Kwaliteit van leven integrale aanpak verduurzaming van Eindhoven
Vanessa Silvertand Programmaleider Duurzaamheid 8 september 2015
Wat ga ik vertellen? • 15 minuten:
verduurzaming vanuit ruimtelijk domein:
werken aan een goede kwaliteit van leven, integraal, gebiedsgericht en vraag gestuurd. stand van zaken en een aantal concrete projecten
• 15 minuten:
collegeproduct duurzaamheid, 4 prioriteiten: energie, bouwen & wonen, mvo en duurzame mobiliteit. doelstellingen en een aantal concrete projecten
Duurzaamheid in Eindhoven Wat willen we? Een goede kwaliteit van leven in Eindhoven nu en in de toekomst
Hoe doen we dat? Integraal, gebiedsgericht en vraaggestuurd
Hoe bepalen we wat dat is? TNS als kader, stadstypologieën als behapbare thema´s
Ruimtelijk domein en kwaliteit van leven Raadsprogramma Collegeproduct of paragraaf Aspecten kwaliteit van leven basis op orde (schone, veilige en klimaatadaptieve stad) inrichting van de stad (mobiele, bewegingsvolle en groene stad) ketens in de stad (energie, afval en voedsel) gebruik en beleving (economische en sociale stad)
E,C&S sport MV
Openbare Ruimte openbare groen water milieu ruimte
Ruimtelijke inrichting verkeer wonen grond RO dzh
Tongelre 2016 Raadsprogramma Collegeproduct of paragraaf
E,C&S sport
maatschappelijk vastgoed
Openbare Ruimte openbare ruimte
groen
water
milieu
onderzoek kansen klimaatadaptatie bij toekomstverkenning Kanaalzone
toezien op nakomen afspraken ministerie van I&M m.b.t. kneplunten spoor Hofstraat
verkeer
Ruimtelijke inrichting wonen RO dzh grond
Aspecten kwaliteit van leven basis op orde (schone, veilige en klimaatadaptieve stad)
regulier beheer en onderhoud
onderzoek kansen klimaatadaptatie bij toekomstverkenning Kanaalzone
inrichting van de stad modernisering IJzeren man (mobiele, bewegingsvolle en groene stad)
Doornakkers: open maken van verborgen openbare ruimte knelpunt Geestenberg: Kas voor stadslandbouwdoel strandt vanwege regels best.plan (groen) bouwwerk & aansprak elijk (veiligheid)
op verzoek ondersteuning leveren aan bewonersinitiatieven zoals aanleg trapveldje, crossbaantje
ketens in de stad (energie, afval en voedsel)
gebruik en beleving (economische en sociale stad)
knelpunt renovatie en Geestenberg: uitbreiding nieuwbouw schoolgebouwen: moestuinen in openbare te weinig geld voor duurzame ruimte maatregelen NRE gebouw slim verduurzamen onderzoek energiebesparing maatschappelijk vastgoed uitvoeren maatregelen zzp buurtcentrum Doornakkers Tongelre United (PSV, onderzoek naar efficientere gemeente e.a.): sporten & inzet maatschappelijk ontwikkeling sociale vastgoed vaardigheden Sportformule: sporten met jongeren
Berenkuil graffiti evenement
onderzoek naar verkeersafwikkeling de Laak i.r.t. herinrichting Vestdijk en ambitie ontlasten Tongelrestraat van auto's
prestatie-afspraken 2016 i.r.t. renovatie Doornakkers energiepakket
Tijdelijk park en pluktuin op Tongelrese Akkers
ondersteuning inbraakpreventieteams
Voorbeeldproject Raadsprogramma Collegeproduct of paragraaf
E,C&S sport
Aspecten kwaliteit van leven basis op orde (schone, veilige en klimaatadaptieve stad) inrichting van de stad (mobiele, bewegingsvolle en groene stad)
kans
Openbare Ruimte openbare ruimte
groen
leegs taand vas tgoed wordt niet ges loopt
stadspark als openbare ruimte
fraai Gender stadspark boven de wordt grond aangelegd
groen in bebouwing niet idem meegenomen
idem
ketens in de stad (energie, afval en voedsel)
bouwbes luit kans 2014 en niet meer dan dat
kans
gebruik en beleving (economische en sociale stad)
leefbaar centrum
idem
kans
Ruimtelijke inrichting
MV
idem
water
idem
milieu
verkeer
wonen
grond
RO
dzh
hoge te hoge kans/kans parkeernorm parkeernorm = slechte luchtkwaliteit
stadspark stadspark en en Gender, kans Gender voor woningbouw
hoge kans/kans parkeernorm nodigt niet uit tot bewegen kansen voor compacte WKO woningen, kansen voor nieuwbouw, renovatie alleen bouwbesluit
stadspark stadspark, te hoge parkeernorm, kans voor woningbouw kans kans voor energie, warmtenet, materialen en stadslandbouw
woningbouw waar vraag naar is
minder kansen leefbaar voor centrum woningbouw elders/verkoop gemeente gronden
leefbaar centrum
Aandachtspunten komende tijd • Duurzaamheid integreren in intake en anterieure overeenkomsten • Gezamenlijk (ruimtelijk) wensbeeld van de stad: workshop PL&GM, mogelijk eerste aanzet tot omgevingsvisie • Complexe projecten met grote impact aan programmeertafel
Voorbeeldprojecten integraal en duurzaam • Innovatieve, integrale, duurzame aanbestedingen: Openbare verlichting en Slim Verduurzamen Gemeentelijke Gebouwen
• Aanpak klimaatadaptatie • Verkeer: aantal projecten • De enzymfabriek
Innovatieve, integrale, duurzame aanbesteding openbare verlichting Wij gaan samen werken met: • marktpartijen die gebruik makend van quadruple helix • ter verbetering van de kwaliteit van leven
• op innovatieve wijze de openbare verlichting gaan regelen, voor eind 2015 kiezen we consortium Samenwerkingsovereenkomst geldt de 1e 5 jaar voor max. 10 gebieden.
Raad betrokken in werkgroep, binnenkort weer bijeenkomst.
Innovatieve, integrale, duurzame aanbestedingen: SVGG
• gebouwen aanbesteden in co-creatie met de markt • Honderden geïnteresseerden in verkenningsfase • Bedrijven uitgedaagd innovatieve ideeën in te dienen voor verduurzaming • TNS, best value procurement, samenwerken/partnerschap • Dekkingsmiddelen conform gemeentebegroting (o.a. onderhoud, energie, schoonmaak), besparing door efficiënter werken
Aanpak klimaatadaptatie • waterberging en wateropslag • Vanuit hittestress ook rol voor groen • nu integrale aanpak bij herinrichting: ontharden en vergroenen • Per half 2015 inzet AST (adaptatie support tool) • In uitvoeringsprogramma groen 2016: integrale aanpak en acties
verkeer • Eindhoven op weg
• Slim en duurzaam maatregelenpakket ter verbetering van de bereikbaarheid in Zuidoost Brabant: met rijk, provincie en regio
• Parkeernorm: flexibel en reëel, integraal bekijken wat nodig is • Challenge variant Eindhoven Airport: met omgeving opgesteld (Brainport Industries, milieubeweging, Airport, gemeente enz), als integraal onderdeel van Noord-west Eindhoven
Enzymfabriek huishoudelijk afval
In voorbereiding door Cure
•in: huishoudelijk afval (behalve papier en tuinafval) Afval wordt in een reactor behandeld met enzymen en gescheiden in organisch materiaal en ander materiaal. 90% van organisch materiaal wordt omgezet in biovloeistof
• uit: biogas, geschikt voor het aardgasnet & grondstoffen (metalen en kunststoffen) Voordelen: klantvriendelijker, minder ruimtebeslag, meer hergebruik en de productie duurzaam groen gas (10 miljoen m3/jaar) Rol gemeente: werkgelegenheid en link met innovatie in omgeving
Collegeproduct duurzaamheid Raadsprogramma Collegeproduct of paragraaf Aspecten kwaliteit van leven basis op orde (schone, veilige en klimaatadaptieve stad) inrichting van de stad (mobiele, bewegingsvolle en groene stad) ketens in de stad (energie, afval en voedsel) gebruik en beleving (economische en sociale stad)
E,C&S sport MV
Openbare Ruimte openbare groen water milieu ruimte
Ruimtelijke inrichting verkeer wonen grond RO dzh
Collegeproduct duurzaamheid
Doel: verankeren duurzaamheid in organisatie Prioriteiten 2015-2018:
energie bouwen & wonen mobiliteit MVO
Duurzame mobiliteit Medewerkster = onderdeel van afdeling verkeer. Taken:
• Slimme mobiliteitsoplossingen • Stimuleren alternatieve brandstoffen en vulpunten • Samen met verkeersmaatregelen die openbaar vervoer, fietsen en lopen stimuleren • Elektrische vervoer/laadinfra
Maatschappelijk verantwoord ondernemen • MVO bij MKB in de stad: keurmerk, co-do.net en team impuls
• MVO eigen organisatie: ISO 26.000, MVO werkprogramma en jaarverslag • Verankering duurzaamheid eigen organisatie: TNS workshops
• Verankering duurzaamheid in de stad: NDE en 040duurzaam.nl
Keurmerk duurzame ondernemer • Jaarlijkse uitreiking keurmerk duurzame ondernemer • Ondernemers platform/website co-do.net • team impuls: betrokken ondernemers • Koppeling bedrijventerreinvisie
040duurzaam.nl Regionaal platform met website als basis. Doelen: - Informeren: projecten, activiteiten en regionale agenda, waarmee we ook een podium bieden voor succesverhalen en goede projecten.
- Verbinden, stimuleren en op gang helpen Aansluiten bij landelijke platform Nudge
Betrekken partners en burgers Lancering waarschijnlijk november
Natuur en duurzaamheidseducatie • Basisscholen: beschikbare projecten inzichtelijk • Stimuleren NDE teams per school en actief informeren betrokkenen • Nagaan behoefte VO • link met 040duurzaam.nl waardoor NDE verbreed wordt naar wijkgerichte aanpak • Aanjagen van een stadsdekkend aanbod • (tijdelijk) financieel ondersteunen waar aanbod ontbreekt • Verbreding naar activiteiten en educatie bij inwoners en bedrijventerreinen: b.v. operatie Steenbreek
Bouwen en wonen
Bouwen en wonen • lezing Karl-Henrik Robert: (o.a.) Woonbedrijf enthousiast • Woonbedrijf en gemeente implementeren TNS en trekken de duurzame samenwerking met de woningbouwcorporaties (later ook Thuis) • Strategische (duurzaamheids)doelen voor woco’s en gemeente • Doelen worden strategieën en acties die o.a. vertaald worden in inkoop, aanbesteding en bouwopdrachten. • Bouwbedrijven komen steeds vaker in aanraking met TNS eisen en verdiepen zich erin om opdrachten binnen te halen (Dura Vermeer, Heijmans, Stam + de Koning, Volker Wessels). • O.a. bouw stadspoort Landbouw, SVGG, Aireywijk van Woonbedrijf
Bouwen en wonen • Green deal smart energy city met o.a. EZ (inbrengen nieuwe innovaties) Wij zetten in op Strijp S (herontwikkeling smart grid) en Eckart-Vaartbroek (opschalen en massa maken). Wij zetten in op duurzaamheid in brede zin! Eckart-Vaartbroek en Strijp S ook ingediend bij EU project ICT & energie (Triangulum)
• Green deal 0 op de meter (realisatie energieneutrale woningen) O.a. met provincie, industrie, bouwbedrijven, energie coöperaties, onderwijs, banken Integrale aanpak o.a. door inzetten Woonconnect. Rol gemeente: bewustwording en actie bij marktpartijen, concepten toepassen Hier kiezen we o.a. voor Doornakkers en nu ook particuliere woningen.
Energie In de stad Eindhoven wordt 100% duurzame energie gebruikt die waar (financieel en technisch) mogelijk, in de stad zelf opgewekt wordt (2035-2045).
Wat doen we ervoor? Besparen, opwekken, opslaan • Enkele jaren geleden meerdere stadsbrede expertsessies • Roadmap energie
• 3 stadsbrede werkgroepen:
energietransitie (gedrag) energiesystemen (techniek) energie infrastructuur
Samen met o.a. Brainport, TU/e, woco’s, netbeheerders
Wat doen we ervoor? Besparen, opwekken, opslaan besparen Woningen: particulier en woningbouwcorporatiebezit (green deals, Triangulum, energielening) Bedrijven: energiescans voor bedrijven, stimuleren lokale energieproductie
concrete doelen 2015-2018 minstens 200 nul-op-de-meter woningen 3.000 bedrijven doen energiescan en minimaal 50% voert maatregelen uit gemeentelijke organisatie bespaart 2% per jaar
Energie: besparen, opwekken, opslag Opwekken biomassa (hout 3x, bioline 1x, vergisting)
warmte-koude opslag (TU/e, Sanergy, utiliteit nieuwbouw) geothermie wind
zon (PV) belangrijk voor Eindhoven: inzetten op innovatie
Opslag
staat in de kinderschoenen, inzetten op innovatie, Eindhoven aanbieden als living lab
biomassa Totaal vermogen bio-energie (thermisch + elektrisch)
MWth+e
14 12 10 8 6 4 2 0
Zonne energie (PV) Gemeentelijke gebouwen: Dit jaar circa 800 panelen op Mercado en Ottenbad Ondersteuning energiecoöperaties 040Energie en Morgen Groene Energie Overleg met woningcorporaties over grootschalige toepassing op huurwoningen
Vermogen PV-panelen per inwoner
Wp/ inwoner
80 60 40 20 0
Voorbeeld uit de stad: KPN datacenter • Locatie HTC
• Eerste operationele CO2 negatieve datacenter • Gebouwd volgens cradle to cradle principes • Winnaar van de ICT milieu award
Voorbeeld: aanpak Strijp Strijp: Strijp S,T, R en Vredeoord (voormalige Philipsterreinen) Vanuit lokale regie met partijen kijken hoe Strijp energieneutraal te maken
Energieneutraal worden maakt grote transitie van infrastructuur noodzakelijk Er gebeurt al veel op energiegebied op Strijp: netten (gas, elektra, warmte, water) zijn onderling verbonden, verschillende installaties (wko, biomassa) Opslag gaat grote rol spelen Innovaties, living lab, mogelijk Europese subsidie Strijp kan het startpunt worden voor een lokaal smart multiple energy system
Informeren/betrekken raad • Jaarlijkse begrotingscyclus: kadernota, begroting, jaarrekening
• Intern MVO jaarverslag • Jaarlijks stadsbreed successenoverzicht
• 1 keer per jaar RIB met factsheets: meer dan in begroting • Meer? Op verzoek van de raad kunnen we informatie en discussie bijeenkomsten aanbieden.
TNS filosofie
Gemeentelijke uitgangspunten 1)
We gaan zuinig om met energie en kiezen voor groene energie.
2)
We kiezen voor recyclebare materialen of materialen die door de natuur
afgebroken kunnen worden. 3)
We gebruiken producten die geen schade toebrengen aan mens en milieu.
4)
We gaan zuinig om met de natuur en breiden die waar mogelijk uit.
5)
We gaan uit van de eigen kracht van onze inwoners en zorgen voor hen waar het even moeilijk mee gaat. Mensen in de rest van de wereld ondervinden geen nadelen van ons handelen en waar mogelijk verbeteren we hun kwaliteit van leven.
Raakvlakken binnen gemeente • Inkoop en aanbesteding • (grond)verkoop
• Subsidies en vergunningen • (ver)bouwen, aanleg • Beheer en onderhoud
• Verkeer/mobiliteit • Groenbeleid, waterbeheer, bodemsanering • Sociaal beleid: meedoen/participatie, armoede
TNS aanpak
biomassacentrales
financiën €750.000 voor programma • Bijna €550.000 is voor kosten van personeel: programmaleider, projectleider energie, projectleider mvo, coördinator duurzame mobiliteit, NDE medewerker (33%), communicatiemedewerker, mvo coördinator, energiemanager, uren TNS trainers.
• Iets meer dan €200.000 is projecten geld: nudge (onderhoud en licentiekosten), keurmerk (uitreiking, locatie etc), onderzoeken (bv scholen of energie coöperaties), trainingen & excursies (locatie, vervoer etc), communicatie (bv. drukwerk en publicaties)
