt niet meer automatisch een afwijzingsbrief maar wordt eerst gebeld als hij via een simpele aanpassing wel aan de eisen kan voldoen. Van den Hout: “Bij iedereen hier moet het bewustzijn ontstaan dat we niet meer van de afdeling nee zeggen zijn, maar van de afdeling meedenken en mogelijk maken.” De gemeente is ook bezig om de dienstverlening aan ondernemers verder te stroomlijnen. Sinds drie jaar is er een frontoffice waar ondernemers in principe met al hun zaken terecht kunnen, maar de gemeente wil kijken hoe die beter en sneller kan werken. Tilburg was ook vroeg met het invoeren van een dwangsomregeling die ervoor moet
foto: ton poortvliet/hh
Tilburg was er vroeg bij, in zekere zin zelfs te vroeg. De gemeente had haar administratieve lasten al door laten lichten voordat de subsidieregeling van de rijksoverheid hiervoor openging. “Daarvoor hadden we die regeling niet nodig”, zegt wethouder Johan van den Hout. De vrij minutieuze operatie leverde maar liefst 540 voorstellen op hoe de lasten voor ondernemers en burgers omlaag konden. En alsof dat nog niet genoeg was, deed Tilburg ook nog eens een oproep om onredelijke regelgeving te melden op een apart Meldpunt Stofkam. Vorig jaar wist de gemeente al ruim tweehonderd van de reductievoorstellen door te voeren. Dit jaar volgen er nog eens zo’n honderdvijftig. Concreet betekent dat een flinke opruiming in de vergunningenkast. De ventvergunning, de reclamebordenvergunning en de tijdelijke objectvergunning verdwenen. Voor andere werd de geldigheidsduur verlengd.
Uitstalvergunning Voordeel: Tot 230 euro Een speeltoestel voor kinderen, een kippengril of een bak met groenten of fruit. Een ondernemer die iets buiten zijn deur zet, hoe klein dan ook, moet in veel gemeenten een uitstalvergunning aanvragen. In Hoorn kost die 11 euro, in Eindhoven 69 en in Amsterdam Oud Zuid maar liefst 230. De gemeente Wassenaar schafte de vergunning twee jaar geleden af. Op de site van de gemeente staan vijf algemene regels die ondernemers in acht moeten nemen zoals het waarborgen van vrije doorgang voor voetgangers en hulpverleners. Wie niet aan de regels kan voldoen en wel iets voor zijn winkel wil zetten, heeft wel een vergunning nodig (17 euro). Een aanvraag daarvoor is nog niet ingediend. De bedragen in dit overzicht zijn gevonden via een kleine steekproef. Het is goed mogelijk dat het voordeel van afschaffing in sommige gemeenten nog aanmerkelijk hoger ligt.
17
FORUM #06/26.03.09
Goed in Tilburg • Gestructureerde aanpak • D wangsomregeling laat beslissen • C ultuurverandering medewerkers
zorgen dat de gemeente zelf niet te lang wacht met het beslissen over vergunningaanvragen. De regeling die het kabinet volgend jaar pas voor alle gemeenten wil invoeren, is in Tilburg al sinds begin 2008 van kracht voor zes vergunningen, waaronder die voor milieu en horeca. Wie langer moet wachten dan de termijnen die daarvoor in de wet zijn opgenomen, krijgt twintig euro per dag tot een maximum van duizend euro. Tot nu toe heeft de gemeente nog niks hoeven te betalen, zegt wethouder Van den Hout. “Het ging ons ook vooral om de preventieve werking.”
