krant 24ste jaargang, winter Dwang en drang in de ggz praktijk

krant 24ste jaargang, winter 2013 - 2014

Dwang en drang in de ggz praktijk

De wet stelt duidelijke eisen aan het toepassen van dwang binnen de ggz. Bij dwang heb je weinig of geen keuzevrijheid. Het toepassen van drang komt echter ook veelvuldig voor en is niet wettelijk geregeld. Heb je bij drang wel echt iets te kiezen?

redactioneel

Dwang mag alleen als het aan eisen van de wet voldoet In deze PVP-krant nemen we de keuzevrijheid van cliënten binnen de ggz

wel voldoet aan de eisen die de Wgbo en de Wet Bopz aan het toepassen

onder de loep. De centrale vraag is “Hoe vrijwillig is vrijwillig?”

van dwang stellen. Cliënten die uit angst voor een spuit toch ‘kiezen’ voor

Een behandeling begint pas als de cliënt daarvoor toestemming heeft

het slikken van de medicatie, kunnen geen gebruik maken van de speciale

gegeven. Zo staat het heel helder in de wet. Dit geldt voor zowel vrijwillig als

Bopz-klachtenprocedure om de (dwang)behandeling te toetsen. Cliënten

gedwongen opgenomen cliënten. Geeft de cliënt geen toestemming voor

die er voor ‘kiezen’ om maar in de instelling te blijven ‘omdat er anders een

een behandeling? En vindt de behandelaar de behandeling toch noodza-

gedwongen opname wordt aangevraagd’, verblijven in feite onvrijwillig

kelijk? Dan mag de cliënt alleen onder dwang behandeld worden als dit

in de instelling zonder dat een rechter daadwerkelijk getoetst heeft of de

aan de eisen van de Wet Bopz en/of de Wgbo voldoet. (Zie voor uitleg over

gedwongen opname voldoet aan de Wet Bopz.

deze wetten de tekst hiernaast.) Richtlijn Maar helaas is de praktijk van alledag ingewikkelder. Cliënten kunnen te

En dat is problematisch: de kans is dan aanwezig dat de dwang wordt toe-

maken krijgen met ‘drang’. Bij drang voelt een cliënt zich onder druk gezet

gepast terwijl dat wettelijk niet is toegestaan. De Nederlandse Vereniging

om één bepaalde keuze te maken. Formeel gezien mag een cliënt zelf

voor Psychiatrie geeft in haar richtlijn ‘Besluitvorming dwang’ uit 2008 aan,

kiezen, soms valt er dan alleen niet veel te kiezen.

dat het toepassen van drangmaatregelen een belangrijk onderdeel van de

De vraag is waar precies ‘iemand overtuigen’ overgaat in ‘iemand dwingen’.

psychiatrische praktijk is en dat daarvoor een aparte richtlijn voor zou moe-

Wanneer kiest een cliënt nog vrijwillig en wanneer is er eigenlijk sprake van

ten worden gemaakt. De Stichting PVP is voorstander van het ontwikkelen

dwang? Voorbeelden hiervan zijn:

van een dergelijke richtlijn. In deze krant komen enkele praktijkvoorbeelden aan de orde en maken we

• Een cliënt krijgt te horen dat als hij zijn medicijnen niet zelf inneemt, er een

duidelijk wat een pvp in deze situaties zou kunnen betekenen. Deze pvp-

dwangbehandeling volgt waarbij de medicijnen per injectie zullen worden

krant heeft niet tot doel een volledig beeld te schetsen van alle aspecten

toegediend;

van dwang en drang.

• Een cliënt wil een bepaald therapie onderdeel niet meer volgen en krijgt te horen dat hij dan met ontslag moet;

Wij maken in deze pvp-krant dankbaar gebruik van een paar prachtige ci-

• Een cliënt krijgt zijn sigaretten pas als hij zijn medicatie heeft ingenomen;

taten uit de ‘psychiatrische roman’ PAAZ. Schrijfster Myrthe van der Meer

• Een cliënt krijgt bij opname te horen dat hij de eerste vier weken niet naar

beschreef hierin haar ervaringen op een gesloten afdeling. Daarnaast

buiten mag en ook geen bezoek mag ontvangen. Als hij dat niet wil kan

doen we verslag van een onderzoek naar de beschikbaarheid van nieuws-

hij niet in behandeling komen.

voorzieningen binnen een gesloten afdeling.

Onvrijwillig

Nannie Flim, bestuurder van de Stichting PVP

De wet stelt duidelijke eisen wanneer dwang mag worden toegepast. Maar het toepassen van drang is niet wettelijk geregeld. De cliënt heeft hier-

p.s.

door een minder goede rechtsbescherming. En dat is ook het probleem bij

Vaste lezers van onze krant zal het al opgevallen zijn; dit is de eerste PVP-

(bovengenoemde voorbeelden van) drang. De cliënt wordt zo onder druk

krant in onze nieuwe huisstijl. Laat ons eens weten wat u van deze nieuwe

gezet om een bepaalde keuze te maken, waardoor er in feite sprake is van

vorm vindt via ons twitteraccount: pvp@stichtingpvp of via onze website

dwang. Alleen deze dwang gebeurt dan zonder dat er gekeken wordt of dit

www.pvp.nl

Pvp

Vragen of klachten over de ggz?

Ben je het als cliënt niet eens met de behandeling? Voel je je onder druk gezet om een bepaalde behandeling te volgen? Word je gedwongen behandeld en wil je hierover een klacht indienen? Word je gedreigd met een gedwongen ontslag? De patiëntenvertrouwenspersoon (pvp) kan je altijd helpen met alle klachten over het verblijf,

Kijk op www.pvp.nl of bel de Helpdesk PVP

de behandeling en het behandelend team of de arts. De pvp weet

T 0900 444 88 88 (10 ct. per minuut)

welke rechten en plichten je als cliënt hebt. Vaak worden klachten opgelost door een gesprek te voeren met de hulpverlener. De pvp

Deze kunt u bellen op:

kan je ondersteunen bij zo’n gesprek. Hij kan ook samen met jou een

maandag t/m vrijdag 10.00 - 16.00 uur

brief opstellen voor de hulpverlener. Als je een klacht indient bij de

zaterdagmiddag 13.00 - 16.00 uur

klachtencommissie, dan adviseert en helpt de pvp je bij iedere stap die daarvoor nodig is.

of stuur een e-mail naar [email protected]

Meerjarenbeleid 2014 - 2017

Buitengewoon vertrouwen

De Stichting PVP heeft voor de komende jaren haar beleid bepaald. Wij gaan ons vooral richten op: •d e nieuwe wetten waar (ggz)cliënten en pvp’en mee te maken gaan krijgen; • cliënten buiten de ggz die met dwang en drang te maken kunnen krijgen; • de groeiende groep ggz cliënten die thuis behandeling ondergaan; •m anieren waarop en middelen waarmee deze cliënten nog gewoon een beroep kunnen blijven doen op onze dienstverlening. Wilt u meer weten over ons meerjarenbeleid, kijk dan op www.pvp.nl/beleidsstukken

PVP - krant, winter 2013/2014 - 2

Vrijwilligheid en dwang. Wat staat er in de wet? Deze PVP krant gaat over de vraag: Hoe vrijwillig

Deze toestemming kun je, zo staat in de Wgbo,

Ben je gedwongen opgenomen, dan mag je het

is vrijwillig? Wat betekent dat eigenlijk, vrijwillig

alleen maar geven als je eerst goed bent geïn-

ziekenhuis alleen met toestemming van de psychi-

en wat moet je je daarbinnen de geestelijke ge-

formeerd over de behandeling. Dat heet ook wel

ater verlaten. Maar ook tijdens een gedwongen

zondheidszorg bij voorstellen?

‘informed consent’.

opname heb je rechten. De Wgbo geldt bijvoor-

vrij· wil· lig (bijvoeglijk naamwoord, bijwoord):

• De behandelaar de behandelovereenkomst

beeld ook als je gedwongen bent opgenomen. uit eigen beweging, niet gedwongen.

niet zomaar eenzijdig mag stoppen;

Zo moet de behandelaar met jou overleggen over de behandeling. Zonder jouw toestemming

De behandelaar mag niet zomaar tegen je zin de

mag hij je in principe niet behandelen. Toch kan

In de zoektocht naar de grenzen van het begrip

behandeling stoppen of je met ontslag sturen. Dit

de behandelaar je soms wel onder dwang be-

‘vrijwillig’ is het goed te starten bij de taalkun-

kan soms wel als de indicatie voor je behandeling

handelen als je gedwongen bent opgenomen.

dige uitleg. De omschrijving hierboven komt uit

is vervallen, als je zelf herhaaldelijk elke behande-

Ook dit staat in de Wet Bopz. Een gedwongen be-

de ‘Dikke van Dale’ en is in zijn eenvoudige en

ling weigert en ook als je herhaaldelijk de huisregels

handeling mag alleen als er sprake is van gevaar

heldere uitleg heel duidelijk. In de omschrijving

overtreedt.

voor jezelf of als je anders te lang opgenomen

lijkt een gelaagdheid te zitten. Als je iets vrijwillig

zou moeten blijven. Word je onder dwang be-

doet dan komt het uit jezelf. Maar stel dat het niet

Verder staat er bijvoorbeeld in de wet dat:

handeld, dan moet de behandelaar je vertellen

hélemaal uit je zelf komt, dan is het in ieder geval

• De behandelaar goede zorg moet leveren;

waarom hij dit doet. Hij moet je een papier geven

niet dwingend aan je opgelegd.

• Je recht hebt op inzage in je medische dossier.

waarop staat waarom hij dwangbehandeling no-

Ook kun je om een afschrift vragen en mag je

dig vindt. Hij informeert de geneesheer-directeur

correcties aanbrengen in je dossier;

en de Inspectie voor de Gezondheidszorg over

Deze omschrijving sluit mooi aan bij de praktijk binnen de ggz. Of je komt zélf op het idee dat behandeling goed of verstandig voor je is óf an-

• Je recht hebt op privacy en geheimhouding van je medische gegevens;

de dwang. De inspectie kan achteraf onderzoeken of de dwangbehandeling echt nodig was en

deren geven je het advies om behandeling te

• De behandelaar een vertegenwoordiger moet

volgen. Besluit je om behandeling te gaan volgen

benaderen als je zelf tijdelijk zo in de war of ziek

en word je daarbij niet gedwongen, dan doe je

bent dat de behandelaar vindt dat je niet zelf in

Klacht indienen

dat vrijwillig.

staat bent om te beslissen.

Iedere zorginstelling heeft een klachtencommis-

of de behandelaar zorgvuldig heeft gehandeld.

sie, waar je een klacht kunt indienen als je het Algemene patiëntenrechten

Dwang op grond van de Wet Bopz

niet eens bent met de zorg of behandeling die de

Of je nu vrijwillig of gedwongen bent opgenomen

De meeste cliënten in de ggz zijn vrijwillig in be-

instelling biedt. Wanneer je onder dwang behan-

of wordt behandeld, het is goed om te weten dat

handeling. Maar het komt ook voor dat cliënten

deld wordt, beperkt wordt in je vrijheden, geen

je rechten hebt. De algemene patiëntenrechten

met dwang worden opgenomen of behandeld.

bezoek mag ontvangen of niet mag telefoneren

staan in de Wet op de Geneeskundige behande-

Bij dwang moet de cliënt iets doen wat hij niet wil,

op grond van de Wet Bopz, dan geldt er een

lingsovereenkomst (Wgbo).

of hij mag iets niet wat hij wel wil. Hij heeft geen

speciale klachtenprocedure. Bij deze procedure

keuze en een ander bepaalt wat er gebeurt.

doet de klachtencommissie vrij snel (binnen twee

De Wgbo regelt bijvoorbeeld dat:

Dwang in de zorg is ingrijpend en is daarom aan

of vier weken) een uitspraak. Is de klachtencom-

• Je recht hebt op begrijpelijke informatie over je

strenge regels gebonden. Dwang mag alleen als

missie het niet eens met jou, dan kun je de klacht

het echt niet anders kan en mag niet langer duren

laagdrempelig, maar wel met behulp van een

De behandelaar vertelt in begrijpelijke woorden

dan nodig.

advocaat, voorleggen aan de rechter. Alle andere

over je ziekte, over zijn voorstel voor behandeling

Er is een speciale wet die de gedwongen opname

klachten over de zorg kun je voorleggen aan de

en over andere mogelijkheden van behandeling.

en behandeling in een psychiatrisch ziekenhuis re-

‘gewone’ klachtencommissie. Hier duurt het vaak

Hij legt uit wat hij met de behandeling wil berei-

gelt. Dit is de Wet Bijzondere opnemingen in psy-

wat langer voordat de commissie een uitspraak

ken, hoe lang die zal duren en hoe groot de kans

chiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz). In deze wet

doet en er is geen speciale procedure om daarna

is dat de behandeling werkt. Je hebt informatie

staat bijvoorbeeld dat een gedwongen opname

je klacht aan de rechter voor te leggen. •

nodig voordat je kunt meepraten over je behan-

mogelijk is als je door een psychische ziekte een

deling.

gevaar bent voor jezelf of voor anderen en de

medische situatie en je behandeling;

gedwongen opname de enige manier is om dit • De behandeling pas begint als je toestemming hebt gegeven voor de behandeling;

Ronald de Koster en Caroliena van den Bos

gevaar te stoppen. De rechter beslist over een gedwongen opname.

‘Vrijheden zijn er op de paaz in alle soorten en

buiten onder begeleiding van hun bezoek, en

heid is echter de deur naar de trap...

maten. De basisvrijheid is geen vrijheid. Niet de

gevorderden mogen overal zelfstandig naar toe.

Maar geen vrijheden zonder verplichtingen.

tuin in, niet naar boven, niet naar buiten, niet

Als werkelijk alles meezit en alle patiënten braaf

Wie zonder begeleiding naar buiten mag, moet

zonder begeleiding en niet met. Dan volgen de

zijn geweest, dan volgt de ultieme beloning:

vervolgens ook alle weekeinden buiten de deur

vrijheden voor beginners: de tuin onder begelei-

de tuindeuren worden van het slot gehaald en

doorbrengen. Wie eenmaal de trap op mag,

ding en als dat lukt naar buiten, de wijde wereld

iedereen mag vrij de tuin in en uit lopen –net

moet alle therapieonderdelen bijwonen die

in aan de hand van de verpleging. Semi-gevor-

zo lang tot de volgende nieuwe patiënt zonder

boven gegeven worden.’

derden mogen in hun eentje de tuin in en naar

vrijheden binnenkomt. De meest mysterieuze vrij-


Citaat uit PAAZ van Myrthe van der Meer

xx

Vrijwilligheid alleen in theorie? Cliënten hebben recht op volledige informatie

Een gedwongen opname in een ggz-instelling met een inbewaringstelling of

sing naar een andere afdeling maar ook vanwege het feit dat op die geslo-

een rechterlijke machtiging is meestal erg ingrijpend. Een klein doekje voor

ten afdeling de vrijheden beperkt worden. De Wet Bopz stelt voorwaarden

het bloeden is de wetenschap dat ook als je gedwongen bent opgenomen,

aan álle vormen van vrijheidsbeperking waar je als gedwongen opgeno-

je rechten hebt. Zo hou je basisvrijheden, zoals het recht om bezoek te ont-

men cliënt mee te maken kan hebben.

vangen of om rond te lopen op het terrein van de instelling. Een beperking van deze rechten is aan aparte regels gebonden. Ook als je gedwongen

Rechter beslist, niet de behandelaar

bent opgenomen, moeten hulpverleners overleggen over de behandeling.

Als een cliënt niet meer mee wil werken aan de behandeling, dreigt een be-

Wil een behandelaar toch onder dwang behandelen? Dan is ook dit aan

handelaar soms met een verlenging van de gedwongen opname, zonder

strikte voorwaarden gebonden. Dat is allemaal vastgelegd in de Wet Bopz

te vermelden dat het de rechter is die beslist over verlenging van het ge-

(zie blz 3). De wet lijkt helder, toch is het in de praktijk vaak ingewikkeld.

dwongen verblijf. Cliënten hebben recht op volledige informatie over hun rechten en een dergelijk dreigement voldoet daar niet aan. Ook komt het voor dat de cliënt te horen krijgt dat de rechter heeft beslo-

Patiëntenvertrouwenspersonen (pvp’en) horen regelmatig van cliënten dat

ten dat de cliënt gedwongen moet worden opgenomen en daardoor een

de instemming met het behandelingsplan niet als vrijwillig ervaren wordt.

gedwongen behandeling moet krijgen. Ook in deze situatie krijgt de cliënt

Van echte dwang is weliswaar geen sprake, maar vrijwillig is het hooguit op

niet de juiste informatie en kan zich daardoor onder druk gezet voelen om

papier. Pvp’en zien allerlei vormen van drang om mensen te bewegen toch

de behandeling te ondergaan. De rechter beslist alleen over de gedwon-

mee te werken aan een behandeling. Soms zijn het zelfs situaties die behan-

gen opname en niet of de cliënt vervolgens gedwongen behandeld moet

delaren als ‘vrijwillige interventie’ in het dossier registreren, maar cliënten

worden. De behandelaar beslist over een dwangbehandeling. Is de cliënt

als ‘dwang’ ervaren. Officieel is het pas onvrijwillig als het ook in juridische

het niet eens met de gedwongen behandeling, dan kan hij daarover een

zin dwang kan worden genoemd. De weg daarnaartoe is een grijs gebied.

klacht indienen.

Enkele voorbeelden uit de pvp-praktijk: Vrijwilligheid en dwang Recht op vrijheden

Ook als je vrijwillig in behandeling bent, kan het zijn dat je het gevoel krijgt

Een gedwongen opgenomen cliënt krijgt te horen van een verpleegkun-

dat het allemaal niet zo vrijwillig is. Cliënten nemen daarover geregeld con-

dige dat hij alleen een wandeling over het terrein mag maken, als hij zich

tact op met de pvp. Cliënten vertellen dan bijvoorbeeld dat hun behande-

aan alle afspraken uit het behandelplan houdt. Houdt hij zich niet aan de

laar zich ongerust over hen maakt en graag zou zien dat ze meer medica-

afspraken? Dan moet hij op de afdeling blijven. Wanneer een cliënt ‘ver-

tie gaan gebruiken. En als je daar dan bezwaren tegen maakt, kan het je

plicht’ wordt om op de afdeling te blijven, dan is dat een beperking van de

overkomen dat de behandelaar woorden als dwangopname en dwang-

bewegingsvrijheid. Een gedwongen opgenomen cliënt heeft namelijk recht

behandeling in de mond neemt. Omdat er op het gebied van drang geen

om zich ‘in en rond het ziekenhuis’ te bewegen. Een beperking van deze

regels zijn, is het voor cliënten lastig om te bepalen hoe serieus ze zoiets

bewegingsvrijheid mag volgens de Wet Bopz alleen als de behandelaar de

moeten nemen. Cliënten besluiten dan vaak om die extra medicatie maar

bewegingsvrijheid gevaarlijk vindt voor de gezondheid van de cliënt, om te

te accepteren uit angst om gedwongen opgenomen te worden als ze de

voorkomen dat de cliënt iets strafbaars doet of om de orde in het ziekenhuis

medicatie zouden weigeren.

te bewaren. Het enkele feit dat iemand zich niet aan afspraken wil of kan houden, is geen reden voor zo’n beperking. Er moet wel sprake zijn van een

De pvp en klachten over dwang en drang

bijzondere situatie zoals in de Wet Bopz staat.

Cliënten melden zich regelmatig bij de pvp met vragen en klachten over dwang en drang. De pvp geeft uitleg over de rechten die cliënten hebben

Alcohol

en kan de cliënt adviseren wat te doen. De pvp kan ook bemiddelen tussen

Het gebruik van alcohol betekent soms dat cliënten gedwongen worden

cliënt en hulpverlener. Levert dat onvoldoende op in de ogen van de cliënt,

overgeplaatst naar een gesloten afdeling, met als argument: ”tijdens de be-

dan kan de pvp helpen bij het indienen van een klacht bij de klachtencom-

handeling op deze afdeling, is het niet toegestaan dat u alcohol gebruikt.”

missie die verbonden is aan iedere ggz-instelling. •

Ook dat mag niet zomaar. Als cliënt kun je tegen een dergelijk besluit bezwaar maken bij de klachtencommissie, niet alleen vanwege de overplaat-

Elsa Grin en Roeland Hofstee

‘Je hoeft niet bang te zijn voor een slaapmiddel,”

en achter me zwelt een ontevreden gemor aan

de psychiater melden en dan zijn we gedwongen

verzucht de verpleegkundige. Iedereen slikt ze

van patiënten die door mij hun favoriete tv-serie

andere methodes in te zetten om ervoor te zorgen

hier. Bovendien heb jij daar een heel lage dosis

dreigen te missen. Ik weet niet wat ik moet doen!

dat je de medicatie krijgt die je nodig hebt. Het is

van een heel veilig middel, dus je kunt er echt op

De vriendelijkheid van de verpleegkundige klinkt

voor iedereen een stuk prettiger als we dat niet

vertrouwen dat het goed gaat.’

nu geforceerd, ongeduldig. ‘Je moet je pil hier

hoeven te doen. Wat is het probleem?’ Bang staar

Ik neem het pilletje in mijn hand maar de wormen

innemen. Geen pillen op de afdeling. Als je je

ik haar aan.

in mijn hoofd zijn in paniek, mijn lichaam zit op slot

medicatie niet inneemt, dan moeten we dat aan



Vrijwillige keuzes binnen de groepstherapie

Durven cliënten wel te klagen? Ze zijn er nog: de afdelingen waar cliënten langdurig verblijven en in een groep

Groepsgerichte cultuur

psychotherapie krijgen. Zo ook in de Viersprong in Halsteren. Voorheen was

Eelco’s collega Tom van der Schoot is Divisiemanager Zorg & Innovatie en

de Viersprong een therapeutische gemeenschap, die werkte vanuit de over-

houdt zich bezig met het terugdringen van Dwang en Drang in de hulpver-

tuiging dat de cliënt zélf verantwoordelijk is voor eigen herstel. De nadruk lag

lening. Binnen de Viersprong gaat het eigenlijk alleen om het terugdringen

daarom op zelfhulp en wederzijdse hulp binnen een groep van lotgenoten.

van drang, aangezien er per definitie geen sprake is van dwang. Ook Tom gebruikt daarbij het onderscheid tussen de diverse rollen die cliënt en be-

Bij klinische groepstherapie hebben velen het idee dat cliënten alles met

handelaar kunnen innemen. “Doel is de oude groepsgerichte cultuur van

de groep moeten delen. Niets is meer privé, alles moet gedeeld. De groep

de Viersprong, waarin van cliënten wordt verwacht dat zij zich in zeker op-

en de interactie binnen de groep zijn de belangrijkste instrumenten van de

zicht ondergeschikt opstellen aan de regels van de groep, te veranderen

behandeling.

en meer te individualiseren”, legt hij uit. “Hierdoor kan beter vorm gegeven

Zo ook als je het ergens niet mee eens bent of een klacht hebt. Ben je het

worden aan de rechten van cliënten zoals de Wgbo die voorschrijft. Cliënt

ergens mee oneens, dan bespreek je dat eerst in de groep. Kom je er in je

ben je van het begin tot het einde van de behandeling, waarbij je akkoord

groep niet uit en komt je klacht uiteindelijk bij je behandelaar, dan is het niet

gaat met het feit dat je soms de patiëntenrol inneemt als je behandeling on-

de gewoonte dat hij ingaat op de inhoud. Hij zal de klacht eerder duiden

dergaat”, vult hij aan. “Het maken van dit onderscheid is zowel voor behan-

als onderdeel van je probleem. Klachten worden getherapeutiseerd. Nogal

delaars als cliënten niet altijd gemakkelijk. Behandelaars moeten zich ervan

wat behandelaren zien het inroepen van een buitenstaander, zoals de pvp,

bewust worden en er ook aan wennen dat zij op verschillende tijdstippen

als een teken dat er in de relatie cliënt-behandelaar iets mis is. Het is een

op een verschillende rol kunnen worden aangesproken; als behandelaar of

setting waar weinig ruimte is voor individualiteit en eigen vrijwillige keuzes.

als vertegenwoordiger van de Viersprong. Dat is een proces dat soms lastig

Daarbij kan de vraag worden gesteld: hoe staat het met de rechten van de

kan zijn en het nodige vergt van de behandelaren. Tegelijkertijd is het een

cliënt binnen deze specifieke manier van behandelen? Durven cliënten wel

interessant en uitdagend proces.”

gebruik te maken van hun recht om te mogen klagen? Twee medewerkers

van de Viersprong in Halsteren vertellen of dit beeld nog steeds klopt en hoe

Alwetende behandelaar

de situatie anno 2013 er voor staat.

“Als een cliënt voor zichzelf opkomt en klaagt dient een behandelaar dat niet direct te therapeutiseren. Als behandelaar word je veelal door een cliënt

Rollen

aangesproken in de rol van vertegenwoordiger van de Viersprong. Tom van

Volgens Eelco Muste, manager Klinische Zorg Schematherapie, is de om-

der Schoot verwijst in dit kader naar een Youtube-filmpje van Bas Bloem met

gang met klachten van cliënten in de loop der jaren positief veranderd.

de titel: From God to guide (www.youtube.com/watch?v=LnDWt10Maf8)

“Voorheen werd een klacht vooral in het licht van de therapie en de the-

waarin deze op beeldende wijze het verschil laat zien tussen de alwetende

rapeutische relatie gezien en geduid. De inhoud van de klacht kwam hier-

behandelaar en de behandelaar die zich richt op wat de cliënt vraagt aan

door wel eens op de achtergrond. Wij proberen momenteel onderscheid te

zorg. Hij gaat uit van het principe van ‘Shared Decision Making’ wat feitelijk

maken in welke rol een cliënt/patiënt zit en ook hoe een medewerker zich

overeenkomt met de term ‘Informed Consent’ zoals de Wgbo dit bedoelt.

daarbij moet opstellen. Die rollen moet je zo zien: je bent cliënt, als je praat

“Dit betekent dat je in gelijkwaardigheid en in goed overleg tot een beslis-

en onderhandelt over je behandeling en daar ook kritiek op uit. Je bent pa-

sing komt over de behandeling. Belangrijk daarbij is in te schatten wat de

tiënt, als je de overeengekomen behandeling ondergaat. Als medewerker

cliënt eigenlijk vraagt: herstel, genezing, begrip, ondersteuning of de wens

ben je behandelaar als je behandeling geeft, je bent vertegenwoordiger

dat er iemand tijdelijk naast hem staat. Dat uitgangspunt bepaalt het ge-

van de Viersprong als je daarover onderhandelt of een klacht behandelt

zamenlijk gekozen traject. Binnen De Viersprong zijn de resten van de alwe-

van een cliënt. Dit is een nieuwe ontwikkeling binnen de Viersprong waar-

tende behandelaar hier en daar nog wel zichtbaar. Maar ik wens - in lijn met

mee we recht willen doen aan de inhoud en geest van de Wgbo. We zitten

de richting die we in de gezondheidszorg zijn ingeslagen -, te komen tot een

nu meer op de lijn dat klagen vanuit het gezonde deel van de cliënt kan

hervorming van de relatie cliënt - behandelaar, waar de zelfregie van de

komen en dat het inschakelen van de pvp een recht is. Toch zal men ook

cliënt een prominente plaats inneemt. Wij zijn blij als cliënten kritiek uiten op

kijken of een klacht qua tijdstip en inhoud iets betekent in het proces van de

de behandeling en stimuleren dat. Het uitgangspunt is de klacht niet langer

behandeling.”

te therapeutiseren maar te zien als een gezonde uiting van ongenoegen over de aangeboden behandeling.” • Henriëtte van der Laan en Ronald de Koster

‘Het gaat er in de psychiatrie niet om of je het er als patiënt

Wat zijn psychotherapeutische gemeenschappen? Een psychotherapeutische gemeenschap (ook wel centrum voor klinische psychotherapie genoemd) is een centrum voor intensieve psychotherapeutische behandeling van mensen met psychische en/of relationele problemen. In zo’n gemeenschap staan het gedrag, de contacten van de bewoners onderling en de

mee eens bent, het gaat er niet om of je het snapt, als je het maar doet. En zo niet, dan toch. En dus reageer ik nu op alles - elke vraag,

contacten tussen de bewoners en de begeleiders centraal. Dat betekent dat er vaak en veel

ieder voorstel, of ik het begrijp of niet -

gesproken wordt over eigen en andermans gedrag, zowel individueel met de behandelaar

met nietszeggend geknik.’

als in groepsverband. Zo zouden cliënten meer inzicht krijgen in hun problemen en kunnen zij oefenen met nieuw gedrag.


‘Een van de eerste lessen die je in de psychiatrie leert, is dat het er niet om gaat of je het begrijpt en of je het er mee eens bent, als je maar gewoon doet wat de dokter je opdraagt. Mijn oorspronkelijke reactie was dan ook adequaat; overal rücksichtslos mee akkoord gaan, of ik het er nou mee eens was of niet.’



xx

Vrijwillig maar niet vrijblijvend Wanneer een jongere met bijvoorbeeld ernstige gedragsproblemen wordt

een greep kan doen uit het aanbod wat hij wel/niet wil. Wel vragen wij aan

opgenomen, is daar vaak al een heel traject van hulpverlening aan vooraf

de jongere zelf hoe zij zouden willen dat wij met ze moeten omgaan, als ze

gegaan. Dat geldt ook voor de jongeren die worden behandeld bij de afde-

bijvoorbeeld gebruikt hebben. Hiermee proberen we de aanpak zoveel mo-

ling “Barentsz”, een onderdeel van Altrecht in Utrecht. De jongeren komen

gelijk te individualiseren. Op Barentsz is er geen cultuur van vooraf beperken.

weliswaar uit eigen beweging maar zijn vaak gestimuleerd of gepusht door

Zo kunnen de jongeren gewoon gebruik maken van sociale media. Gaat er

ouders, voogd, jeugdzorg of andere instanties. Zodoende staat op jongeren

hierin iets mis, dan is het tijd om met elkaar hierover in gesprek te gaan. Als

soms een behoorlijke druk om de behandeling tot een succes te maken.

er zich bij de jongere midden in de behandeling een wens tot verandering

Hoe vrijwillig is vrijwillig dan?

van het behandelplan is, dan is dat altijd bespreekbaar en beschouwt men dat als een moment voor onderhandelen. De uitkomst wordt in ieder geval

Vrijwilligheid en motivatie is in deze setting een rekbaar begrip, vindt ook

getoetst aan de eis dat het voor de jongere, de groepsgenoten en het per-

Wouter Lindeboom, manager van de afdeling in Den Dolder. “Enige mo-

soneel een veilige behandel/werksituatie moet blijven.”

tivatie van de jongeren zelf voor een behandeling bij Barentsz is nodig. De behandeling beschouwen wij weliswaar als vrijwillig, maar niet vrijblijvend. Er

Bezinning

is een cultuur binnen Barentsz om jongeren aan te spreken op hun gedrag

Maar wat gebeurt er als een “vrijwillig” opgenomen jongere zich verzet en

en op de aanwezigheid bij therapie-onderdelen. We houden kamercontro-

zich niet aan de regels houdt? “In het ernstigste geval kan deze tijdelijk ge-

le en vrijheden worden op afspraak gegeven. Het hoeft allemaal niet van

schorst worden”, geeft Wouter aan. “De schorsing heeft een therapeutisch

een leien dakje te gaan, maar er moet wel sprake zijn van wederkerigheid

doel en is bedoeld om de jongere zich te laten heroriënteren op de behan-

tussen de jongere en de behandelaren. Als die er is, dan hebben wij een

deling en de afdeling tot rust te laten komen”. Wouter vindt deze aanpak

lange adem in het volhouden van het hulpverleningsproces. Want Barentsz

een verademing en het werkt veel beter dan een jongere in te sluiten, zegt

wil de behandeling graag tot een succes maken.”

hij. Na een heel heftige situatie kan er voor gekozen worden de jongere even ‘buiten de deur’ van Barentsz te zetten om tot bezinning te laten ko-

Onderhandelen

men. “Eén jongere wilde in een dergelijk situatie zo graag weer terug dat hij

Bij Barentsz gelden er veel afspraken voor de groep in zijn geheel en is er een

over het hek terug naar Barentsz klom.” •

behandelaanbod dat de jongere in zijn geheel dient te accepteren. Ba-

Henriëtte van der Laan en Ronald de Koster

rentsz biedt één behandelplan dat gelijk is voor alle jongeren en dat suggereert weinig keuzevrijheid, hebben de jongeren zelf dan nog enige inbreng? “Het behandelplan is een dynamisch document en wordt zoveel mogelijk geïndividualiseerd”, verklaart Wouter. “ Bij de intake wordt al veel uit onderhandeld tussen de behandelaar en de jongere. Wij hopen de jongere met het behandelpakket voldoende te motiveren. Het is niet zo dat de jongere

Ben je nog geen achttien en wil jij weten wat jouw rechten binnen de ggz zijn? Neem dan een kijkje op onze website www.pvp.nl, of neem contact op met pvp binnen de instelling waar je onder behandeling bent. Ook op www.jadokterneedokter.nl vind je veel informatie over jouw rechten.

Binnen Barentsz worden jongeren tussen 15 en 21 jaar behandeld met ernstige ge-

is afgestemd op één behandelplan. Hiermee kan Barentsz zorg op maat bieden en

dragsproblemen in combinatie met andere psychiatrische stoornissen. De visie van

gericht inspelen op de wensen van de jongeren, direct betrokkenen en verwijzer(s).

Barentsz is dat men zo licht als mogelijk en zo zwaar als noodzakelijk behandelt. De

Belangrijke eis is dat er geen harddrugs wordt gebruikt en dat er een opvangadres

eigen kracht van de patiënt is hun uitgangspunt. Barentsz biedt verschillende thera-

moet zijn waar de jongere naar toe kan in het geval van een tijdelijke schorsing.

pieën, individueel en groepsgericht door verschillende experts. De aangeboden zorg

Gebruik kunnen maken van nieuwsvoorzieningen op gesloten afdelingen is een grondrecht

Met z’n tienen achter één computer Een gedwongen opname op een (vaak gesloten)

op de afdelingen om een beetje bij te kunnen blij-

soms de toegang tot bepaalde sites geblokkeerd

afdeling van een psychiatrisch ziekenhuis is voor

ven wat er in de wereld allemaal gebeurt.

is. De cliëntenkamers hebben meestal geen of

ieder mens een ingrijpende gebeurtenis. Je om-

beperkte voorzieningen op dit gebied. Vaak is er

geving (familie, huisarts en soms ook de politie)

Nieuwsvoorzieningen op gesloten afdelingen

geen aansluiting voor televisie, radio of computer.

vindt dat je opgenomen moet worden vanwege

Tegenwoordig wordt de mogelijkheid om nieuws-

Je bent daarom wel verplicht om die televisie-

psychische problemen en gevaren die daaruit

voorzieningen te kunnen raadplegen (internet,

of radioprogramma’s te accepteren, waar de

voortvloeien. De rechter beslist uiteindelijk of je

krant, tijdschrift en televisie) gezien als een alge-

“groep” voor kiest.

gedwongen wordt opgenomen. Sommige cliënten

meen grondrecht. In algemene ziekenhuizen is het

mogen tijdens een gedwongen opname de afde-

aanbod meestal gevarieerd en ruim toegankelijk.

Onbelemmerd gebruik

ling niet verlaten. Daar zit je dan, opgesloten op

In psychiatrische ziekenhuizen is dit lang niet altijd

De Stichting PVP vindt dit geen goede zaak. Een

een afdeling die je niet mag verlaten. Dat is al al-

het geval. Een onderzoek door de Stichting PVP,

gedwongen opname op een gesloten afdeling

lemaal niet niks, je hebt zelf nog maar weinig in de

op 79 gesloten ggz-afdelingen, bracht aan het

van een psychiatrisch ziekenhuis zou nooit met

melk te brokkelen. Op de afdeling word je meestal

licht dat deze voorzieningen nog lang niet overal

zich mee moeten brengen dat je onnodig wordt

nóg verder beperkt in je rechten. Er is vaak maar

voldoende beschikbaar zijn voor de opgenomen

beperkt in je grondrechten. De gedwongen op-

een zeer beperkte keuze in het aanbod van kran-

cliënten. In de algemene ruimten (huiskamers) zijn

name alleen is al ingrijpend genoeg.

ten en tijdschriften. Je kunt niet zomaar een krant

televisie, radio, kranten en tijdschriften vaak wel

of tijdschrift naar eigen keuze gaan kopen en je

beschikbaar, maar een computer met internet-

Een aantal grondrechten mogen volgens een

kunt ook niet je eigen computer aanzetten om wat

verbinding nog lang niet overal. Er komt nog bij

specifieke regeling in de Wet Bopz in individuele

te gaan surfen op internet of om je e-mails te be-

dat een computer, als die er wel is, vaak niet on-

uitzonderingssituaties worden beperkt, zoals het

antwoorden. Je bent afhankelijk van het aanbod

beperkt beschikbaar is, terwijl bij internetgebruik

recht op bewegingsvrijheid, het recht op bezoek


en het recht op telefoneren. Voor het grondrecht

ten afdeling. En de praktijk laat grote verschillen

Beperkingen en klachtmogelijkheden

van vrije informatievergaring (het gebruik maken

zien. De Stichting PVP vindt dat er een landelijke

De Stichting PVP vindt ook dat er een specifieke

van radio, tv, internet, kranten en tijdschriften) kent

norm moet komen. Het aanbod zou zoveel mo-

regeling moet komen voor het in individuele ge-

deze wet geen specifieke regeling om beperkingen

gelijk overeen moeten komen met het aanbod in

vallen beperken van het recht op nieuwsverga-

op te mogen leggen. Beperkingen kunnen wel in

de maatschappij. Een eerste uitgangspunt voor

ring. Een regeling die vergelijkbaar is aan die voor

het kader van dwangbehandeling plaatsvinden.

zo’n landelijke norm of richtlijn zou kunnen zijn, dat

het beperken van de bewegingsvrijheid en het

iedere gedwongen opgenomen cliënt, onbeperkt

recht op bezoek of telefoneren. Ook zou er voor

Landelijke norm

toegang heeft tot internet. Helaas wordt er op dit

iedere cliënt die zo’n beperking opgelegd krijgt

Bij een dwangopneming zou je net als thuis, zonder

moment overal in de ggz bezuinigd. Toch zouden

een aanzeggingsbrief moeten komen, waarin uit-

beperkingen gebruik moeten kunnen maken van

financiële bezwaren bij dit onderwerp niet aan de

gelegd wordt waarom de maatregel wordt ge-

nieuwsvoorzieningen. Hoewel je dit recht ‘in the-

orde mogen zijn. Het gaat namelijk om belangrijke

nomen en waarin de mogelijkheid vermeld wordt

orie’ hebt, kun je er in de praktijk niet altijd ge-

grondrechten van mensen, die door de gedwongen

om (eventueel met ondersteuning van de pvp)

bruik van maken. Er is geen landelijke norm die

opname al zijn beperkt. Voor deze mensen moet op

een klacht bij de klachtencommissie hierover in

aangeeft welke nieuwsvoorzieningen er minimaal

alle fronten goed worden gezorgd. Daar hoort een

te dienen. •

aanwezig zouden moeten zijn op een geslo-

royaal aanbod aan nieuwsvoorzieningen bij.

Jan Willem van Drunick en Theo van Veldhuizen

Standpunten LPGGz, GGz Nederland, IGZ De Stichting PVP heeft aan onderstaande partijen gevraagd om hun standpunt in deze kwestie. Het LPGGz* vindt ook dat er een standaard moet komen voor het (minimum) aanbod van

een nieuwe huisregel uit voort kunnen komen, die past in de nieuwe Wet verplichte ggz. GGz

nieuwsvoorzieningen op gesloten psychiatrische afdelingen. Dit zou volgens het LPGGz in de

Nederland zoekt hierover contact met de Stichting PVP en het LPGGz. De IGZ* heeft ons laten

vorm van een breed gedragen convenant kunnen. Het LPGGz is ook van mening dat alle be-

weten dat zij het belang van een standaard op het gebied van informatievoorziening voor

perkingen in toegang tot nieuwsvoorzieningen wettelijk moeten worden geregeld. Het LPGGz

gedwongen opgenomen cliënten onderschrijven. Ze zien zichzelf daarin echter niet als de

wil graag met andere organisaties zoals de NVvP* bekijken of er afspraken kunnen komen

aangewezen partij om het voortouw te nemen bij de ontwikkeling van een dergelijke standaard.

die het grondrecht op vrije nieuwsvergaring vastleggen. GGz Nederland is er mee bekend dat een minimumnorm voor nieuwsvoorzieningen ontbreekt. De vraag of er zo’n norm of een advies aan de leden geformuleerd moet worden, is onderwerp van onderzoek. Mogelijk zou er

* LPGGz: Landelijk Platform GGz. NVvP: Nederlandse vereniging voor psychiatrie. IGZ: Inspectie voor de Gezondheidszorg.

Jurisprudentie

Eisen bij gedwongen ontslag: alleen een adressenlijst volstaat niet Het Regionaal Tuchtcollege Zwolle heeft op 31 januari 2013 uitspraak gedaan in een zaak, waar onder andere geklaagd werd over het gedwongen ontslag van een vrijwillig opgenomen patiënte (zaaknummer 073/2012). Reden voor gedwongen ontslag Een vrijwillig opgenomen cliënte wordt met gedwongen ontslag gestuurd. De psychiater schrijft in de behandelingsrapportage over dit gedwongen ontslag: In het gesprek (van de psychiater) in het bijzijn van verpleegkundige (…) met patiënte (pte) wordt haar uitgelegd dat ze per vandaag nog wordt ontslagen. Pte is al 1 week geleden erop aangesproken dat ze erg passief is, zich heeft geïsoleerd van de patiëntengroep, het therapieprogramma niet volgde omdat ze daar geen zin in heeft en ze geen moeite heeft gedaan om te zoeken naar een woonplek. Van de verpleging heeft ze meerdere contactadressen gekregen waar ze mogelijk onderdak zou kunnen krijgen. Tot nu toe heeft pte helemaal niets gedaan. Pte heeft nu ook nog op haar kamer gerookt wetende dat dat verboden is. Hierop wordt pte per direct ontslagen. (..). Het regionaal tuchtcollege geeft aan dat de patiënte met name gedwongen was ontslagen omdat ze zich steeds meer was gaan onttrekken aan de behandeling en groepsbijeenkomsten en dat ze tot drie keer toe gerookt had op haar kamer, ondanks schriftelijke waarschuwingen. Het college geeft aan dat niet is gebleken dat de psychiater heeft onderzocht waarom de patiënte zich onttrok

aan de behandeling. Ook bleek niet dat de psychiater moeite heeft gedaan om het gedrag van de patiënte te beïnvloeden. Het enige dat de psychiater had gedaan, was het door de verpleging laten uitreiken van schriftelijke waarschuwingen. Alternatieven zijn niet overwogen of aangeboden. Het college plaatst dan ook ernstige vraagtekens bij de reden van het ontslag en acht die reden op het eerste oog niet zwaarwegend genoeg voor beëindiging van de behandelingsovereenkomst en het ontslag uit de instelling op dezelfde dag. Het enkele feit dat roken op de eigen kamer brandgevaar voor anderen meebrengt, vormt hiervoor een onvoldoende reden. Adressenlijst voor onderdak onvoldoende De patiënte kreeg van de verpleging een lijst van adressen in haar hand gedrukt, van plekken waar (tegen een financiële vergoeding) onderdak geboden werd. De verpleging had voor de nacht na het ontslag een overnachting geregeld. Maar het bleef het tuchtcollege onduidelijk op welke wijze de patiënte na het ontslag moest voorzien in haar basisbehoeften. Omdat er geen contactpersoon was, niemand op de hoogte was gesteld en de patiënte niet over communicatiemiddelen beschikte, is eveneens onduidelijk gebleven hoe contact met haar zou kunnen worden opgenomen voor de nog te regelen nazorg. Het college oordeelt dat bij een gedwongen ontslag als in dit geval – patiënte had geen contactpersoon, geen woning, geen inkomsten en geen nazorg – niet volstaan kan worden met alleen een adressenlijst voor mogelijk onderdak.


Voorwaarden voor gedwongen ontslag Het tuchtcollege geeft aan dat het handelen van de psychiater indruist tegen de zorgvuldigheidseisen die gelden voor een gedwongen ontslag en de zorgvuldigheidseisen die gelden bij de beëindiging van een behandelingsovereenkomst (Richtlijn “Niet-aangaan of beëindiging van de geneeskundige behandelingsovereenkomst”, KNMG, 2005). Behoudens gewichtige redenen mag de arts de behandelrelatie niet eenzijdig opzeggen, zo blijkt uit de Wgbo (art. 7:460 BW). Verder gelden volgens het college bij gedwongen ontslag de volgende eisen: - De arts moet herhaaldelijk aandringen en waarschuwen bij ernstig en frequent wangedrag van de patiënt (schriftelijke afspraken en een aantekening in het dossier); - Het ontslag moet zijn aangezegd tegen een redelijke termijn; - Mogelijke alternatieven moeten zijn onderzocht; - Bij het effectueren van het ontslag heeft de instelling een inspanningsverplichting: het verzorgen van onderdak, bestaansmiddelen voor de patiënt en van nazorg; - Er dient te worden voorzien in het voortzetten van medisch noodzakelijke hulp en de opvolgende arts moet de beschikking krijgen over de patiëntgegevens. Uitspraak Omdat de psychiater ook nog op andere gebieden tekort schoot, schorst het tuchtcollege de inschrijving van de psychiater in het BIG-register als psychiater voor de duur van zes maanden. •

Column

Vrijwilligheid Waar alleen ligt de in scheidslijn theorie? tussen dwang en vrijwilligheid?

Op woensdagmiddag bezoek ik regelmatig een afdeling. Cliënten vinden

tieblok. “Dan hoef je toch ook niet te overleggen? Je kunt toch gewoon niet

het vaak leuk als ik langs kom. Er zijn op die dag meestal weinig therapieën

meer mee doen?”

want veel hulpverleners hebben vrij. Sommigen vinden het nuttig en ande-

Ik begin de grip op het gesprek een beetje kwijt te raken. Meestal luisteren

ren vinden mijn bezoek wel gezellig. Dat maakt het makkelijker voor hen

mensen gewoon als ik uitleg dat je als cliënt enerzijds rechten hebt, maar

om contact met me op te nemen als er ooit iets aan de hand is. Voor mijzelf

dat je aan de andere kant ook bereid moet zijn om te overleggen. Dat je

zijn afdelingsbezoeken leuk en nuttig want ik hoor allerlei dingen over die

ook een beetje mee moet werken aan je behandeling, het is een kwestie

afdeling en ik spreek ook eens cliënten die eigenlijk best tevreden zijn over

van geven en nemen. “Mag de dokter zomaar mijn diazepam afbouwen?”

hun behandeling. Vandaag heb ik gekozen voor de open opnameafdeling.

vraagt een mevrouw. Nee, dat mag niet, daarover moet de arts wel degelijk overleggen, vind ik. “Maar doorgaan met voorschrijven terwijl hij het niet

Vanochtend heb ik de verpleging gebeld dat ik langs wil komen en of ze dat

nuttig meer vindt, hoeft ook niet en bovendien heeft de arts ook nog te

willen melden aan de cliënten. Blijkbaar is dat gebeurd want als ik binnen

maken met protocollen en voorschriften van de instelling, de beroepsgroep

kom zitten er maar liefst zeven cliënten, waarvan één met een notitieblok. Ik

en de zorgverzekeraar.” Zo, dat is een helder en genuanceerd verhaal! Ik

begin wat ongerust te worden. Bij het zien van een notitieblok denk ik aan

kijk om me heen maar zie niet de instemming die ik verwacht. “Protocollen

vergaderingen, niet aan een ontspannen bezoekje aan de afdeling om cli-

en voorschriften? We hebben toch rechten?” Ja, geef ik toe, dat is natuurlijk

ënten iets te vertellen over mijn werk als pvp. Erg formeel is het allemaal

zo en ik probeer uit te leggen hoe dat zit. “U kletst maar wat” zegt de me-

nog niet. Een paar mensen die mij herkennen komen bij me zitten en ik krijg

vrouw aan de overkant vinnig. “Trouwens, je hebt als cliënt tóch niets te zeg-

koffie aangeboden. Zowaar een lekker bakkie, niet dat spul uit een automaat. Mijn verhaal begint meestal een-

Je hebt als cliënt rechten, maar je moet ook bereid moet zijn om te overleggen.

gen over je behandeling, de artsen beslissen alles”. Instemmend geknik in de groep.

voudig. Ik vertel over mijn onafhankelijke positie en dat ik geen hulpverlener

Een man die tot nu toe niets heeft gezegd staat op. “U hebt makkelijk pra-

ben, maar iemand die veel weet over de rechten van cliënten. Uiteraard

ten. Mijn behandelaar heeft tegen mij gezegd dat ik naar een verblijfsaf-

geef ik dan een paar leuke voorbeelden over dat een hulpverlener met de

deling moet als ik de voorgeschreven medicijnen niet slik. Hier blijven heeft

cliënt moet overleggen over de behandeling en dat je als cliënt eenmaal

dan geen zin meer, vindt hij. Heb ik dan nog wel een keuze?” En daar moet

gegeven toestemming voor een behandeling altijd kunt intrekken. Leuke

ik hem wel een beetje gelijk in geven. Voor vrijwillig opgenomen cliënten is

voorbeelden, maar vandaag kom ik daar niet mee weg. “Hoezo kun je die

klagen of het weigeren van een behandeling soms lastig, juist omdat ze ‘vrij-

toestemming altijd intrekken?” roept mijn buurman, diegene met het noti-

willig’ hebben ingestemd met hun behandeling. Dan kan ik als pvp wel een

tieblok. “Als je je handtekening hebt gezet dan zit je er aan vast, zo hoort

mooi verhaal vertellen over vrijwilligheid en recht op overleg, maar dat ziet

dat.” Meneer kijkt triomfantelijk naar een mevrouw aan de andere kant van

er in de praktijk voor cliënten soms heel anders uit. Cliënten hebben vaak

de tafel, maar die is het er niet mee eens. “Niet waar, je hoort toch wat

helemaal niet het idee dat ze vrijheid van keuze hebben en mijn theoreti-

de pvp zegt, je mag altijd je toestemming intrekken en dan hoef je er niet

sche verhalen maken hier dan ook weinig indruk.

meer heen.” Ik kom tussenbeide om uit te leggen dat je in zo’n situatie in-

Ik besluit dat het voor vandaag mooi is geweest. Volgende week ga ik maar

derdaad niets verplicht bent maar dat het wel handig is om te overleggen

weer eens voorlichting geven op de gesloten afdeling, daar is het tenminste

met je behandelaar. Je bent toch niet voor niets opgenomen? Dat wordt

duidelijk wat de scheidslijn is tussen dwang en vrijwilligheid.

me niet in dank afgenomen. “Maar u zei net dat je helemaal nergens toe verplicht bent”. Dat komt van een wijsneus naast de meneer met het noti-

Roeland Hofstee, pvp

colofon De PVP-krant is een uitgave van de Stichting PVP. De Stichting PVP geeft cliënten in de zorg advies,

ISSN: 1380 - 1996

informatie en ondersteuning bij de handhaving van hun rechten. De PVP-krant wil cliënten en geïn-

Oplage: 7500

teresseerden informeren over het werk van de Stichting PVP, over (juridische) ontwikkelingen op het

Ontwerp: qiks grafische vormgeving

gebied van patiëntenrechten en belichten hoe patiëntenrechten in de praktijk al dan niet vorm krijgen.

Druk: TGO ontwerp reklame drukwerk Uden.

Redactie: Caroliena van den Bos, Jan Willem van Drunick, Elsa Grin, Roeland Hofstee, Hellen Köhler,

Reacties zijn van harte welkom via: [email protected] of via uw pvp

Ronald de Koster, Henriëtte van der Laan, André de Mol, Theo van Veldhuizen.

Voor informatie over de Stichting PVP:

Verder werkten mee: Nannie Flim en Ton Peter Widdershoven.

Stichting PVP, Maliebaan 87, 3581 CG Utrecht. T 030-2718353 www.pvp.nl

Overname van artikelen uitsluitend toegestaan met bronvermelding.

Bij vragen en klachten over de ggz: Helpdesk PVP, T 0900 - 444 88 88


krant 24ste jaargang, winter Dwang en drang in de ggz praktijk

Recommend Documents