Kroatische studenten. klaar voor nieuwe kansen in EU

t ran sfe r

vakblad over internationalisering in het hoger onderwijs

Kroatische studenten

8

jaargang 20 | juli/augustus 2013

klaar voor nieuwe kansen in EU

kenmerk internationalisering is hard werken | rankingdeskundige waarschuwt voor gevaarlijke ontwikkeling | kroonlid barbara baarsma over belang ser-advies | bezuinigingen treffen internationalisering opnieuw

8 Transfer is een onafhankelijk vakblad over internationale samenwerking in het hoger onderwijs en onderzoek. Transfer is ook online: www.transfermagazine.nl. Transfer is een uitgave van de Nuffic, de Nederlandse organisatie voor internationale samenwerking in het hoger onderwijs. Verschijnt acht keer per jaar. Redactie Els Heuts (hoofdredacteur), Annelieke Zandvliet en Ralph Aarnout Aan dit nummer werkten mee Wammes Bos, Annemieke Bosman, Han van der Horst, Yvonne van de Meent, Martine Postma, Ellen Touw, Simon Trommel Beeld Guido Benschop/Hollandse Hoogte, Niels Bongers, David van Dam/HH, Dimitar Dilkoff/AFP/ANP, EPA/ANP, Henriëtte Guest, Eric Jungrichter, NWO, Diana Scheilen/HH, Martin Siepmann/HH, Simon Trommel, Dirk-Jan Visser/HH, Stephen Wandera/ANP Redactieraad Ries Agterberg (DUB), Sebastiaan den Bak (Nether), Riekele Bijleveld (Universiteit Twente), Patrick Cramers (Codarts), Klaartje van Genugten (Fontys), Joep Huiskamp (TU Eindhoven) Redactieadres Nuffic, Postbus 29777, 2502 LT Den Haag, tel. 070-4260126/4260144/4260122 fax 070-4260399 e-mail [email protected], [email protected], [email protected] Website: www.transfermagazine.nl Abonnementen Transfer is gratis verkrijgbaar. Geïnteresseerden kunnen zich voor een gratis abonnement aanmelden via www.transfermagazine.nl/transfer/ transfer-abonnement. Abonnementenadministratie DUO-tijdschriftenservice Postbus 681 3500 AR Utrecht tel. 030 – 263 1089 Vormgeving en lay-out Sabrina Luthjens BNO en Christina Schürmann (www.makingwaves.nl) Druk Drukkerij Deltahage, Den Haag Overname artikelen Het overnemen en vermenigvuldigen van artikelen uit Transfer is slechts geoorloofd na schriftelijke toestemming van de hoofdredactie. Omslag Ruïnes in de Kroatische stad Split. Foto: iStockphoto Transfer 1, jaargang 21, verschijnt op 26 september 2013

transfer

Mooie

initiatieven

In Twente kunnen studenten zich als buddy aanmelden om komend studiejaar hun internationale campusgenoten wegwijs te maken. Het gaat voorlopig om een proef, maar als die succesvol verloopt, wordt het buddyproject uitgebreid. De universiteit van Maastricht kondigt aan dat zij buitenlandse studenten gratis Nederlandse taallessen wil aanbieden zodat het makkelijker voor hen wordt om te integreren. En in Wageningen wordt het huisvestingsbeleid aangepast: buitenlandse studenten kunnen straks zelf kiezen waar ze willen wonen. Tot nu toe werden zij ondergebracht in twee complexen die uitsluitend bevolkt werden door internationale studenten. In een snel tempo volgen de initiatieven die erop gericht zijn om internationale studenten beter te laten integreren in de Nederlandse samenleving elkaar op. De aanbevelingen van de SER om buitenlandse studenten te binden worden ter harte genomen. “Er zijn mooie initiatieven”, vindt ook Barbara Baarsma, kroonlid van de SER en voorzitter van de commissie die het advies opstelde. “Maar de aanpak is erg versnipperd . Een overkoepelende strategie ontbreekt”, constateert zij in deze Transfer. Het internationaliseringsbeleid van onze oosterburen wordt dan vaak als lichtend voorbeeld genoemd. De Duitse overheid heeft duidelijk gekozen voor het aantrekken van internationaal talent met een ruimhartig aanbod aan beurzen, flinke investeringen in internationalisering, 52 onderwijskantoren in het buitenland en een webportal ‘Make it in Germany’. Dat vormt een groot contrast met het beleid van de Nederlandse overheid die voor de tweede keer in korte tijd bezuinigt op internationalisering. Twee jaar geleden sneuvelde het Huygensprogramma dat beurzen verstrekte aan buitenlands toptalent. Nu wordt er flink gekort op de Nuffic en op het budget van de Neso’s, de tien onderwijskantoren in het buitenland. Een aantal daarvan zal moeten sluiten, terwijl zij hun nut hebben bewezen als het gaat om het aantrekken van goede internationale studenten. Volgens de SER moet Nederland nog sterker inzetten op werving van buitenlands talent. De reacties op dat advies zijn positief, nu nog de middelen. els heuts [email protected]

r

i n hou d

8

24-42

12

14

20

Nummer 399 niet altijd slechter dan nummer 201 Niet alleen universiteiten zijn steeds meer bezig met scoren in rankings; ook overheden laten steeds vaker hun hogeronderwijsbeleid erdoor beïnvloeden. De Letse onderwijskundige en rankingdeskundige Andrejs Rauhvargers vindt dat een gevaarlijke ontwikkeling. In een interview met Transfer legt hij uit waarom.

Bezuinigingen treffen opnieuw internationalisering Nieuwe bezuinigingen op het onderwijsbudget maken het voor de Nuffic noodzakelijk om een aantal Neso-kantoren te sluiten. En meer van de onlangs aangekondigde nieuwe bezuinigingen gaan ten koste van internationalisering. De oplossing volgens minister Bussemaker? Meer samenwerken.

Keurmerk internationalisering is hard werken Wageningen Universiteit bemachtigde het vorig jaar als eerste, Maastricht volgde kort geleden. Het bijzonder kenmerk internationalisering wint onmiskenbaar aan populariteit. Transfer peilde de ervaringen met dit nieuwe keurmerk bij vijf instellingen. “Hiermee kunnen we laten zien dat we speciaal zijn.”

De Kroaten komen! Op dit moment weten nog maar weinig Kroatische studenten Nederland te vinden. Maar dat zal vermoedelijk snel veranderen nu het land op 1 juli lid is geworden van de Europese Unie. “Door de ligging in West-Europa en de vele Engelstalige studies is Nederland zeker interessant voor Kroaten.”

En verder 2 Colofon en redactioneel 4 Nieuwsberichten 11Actueel: minder internationale studenten door Brits immigratiebeleid 19 Column Ellen Touw 23 Aanpakken: internationaliseerders aan het werk 24 Kroonlid Barbara Baarsma over SER-advies binden internationale student 26 Bedrijven: internationaal talent gaat niet altijd voor 29 Vliegende Hollander 30 Gelezen 31 Agenda

n i euwsb er ic hten

Kwart Utrechtse studenten ontevreden over hun Engels Een op de vier Utrechtse masterstudenten denkt dat hun Engelse taalvaardigheid op het gebied van spreken en schrijven niet toereikend is. Veel studenten hadden daar in de bachelorfase meer begeleiding bij willen krijgen. Dat meldt DUB, het online medium van de Universiteit Utrecht, naar aanleiding van een onder zoek naar de ervaringen van Utrechtse master studenten met Engelstalig onderwijs. De stichting OER ondervroeg 1.419 masterstudenten. Aan het begin van dit jaar werd eenzelfde onderzoek uitge voerd onder Utrechtse bachelorstudenten. Een kwart van de ondervraagde masterstudenten vindt dat zij in de bachelorfase onvoldoende zijn voorbereid op het spreken en schrijven van academisch Engels. Stichting OER beveelt aan

om studenten in de bachelorfase meerdere malen een paper te laten schrijven en ze presentaties in het Engels te laten geven. Over hun hun lees- en luistervaardigheden zijn de masterstudenten veel positiever. Daar ondervinden zij nauwelijks problemen mee. De helft van de studenten vindt de didacti sche vaardigheden van de docent belangrijker voor de kwaliteit van het onderwijs dan hun beheersing van het Engels. De Engelse taal vaardigheden van docenten beoordeelt driekwart van de geënquêteerden als voldoende. Bij deze beoordeling blijkt de afkomst belangrijk te zijn. Studenten die Nederlands niet als moedertaal hebben, zijn een stuk positiever over het Engels van hun docenten. (EH)

NWO ontbeert

Foto: NWO

internationale strategie

Nederlands lab op Zuidpool

Ontwikkel een nationale strategie om de internati onale activiteiten van NWO steviger te verankeren. Die aanbeveling staat in een evaluatierapport van de wetenschapsfinancier. “Nederlands onderzoek heeft behoefte aan een gecoördineerde Europese agenda”, aldus de commissie. De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) voert haar taak, het selecteren van excellente onderzoekers en onderzoeksvoor

4 | juli/augustus 2013 | transfer

stellen, volgens de evaluatiecommissie uitstekend uit. Ook de internationale reputatie van NWO is goed. De commissie hoorde echter eveneens in Brussel dat NWO, die meerdere onderdelen telt, zelden met één stem spreekt. Pal na de aanbeveling om de internati onale activiteiten van NWO steviger in een nationale strategie te verankeren, wijst de commissie op de circa 700 miljoen euro Europees onderzoeksgeld die op jaarbasis ligt te ‘wachten’ voor Nederlandse onderzoekers in Horizon 2020. De strategische keuzes van de universiteiten zouden de basis moeten vormen voor een Europese onder zoeksstrategie. Staatssecretaris Dekker van OCW zou het ministerie van Economische Zaken, de universi teiten en het bedrijfsleven moeten betrekken bij het vormen van een internationale strategie. Het evaluatierapport bevat ook de aanbeveling om een Chief Scientific Advisor aan te stellen, die de premier en de ministerraad persoonlijk adviseert over activiteiten en beleid op het gebied van weten schap en technologie. Staatssecretaris Dekker zal in het najaar reageren. (AZ)

Niet Erasmus

for All, maar ErasmusPlus ErasmusPlus wordt de naam van het vervolg op het huidige Leven Lang Leren-programma (LLP), meldden Brusselse bronnen vlak voor het ter perse gaan van dit blad. Eind juni sloten het Europees Parlement en de Europese Commissie een principe akkoord over de Europese begroting voor de periode 2014 tot 2020, voor in totaal 960 miljard euro. Hoeveel daarvan voor ErasmusPlus wordt gereser veerd, was nog niet duidelijk. De Europese Commissie wilde het programma ‘Erasmus for All’ noemen, omdat de naam ‘Erasmus’ veel bekendheid geniet en het nieuwe programma naast het onderwijs ook de jeugd- en sportsector omvat. Het Europees Parlement had daarentegen

een voorkeur voor de naam ‘YES Europe’, waarbij YES voor youth, education en sports staat. Al voordat het voltallige parlement en de Europese Raad hadden ingestemd, kondigde de Europese Commissie aan dat er voor het vervolg op het LLP in de begroting voor 2014-2020 14,5 miljard euro gereserveerd wordt. Dat is aanzien lijk minder dan de 19 miljard die de Commissie er in 2011 voor nodig dacht te hebben, waarvan ruim 1 miljard naar het hoger onderwijs zou gaan. Maar 14,5 miljard is wel veertig procent meer dan de huidige begroting. Dit najaar moet de eerste call voor ErasmusPlus worden gepubliceerd. (RA/AZ)

Foto: Stephen Wandera

Nuffic door met NFP en NICHE De Nuffic beheert ook de komende jaren de beurzenprogramma’s NFP en MSP en het capaciteitsopbouwpro gramma NICHE. Er wordt behoorlijk bezuinigd op de uitvoeringskosten, meldt de Nuffic die vorige maand het contract met het ministerie van Buitenlandse Zaken tekende. In de nieuwe fase van de programma’s, die op 1 juli begon, wordt het aantal landen waarvan studenten in aanmer king komen voor een NFP-beurs teruggebracht van 62 naar vijftig. De oorspronkelijke 23 partnerlanden voor NICHE waren al beperkt tot vijftien. Studenten uit Egypte, Jordanië en Libië kunnen voortaan ook een beurs aanvragen in het kader van het MENA Scholarship Programme (MSP). De Nuffic wil een aantal vernieu wingen doorvoeren om de program ma’s beter te laten aansluiten bij de speerpunten van minister Ploumen. Daarnaast is het de bedoeling om de administratieve lasten te vermin deren. Deelnemende kennisinstel

Minister Ploumen bezoekt Uganda

lingen kunnen meedenken over inno vatieve concepten. Minister Ploumen had al aangekon digd het beurzenprogramma voor ontwikkelingssamenwerking te willen ontzien bij haar bezuinigingen. Ook liet zij weten dat voor capaci teitsopbouw in 2017 nog slechts een beperkt budget rest. Over de precieze

bedragen die volgend jaar beschikbaar zijn voor de programma’s wordt meer bekend bij de begrotingsbehandeling dit najaar. Ploumen zegde de Tweede Kamer toe beroepsonderwijs daar waar mogelijk een plek te geven binnen de speer punten van haar beleid, maar ook binnen NICHE en NFP. (AZ)

transfer | juli/augustus 2013 | 5

Kort nieuws De Chinese Zhejiang University onderzoekt de mogelijkheid

een branch campus te openen in Londen. Een overeenkomst voor samenwerking met Imperial College werd eind mei ondertekend.

Branch campuses zijn voor Chinese universiteiten geen onbekend verschijnsel. Veel internationale topuniversi-

teiten bieden opleidingen aan op Chinese campussen, waar Chinese studenten internationale diploma’s behalen.

Een Chinese campus in het buitenland bestaat nog niet.

Maar daarin komt verandering, als het aan Zhejiang university en de Chinese overheid ligt. De gezamenlijke campus

met Imperial College moet in 2015 open gaan. Hierdoor kan Zheijiang verder stijgen in de rankings en kan China haar internationale invloed verder vergroten. (RA) Beurzen voor technisch talent

Het gaat goed met de instroom van Nederlandse studenten in universitaire bèta- en technische opleidingen. Maar deze

opleidingen trekken nog te weinig buitenlandse studenten. Dat vinden de opstellers van het techniekpact, een serie

afspraken tussen bedrijfsleven, onderwijsinstellingen, werknemersorganisaties, regionale overheid en het Rijk.

Om meer buitenlands techniektalent aan te trekken, wil het

bedrijfsleven meer stageplaatsen en traineeships aanbieden aan internationale studenten in technische opleidingen. Bedrijven uit de topsectoren beloven jaarlijks duizend

studiebeurzen ter beschikking te stellen voor excellente Nederlandse en internationale bèta- en technologiestudenten in het hoger onderwijs.

De universiteiten kondigen aan meer samen op te trekken

bij het werven van technische talent in het buitenland. (RA) VK: Detectives sporen studenten op

Het Verenigd Koninkrijk huurt privédetectives in om achterstallige leningen van buitenlandse oud-studenten in te vorderen.

De Student Loan Company (SLC) verstrekt leningen aan zowel Britse als buitenlandse studenten. Zodra oud-

studenten voldoende verdienen, moeten ze hun lening

aflossen. Maar zolang ze niet melden waar ze wonen en

Foto: Martin Siepmann/HH

Chinese campus in Londen

Salzburg

Oostenrijk smeedt allianties tegen Duitse studenten Het Oostenrijkse hoger onderwijs kan de toestroom van studenten uit Duitsland niet langer aan. Minister Töchterle van wetenschap wil Oostenrijkse studenten daarom voorrang geven bij populaire studierichtingen. Een verbod van de EU wil hij voorkomen door allianties aan te gaan met andere Europese lidstaten. Al jaren wil de Oostenrijkse regering de grote toestroom van Duitse studenten beperken. Maar Brussel verhindert dit. Alleen bij medische opleidingen mag Oostenrijk voorlopig buitenlandse studenten weren, omdat anders de kwaliteit van de gezondheidszorg wellicht in het geding raakt. Eind mei kwam de kwestie echter in een ander licht te staan. De Oostenrijkse Hoge Raad kende een Oostenrijkse oud-student een schadevergoeding toe, omdat hij aan zijn overvolle hogeschool minder snel had kunnen studeren dan gepland. De staat moet de oudstudent compenseren voor te veel betaalde collegegeld, extra kosten voor levensonderhoud tijdens zijn studie en gederfde inkomsten. De regering vreest nu een stort vloed van schadeclaims. Töchterle wil universiteiten daarom stimuleren het aantal studenten per opleiding vaker te beperken. Bij populaire studierichtingen moet het bovendien “moge lijk worden om Oostenrijkse studenten voorrang te geven bij toelating”. Töchterle heeft het onderwerp in de Europese Raad ter discussie gesteld en “smeedt alli anties” met landen met vergelijkbare problematiek, zoals Zweden, Denemarken en België, zo laat hij weten. (RA)

hoeveel ze verdienen, kan de SLC de aflossingsprocedure niet opstarten.

De afgelopen vijf jaar is de SLC hierdoor zo’n 60 miljoen

Daarom huurt de dienst detectives in die de studenten

Meer nieuws op www.transfermagazine.nl. Volg Transfer ook op twitter: @Transfer_nl

euro aan aflossingen van EU-studenten misgelopen.

moeten opsporen. Studenten die in de kraag worden gevat, kunnen een extra boete en een gerechtelijke procedure verwachten. (RA)


Volg Transfer op Twitter

Duitse gedragscode voor buitenlands onderwijs Duitse hogescholen en universiteiten moeten bij hun internationale activiteiten allemaal dezelfde kwaliteitsstandaarden hanteren. Bovendien moeten ze nadrukkelijker de Duitse taal en cultuur uitdragen. Dat hebben de koepel van hogeronderwijs instellingen HRK en internationaliseringsorganisatie DAAD vastgelegd in een gedragscode. De kwaliteit van de internationale activiteiten van Duitse hogescholen en universiteiten loopt nog te veel uiteen, vinden de HRK en DAAD. Omdat alleen kwalitatief hoogwaardig studieaanbod stand houdt op de internationale onderwijsmarkt, hebben de organisaties een gedragscode opgesteld. De code schrijft voor dat buitenlandse onderwijs activiteiten aan de kwaliteitseisen van de Duitse instelling én die van het gastland moeten voldoen.

Behaalde kwalificaties moeten zowel in het gastland als aan de Duitse instelling erkend worden. Ook het recht van studenten op inspraak en duidelijke voor lichting wordt vastgelegd. Duitse instellingen mogen voor hun onderwijs in het buitenland niet meer collegegeld vragen dan “nodig en gepast” is voor het aanbieden ervan. Bovendien moeten instellingen nadrukkelijker laten blijken dat ze Duits zijn. Alle studenten moeten in de gelegenheid worden gesteld de Duitse taal te leren en ten minste een deel van het internationale onderwijs moet worden verzorgd door Duitsers, of personeel van Duitse onderwijs instellingen. Instellingen moeten zich bovendien inzetten voor wederzijdse uitwisseling op het gebied van taal en cultuur. (RA)

Foto: Dimitar Dilkoff/AFP/ANP

Dertig Syrische studenten welkom

De Syrische stad Aleppo. xxxxx xxxxx xxxxx

Het Libertas noodfonds wordt geen nieuw leven ingeblazen voor Syrische studenten. Wel krijgen dertig van hen de mogelijkheid om in Nederland een opleiding te volgen via andere beurzenprogramma’s, schrijft minister Timmermans van Buitenlandse Zaken.

Al in oktober vroeg de PvdA het kabinet om honderd Syrische studenten ‘een baken van hoop’ te bieden door het Libertas noodfonds te heropenen. Dat was bedoeld voor studenten die om politieke redenen niet in eigen land verder konden studeren. Met een Libertas-beurs konden zij hun opleiding in Nederland afronden. Maar het noodfonds sneuvelde vorig jaar als gevolg van bezuinigingen bij het ministerie van Onderwijs. Het kabinet zegde toe te onderzoeken of het verzoek van de PvdA, dat werd gesteund door het CDA en de SP, kon worden uitgevoerd. Minister Timmermans liet de Tweede Kamer in mei weten dat het open stellen van het Libertas noodfonds geen haalbare optie bleek. Wel kunnen dertig Syrische studenten vanaf komend najaar maximaal een jaar in Nederland terecht voor opleidingen die op de lijst van het Netherlands Fellowship Programme (NFP) staan, via een speciaal MENA-beurzenprogramma. Syrische studenten kwamen de afgelopen tijd juist niet meer in aanmerking voor een MENA-beurs, vanwege de situatie in hun land. (AZ)


i ntervi ew

ra nglijst

-s

c epticus

an dr ejs

rau hva rg e rs

Foto: Henriëtte Guest

‘Negatieve effecten van ra

Andrejs Rauhvargers

De macht van internationale ranglijsten neemt toe. Niet alleen de academische wereld stemt zijn gedrag er steeds meer op af, ook overheden laten hun beleid erdoor beïnvloeden. Een gevaarlijke ontwikkeling, waarschuwt de Letse onderwijskundige Andrejs Rauhvargers. Want al draaien de rankings om enkele honderden toppers, de andere 20.000 universiteiten in de wereld voelen de effecten ook.


ankings groter dan positieve’ Het aanbod aan ranglijsten dijt uit. De samenstellers studenten extra informatie te geven over zaken als van de Shanghai-ranking maken tegenwoordig ook studenttevredenheid, sportfaciliteiten en de arbeids een regionale lijst voor China, Taiwan, Hongkong marktpositie van afgestudeerden. Voor ruim 30.000 en Macau. Times Higher Education en het Britse dollar kan een universiteit een assessment onder onderzoeksbureau QS kwamen vorig jaar allebei met gaan waarmee vijf sterren en een extra plusje zijn een ranglijst voor jonge universiteiten. Daarnaast te verdienen. De sterren worden in de QS-ranglijst lanceerde QS een lijst met de beste studentensteden, vermeld. Bij universiteiten die daar geen 30.000 terwijl Times Higher met een repu dollar voor over hebben, blijft het tatieranking op de proppen kwam. sterrenvakje leeg. “Stel je voor hoe De ranglijsten beïnvloeden niet “Voor 30.000 dollar kunnen dat voelt voor die universiteiten”, alleen het gedrag van de topuniver zegt Rauhvargers verontwaardigd. siteiten, maar hebben ook steeds universiteiten vijf sterren en “Zo’n leeg vakje roept natuurlijk meer invloed op overheidsbeleid. vragen op bij ouders en studenten.” Reden voor de European University een extra plusje verdienen” QS heeft bovendien een nare truc Association (EUA) om de ontwik toegepast om het sterrensysteem in kelingen nauwgezet te volgen. Dit de markt te zetten, vertelt hij. “De voorjaar verscheen het tweede EUA-rapport over eerste sterren hebben ze gewoon weggegeven. Aan de impact van internationale ranglijsten, net als het goede universiteiten natuurlijk, maar op die manier eerste opgesteld door Andrejs Rauhvargers (1952). dwingen ze de andere mee te doen.” Deze Letse hoogleraar onderwijskunde is aan de Overheden helpen de aanbieders van rankings ook EUA verbonden als adviseur kwaliteitsmanagement. nog eens een handje. Rusland erkent sinds kort Hij werkte in het verleden onder meer mee aan een buitenlandse diploma’s, maar alleen van univer systeem van kwaliteitsborging voor het Letse hoger siteiten die op een internationale ranglijst staan. onderwijs en is op Europees niveau al vele jaren In India mogen universiteiten alleen joint degrees betrokken bij het Bologna-proces. Hij geldt internati opzetten met ‘gerankte’ buitenlandse partners. En onaal als een kenner op het gebied van rankings. Nederland gebruikt de ranglijsten om kennismi granten aan te wijzen die in aanmerking komen voor Listige truc een verblijfsvergunning. Rauhvargers wijst erop dat de toenemende invloed Maar in Zuidoost-Azië maken overheden het pas echt van de rankings niet alleen te danken is aan de rang bont, vindt Rauhvargers. “Daar worden miljarden lijsten zelf. Ook de producten en diensten die de in een paar universiteiten gepompt om ze te laten samenstellers daarnaast ontwikkelen, dragen er in meedraaien in de wereldtop, terwijl de andere instel hoge mate aan bij. “Rankers verdienen veel geld lingen uithongeren. Daar dreigt het Mattheüs-effect: aan de verkoop van data”, vertelt Rauhvargers. “Ze de rijken worden steeds rijker en de armen armer. Ik verkopen bijvoorbeeld benchmarks waarmee een ben dit voorjaar in Taiwan en Maleisië geweest en universiteit zichzelf kan vergelijken met instellingen daar is men bang om weg te vallen uit de ranglijsten.” die net iets hoger op de ranglijst staan. Zo leren ze de sterke en zwakke kanten van hun concurrenten Enorm opblazen kennen en kunnen ze hun eigen prestaties zo sturen Het gewicht dat de rankings krijgen, zou nog te recht dat ze een paar plaatsjes stijgen.” Daar is niks mis vaardigen zijn als ze methodologisch niet rammelden, mee, vindt de expert. “Maar het maakt universiteiten vindt de Letse hoogleraar. Er zijn natuurlijk uitzonde wel steeds afhankelijker van deze aanbieders.” ringen, zoals de Leiden Ranking. “Die wordt gemaakt Een heel listig product noemt hij bijvoorbeeld het door professionals, wetenschappers die weten hoe je sterrensysteem dat QS in 2011 introduceerde. Dat onderzoeksprestaties moet meten”, zegt Rauhvargers systeem is vergelijkbaar met het sterrensysteem dat bewonderend. Maar op de commerciële rankings is hotels en campings gebruiken. Het is bedoeld om van alles aan te merken. Die gebruiken bijvoorbeeld


de citatie-indexen van Elsevier of Thomson Reuters waarin alleen publicaties in wetenschappelijke tijd schriften van die beide uitgevers worden geanaly seerd. Boeken – geliefd in de geesteswetenschappen – tellen niet mee, en publicaties in een andere taal dan het Engels al helemaal niet. Geen wonder dat er maar zes Oost-Europese univer siteiten zijn vertegenwoordigd in de rankings. De Universiteit van Letland in Riga, waar Rauhvargers werkt, is daar niet bij. En Rusland heeft maar een universiteit in de lijsten, terwijl daar volgens de Let onderzoek van topniveau wordt gedaan. “Hoe zouden ze in Moskou al die ruimtevaarttechnologie en defensieapparatuur kunnen ontwikkelen zonder topwetenschappers? Maar als je het cyrillisch schrift niet kunt lezen, kom je daar niet achter.” Rauhvargers heeft er ook moeite mee dat de samen stellers kleine verschillen tussen universiteiten enorm opblazen. In de tophonderd van de lijsten lopen de scores nog flink uiteen, onderaan de lijsten is dat bepaald niet zo. Met wiskundige kunstgrepen worden de kleine verschillen die er zijn, uitvergroot. Rauhvargers: “Times neemt bijvoorbeeld de vier kantswortel van de scores voor ze de ranglijst maakt. En met een logaritmische schaal lijken de verschillen nog wat groter. Maar het blijven in werkelijkheid kleine verschillen.” De score van een instelling die op plaats 201 staat, hoeft dus maar een fractie hoger te zijn dan die van de nummer 399. Rauhvargers benadrukt dat er duizenden univer siteiten in de wereld zijn die heel dicht tegen de top-400 aan zitten. “Tien jaar geleden waren dat gewone, goed functionerende instellingen. Nu zijn het plotseling tekortschietende instituten omdat ze niet op de internationale ranglijsten staan.”

Onorthodox Toch signaleert de Let ook hoopvolle ontwikke lingen. Zo zijn er nieuwe ranglijsten die veel meer instellingen weten te rangschikken. De Spaanse onderzoeksgroep Scimago maakt bijvoorbeeld een op wetenschappelijke output gebaseerde ranglijst waarop bijna 3.500 instellingen staan. “Het mooie is dat ze geen eindscore geven, maar dat gebruikers zelf, per indicator, een rangschikking kunnen maken.”


Er is zelfs een ranglijst met alle 20.000 hogeronder wijsinstellingen ter wereld. “Die werkt met webometrics. Ze analyseren het bezoek aan universitaire websites en gebruiken daarvoor gegevens van zoek machines. Dat klinkt een beetje onzinnig, maar de samenstellers kunnen aantonen dat webbezoek corre leert met citatie-indexen”, vertelt Rauhvargers. “Het is onorthodox, maar deze methode voegt wel iets toe, omdat alle universiteiten worden meegenomen.” En dan is er nog het ambitieuze Europese U-Multirank-project, geleid door de Nederlander Frans van Vught. “Dat is geen ranglijst, maar een benchmark, die net als Scimago niet met totaalscores werkt, maar met indicatoren die onafhankelijk van elkaar gerangschikt kunnen worden.” U-Multirank, dat een EU-subsidie van 2 miljoen euro heeft gekregen en volgend jaar de eerste resultaten moet opleveren, ligt onder vuur. “Veel academici zijn sceptisch, omdat de meeste data door universiteiten zelf worden geleverd”, weet Rauhvargers. Ook zelf heeft hij bedenkingen, bijvoorbeeld over het gebruik van studenttevredenheidscijfers. “Ik denk dat je die binnen één land wel kunt gebruiken, maar niet in Europa. Daarvoor verschillen we te veel.” Toch geeft hij het project het voordeel van de twijfel. “Het is het proberen waard.” Hoe staat Rauhvargers, zowel de positieve als de negatieve ontwikkelingen afwegend, tegenover rankings? “Ik denk dat de negatieve effecten de posi tieve overschaduwen”, zegt hij. Lokaal kunnen rang lijsten volgens hem best nuttig zijn. “Vroeger had je in de VS gespecialiseerde ranglijsten waarop business schools of medische faculteiten met elkaar werden vergeleken. Dat had betekenis omdat er alleen instel lingen op stonden die met elkaar concurreren.” Algemene ranglijsten die universiteiten in Canada, China en Chili met elkaar vergelijken, vindt hij “hele maal niet interessant”. Rauhvargers krijgt altijd bijval als hij zijn scepsis uit. Toch houden de ranglijsten de academische wereld steeds steviger in hun greep. “De universitaire gemeenschap haat de ranglijsten”, weet de Let. “Maar ze zijn gewoon te belangrijk om te negeren.”

yvonne van de meent

actu eel

Brits pleidooi: beschouw studenten niet als immigranten

Het strenge migratiebeleid is ‘rampzalig’ voor de universiteiten en schaadt de economie, waarschuwen Britse parlementariërs. Een meerderheid in het Lagerhuis wil daarom dat internationale studenten buiten de migratiestatistieken worden gehouden.

Het migratiebeleid is “rampzalig” voor de Britse universiteiten, zo hielden diverse parlementariërs begin juni minister Harper voor tijdens een debat in het Lagerhuis. Volgens de bewindsman is er niets aan de hand. Hij wil het netto aantal immigranten welis waar fors terugdringen van zo’n 180.000 naar enkele tienduizenden, maar stelt dat er geen maximum is gesteld aan het aantal internationale studenten. Dat is opmerkelijk, omdat tweederde van de immigranten op een studievisum binnen komt.

Groeien

Foto: Video Grab/EPA/ANP

Het Lagerhuis.

Het Verenigd Koninkrijk is sinds jaar en dag, na de VS, de belangrijkste internationale studiebestemming ter wereld. Het aantal masterstudenten van buiten de EU steeg tot in 2011 jaarlijks met 10 procent. Maar sinds de visumeisen werden aangescherpt, is die groei vrijwel stilgevallen. In 2012 werden er 22 procent minder zogenaamde Tier-4-visa verstrekt, waarmee studenten gedurende hun studie in het VK mogen verblijven. Uit een studie van koepelorganisatie Universities UK blijkt dat het totale aantal internationale studenten weliswaar nog licht toeneemt, maar dat de aantallen studenten uit van oudsher belangrijke herkomst landen als India en Pakistan in het studiejaar 2011–12 daalden met respectievelijk 32 en 22 procent. De belangstelling vanuit Saoedi-Arabië liep met 31 procent terug. Het strikte visumbeleid levert de Britse onderwijsinstellingen volgens Universities UK een jaarlijkse schadepost van 350 miljoen pond op. In tien jaar tijd kan dit bedrag oplopen tot 2,4 miljard pond.

Een meerderheid in het Lagerhuis wil nu dat alle inter nationale studenten buiten de statistieken worden gehouden. Minister Harper deed echter geen toezeg gingen. Wel zei hij dat zijn ministerie de samenwer king met de universiteiten wil “voortzetten om het aantal internationale studenten aan onze excellente universiteiten verder te laten groeien.” Kort voor het Lagerhuisdebat publiceerde Harpers ministerie een rapport waaruit bleek dat het aantal verstrekte Student Visitor Visa (SVV) in 2012 met 6 procent was gestegen. Het SVV, waarmee studenten een half jaar in het VK kunnen verblijven, zou “migranten van grote waarde en laag risico aantrekken, die positief bijdragen aan de economische groei”. De overgrote meerderheid van de studenten wil echter niet met een SVV naar Engeland komen, maar met een Tier 4-visum dat voor langere tijd geldig is. Volgens critici is de regering ingenomen met het SVV, omdat studenten die korter dan een jaar in het VK verblijven niet in de migratiestatistieken worden opgenomen. Zo komt de belofte waarmee premier Cameron in 2010 werd gekozen – de netto migratie terugbrengen van honderdduizenden naar tiendui zenden – sneller binnen bereik.

ralph aarnout


ac htergron d

b ussemaker

b ezu i n igt

op

o rga n i sati e s

e n

ste n e n

Minder geld, meer samenwerking Voor de tweede keer in twee jaar tijd zijn bezuinigingen aangekondigd die ten koste gaan van internationalisering in het hoger onderwijs. Vooral kantoren in het buitenland en ondersteunende organisaties worden getroffen. Samenwerking is volgens minister Bussemaker het antwoord op de

Foto: David van Dam/HH

bezuinigingen.

Staatssecretaris Dekker en minister Bussemaker

Gaat er niet heel veel geld zitten in organisaties en stenen en draagt het op die manier wel voldoende bij aan internationalisering? Het was Anne-Wil Lucas, destijds woordvoerder hoger onderwijs namens de VVD in de Tweede Kamer, die deze vragen eind 2011 opwierp. En hoewel het Centraal Planbureau daarna heeft berekend dat Nederland klinkende munt kan slaan uit internationalisering en de SER daar vervolgens concrete aanbevelingen voor deed, is dat idee blijkbaar blijven bestaan in politiek Den Haag. Het zijn namelijk vooral bezuinigingen op organisaties en stenen die minister Bussemaker en staatssecre taris Dekker van Onderwijs eind mei aankondigden. Volgens het regeerakkoord moesten zij bijna de


helft van de subsidies voor onderwijs en onderzoek schrappen. In 2014 gaat het om een bedrag van 100 miljoen euro, vanaf 2015 moeten de bezuinigingen 200 miljoen opleveren. De bewindslieden willen daarbij het onderwijs op scholen zo veel mogelijk ontzien. In een toelichting schrijven zij dat OCW geen instituten financiert, maar subsidie verstrekt voor specifieke taken. Versnippering moet zoveel mogelijk worden tegen gegaan en organisaties die werkzaam zijn op eenzelfde gebied, zoals internationalisering, moeten meer samenwerken wat kan leiden tot minder instellingen. Voor de Nuffic betekent dat een mogelijke fusie met het Europees Platform, dat internationalisering in

het basis- en voortgezet onderwijs ondersteunt. Het EP moet 2 miljoen euro inleveren op een totaal van 5,6 miljoen. Ook wordt bekeken of het Fulbright Center en de Stichting Nederlands Onderwijs in het Buitenland zich bij deze organisaties kunnen aansluiten, evenals internationaliseringsactiviteiten binnen beroepsonderwijs en volwasseneneducatie. Andere bezuinigingen die internationalisering van het hoger onderwijs raken zijn die op het Duitsland Instituut, projecten van Agentschap NL en een efficiencykorting van 10 procent op Internationale Diplomawaardering. Twee jaar geleden werd internati onalisering ook al getroffen door bezuinigingen, goed voor 233 miljoen. Dat betekende toen onder meer het einde van het Huygens-beurzenprogramma.

Eén gezicht De Nuffic krijgt 1,3 miljoen euro minder aan subsidie en het Neso-budget gaat omlaag van ruim 5,5 naar 3,6 miljoen. Volgens de organisatie is het sluiten van enkele buitenlandse kantoren onvermijdelijk. Nu zijn er tien Neso’s, soms nog maar enkele jaren oud: in Brazilië, China, India, Indonesië, Mexico, Rusland, Taipei, Thailand, Vietnam en Zuid-Korea. “Met deze ingreep tast je de internationale infrastructuur van het Nederlandse hoger onderwijs en daarmee onze kenniseconomie aan”, stelt Nuffic-directeur Freddy Weima. De Nuffic vindt het besluit om fors op de Neso’s te bezuinigen ook op gespannen voet staan met het SER-advies over het werven en binden van inter nationaal talent. Voorzitter Sarah Steendam van Dhenim, het Dutch Higher Education Network for International Marketing, is het daarmee eens. “Voor instellingen met internationale ambities zijn de Neso’s belangrijk, om één gezicht te tonen naar studenten en partners in het buitenland. Ze hebben hun nut bij het aantrekken van talent bewezen. En andere landen hebben ook zulke kantoren, op nog meer plaatsen. Nederland moet goed zichtbaar zijn als alternatief voor die studiebestemmingen.” Steendam hoopt dat alle Neso’s deze kerntaak kunnen blijven uitvoeren, even tueel door hun andere activiteiten te beperken. Overigens ziet Bussemaker wel een voorname wegge legd voor de Nuffic bij de uitvoering van het actieplan voor het binden van buitenlandse studenten, waar nu aan wordt gewerkt. Daar moet voldoende geld voor zijn, schrijft ze. Hoewel de minister in november nog het belang van de Nederlandse Instituten in het Buitenland

(NIB’s) schetste, wil zij de financiering van het NIT, NIHA (Turkije) en NIMAR (Marokko) gaan beëin digen. En ook van het onlangs opgerichte NCHER in Oman. Deze bezuiniging levert 1,42 miljoen op. Jan Hoogland, directeur van het NIMAR, legt het hoofd niet meteen in de schoot. “Ik heb begrepen dat we in 2015 nog de helft van ons budget krijgen en pas daarna niets meer. Dus we hebben nog even tijd om alterna tieven te onderzoeken.”

Met de pet rondgaan Hoogland noemt het met de pet rondgaan bij hoge scholen en universiteiten als optie. “Voor bepaalde afdelingen en studierichtingen zijn we belangrijk”, legt hij uit. “Maar het is zeer de vraag of die geld los weten te krijgen.” Het lijkt de directeur verder niet onmogelijk om de activiteiten van het NIMAR onder te brengen bij een privé-instituut, waarbij moet worden gezorgd dat de link met Nederlandse hogeron derwijsinstellingen blijft bestaan. Vanuit Marokko is er ook overleg met de instituten in Turkije. “Mijn collega in Ankara is wat onder nemender”, merkt Hoogland. “Daar is een afde ling stage-bemiddeling die zichzelf eventueel moet kunnen bedruipen. Het aantal stages daar is een stuk groter dan bij ons.”

Internationaliseringsagenda Minister Bussemaker vindt internationalisering wel degelijk van groot belang, zo benadrukte zij vorige maand bij de conferentie van de Academic Cooperation Association in Den Haag. Nu bezui nigingen onontkoombaar zijn, wil zij de nadruk leggen op het stimuleren van internationale partner schappen. Als voorbeeld noemde zij het memorandum of understanding dat zij en een Russische collega onlangs ondertekenden. Maar ook de gezamenlijke internationaliseringsagenda met Duitsland, inclusief beurzen voor Nederlandse studenten en een vereen voudigde accreditatie voor Nederlands-Duitse joint programs die wordt voorbereid. En de afspraak dat 2.500 Brazilianen hier kunnen komen studeren, vindt de minister nog niet genoeg. Reden voor een bezoek aan Brazilië om te bekijken of er meer samenwerking mogelijk is.

annelieke zandvliet Bij het ter perse gaan van dit nummer waren de bezuinigingen op de onderwijssubsidies nog niet besproken in de Tweede Kamer.


ac htergron d

Bijzonder kenmerk internation

Illustratie: Niels Bongers

wint aan populariteit

Buitenlandse studenten werf je er niet mee; het is hard werken om het kenmerk binnen te slepen en de helft van de aanvragen wordt afgewezen. Toch is het bijzonder kenmerk internationalisering aan een snelle opmars bezig. Want meedoen aan de audit dwingt opleidingen bewuster na te denken over hoe je onderwijs voor internationale studenten verzorgt. Transfer noteerde de ervaringen bij vijf instellingen. “We hebben eindelijk eens goed gekeken wat we eigenlijk doen.”


nalisering “Het aanvragen van het bijzonder kenmerk interna Het is dan moeilijk vast te stellen of het probleem tionalisering was een nuttige oefening”, vindt Bert bij de opleiding zelf of bij het rapport ligt. Voor veel Enserink, directeur van de opleiding Engineering and opleidingen blijkt het een hele opgave te zijn om een Policy Analysis van de TU Delft. Met een instroom goed onderbouwde visie op internationalisering en de die voor tachtig procent uit buitenlandse studenten beoogde leeropbrengsten te formuleren. Zo kunnen bestaat spelen interculturele competenties uiteraard er mooie buitenlandprojecten zijn gestart, maar als een grote rol. “Maar we werden ons daar veel bewuster ze toevallig zijn ontstaan en na een paar jaar weer van toen we ons aan het kwalificeren waren voor het ophouden, heeft dat niet veel van doen met een door keurmerk”, vertelt Enserink. “Hoe ga dacht beleid. “Internationalisering je bijvoorbeeld om met verschillende moet verankerd zijn in het onderwijs leerstijlen, zijn docenten ingesteld “Een visie is meer dan de en bijdragen aan de kwaliteitsverbe op afwijkend leergedrag? En we tering van de hele opleiding. Het gaat realiseerden ons hoe belangrijk het collegezaal rondkijken en om de impact op de leeromgeving en is om een mix van leervormen aan de leerresultaten. Mobiliteit kan een te bieden. Dat hebben we expliciet denken: o, daar zit een goede bijdrage leveren aan intercul beschreven.” turele leerdoelen, maar dan moet er De Delftse masteropleiding is één Spanjaard en daar een wel expliciet worden gemaakt hoe van de 29 opleidingen die beschikt dat wordt bereikt. Zo toont onder over het bijzonder kenmerk inter Chinees, dus wat zijn we zoek aan dat een buitenlands studie nationalisering. Een keurmerk dat verblijf ook interculturele vaardig aan populariteit wint. In de eerste toch internationaal” heden kan belemmeren en zelfs kan helft van 2013 zijn er al meer toege leiden tot xenofobie of superiori kend dan in het hele vorige jaar. teitsgevoelens bij studenten.” Wageningen had in 2012 de primeur door als eerste “Maar”, zegt Aerden, “we onderschatten soms hoever het kenmerk voor de hele universiteit te bemachtigen. we in Nederland en Vlaanderen al gevorderd zijn met Maastricht volgde onlangs. internationalisering.” Imponerend vindt hij bijvoor Vier jaar geleden nam de Nederlandse-Vlaamse beeld de fysiotherapieopleiding die een Afrikaanse accreditatieorganisatie (NVAO) het initiatief om behandelruimte simuleert. “Studenten moeten hun de kwaliteit van internationalisering zichtbaar en kennis dan echt anders inzetten. Met zo’n aanpak kun meetbaar te maken. Twaalf Nederlandse en Vlaamse je veel bereiken. Vanuit het buitenland kijken ze met instellingen deden mee aan een proef waarbij het grote ogen naar dit soort initiatieven.” concept-beoordelingskader werd getest. Aan de hand van zes criteria zoals visie op internationalisering, Boeiende discussies leeropbrengsten, het internationaal gehalte van staf en Het bijzonder kenmerk internationalisering heeft studenten, brachten ze hun internationaliseringsbeleid inmiddels navolging gekregen in Europa. In twaalf in kaart. Achttien van de 21 opleidingen die deelnamen landen zijn pilots gestart waarbij het kader en de scoorden ‘goed’ of ‘voldoende’ en ontvingen het certi methodiek voor een Europees internationaliserings ficaat. Na evaluatie van de pilot werd in 2011 het defini certificaat worden getest. “De Europese pilots leveren tieve beoordelingskader vastgesteld. Hiermee kunnen boeiende discussies op, omdat je te maken hebt met opleidingen bij de reguliere accreditatieprocedure een grote verscheidenheid aan accreditatieorganisaties: optioneel het bijzonder kenmerk internationalisering van Finland tot Spanje en van Kroatië tot Nederland”, aanvragen. aldus Aerden. Hij verwacht dat het beoordelingskader hierdoor aan coherentie en duidelijkheid zal winnen. Xenofobie “Als je met zoveel landen een beoordelingsprocedure “Dit jaar ontvangen we twee tot drie aanvragen per opstelt, moet je ervoor zorgen dat de ruimte voor maand”, vertelt Axel Aerden, beleidsmedewerker bij de interpretatieverschillen NVAO. Ongeveer de helft daarvan wordt afgewezen. minimaal is.” Volgens Aerden komt dat omdat de onderbouwing in de zelfrapportage vaak onvoldoende is. els heuts


n htv

,

r eal

estate

a n d

fac i l it y

ma n ag em e nt

‘Nog flink trekken aan internationale instroom’

Foto: NHTV

Het was even slikken voor de NHTV. De keuze om de opleiding Facility Management een internationaal profiel te geven, had vijf jaar geleden tot gevolg dat de instroom kelderde van circa 170 naar negentig studenten. “Maar de kost bleek voor de baat uit

te gaan”, zegt programmamanager Wil Gooskens nu opgewekt. Dit jaar schreven zich 155 studenten in voor de Engelstalige opleiding. Onder hen zijn praktisch geen mbo’ers meer en

han

,

bac h elor

li fe

ook maar weinig internationale studenten: 3 tot 4 procent. “Daar moeten we nog flink aan trekken”, zegt Gooskens. “Dat constateerde de NVAO ook bij de beoordelingsprocedure voor het bijzonder kenmerk internationalisering.” Onbekendheid met het vakge bied speelt de opleiding parten bij het werven in het buitenland. “Daarom hebben we real estate toegevoegd aan de opleidingsnaam. Dat maakt het ook makke lijker om stageplaatsen in het buitenland te vinden.” Maar met het kenmerk internationalisering werf je geen buitenlandse studenten, denkt Gooskens, het zal vooral bij de marketing in eigen land worden gebruikt. Het delen van een gebouw met de opleiding International Hotel Management, dat zo’n 13 procent buitenlandse studenten heeft, maakt het mogelijk toch een international classroom te creëren bij gezamenlijke opdrachten. En buitenlandse docenten zijn er al wel volop. Gooskens heeft op dat vlak een omslagpunt bemerkt. “Vroeger was het raar om Engels te spreken aan tafel omdat er vaak alleen Nederlandse collega’s zaten. Maar nu zit er altijd wel iemand uit het buiten land bij en gaat dat eigenlijk vanzelf.”

annelieke zandvliet

s c i en c e s

‘We willen meer docenten uitwisselen, maar dat is niet eenvoudig’ Al meer dan twintig jaar is het Instituut Applied Sciences van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen internationaal actief. In 2002 ging de Engelstalige oplei ding Life Sciences van start. Het gros van de studenten komt uit het buitenland. “Natuurwetenschappelijk onderzoek is internationaal en dat biedt goede hand vatten om met universiteiten in het buitenland samen te werken”, vertelt opleidingsdirecteur Paul Smeets. De NVAO-pilot in 2010 was voor de opleiding een goede gelegenheid om te toetsen hoe het met de kwali teit van de internationalisering gesteld was. Dat leidde tot een certificaat met het oordeel ‘voldoende’. Het predicaat ‘goed’ zat er toen niet in. “We hadden onze internationaliseringsdoelen te weinig expliciet gemaakt in de eindkwalificaties. Dat is ook niet zo eenvoudig. De opleiding is Engelstalig dus dan ga je niet als doel formuleren dat studenten meer boeken in het Engels moeten lezen. Het is in ieder geval belangrijk dat studenten een bepaalde mate van cultural awareness ontwikkelen. En uiteindelijk moet de kwaliteit van ons


onderwijs worden verhoogd door internationalisering”, aldus Smeets. “We willen ook graag meer docenten uitwisselen. Maar vanwege ons competentiegerichte onderwijsmodel is dat soms lastig. In Duitsland, waar we een partnerin stelling hebben, wordt er veel meer vanuit de theorie lesgegeven. Dat is een wereld van verschil.” Voor het aangaan van samenwerkingsverbanden met buiten landse partners zal Smeets het kenmerk niet zo snel gebruiken. “Samenwerking starten we meestal door onze studenten stages en afstudeeronderzoeken te laten doen bij andere universiteiten. Op die manier laten we de kwaliteit van onze studenten zien en daarmee de kwaliteit van de opleiding. De universiteit van Dundee wilde in eerste instantie niet met ons samenwerken omdat we een hbo-opleiding zijn. Maar nu zijn ze zo tevreden dat onze studenten voorrang hebben bij het toekennen van stageplaatsen.”

els heuts

Foto: Diana Scheilen/HH

ma astr ic ht

u n iversit y

‘Het was hard werken om het kenmerk te krijgen’ Natuurlijk, zegt prof. Tom van Veen, decaan inter nationalisering van het onderwijs bij de Universiteit Maastricht, het was hard werken om het internationa liseringskeurmerk binnen te slepen. Maar het was een overzichtelijke klus, mede doordat de beoordelings commissie de audit zakelijk aanpakte. “Het rapport mocht maar dertig pagina’s lang zijn. Ik kende dat van de pilot die een aantal jaren geleden is gehouden bij onze opleiding International Business. Het moet to the point zijn, niet te veel geklets, dat beviel me wel.” Voordeel was ook dat de UM min of meer tegelijker tijd met de instellingsaccreditatie bezig was. “Veel gegevens waren al in dat verband verzameld. Hoeveel internationale studenten heb je, waar komen ze vandaan, met hoeveel instellingen in het buitenland heb je partnerschappen, die dingen.” “Ze kijken naar drie zaken: wat is je visie, wat is je beleid, en wat is er gerealiseerd. Visie, tja, dat moet meer zijn dan dat je in de collegezaal rondkijkt en denkt: o, daar zit een Spanjaard, daar een Chinees, dus wat zijn we internationaal. Maastricht is ook op die opportunistische manier begonnen, maar nu is het uitgangspunt dat we opleiden voor de internatio nale arbeidsmarkt. Studenten weten hoe er in andere landen wordt gewerkt, hoe men daar communiceert. Om studenten bewust te leren integreren werken we

met het concept van de international classroom.” Toch was het voor Van Veen helemaal niet vanzelfsprekend dat de UM met een consistente visie op internationalisering naar de commissie zou stappen. De verschillen tussen de faculteiten leken te groot. “Dat is nu allemaal besproken en uitein delijk viel het erg mee. Natuurlijk zijn er verschil lende opvattingen. Zo zijn niet alle bachelors bij ons in het Engels en dat willen die opleidingen ook zo houden. Prima. Ook het taalbeleid blijft een punt. Nu gaat het om Engels en Nederlands, maar Frans is relevant voor een opleiding als European Studies, en Chinees wordt steeds belangrijker. Wat doen we daaraan? En werkt dat international classroom project overal hetzelfde? Nee dus, maar in grote lijnen is er nu wel een gedeelde visie.” Het kenmerk heeft vooral intern zijn nut bewezen, vindt Van Veen: “We hebben eindelijk eens goed gekeken wat we eigenlijk doen, daar hebben we nu een beeld van. Naar buiten toe is het nut wat onduidelijker. Letten potentiële studenten erop? Dat weet ik niet. Maar als je je afficheert als de ‘de meest internatio nale universiteit’, moet je zo’n keurmerk natuurlijk wel hebben.”

wammes bos


hotelsc ho ol

den

h a ag

‘We doen zelfs de boekhouding in het Engels’ moeten ook begrijpen dat het niet handig is om pas op 24 december cijfers te posten. Studenten willen ruim voor Kerst thuis zijn.”

Foto: Eline Hensen

Bewijzen

Echt internationaal worden, daar komt heel wat bij kijken, weten medewerkers van de Hotelschool Den Haag. “Dat is stapje voor stapje gegaan”, vertelt staf medewerker Barbara Gemen. De grootste stap was het besluit in 2008 om alleen nog Engelstalig onderwijs te verzorgen en ook het Nederlands buiten het klaslokaal uit te bannen. “Sindsdien vergaderen we in het Engels en doen we zelfs de boekhouding in het Engels. Dat vergt behoorlijk wat discipline. Alle medewerkers zijn getest en getraind op hun Engelse taalvaardigheid.” Toch gaat het niet zo zeer om de taal, zegt Gemen, maar om de internationale focus. “Je moet kunnen invoelen wat het voor een student betekent om uit het buitenland te komen. Soms moeten ze zelfs voor de selectie een visum regelen”, legt ze uit. “Docenten

tu

delft

,

engi n eeri ng

an d

Omdat het zo ingrijpend is, moet je volgens Gemen eerst nadenken in hoeverre je internationaal wilt zijn en waarom. Voor een hotelschool is dat duidelijk: die leidt op voor een internationaal werkveld. Toch kwam daar niet vanzelf het idee uit voort om het bijzonder kenmerk internationalisering aan te vragen. Op advies van het internationale visitatiepanel is de aanvraag tijdens het accreditatieproces alsnog ingediend. In een apart document moest de hotelschool toen bewijzen echt internationaal te zijn. Daar is in terug te vinden dat ruim 40 procent van de studenten uit het buiten land komt, net als 22 procent van de docenten – wat de hotelschool graag zou verhogen naar respectievelijk 50 en 25 procent. Maar ook dat er twee keer een buiten landstage op het programma staat en cross cultural management in verschillende vakken terugkomt. Op de nieuwe website toont de Hotelschool nu vol trots het kenmerk. “Het is toch fijn als de claim dat je internationaal bent wordt bevestigd door een onafhan kelijke organisatie”, zegt Gemen.

annelieke zandvliet

policy

analysis

‘Zo kunnen we laten zien dat we speciaal zijn’ Het certificaat internationalise ring prijkt aan de muur van zijn werkkamer. “Door dit bijzonder kenmerk onderscheiden we ons van andere opleidingen op de TU Delft”, verklaart opleidingsdirec teur Bert Enserink. “Zo kunnen we laten zien dat we speciaal zijn. Niet onbelangrijk in tijden van bezuinigingen waar kleine oplei dingen nogal eens het onderspit delven”, verklaart Enserink. Hij zwaait de scepter over de tweeja rige masteropleiding Engineering and Policy Analysis, die in 2010 deelnam aan de pilot van de NVAO. Jaarlijks stromen er zo’n 35 studenten in, 80 procent daarvan


komt uit het buitenland. “Het was een nuttige oefening”, blikt Enserink terug. “We zijn bewuster gaan nadenken hoe je onderwijs verzorgt voor een internationale studentenpopulatie.”

Arrogantie De deelname aan de pilot resul teerde in het certificaat inter nationalisering met het oordeel goed. Het is zes jaar geldig. Als de opleiding opnieuw gevisiteerd wordt, zal het bijzonder kenmerk weer worden aangevraagd, stelt Enserink. “Ik denk dat het dan veel minder werk zal zijn dan bij de pilot. Toen kwam er een speciale

commissie langs. Nu is het onder deel geworden van de normale accreditatieprocedure.” Hij denkt niet dat veel andere opleidingen van de Delftse univer siteit het bijzonder kenmerk zullen aanvragen. “Dat is ook de arrogantie van de TU Delft. Internationale studenten komen toch, wel want de rankings zijn voor hen veel belangrijker. Hetzelfde geldt voor het afsluiten van partnerschappen; onze scores op internationale ranglijsten leggen veel meer gewicht in de schaal dan een stempel ‘goed’ van de NVAO.”

els heuts

C

O

L

U

M

Waarom zou je nog in het vliegtuig stappen?

Foto: Henriëtte Guest

Als ik zie hoeveel er veranderd is op internationaliseringsgebied in de afgelopen 25 jaar, vraag ik mij wel eens af hoe de internationali sering er over een aantal decennia uit zal zien. Voor mij begon het allemaal lang geleden, toen in Europa internationale thematische netwerken ontstonden. De eerste jaren was alles nogal vrijblijvend. We organiseerden lange vergade ringen op prettige locaties, afge sloten met copieuze diners. Tot samenwerking en studentenuitwisseling leidde het maar mondjesmaat. Studenten bleken bij de keuze van hun studiebestemming toch een andere focus te hebben dan wij dachten. Zo hadden TU-studenten enige tijd een sterke voorkeur voor Barcelona. “They are very enthousiastic about the waves”, zei mijn Spaanse collega tegen mij. Even dacht ik dat onze studenten zich uitleefden in zijn waterbouwkundig laboratorium. Totdat mijn collega zei: “They spend most of their time on the beach, surfing.” Later kwamen de internationale programma’s. Er werd niet langer gefreewheeld: we sloten over eenkomsten met partneruniversiteiten voor seri euze onderwijsontwikkeling. De double degrees en Erasmus Mundus-opleidingen schoten als padden stoelen uit de grond. Menig ondersteuner bevond zich ineens kniehoog in stroperige EU-procedures en moest elk jaar weer vuistdikke rapportages ophoesten. Erfenisje van het penvoerderschap van dit soort programma’s, vaak uit puur enthousiasme door wetenschappers aanvaard. Ook buiten deze programma’s om vonden steeds meer internatio nale studenten hun weg naar ons land. Ieder jaar begroetten wij meer Chinezen, Indiërs, Grieken en Italianen, wat ons uitdaagde om onze ondersteuning en huisvesting in hetzelfde tempo te laten groeien. Hoe zal de internationalisering zich in het komende

decennium ontwikkelen? Waarschijnlijk zullen steeds minder studenten huis en haard verlaten om in het verre Nederland een complete opleiding te komen volgen. Dat zal deels komen doordat, vooral in Azië, sterke onderwijs-hubs ontstaan, waar door studenten ook in de eigen regio kwalitatief goed hoger onderwijs kunnen volgen. Ook de toenemende virtuele mobiliteit op internet en in sociale media zal bij studiekeuzen een steeds grotere rol gaan spelen. Gamen tegen Chinezen, Facebook-vrienden in Australië, online-shoppen in de VS... waarom zou je nog in een vliegtuig stappen voor een opleiding? Ook in het Nederlandse hoger onderwijs zie je al aanwijzingen dat deze global communitytrend wel eens booming business kan worden. Van international classroom naar virtual global classroom. De ontwikkelingen op terreinen als online-onderwijs, OpenCourseWare en MOOCs (MassiveOpenOnlineCourses) gaan ook hier momenteel razendsnel. Op diverse universiteiten, waaronder de TU Delft, worden inmiddels complete online-opleidingen voorbereid. Ik denk wel dat we moeten zorgen dat we ook deze online-studenten af en toe hierheen halen, bijvoor beeld in het kader van een summer school-cursus. Al was het alleen maar voor de bollenvelden, het wij-gevoel en de broodnodige netwerkactiviteiten. Want inhoudelijk kan een online-opleiding nog zo goed zijn, er blijft altijd een glazen scherm tussen jou en de ander zitten. En soms begint netwerken met je toekomstige internationale gesprekspartners toch het beste bij de koffieautomaat en in de kroeg.

ellen touw Ellen Touw is beleidsmedewerker internationalisering bij de TU Delft


N

ac htergron d

k roatië

wor dt

li dsta at

n um m e r

28

‘Nederland is een exotische voor Kroaten’

Op 1 juli werd Kroatië lid van de Europese Unie. Studeren in Europa komt daardoor voor Kroatische jongeren binnen handbereik. Gezien de hoge jeugdwerkloosheid in eigen land

staat nog niet erg op het netvlies van de Kroatische student,

Foto: Dirk-Jan Visser/HH

maar dat zal naar verwachting snel veranderen.

Studenten van de universiteit van Zagreb tijdens een protestactie in 2009.


Foto: Holger Mette

zullen vele vermoedelijk de nieuwe kansen grijpen. Nederland

studiebestemming

Ze vormen een klein, hecht clubje, de 26 neerlandis EU-lidmaatschap, mee aan Erasmus. Oreški was tiek-studenten aan de Universiteit van Zagreb. “Als een van de eerste Kroatische studenten die daarvan ik hier in Kroatië vertel dat ik Nederlands studeer, profiteerden. Het studieverblijf in Leiden was een eye verklaren ze me voor gek”, vertelt Jurica Oreški. opener. “Ik heb een semester Dutch Studies gedaan, “Nederland is een exotisch land voor Kroaten. Ze Nederlands voor internationale studenten. Maar dat kennen Amsterdam en weten dat je daar mag blowen, programma gaat veel verder dan de taal leren. We maar meer ook niet.” kregen ook literatuur, cultuur, geschiedenis, taalwe Dat onbekende trok Oreški juist aan. “Ik wilde graag tenschap. Het was echt topniveau.” een heel nieuwe taal leren.” Zijn studiegenoot Daniel Door de kennismaking met de Nederlandse cultuur Njokoš sprak ook geen woord Nederlands toen hij begon Oreški de taal ook beter te begrijpen, vertelt met neerlandistiek begon. “Daarom vond ik het zo hij. De student hoopt volgend jaar terug te keren voor leuk om die taal te leren”, vertelt hij met een Vlaamse een researchmaster historisch-vergelijkende taal tongval, die hij heeft opgedaan op de Vakantiesalon wetenschap. “Leiden hoort tot de wereldtop in dat in Brussel. Daar staat hij elk jaar vakgebied”, weet hij. Hij probeert in februari Belgische toeristen nog om een beurs te krijgen. te woord die naar Kroatië met “Als je in Duitsland gaat Josipa Dvorac˘ek wil ook graag een vakantie willen. master in Nederland doen. “Ik wil “Mensen vragen mij altijd waarom studeren, kun je altijd wel me specialiseren in de letterkunde ik zo’n stomme talenstudie doe”, en dan heb je in Nederland veel vertelt Josipa Dvorac˘ek, die net als bij een oom wonen” meer mogelijkheden dan hier”, haar medestudenten de kans om vertelt ze. Daniel Njokoš is al een met een Nederlandse journalist te stap verder. Hij heeft een beurs Skypen gretig aangrijpt om haar spreekvaardigheid van de Nederlandse Taalunie bemachtigd en begint te oefenen. In april bracht zij een maand door in het in september aan de Universiteit Gent aan een Amsterdamse Vertalershuis, een prijs die ze won master. “Als ik tenminste word toegelaten", zegt hij met de vertaling van een verhaal van Manon Uphoff. bescheiden, “anders ga ik naar Nederland.” Josipa snapt de kritiek op haar talenstudie niet. “Als je vreemde talen spreekt, kun je communiceren met Armoede mensen in andere delen van de wereld. Dat is belang Kroatië heeft de laatste jaren alles in het werk gesteld rijk.” om te voldoen aan de voorwaarden die de EU stelt De studenten neerlandistiek zijn nu misschien voor toetreding. Zo heeft het land meegewerkt buitenbeentjes, straks vormen ze mogelijk de voor aan het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag, waar hoede van een nieuwe generatie. Op 1 juli werd verdachten van oorlogsmisdaden worden berecht die Kroatië de 28-ste lidstaat van de Europese Unie. zijn begaan tijdens de oorlog die woedde van 1991 Hoewel het kabinet voorlopig de deur dicht houdt tot 1995. Kroatië heeft bovendien laten zien dat het voor arbeidsmigranten uit Kroatië, wordt studeren in corruptie durft aan te pakken. Eind vorig jaar werd Nederland dan een stuk makkelijker en goedkoper. oud-premier Ivo Sanader veroordeeld tot tien jaar gevangenisstraf omdat hij 5 miljoen euro aan steek Topniveau penningen had aangenomen van het Hongaarse olie Jurica Oreški studeerde twee jaar geleden al bedrijf MOL. Het hoger onderwijs sloot zich aan bij een semester in Leiden, met een Erasmusbeurs. het Bologna-proces en voerde in 2005 het bachelor/ Sinds 2011 doet Kroatië, vooruitlopend op het mastersysteem in.


Maar nu het bijna zover is, maken veel Kroaten zich zorgen over de toetreding. “Veel mensen zijn bang dat de Kroatische economie niet concurrerend genoeg is”, weet Jurica Oreški. Kroatië leeft van oudsher van het toerisme, een sector die tijdens de recente oorlog een zware dreun kreeg, maar die zich sinds de eeuw wisseling langzaam herstelt. De Kroatische economie groeide met 4 tot 5 procent per jaar en in tien jaar verdubbelden de inkomens. Totdat in 2008 de crisis toesloeg, waardoor Kroatië in een langdurige recessie raakte. De werkloosheid steeg naar 14 procent en de armoede neemt weer toe. Een op de zeven Kroaten leeft volgens de recentste Wereldbank-cijfers onder de armoedegrens en steeds vaker horen hoogopge leide jongeren in de grote steden daarbij. De jeugd werkloosheid in Kroatië is vergelijkbaar met die in Griekenland en Spanje. “En elke dag komen er werk lozen bij”, weet Josipa Dvorac˘ek. Hoewel in het hoger onderwijs een efficiencyslag is gemaakt, lukt het maar niet om opleidingen af te stemmen op de vraag op de arbeidsmarkt. Zestig procent van de Kroatische studenten volgt een alfaof gammastudie, terwijl aan technici en natuur wetenschappers tekort is. De universitaire oplei dingen bereiden studenten bovendien niet goed voor op de arbeidsmarkt. “Je doet tijdens je studie hele maal geen werkervaring op”, vertelt Dvorac˘ek.

Emigratieland Geen wonder dat veel Kroatische studenten in de startblokken staan om de kansen die het EU-lidmaatschap biedt, te benutten. “Kroatië is een klein en niet zo welvarend land. Daarom grijpen Kroaten de nieuwe kansen om in het buitenland te studeren”, stelt Sandra Dobri´c , projectmanager studentenadvisering bij het Institute for Development of Education (IDE) in Zagreb. IDE is een non-gouver

u n iversiteit

van

zagr eb

,

s i n d s

nementele organisatie die in 1999 is opgezet om studenten te informeren over studiemogelijkheden in het buitenland. Tegenwoordig advi seert het instituut ook over hervormingen in het hoger onderwijs. Kroatië is van oudsher een emigratieland. Het telt 4,4 miljoen inwoners, maar net zo veel Kroaten wonen in de diaspora. In Europa, maar ook in de VS, Australië en Zuid-Amerika. Studeren in het buiten land is daarom vrij gebruikelijk. Naar schatting 4,9 procent van de 160.000 studenten volgt een volle dige studie in het buitenland. Kroatië zit daarmee ruim boven het EU-gemiddelde van 3,6 procent. “Nu studeren in EU-landen goedkoper wordt, zal de mobiliteit zeker toenemen”, verwacht Dobri´c . Hoewel het IDE meer vragen krijgt over de studie mogelijkheden in Nederland, zal het volgens haar niet meteen storm lopen bij de Nederlandse univer siteiten en hogescholen. “Door de ligging in WestEuropa en de vele Engelstalige studieprogramma’s is Nederland zeker interessant voor Kroaten. Maar dat staat nog niet zo op het netvlies bij onze studenten.” Kroaten trekken vooral naar buurlanden als Slovenië, Italië en Oostenrijk. En naar Duitsland, want daar zijn in de jaren zeventig veel Kroatische arbeidsmi granten terechtgekomen. “Als je in Duitsland gaat studeren, kun je altijd wel bij een oom wonen”, legt Daniel Njokoš uit. Maar nu Kroatië EU-lid is, zullen studenten snel andere studiemogelijkheden ontdekken, denkt Josipa Dvorac˘ek. “Voordat ik met neerlandistiek begon, wist ik zelf ook niet dat Leiden zo’n bekende universiteit is op mijn vakgebied. Maar Europa komt nu dichterbij en wordt bereikbaarder voor Kroaten. Ik denk dus dat meer Kroaten Nederland zullen ontdekken.”

yvonne van de meent

1669

Kroatië telt zeven publiek gefinancierde

alle studenten in Kroatië.

in Servië, de Universiteit van Ljubljana in

universiteiten, twaalf polytechnics en drie

Hoewel de andere universiteiten goed

Slovenië en de Universiteit van Tilburg.

colleges voor hoger beroepsonderwijs. De

gespreid zijn over het land en daardoor vaak

Hoewel naar de afgestudeerden van de

Universiteit van Zagreb, gesticht in 1669, is

beter bereikbaar voor studenten uit de pro-

polytechnics en beroepscolleges meer vraag

niet alleen de oudste, maar ook verreweg de

vincie, kunnen zij niet op tegen de reputatie

is, studeert 78 procent van alle Kroatische

grootste hogeronderwijsinstelling van het

van de Universiteit van Zagreb, die zich als

studenten aan een universiteit. Bij de parti-

land. Aan de 29 faculteiten en drie kunst-

enige Kroatische instelling kan meten met

culiere instellingen die sinds 2003 bestaan,

academies studeren ruim 50.000 voltijdstu-

de wereldtop. In de Shanghai-ranking staat

studeert 7 procent van de studentenpopula-

denten. Daarmee trekt de door Jezuïeten

Zagreb op een plaats tussen de 401 en 500,

tie. Een kwart van alle Kroatische studenten

opgerichte universiteit bijna de helft van

samen met de Universiteit van Belgrado

volgt een deeltijdopleiding. (yvdm)


a a n pakken

‘Alumni traceren is een zaak van lange adem’

Onder de noemer internationalisering worden in het hoger onderwijs de meest uiteenlopende taken verricht. In de achtste aflevering van deze rubriek: Christiaan van der Ham, alumnicoördinator bij Stenden Hogeschool Leeuwarden.

Contact onderhouden met alumni is belangrijk. Dat staat voor Christiaan van der Ham buiten kijf. Maar als coördinator van de alumniactiviteiten bij de oplei ding International tourism management, waar twee derde van de studenten uit het buitenland komt, weet hij ook dat dat geen eenvoudige klus is. “Ons alumninetwerk is in ontwikkeling”, vertelt Van der Ham. “We proberen zo veel mogelijk in de gaten te houden waar onze afgestudeerden terechtkomen. Sinds een paar jaar vragen we ze na hun afstuderen om hun contactgegevens in te vullen. Veel van onze oud-studenten werken in de reiswereld. Ze veranderen regelmatig van baan en verhuizen. Het is daarom vaak een zaak van lange adem om ze te traceren. Maar als je zo iemand dan uiteindelijk spreekt, is het erg leuk om de ervaringen te horen. Een goed netwerk komt voort uit oprechte interesse in wat ze doen.”

Foto’s: Eric Jungrichter

Uitgelezen kans De opleiding wil graag in contact blijven met haar afgestudeerden om ze bijvoorbeeld input te laten geven op de leerinhoud. Maar ook om aan de huidige studenten te laten zien wat zij later

met hun studie kunnen gaan doen. “De toeris tische sector is heel breed”, weet van der Ham, die naast de alumniactiviteiten ook een baan als tutor heeft. Hij zoekt nog naar de beste vorm om de alumni te bereiken. “We versturen een nieuwsbrief met de meest recente ontwikkelingen op het vakgebied, nieuwtjes van de hogeschool en vacatures. Maar ik geloof niet zo in een nieuwsbrief. Dat is toch meer top-down. We willen daarom meer gebruik gaan maken van sociale media en op onze website een speciale plek voor alumni inruimen.” Maar het is volgens Van der Ham het mooist als je alumni persoonlijk kunt spreken. “De jaarlijkse ITB in Berlijn, de grootste vakbeurs ter wereld op het gebied van toerisme, is wat dat betreft een uitgelezen kans. De meerderheid van onze buiten landse instroom bestaat uit Duitse studenten die na hun afstuderen weer in eigen land gaan werken. Die treffen we dan vaak in Berlijn. Ik probeer de alumni ook een keer per jaar uit te nodigen voor een speeddate met onze studenten. Maar we zitten in een uithoek. Als je een keer in Nederland bent, ga je eerder richting Randstad dan naar Leeuwarden. Dat ligt toch behoorlijk buiten de route.”

els heuts transfer | juli/augustus 2013 | 23

i ntervi ew

ser

-k

ro on li d

en

b ijzon de r

h o o g l e ra a r

ba r ba ra

ba a rsma

‘SER-rapport bevat niets wat je niet zelf kunt bedenken’

Ze leidde de commissie die het SERadvies over het binden van buitenlandse studenten opstelde. En doordat ze ook bijzonder hoogleraar is, had Barbara Baarsma sowieso al wel een idee waar de schoen wringt. ‘Ik vraag me bij mijn eigen studenten wel eens af of ze niet te veel in het

Foto: Guido Benschop/HH

diepe worden gegooid.’

Barbara Baarsma


Scripties moeten begeleiden per e-mail, omdat studenten al voor hun afstuderen naar huis zijn teruggekeerd. Het gebeurt haar regelmatig, vertelt Barbara Baarsma. Naast kroonlid van de SociaalEconomische Raad (SER) en algemeen directeur van SEO Economisch Onderzoek is zij ook bijzonder hoogleraar Marktwerking en mededingingseconomie aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). “Vol schaamte hoor ik hun verhalen: dat zij vaak al in de zomer weg moeten omdat hun huurcontract afloopt. Zo kunnen ze na het behalen van hun diploma ook niet hier blijven werken, wat ze graag zouden doen. Door flexibeler om te gaan met kamerverhuur, kun je dat slimmer regelen.” Zoals Baarsma hier meteen een oplossing aandraagt, bevat ook het SER-advies dat onder haar voorzitter schap tot stand kwam, veel concrete aanbevelingen. Die moeten enerzijds leiden tot een grotere instroom van buitenlandse studenten, anderzijds tot een hoger bindingspercentage. “Het zijn allemaal eenvoudige dingen die wij noemen, niets wat je zelf niet kunt bedenken. Maar nu staat alles op een rijtje, onder bouwd met een analyse en er is draagvlak voor bij de sociale partners”, zegt de econoom, die meteen nog een duit in het zakje doet. “Studenten vertellen mij ook dat ze graag Nederlands zouden leren, maar daar tijdens hun master geen tijd voor hebben. Dan

vraag ik me af of ze niet te veel in het diepe worden gegooid. Maak ze wegwijs, geef aan in welke periode van het studiejaar ze tijd hebben voor een cursus.”

Medewerkers van onderwijsinstellingen kunnen volgens Baarsma bij zichzelf beginnen. “Geef signalen over bijvoorbeeld problemen bij huisvesting door aan je decaan, organiseer een kennismaking met het Kenniscafé Nederlands voordat de colleges beginnen. Ik geef Er zou meer vanuit het perspectief van de student studenten zelf ook tips. Hebben ze geen goede plek moeten worden gedacht, vindt Baarsma. “Doe een om hun scriptie te schrijven, dan mogen ze hier op gedachtenexperiment. Stel je voor dat je op 1 juli in kantoor komen zitten.” Nederland arriveert en in een huis terechtkomt met Bang dat universiteiten en hogescholen er niet voor allemaal buitenlandse studenten. voelen om gericht studenten te Hoe kom je er dan achter welke gaan werven voor de arbeidsmarkt, bijbaantjes er zijn? Wat mij het “Als we alle neuzen dezelfde zoals de SER adviseert, is ze niet. meest heeft verbaasd tijdens het “Zij hebben een maatschappelijke voorbereiden van het advies, is dat kant opkrijgen, is het één verantwoordelijkheid. Daarnaast informatie over heel basale dingen is er al een stille revolutie gaande: niet in het Engels beschikbaar grote win-win-situatie” het aantal lotingsstudies neemt is. Brieven over de zorgverzeke hand over hand toe en er wordt ringplicht zijn in het Nederlands. steeds meer decentraal geselecteerd. Die gooit een student met de reclamefolders weg. Universiteiten en hogescholen hebben beperkte En hoeveel uur je mag werken naast je studie, zou middelen, die willen ze gericht inzetten.” gewoon op een Engelstalige portal te vinden moeten zijn.” Zwaar onder de indruk Mede op initiatief van Baarsma werden buiten Baarsma vindt niet dat het voornemen om hier landse studenten voor het advies uitvoerig geraad na de studie te blijven een selectiecriterium moet pleegd. Zij konden hun opvattingen kwijt via een worden. “Maar we moeten het hier blijven werken internetenquête en een kenniscafé. Zo hoorde de wel faciliteren. Bij SEO verzorgen we voor Elsevier commissie persoonlijke verhalen, vertelt de voor het onderzoek ‘Studie & werk’. Die informatie over zitter. “Er werden ook heilige huisjes omver getrapt. de banenkans per opleiding kun je ook in het Engels Wij beroemen ons altijd op onze openheid en tole beschikbaar stellen.” rantie. Maar Nederland blijkt helemaal niet zo open Het creëren van een international classroom vindt en misschien ook niet zo tolerant. Buitenlandse Baarsma overigens ook een goede reden om buiten studenten hebben weinig contact met Nederlandse landse studenten aan te trekken. “Ik was bij het studenten en de samenleving.” kenniscafé zwaar onder de indruk van de buiten Baarsma wijst nog eens op het project van Avans dat landse studenten. Hoe welbespraakt en bevlogen ze in de analyse bij het SER-advies wordt beschreven. zijn, hoe gemotiveerd. Ze halen vaak hoge cijfers. Iedere buitenlandse student wordt daar aan een study Dat is goed voor de kwaliteit van het onderwijs.” buddy gekoppeld, die hem of haar wegwijs maakt. “Dat is echt een best practice. Voor Nederlandse annelieke zandvliet studenten is het ook een verrijking om met mensen uit andere culturen om te gaan, en het is goed voor hun carrière. Het is één grote win-win-situatie, als kab i n e tsr eacti e o p we alle neuzen maar dezelfde kant op krijgen.” s e r-a dvi e s Het is niet zo dat Nederland nog helemaal geen aandacht heeft voor buitenlandse studenten, zegt Onderwijsminister Jet Bussemaker heeft bij het in Baarsma. “Er zijn mooie initiatieven. Maar de aanpak ontvangst nemen van het SER-advies, eind mei, gezegd is erg versnipperd, een overkoepelende strategie dat ze zal bekijken of de regelgeving voor buitenlandse ontbreekt.” studenten kan worden vereenvoudigd, meldt de SER.

Stille revolutie Tot nu toe zijn de reacties op het SER-advies positief, heeft Baarsma gemerkt. “Het probleem wordt erkend, de energie en de wil om het aan te pakken, zijn er. Er is breed draagvlak en concrete aanbevelingen liggen op een presenteerblaadje.”

Deze maand organiseert Bussemaker een bijeenkomst met de betrokken organisaties, om af te spreken wie welke taak op zich neemt. De kabinetsreactie op het SER-advies stuurt zij binnenkort naar de Tweede Kamer. Na de zomer volgt een meerjarig actieplan voor het binden van buitenlandse studenten. (AZ)


r eportage

b edr ijven

over

b i n den

va n

b u ite n l a n d s e

stu d e nte n

‘Internationaal talent heeft niet altijd streepje

voor’

De SER vindt dat Nederland internationale studenten aan ons land moet binden door ze actief naar de arbeidsmarkt te leiden. Dat klinkt mooi. Maar hoe belangrijk vinden bedrijven het zelf om buitenlandse afgestudeerden aan te trekken? Transfer ging kijken Foto: Simon Trommel

op het VU Career Event voor internationale studenten in Amsterdam.

In een chique hal van het World Trade Center aan de Amsterdamse Zuidas is het druk. Enkele honderden buitenlandse VU-studenten krioelen langs de statafels. Daarachter staan vertegenwoordigers van bedrijven klaar om vragen over stages en carrièremogelijkheden te beantwoorden, een cv in ontvangst te nemen of een student door te verwijzen naar de recruitmentwebsite van hun bedrijf. De tweede editie van het VU Career Event voor internationale studenten, op een vrijdagmiddag eind mei, is in volle gang. Niet toevallig is het WTC als locatie voor dit evene ment gekozen, vertelt Wytske Siegersma, international programmes officer van de Vrije Universiteit Amsterdam. “Het WTC is het internationale zaken centrum van Nederland. Hier ontmoeten zakenleven en wetenschap elkaar.” En dat is de bedoeling van het evenement: buitenlandse studenten in contact brengen met mogelijke toekomstige werkgevers, om ze zo te behouden voor de Nederlandse kennis economie.

Vijfhonderd bedrijven Een Career Event zoals dit van de VU is precies wat de Sociaal-Economische Raad (SER) voor ogen heeft als het gaat om het binden van buitenlands talent. In zijn recente advies aan het kabinet stelde de


SER dat universiteiten en bedrijven internationale studenten gezamenlijk wegwijs moeten maken op de Nederlandse arbeidsmarkt. Betere contacten tussen bedrijven en onderwijsinstellingen kunnen volgens de SER ertoe leiden dat meer buitenlandse studenten na hun afstuderen hier gaan werken. Aan de inzet van de VU zal het niet liggen: die heeft voor het carrière-evenement vijfhonderd bedrijven benaderd. Toch zijn vandaag slechts negen bedrijven vertegenwoordigd. De meeste wezen de uitnodiging af, met als argument dat ze door de crisis momenteel geen personeel werven, of dat ze meer behoefte hebben aan Nederlands personeel.

Tomatenplukkers Dat is spijtig voor internationale studenten, want velen willen na hun afstuderen graag in Nederland blijven. Dat blijkt ook vandaag, als Natasja van der Geest, beleidsmedewerker van de Metropool Regio Amsterdam, die vraag stelt tijdens een plenaire sessie. De meeste handen gaan de lucht in. Ook de Poolse Katarzyna Lipinski heeft wel oren naar een carrière in Nederland. Voordat ze begon aan haar master farmacie aan de VU, heeft ze in Edinburgh gestudeerd. Maar ze kiest voor Nederland. “Hier is alles goed georganiseerd en het land is open-minded. Maar ik moet wel door het

Maarten Wanders, university relations manager bij Shell, legt uit waar zijn bedrijf op selecteert.

vooroordeel heen breken dat we in Polen niet allemaal tomatenplukkers zijn.” De bedrijven die wel op de middag zijn vertegenwoor digd, zijn vooral grote ondernemingen die in een inter nationale omgeving opereren: KPMG, Shell, telecom reus Vimpelcom, IBM, logistiekgigant C.H. Robinson, wervingsbureau Undutchables, consultancybureau Expertise in Labour Mobility, Philips en Tommy Hilfiger. Toch is op het Career Event moeilijk te peilen hoe groot bij deze ondernemingen de behoefte aan internationaal talent is.

Buitenlandse alumni De Duitse Sandra Hotz, SAP-consultant bij IBM, heeft daar in elk geval geen zicht op, vertelt ze. Hotz is als buitenlandse VU-alumnus door haar werkgever gevraagd om vandaag aanwezig te zijn. Daarmee handelt IBM al geheel in lijn met wat de SER adviseert: laat buitenlandse alumni op dit soort evenementen over hun eigen ervaringen vertellen. Zo wordt werk zoeken in Nederland voor de buitenlandse studenten heel concreet. Hotz doet het met plezier. “Ik ben hier omdat ik graag iets terug wil doen voor de universi teit”, zegt ze. IBM zoekt vooral studenten business analytics, mensen met kennis van bedrijfseconomie en wiskunde. Hoeveel er daarvan nodig zijn en of het bij

voorkeur buitenlanders moeten zijn, weet Hotz niet. Ook VU-alumnus Stojan Simonovski moet op zulke vragen het antwoord schuldig blijven. Simonovski is op het Career Event aanwezig voor zijn werkgever KPMG. De junior risk manager deelt met studenten die bij zijn tafel langskomen, zijn kennis over hoe je bij KPMG aan de slag komt. “Studenten willen vaak weten of het bij KPMG verplicht is dat je Nederlands spreekt”, vertelt Simonovski, om er meteen aan toe te voegen dat dat inderdaad een eis is. “Het is weliswaar niet voor al het werk nodig, maar je moet ook aan de lunchtafel mee kunnen praten.” Zelf kwam hij bij KPMG binnen via stages. Maar niet iedere buitenlandse student heeft dat geluk, weet hij. “Ik zie om me heen dat studenten naar hun thuisland teruggaan om dan daar maar een stage te doen.”

Comfortzone Een paar tafels verder staat Maarten Wanders, university relations manager bij Shell. Hij probeert vandaag die ene topstudent in finance, hr of sales te vinden, vertelt hij. Hij doet dat juist bij de VU omdat hier de economische opleidingen sterk zijn vertegenwoordigd. Voor Shell maakt het volgens Wanders niet uit of dat talent uit Nederland komt, uit de Europese Unie of van daarbuiten. “Internationaal talent heeft niet altijd


een streepje voor”, weet hij. Toch nuanceert hij dat ook weer: “Buitenlandse studenten zijn wel al uit hun comfortzone gekomen. Dat streepje hebben ze dan in ieder geval niet tegen.” Verder heeft Wanders geen idee hoe groot bij Shell de behoefte aan buitenlands talent precies is. “Ik zie ze overal vandaan komen. Uit België, maar ook uit China.”

Respectvol

afkomen, vertelt de treasurer controller. Hij weet niet of dat komt doordat het bedrijf in Nederland minder actief is als merk. “Het kan zijn dat buitenlandse studenten een stage zien als een must voor de arbeids markt.” Vimpelcom zoekt in elk geval niet specifiek naar internationaal talent. “Het maakt ons niet uit waar iemand vandaan komt. Je moet alleen wel in een internationale omgeving kunnen werken, want bij ons werken 25 nationaliteiten.”

Shell richt de meeste wervingsactiviteiten op de tech nische universiteiten zoals die in Eindhoven en Delft. Nuttig Daar sponsort het oliebedrijf activiteiten van studie Werving- en selectiebureau Undutchables richt zich op verenigingen, maar nodigt ook studenten uit voor het werven en selecteren van internationale en meerta events op de Shell-kantoren. Ook daarbij gaat het om lige medewerkers voor het internationale bedrijfsleven. die ene briljante student. Shell selecteert onder meer Communicatiemanager Kirsten Jansen vertelt dat het op het vermogen van een kandi bureau vaak meedoet aan evene daat om out-of-the-box te denken, menten zoals dit. “We vinden het op wat de student buiten de studie “Het maakt ons niet uit belangrijk dat studenten onze naam bereikt en of hij of zij respectvol met kennen. Het is crisis in Nederland, anderen omgaat. waar iemand vandaan dat merken we. Maar vooral in de Telecomgigant Vimpelcom, een engineering zijn nog vacatures.” holding van telefoonmaatschappijen komt, als hij maar in een De internationale studenten zelf in opkomende landen zoals Oekraïne waarderen het evenement, blijkt en Bangladesh, hoopt op het VU internationale omgeving uit een enquête van de VU. Vooral Career Event vooral stagekandidaten de cv-check vinden ze nuttig. te interesseren. Vast personeel werft kan werken” Jammer vinden ze wel dat bedrijven het bedrijf vooral in de landen waar vaak de voorkeur blijken te geven het actief is. Vimpelcom heeft aan aan mensen die vrij toegang de Zuidas zijn hoofdkantoor, met 140 man personeel, hebben tot de Nederlandse arbeidsmarkt, dus uit de waarvan 30 tot 40 procent Nederlands is. Op het Schengenlanden. Ook hadden de studenten graag hoofdkantoor worden vooral stagiairs in de treasury meer bedrijven gezien die concrete stages en vacatures gezocht. Jaarlijks zijn enkele plekken beschikbaar, zegt aanboden. treasurer controller Ramón Tolk. Het bedrijf werft Voor de VU en voor bedrijven als Shell en Vimpelcom stagiairs omdat die academisch onderzoek kunnen is het Career Event in elk geval een succes. De VU heeft doen waarvoor de mensen van Vimpelcom zelf geen weer iets concreets gedaan om bedrijven aan zich te tijd hebben en waarbij de stagiair ervaring kan opdoen. binden, Vimpelcom praat al met stagekandidaten en Soms komt een stagiair ook in dienst. “Het VU Career Shell heeft een pak cv’s binnengekregen. Shell komt Event is verder van belang om de relaties met de volgende keer weer, verzekert Wanders. En dan wordt universiteit warm te houden”, zegt Tolk. het weer wat groter, zegt de VU. Vimpelcom biedt wel vaker stages aan. Opvallend is dat daar vrijwel uitsluitend buitenlandse studenten op simon trommel


vli egen de

holl an der

‘Denen communiceren als in

The Killing’

Peter Klaas Vrieswijk (23) is vierdejaars Communication & Multimedia Design aan de NHL Hogeschool in Leeuwarden. Hij ging naar Kopenhagen om buitenlandervaring op te doen en constateerde tot zijn tevredenheid dat de Denen veel weg hebben van de Nederlanders.

“Toen ik had bedacht dat het leuk zou zijn een halfjaar naar het buitenland te gaan, viel mijn oog al vrij snel op Denemarken. De NHL heeft een uitwisselingsprogramma met dat land, waardoor het gemakkelijk te regelen valt. Maar het trok me ook aan omdat het me niet zo extreem leek. De Denen spreken over het algemeen goed Engels, dus ik zou geen vreemde taal hoeven leren. En dat NoordwestEuropese van ons eigen land vind ik een prima klimaat om te werken en te leren. Helder, open en fris. Denk maar aan Danish Design. Voordat ik vertrok heb ik de serie Forbrydelsen, hier bekend als The Killing, bekeken om een indruk te krijgen van Kopenhagen. Daar is wel vooral de gloomy side te zien, natuurlijk. En die verbeten inspecteur Sarah Lund is ook niet echt een visite kaartje voor de Denen. Toch komen de dialogen van die serie aardig overeen met hoe ik de mensen in Denemarken met elkaar hoorde communi ceren: tamelijk recht voor z’n raap, nuchter, op voet van gelijkheid, ook als het om een meerdere en een ondergeschikte gaat. Zo was het in ieder geval op de KEA, de hogeschool van Kopenhagen waar ik mijn projecten en werkgroepen deed. De docenten stonden als het ware naast de studenten, niet er boven. Toch had ik wel ontzag voor ze door hun ervaring en netwerk. Ik kon een hoop van ze opsteken.

Ik heb voor de opleiding Communicatie en Multimedia Design gekozen omdat ik er zelf mijn opdrachten kon kiezen en het studieprogramma naar eigen inzicht kon inrichten. Ik kon me, toen ik in 2009 aan de opleiding begon, al aardig redden met mijn eigen bedrijf, PKV Designs. Op betutteling door school zit je dan echt niet meer te wachten. Maar de opleiding is absoluut nuttig. In je eentje kom je uiteindelijk niet veel verder, ook al heb je het technisch behoorlijk in de vingers.

Reclamecampagne Ik hou me nu onder andere bezig met het ontwikkelen van apps. De markt groeit nog steeds, dus ik zal straks niet om werk verlegen zitten. En ik hou van het soort werk, het is oplossingsgericht. In Kopenhagen heb ik een app ontwikkeld voor vier- en vijfsterren-hotels, een soort reisgids. We mochten op de KEA ideeën pitchen voor grote opdrachtgevers, een reclamecampagne voor een Deens biermerk, om maar iets te noemen. De ad-wereld die je ziet in een nostalgische serie als Mad Men heeft zich inmiddels ontwikkeld naar het digitale vlak waarop ik mij nu beweeg. Wie weet ga ik zelf ook nog wel een keer naar New York. In Kopenhagen heb ik aardig wat hipsters met baarden en retro-kleren voorbij zien schuiven, dus de stap is ook nu vast weer klein.”

annemieke bosman


g e lezen

Eenvoudige oplossingen bestaan niet Over internationale samenwerking in het hoger onderwijs wordt veel gepubliceerd. Historicus Han van der Horst bespreekt maandelijks een nieuw werk. Deze keer de Wereldbank-studie Secondary

Public Disclosure Authorized




Education in Ethiopia, door Rajendra Dhoi Joshi en Adriaan Verspoor.

Na eeuwen van feodalisme en bijna twee decennia van burgeroorlog en revolutionaire terreur, wordt Ethiopië nu bestuurd door verlichte despoten die met veel dwang en drang moder Secondary Education in Ethiopia niseringen doorvoeren. Het land in de hoorn van Afrika kent dan ook zulke gezonde groeicijfers dat het over een jaar of tien, vijftien kan toetreden tot de middeninkomenslanden. Als tenminste de lage scholingsgraad van de bevolking geen roet in het eten gooit. Op dit moment kan nog meer 36 procent van de inwoners lezen en schrijven. Weliswaar gaat al 85 procent van de kinderen naar het primair onderwijs, maar slechts 38 procent weet daar de lagere klassen van het middelbaar onderwijs aan vast te knopen. Slechts 8 procent doet ook nog de bovenbouw. A WORLD BANK STUDY

S U P P O R T I N G G R O W T H A N D T R A N S F O R M AT I O N

Rajendra Dhoj Joshi and Adriaan Verspoor

Voortreffelijke studie De uitval is enorm doordat het traditionele curri culum te theoretisch en te moeilijk is, terwijl de leraren te weinig didactische vaardigheden hebben. Is daar wat aan te doen? Jazeker, maar wát, dat is in het bestek van deze korte recensie niet uit te leggen. Juist dáárom hebben de Nederlandse onderwijsveteraan Adriaan Verspoor en zijn collega Rajendra Dhoi Joshi zo’n voortreffelijke studie geschreven. Zij trappen niet in de val van de gemakkelijke, ideologisch gemo tiveerde en eenduidige ‘oplossingen’ waarop ontwik kelingslanden zo vaak worden getrakteerd. De auteurs hebben kritiek op het frontale lesgeven voor de Ethiopische klas, maar stellen tegelijker tijd dat met bevlogen leraren alles staat of valt.


Zij willen dat elk talentvol kind naar de middel bare school kan en bepleiten daarom particulier onderwijs voor de rijken. Laat wie genoeg geld heeft, in godsnaam het onderwijs zelf betalen, dan kan de overheid haar beperkte budgetten inzetten voor de minder bedeelden. Een continu beleid van efficiency en resultaatgerichtheid moet centraal staan, sámen met vergroting van de budgetten. Voor docenten dient een loopbaanperspectief te worden ontwikkelt dat succes (maar wat is succes?) beloont. Daarvoor moet allereerst de leraren opleiding worden hervormd. Zo gaat de studie verder, alles onderbouwd met feiten, cijfers en loep zuivere logica. Verspoor en Doi Joshi hebben geen boek geschreven dat gemakkelijk wegleest. Je moet de hoofd stukken doorploegen en je wordt op elke bladzijde gedwongen om zelf mee te denken. Wie de laatste pagina’s heeft bereikt, zal nooit meer op de tafel slaan en zijn betoog beginnen met de zinsnede: “Het is allemaal héél makkelijk want...” Nederland heeft in zijn huidige fase méér van zulke boeken nodig.

han van der horst Secondary Education in Ethiopia. Supporting growth and transformation. Rajendra Dhoi Joshi en Adriaan Verspoor. Washington DC, 2013. A World Bank Study. Downloaden via: www-wds.worldbank.org

A G E N D A

De honderd jaar oude Erasmus Universiteit is van 28 tot 31 augustus gastvrouw voor het 35e forum van de European Association for Institutional Research (EAIR). De titel is The Impact of Higher Education – Addressing the challenges of the 21st century. ACA-voorzitter Sijbolt Noorda verzorgt de inleiding. Een van de tracks gaat over rankings. Meer informatie en aanmelden via www.eair.nl/ forum/rotterdam/

augustus

2013

De EAIE houdt de ontwikkelingen in Istanbul nauwlettend in de gaten om te bepalen of meer dan 4.000 bezoekers uit ruim 80 landen daar van 10 tot 13 september terecht kunnen voor haar jaarlijkse conferentie. Weaving the future of global partnerships is deze keer het thema. Meer informatie en aanmelden via www.eaie.org

september

‘Transition to open and on-line education in European universities’ is de titel van de EADTUconferentie op 24 en 25 oktober in Parijs. Open Educational Resources (OER) en Massive Open Online Courses (MOOCs) komen daar uiteraard aan de orde. Voorafgaand aan de conferentie, op 23 oktober, is er ook een masterclass over de rol van die fenomenen in het hoger onderwijs. Meer informatie en aanmelden via conference.eadtu.eu

oktober

2013 2013

Journal of Studies in International Education

Cultureel Verdrag-beurzen

Artikelen in de editie van juli 2013 ( jaargang 17, nummer 3): Faculty Member Engagement in Canadian University Internationalization: A Consideration of Understanding, Motivations and Rationales – Rhonda Friesen

Veel landen bieden studie- en onderzoeksbeurzen aan voor Nederlandse studenten – met name laatstejaars – en pas afgestudeerden, vaak in het kader van een Cultureel Verdrag met Nederland om de samenwerking op cultureel, educatief en wetenschappelijk gebied te bevorderen. Via hun universiteit of hogeschool kunnen studenten bij de Nuffic een aanvraag indienen voor zo’n CV-beurs. Studenten in een eerder studiejaar komen alleen in aanmerking voor een zomerbeurs.

A Canadian Lens on Facilitating Factors for North American Partnerships – Christa Lee Olson Maximizing the Benefits of International Education Collaborations: Managing Interaction Processes – Helen Spencer-Oatey Teachers on the Move: International Migration of School Teachers From India – Rashmi Sharma If Not “the Best of the West,” Then “Look East”: Imported Teacher Education Curricula in the Arabian Gulf – Olena Aydarova

Cultureel Verdrag-beurzen

deadline aanvraag

aanvang studie

Mexico, studie/onderzoek

21 augustus

variabel in 2014

Duitsland, kort onderzoek

1 oktober

vanaf maart 2014

Duitsland, architectenbeurs

15 oktober

oktober 2014

Meer informatie, ook over andere landen die beurzen beschikbaar stellen, via www.wilweg.nl/cv


t ransfe r

al twintig jaar dé bron van informatie over internationalisering in het hoger onderwijs

Neem nu een gratis abonnement op hét vakblad over internationale samenwerking in hoger onderwijs en onderzoek

transfer

tra ns fer



L VAN M PAU EE

D66 HARM BEERT

EM

A

NE N

DER DE R SAN OU

WE

CDA NJA JADNANA TA NS

PVV

ANNE-WIL LU

CA

PvdA

IN G

JASPER VAN S

VVD

DIJ

t ransfer


Thema Gap Year:

Nederland populair bij

Brugjaar wint aan populariteit

tuition fee refugees

trans fe r


tran sfe r


Hoe kan Nederland

K

SP

buitenlandse studenten binden?

Kosmopolieten en eurosceptici

usland

Thema r

opbouw nomie in over Kennisecodt kansen te bie

over internationalisering

1

jaargang 20 | september 2012

3

jaargang 20 | december 2012

4

jaargang 20 | januari/februari 2013

topstudenten halen banden met china aan | groen licht voor niche en nfp |

liften, skydiven, zoeken naar jezelf | tussenjaar als aanjager voor mobiliteit |

sijbolt noorda: internationalisering mag niets kosten | zorgverzekering mobiliteits-

vaak met bankrekening | intercultureel lab helpt docenten

princetons brugjaar haalt studenten uit comfortzone

streek kiest voor meertalig onderwijs | line: online leren over internationalisering

deskundigen over toekomst meeneembare beurs | buitenlandse student worstelt nog

gap year-student heeft streepje voor bij nhtv | ervaringen omzetten in studiepunten |

obstakel nummer 1 | maastricht werkt aan écht internationale sfeer | hbo in grens-

5

jaargang 20 | maart 2013

6

jaargang 20 | april 2013

officier mensenhandel over misbruik studievisa | ‘braziliaanse bèta’s echt een

jelle en kysia over andere wereld op drie uur vliegen | poetin wil snel

staf vaak onbekend | onderzoek naar meerwaarde buitenlands studieverblijf

nederland speelt bijzondere rol in ‘silicon valley’ bij moskou

aanwinst’ | scandinaviërs compenseren onderlinge mobiliteit | erasmusbeurs voor

universiteiten in wereldtop | aanrader: investeer in russische partner |

VO OR WI E?

• Beslissers, beleidsmakers en uitvoerders van internationaliseringsbeleid bij hogescholen, universiteiten, ministeries en aanverwante organisaties • Docenten, onderzoekers en stafmedewerkers die betrokken of geïnteresseerd zijn in internationale samenwerking Transfer is een uitgave van de Nuffic, de Nederlandse organisatie voor internationale samenwerking in het hoger onderwijs en verschijnt acht keer per jaar.

Interesse in een gratis abonnement? Surf dan naar www.transfermagazine.nl

Kroatische studenten. klaar voor nieuwe kansen in EU

Recommend Documents