Krimp in Fryslân Bevolkingsdaling, lokaal en regionaal, is een vraagstuk van nu én de komende jaren. Hoewel pas over enkele decennia de bevolking van Fryslân als geheel niet meer zal groeien, is in sommige Friese gemeenten krimp al aan de orde: De bevolking daalt al enkele jaren.
Naast afnemende groei in de hele provincie en regionale/lokale bevolkingsdaling, zijn er nog drie andere belangrijke demografische processen die de komende jaren de samenstelling van Fryslân veranderen. Dat zijn vergrijzing, de veranderingen in de huishoudensamenstelling en migratie. Wat zijn de prognoses voor Fryslân? En voor welke uitdaging stelt dat ons? Een eerste weergave volgt hieronder. Inwonertal In de periode 2000 – 2008 is het aantal inwoners van de provincie gegroeid. Tegelijkertijd is in deze periode in 8 gemeenten het inwonertal al teruggelopen. In dezelfde periode kenden alle Friese gemeenten (behalve Bolsward) al één of meerdere kernen waar het inwonertal daalde. In totaal daalde in deze periode in 50% van de Friese kernen de bevolking. De verwachting is dat voor 2020 in meer dan de helft van de Friese gemeenten het bevolkingsaantal zal dalen, met name in het noorden en westen van de
provincie (zie kaart hieronder). Tot 2030 krijgt 60% van de Friese gemeenten te
Verantwoordelijk Gedeputeerde Hans Konst. Leefbare dorpen zijn essentieel voor de Friese gemeenschap. Krimp gaat zich eerder voordoen dan veel mensen nu denken. Er moet onder andere een discussie komen over wat voorzieningen zijn die nodig zijn om een dorp leefbaar te houden. Iedereen krijgt ermee te maken. Daarom is er een gezamenlijke visie en aanpak nodig om deze gebieden leefbaar te houden. Gemeenten, provincie, corporaties en maatschappelijke organisaties moeten hiermee aan de slag. De komende maanden gaan wij hier ons op voorbereiden. Doet u met ons mee?
maken met bevolkingsdaling
Ook in die delen van de provincie, waaronder de meer stedelijke gemeenten, waar nog wel sprake is van groei, neemt die groei in omvang af, al voor 2020, maar sterker nog daarna. Demografische veranderingen Het aandeel ouderen in de bevolking zal tot 2030 sterk toenemen, van gemiddeld zo’n 16% in 2009 tot 28% in 2030. Vrijwel alle gemeenten krijgen hiermee te maken. Naast deze vergrijzing neemt het aantal jongeren af (ontgroening). Tot 2020 zal het aantal jongeren tot 15 jaar in Fryslân met bijna 10% afnemen. De beroepsbevolking zal tot 2030 naar verwachting met 8% dalen. Verder zullen er meer vrouwen en ouderen op de arbeidsmarkt gaan participeren.
Huishoudensamenstelling Fryslân krijgt naast een dalend inwoneraantal, vergrijzing en ontgroening ook te maken met
Bijvoorbeeld
veranderingen in de huishoudensamenstelling. Het gemiddeld aantal personen per
Passend beeldmateriaal bij de thema”s die hiernaast staan.
huishouden zal verder afnemen. Daarnaast neemt het aantal alleenstaanden toe en neemt het aantal gezinnen met kinderen af. Migratie en natuurlijke aanwas De demografische veranderingen worden veroorzaakt door een combinatie van afnemende natuurlijke groei en voortzetting van het al bekende patroon van vertrekoverschotten vanuit minder stedelijke en meer perifeer gelegen gemeenten. De helft van de Friese gemeenten heeft te maken met meer vertrekkende mensen dan met inkomende (vertrekoverschot). Daarnaast verhuizen er meer mensen van kleinere kernen binnen Fryslân naar grotere kernen (steden) dan andersom. Daarmee neemt het aantal inwoners in de kleine kernen af.
Het aantal geboorten (de natuurlijke aanwas) neemt af. Voor bevolkingsgroei moet het gemiddeld aantal kinderen per vrouw 2,1 bedragen, terwijl dit aantal al enkele decennia in Nederland en ook in Friesland onder de 2 ligt.
De verwachte demografische veranderingen hebben gevolgen voor de vitaliteit en de leefbaarheid van de dorpen en voor de ontwikkeling van de steden. Voor ieder thema heeft het andere consequenties. Wonen en ruimtelijke ordening
-
-
De kwantitatieve vraag naar woningen blijft naar verwachting in elk geval tot 2020 nog
-
De vraag naar woningtypen (kwalitatieve vraag), zal sterk veranderen (bijvoorbeeld meer
vrij groot, maar is lager dan voorheen en neemt richting 2030 verder af. woningen voor alleenstaanden en ouderen).
Er kan een achteruitgang in de woonomgeving optreden. De waarde van huizen kan gaan dalen en de doorstroming op de huizenmarkt kan hierdoor stagneren. Vervolgens kan leegstand ontstaan, waardoor de leefomgeving in verval raakt.
Onderwijs, zorg en welzijn (voorzieningen)
-
Het draagvlak voor voorzieningen verandert. We krijgen te maken met zowel een dalende vraag (onderwijs), als een specifieke stijgende vraag (zorg). Dit speelt niet alleen binnen het onderwijs, maar ook binnen zorg (toename van ouderen), openbaar vervoer, detailhandel, recreatie en vrije tijd.
Economie, arbeidsmarkt en mobiliteit
-
De potentiële beroepsbevolking neemt tot 2030 met zo’n 11% af. Tot 2014 blijft het op het huidige niveau, na 2020 komt het in een stroomversnelling. De verandering in de omvang van de beroepsbevolking gaat samen met een andere samenstelling. Meer vrouwen zullen op de arbeidsmarkt gaan participeren en meer ouderen.
-
-
In krimpgebieden kan naast een kwantitatieve daling ook een kwalitatieve verarming optreden, doordat hoger opgeleide jongeren wegtrekken. Daarnaast leiden de demografische veranderingen tot een andere structuur van de werkgelegenheid (onder andere meer werk in de zorg, minder in onderwijs) Voor mobiliteit betekenen de veranderingen dat personenmobiliteit eerst blijft groeien en in 2040 weer op het huidige niveau is. Het type mobiliteit zal wel veranderen, onder andere minder gebruik van de fiets. Het openbaar vervoer krijgt te maken met een doelgroepverschuiving (meer ouderen, minder scholieren).
Financiering
-
De mogelijkheid om met woningbouw financiële ruimte te ‘verdienen’ voor andere ontwikkelingen, neemt zowel
-
Gebiedsontwikkelingen kunnen op dit moment voor een belangrijk deel worden gedekt uit de opbrengsten van
op het platteland als in de steden af. woningbouw, gronduitgifte of andere bouwprojecten. De verwachting is dat dit gaat wijzigen, omdat opbrengsten uit (woning)bouwprojecten gaan teruglopen.
Gezamenlijke opgave Koöperaasje Fryslân Om de krimpregio’s in de Provincie Fryslân leefbaar en vitaal te houden wil de provincie met de betrokken overheden, woningbouwcorporaties, maatschappelijke organisaties en marktpartijen een gezamenlijke aanpak bepalen. De komende maanden wordt er gewerkt aan een ‚Beleidsagenda Demografische Verandering Fryslân‛. Hiermee wil de provincie zich voorbereiden om de demografische veranderingen op een adequate en passende manier te begeleiden en de mogelijkheden en kansen te benutten die krimp kan bieden voor kwaliteitsverbetering. Colofon Dit is een uitgave van Provincie Fryslân. Deze flyer is een samenvatting uit het rapport ‚Groei en Krimp‛. Voor vragen of het aanvragen van een exemplaar van dit rapport, kunt u contact opnemen met Marijke de Roo van de afdeling Ruimte (
[email protected]).
