Patiënteninformatie
Kruidenlijst Informatie van de diëtist als u minder of geen zout moet gaan gebruiken
Inhoudsopgave Pagina Algemeen 4 Wat zijn kruiden en specerijen? 5 Hoe gebruikt u deze lijst? 5 Bouillon en soepen 7 Vlees 7 Kip 8 Vis 8 Vegetarische gerechten 8 Groente 8 Aardappels 10 Eénpansgerechten 10 Oosterse gerechten 11 Andere smaakmakers 11 Algemeen mengsel 12 Italiaans mengsel 12 Indiaas kruidenmengsel 12 Kruidig pepermengsel 12 Mexicaans mengsel 13 Tot slot 14
3
Kruidenlijst Informatie van de diëtist als u minder of geen zout moet gaan gebruiken. U heeft een afspraak in Tergooi gehad voor een behandeling. Onze artsen en medewerkers doen er alles aan om u met de beste zorg te omringen en uw bezoek aan het ziekenhuis zo aangenaam mogelijk te maken. Ter voorbereiding op uw afspraak informeren we u met deze folder over de gang van zaken rondom de kruidenlijst. Daarnaast zetten we een aantal praktische zaken en nuttige informatie voor u op een rij. Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen? Achterop vindt u de contactgegevens van de betreffende afdeling. De medewerkers van de afdeling of uw behandelaar beantwoorden uw vragen graag.
Algemeen Deze kruidenlijst is bedoeld voor mensen, die minder of geen zout moeten gaan gebruiken. Zout is een smaakversterker. Dat wil zeggen dat zout de natuurlijke smaak van een gerecht beter laat uitkomen. Wanneer u gewend bent om tijdens het koken zout toe te voegen, dan zult u het zout beslist missen als u het niet meer gebruikt. Het lijkt dan of er geen smaak meer aan het eten zit. Gelukkig zal u na enige tijd beter gaan proeven; dit duurt alleen bij de één langer dan bij de ander. Om het eten de eerste tijd smakelijker te maken krijgt u deze kruidenlijst. U zult merken dat meer kruiden gebruiken niet betekent dat het eten scherper van smaak wordt. Wel komt er méér smaak aan. Hopelijk wordt de overgang dan iets makkelijker voor u.
4
Wat zijn kruiden en specerijen? Kruiden zijn aromatische planten, die in streken met een gematigd klimaat groeien. Ze zijn over het algemeen sappig en groen. Hun bladeren, bloemen, zaden en wortels worden (vers of gedroogd) gebruikt om in allerlei gerechten te verwerken. Voorbeelden van kruiden zijn tijm en bieslook. Specerijen komen uit tropische landen. Ze worden zelden vers gebruikt. Het zijn gedroogde zaden, bessen, bast of wortels van meestal struiken of bomen. Hun smaak en geur zijn over het algemeen wat zwaarder en exotischer dan die van groene kruiden. Voorbeelden van specerijen zijn kaneel en kruidnagel. Voor het gemak gebruiken we in het vervolg het woord ‘kruiden’ als we kruiden en specerijen bedoelen. Vroeger werden kruiden onder andere gebruikt vanwege hun geneeskrachtige werking. Maar van oudsher geven kruiden ook aroma aan ons eten en zorgen ze voor afwisseling in smaak.
Hoe gebruikt u deze lijst? Er zijn veel verschillende soorten kruiden te koop. Als u niet gewend bent om kruiden te gebruiken en u wilt dit leren, dan zal dat zeer verwarrend zijn. Welke kruiden smaken nu goed bij welke gerechten? Deze kruidenlijst is bedoeld om u een eindje op weg te helpen. Goed ‘kruiden’ is beslist niet moeilijk wanneer u zich aan een aantal regels houdt. 1. Gebruik kruiden van een goede kwaliteit, koop kleine hoeveelheden tegelijk en bewaar ze goed afgesloten op een droge en liefst donkere plaats. 2. Gebruik niet te veel, een klein mespuntje is meestal voldoende. Als u daarna het gerecht proeft, kunt u altijd nog iets meer toevoegen. 3. Begin met één kruid per gerecht en combineer het pas een volgende keer met een ander kruid, zodat u eerst de smaak goed leert kennen. In de kruidenlijst staan ook een paar goede combinaties vermeld, maar de meeste zult u zelf ontdekken met uitproberen in de keuken. 5
Hieronder begint de kruidenlijst. Er staan verschillende gerechten genoemd waarachter geschikte kruiden staan vermeld. Deze lijst is verre van volledig. Al doende zult u merken dat de mogelijkheden onbeperkt zijn. Bovendien zult u het ene kruid smakelijker vinden dan het andere. Smaken verschillen en dat is maar goed ook. U kunt zelf kiezen of u verse of gedroogde kruiden neemt. Gedroogde kruiden zijn wat sterker van smaak dan de verse soorten. U heeft er dus wat minder van nodig. Veel succes!
6
Bouillon en soepen Bouillon: basilicum, bieslook, dragon, foelie, laurier, lavas, majoraan, peper, peterselie, rozemarijn, selderij, tijm. Bruine bonensoep: bieslook, bonenkruid, cayennepeper, knoflook, kruidnagel, laurier, majoraan, nootmuskaat, oregano, paprikapoeder, peper, peterselie, salie, selderij, tijm. Erwtensoep: basilicum, bieslook, bonenkruid, dille, dragon, kervel, majoraan, peper, peterselie, rozemarijn, salie, selderij, tijm. Groentensoep: basilicum, bieslook, bonenkruid, dille, kervel, laurier, lavas, majoraan, peper, peterselie, rozemarijn, selderij,tijm. Kippensoep: basilicum, foelie, knoflook, majoraan, peper, peterselie, rozemarijn, selderij, tijm. Tomatensoep: basilicum, bieslook, cayennepeper, dragon, foelie, kervel, knoflook, kummel, laurier, mint, oregano, paprikapoeder, peper, rozemarijn, salie, selderij, tijm.
Vlees Biefstuk: knoflook en zwarte peper en tijm. Gehakt: kerrie en knoflook, majoraan en tijm en knoflook, nootmuskaat, oregano, ui, natriumarme vleeskruiden. Kalfsvlees: majoraan en tijm, basilicum, dragon, kervel. Lamsvlees: kaneel en kerrie, rozemarijn en tijm, basilicum, dragon, knoflook, majoraan, oregano, mosterdpoeder, Italiaanse keukenkruiden. Lever: gemberpoeder en kerrie, basilicum, majoraan, tijm, paprikapoeder, rozemarijn, vleeskruiden. Rundvlees: cayennepeper, gemberpoeder, kerrie, paprikapoeder, zwarte peper, tijm, vleeskruiden. 7
Stoofvlees: kruidnagel en laurier en tijm, rozemarijn en tijm, gemberpoeder, kerrie, knoflook, majoraan, zwarte peper, paprikapoeder, vleeskruiden. Varkensvlees: majoraan en tijm, basilicum, bonenkruid, oregano, vleeskruiden.
Kip Kip: dragon en kervel, gemberpoeder en kaneel, kerrie, paprikapoeder, tijm.
Vis Gebakken vis: bieslook en peterselie, basilicum, dille, knoflook, tijm. Gestoofde vis: basilicum en witte peper en peterselie en selderij en tijm, dille en dragon en peterselie, bieslook, gemberpoeder, kervel, knoflook, mosterd-poeder, natriumarme mosterd.
Vegetarische gerechten Tahoe/tempé: chilipoeder, kerrie, ui en knoflook. Eiergerechten: bieslook en kervel en peterselie, basilicum, dille, kerrie, selderij, tijm. Kaasgerechten: basilicum en knoflook en tijm, knoflook en oregano, bieslook, cayennepeper, chilipoeder, kerrie, kervel, majoraan, paprikapoeder.
Groente Andijvie: kerrie, nootmuskaat, tijm, ui. Aubergines: basilicum en oregano en tijm, kerrie, knoflook, rozemarijn. Bietjes: dille, gemberpoeder en kruidnagel en laurier, tijm.
8
Bleekselderij: basilicum, bieslook, chilipoeder, kerrie, paprikapoeder, tijm. Bloemkool: dille, dragon, kerrie, kervel, nootmuskaat, rozemarijn, paprikapoeder, tijm. Broccoli: kerrie, nootmuskaat, oregano, tijm. Bruine bonen: bonenkruid en tijm, chilipoeder en oregano en tijm en paprikapoeder, cayennepeper, knoflook, majoraan, ui. Champignons: basilicum en tijm, bieslook, dragon, kervel, knoflook, majoraan, oregano, peterselie, rozemarijn. Courgettes: basilicum en tijm, bieslook, dille rozemarijn. Doperwten: basilicum, bieslook, bonenkruid, dille, kervel, majoraan, peterselie. Komkommer: basilicum, bieslook, dille, dragon, paprikapoeder. Kool (wit en groen): rozemarijn en tijm, bonenkruid, kerrie, nootmuskaat, paprikapoeder. Paprika: basilicum, bonenkruid, majoraan, oregano, tijm. Peultjes: basilicum, bieslook, dille, kervel. Prei: kerrie, peterselie, tijm. Rode kool: gemberpoeder, kaneel en kruidnagel en laurier, ui, zwarte peper. Sperziebonen: bonenkruid en nootmuskaat, peterselie, selderij. Spinazie: basilicum en knoflook, dille, nootmuskaat, zwarte peper. Sla: bieslook en dragon, kervel, knoflook, peterselie, tijm.
9
Spruitjes: nootmuskaat en tijm, bonenkruid, majoraan, rozemarijn. Taugé: gemberpoeder en kerrie en knoflook, paprikapoeder. Tomaten: basilicum en oregano en tijm, bieslook en dille, rozemarijn en tijm, majoraan, selderij. Tuinbonen: bonenkruid en peterselie, dragon, majoraan. Witlof: paprikapoeder, nootmuskaat, dragon. Witte bonen: rozemarijn en tijm, basilicum, bonenkruid, majoraan, nootmuskaat, oregano, peterselie. Wortels: dragon en kervel, peterselie, selderij. Venkel: nootmuskaat, paprikapoeder en tijm. Zuurkool: basilicum, kerrie, kruidnagel, paprikapoeder.
Aardappels Aardappelpuree: bieslook en kerrie, bieslook en paprikapoeder, nootmuskaat, peterselie, rozemarijn. Aardappelsalade: basilicum, bieslook, bonenkruid, cayennepeper, dille,dragon, kervel, knoflook, kruidnagel, kummel, majoraan, mint, paprikapoeder, peper, peterselie, salie, selderij, tijm. Gebakken aardappels: bieslook, dille, kerrie, kummel, peper, peterselie.
Eénpansgerechten Hutspot: dille, kerrie, kummel, laurier, majoraan, mint, peper, salie, tijm. Macaroni/spaghetti: cayennepeper, knoflook, oregano, paprikapoeder, ui, peper, tijm. 10
Stamppot boerenkool: peper, nootmuskaat, kruidnagelpoeder. Stamppot rauwe andijvie: nootmuskaat, peper, kerrie.
Oosterse gerechten Oosterse gerechten: chilipoeder, gemberpoeder, kerrie, knoflook, komijn. • • • • • • • • • • • • •
De volgende oosterse specerijen bevatten geen zout: kardamon; djinten; kentjoer; ketoembar; koenjit; laos; knoflookpoeder; uienpoeder; lombok (spaanse peper); sereh; paprikapoeder; curry powder.
Andere smaakmakers De meeste kant-en-klare kruidenmengsels bevatten zout, bijvoorbeeld vleeskruiden, kipkruiden, nasikruiden en mixen voor allerlei éénpansgerechten. Ook zeezout, mineraalzout, uienzout, knoflookzout en selderijzout kunt u beter niet nemen als u een natriumbeperkt dieet heeft. Er zijn kruidenmengsels te koop, waarin geen zout is verwerkt, zoals het kruidenbuiltje van Honig en het kruidenmengsel van Bonusan. Kijk hiervoor op de verpakking. Bij de lijst met ingrediënten mag geen zout vermeld zijn. Ui, prei, wortel en knoflook kunnen uw gerechten extra pit geven. U kunt ook zelf een kruidenmengsel maken. Hieronder vindt u enkele voorbeelden. Deze kruidenmengsels smaken lekker bij vlees, vis, rijst- en deegwarengerechten, soepen, sausen. Meng alle kruiden goed door elkaar en bewaar ze in een gesloten potje, liefst op een donkere plaats. 11
Algemeen mengsel • • • • • • •
één eetlepel paprikapoeder; één theelepel gemalen peper; één theelepel uienpoeder; één theelepel knoflookpoeder; één theelepel mosterdpoeder; één theelepel nootmuskaat; één theelepel gemalen ketoembar.
Italiaans mengsel • • • • •
één theelepel oregano; halve theelepel knoflookpoeder; halve theelepel uienpoeder; halve theelepel gedroogde peterselie; kwart theelepel basilicum.
Indiaas kruidenmengsel • • • • • • •
één theelepel gemalen kardemon; één theelepel gemalen djinten; één theelepel kerriepoeder; halve theelepel kaneel; halve theelepel gemalen ketoembar; kwart theelepel nootmuskaat; kwart theelepel gemalen kruidnagel.
Kruidig pepermengsel • • • • •
12
drie eetlepels gemalen peper; één theelepel gemalen tijm; één theelepel paprikapoeder; halve theelepel knoflookpoeder; halve theelepel uienpoeder.
Mexicaans mengsel • • • • • •
één theelepel chilipoeder; één theelepel djinten; halve theelepel paprikapoeder; halve theelepel fijngestampte gedroogde rode pepertjes; kwart theelepel knoflookpoeder; kwart theelepel uienpoeder.
In de dieethoek van de supermarkt en bij het reformhuis kunt u allerlei natriumarme smaakmakers vinden. Voorbeelden zijn natriumarme bouillon, natriumarme soep, natriumarme Aromat, natriumarme mosterd, natriumarme tomatenpuree, natriumarme ketjap, natriumarme sambal en natriumarme augurken. In al deze dieetproducten is dieetzout verwerkt. In dieetzout is het natrium vervangen door kalium en andere mineralen. Overleg met uw arts of diëtist of u deze produkten kunt gebruiken.
13
Tot slot Als u vragen heeft over uw voeding kunt u altijd uw diëtist raadplegen. Namens de afdeling Diëtetiek, telefonisch bereikbaar via nummer: • locatie Blaricum, T 088 753 22 60 • locatie Hilversum, T 088 753 17 00
© Tergooi 000227332 19022015
14
15
T 088 753 1 753 www.tergooi.nl Locatie Blaricum Rijksstraatweg 1 1261 AN Blaricum Locatie Hilversum Van Riebeeckweg 212 1213 XZ Hilversum Locatie Weesp C.J. van Houtenlaan 1b 1381 CN Weesp
