Kranen. De Nederlandse markt in een internationale context LEASE

Kranen

De Nederlandse markt in een internationale context

LE A S E WWW.INGLEASE.NL

Kranen de Nederlandse markt in een internationale context

ING Economisch Bureau december 2007

Colofon Auteur drs. J.S.J. Witteveen

020-563 44 39

Redactie J.E.W.A.M. van den Brekel mr. J.E.A.M. van der Doelen M.R.A. Musters A.G. Norder drs. M.J.P.M. Peek drs. S.R. van Woelderen Assetspecialist ING Lease A.G. Norder

020-576 96 24

Branchemanager ING Bank mr. J.E.A.M. van der Doelen

020-652 20 14

Informatiemanagement mw. A.P.M. Rohenkohl Disclaimer De informatie in dit rapport geeft de persoonlijke mening weer van de analist(en) en geen enkel deel van de beloning van de analist(en) was, is, of zal direct of indirect gerelateerd zijn aan het opnemen van specifieke aanbevelingen of meningen in dit rapport. De analisten die aan deze publicatie hebben bijgedragen voldoen allen aan de vereisten zoals gesteld door hun nationale toezichthouders aan de uitoefening van hun vak. Deze publicatie is opgesteld namens ING Lease (Nederland) B.V., gevestigd te Amsterdam en slechts bedoeld ter informatie van haar cliënten. ING Lease (Nederland) B.V. is onderdeel van ING Groep N.V. Deze publicatie is geen beleggingsaanbeveling noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument. Deze publicatie is louter informatief en mag niet worden beschouwd als advies. ING Lease (Nederland) B.V. betrekt haar informatie van betrouwbaar geachte bronnen en heeft alle mogelijke zorg betracht om er voor te zorgen dat ten tijde van de publicatie de informatie waarop zij haar visie in dit rapport heeft gebaseerd niet onjuist of misleidend is. ING Lease (Nederland) B.V. geeft geen garantie dat de door haar gebruikte informatie accuraat of compleet is. De informatie in dit rapport kan gewijzigd worden zonder enige vorm van aankondiging. ING Lease (Nederland) B.V. noch één of meer van haar directeuren of werknemers aanvaardt enige aansprakelijkheid voor enig direct of indirect verlies of schade voortkomend uit het gebruik van (de inhoud van) deze publicatie alsmede voor druk- en zetfouten in deze publicatie. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Overneming van gegevens uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. In Nederland is ING Lease (Nederland) B.V. geregistreerd bij en staat onder toezicht van De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. De tekst is afgesloten op 5 november 2007.

mw. H.I. Sievers Cover H. Grol, Grafische vormgeving & fotografie Opmaak en druk Papyrus B.V., Diemen ISBN 978-90-69192-03-1

KRANEN - 2

Inhoudsopgave Voorwoord

5

2.3.3 Kwaliteit gebruikte kranen in Nederland

Samenvatting en conclusies

6

2.3.4 De opkomst van China als productieland

Inleiding

9

22 22

2.3.5 After-sales

23

2.4

24

Handel en verhuur van kranen

1

Kranen

10

2.4.1 Marktstructuur

24

1.1

Samenvatting

10

2.4.2 Consolidatie

25

1.2

Inleiding

10

2.4.3 Type kranen in Nederland

25

1.3

Typen kranen

10

2.4.4 Remarketing

26

1.3.1 Telekranen

10

2.4.5 Huurprijsontwikkeling

26

1.3.2 Rupskranen

11

2.4.6 Personeel

26

1.3.3 Mobiele torenkranen

11

1.3.4 Vaste torenkranen

11

3

Inzet van kranen: Nederland

27

1.3.5 Havenkranen

11

3.1

Samenvatting

27

1.4

12

3.2

Inleiding

27

1.4.1 Telekranen

12

3.3

De bouwsector in Nederland

28

1.4.2 Rupskranen

12

3.3.1 Algemene ontwikkelingen en

1.4.3 Mobiele torenkranen

12

1.4.4 Vaste torenkranen

13

3.3.2 Woningbouw

29

1.4.5 Havenkranen

13

3.3.3 Utiliteitsbouw

29

1.5

13

3.3.4 Grond-, weg- en waterbouw

29

1.5.1 Telekranen

15

3.3.5 Vooruitzichten voor vraag

1.5.2 Mobiele torenkranen.

15

1.5.3 Rupskranen

16

1.5.4 Vaste torenkranen

17

Ontwikkelingen in typen kranen

Waardeverloop

naar kranen

18

29

bouw

30

De chemiesector in Nederland

30

3.4.1 Omzetontwikkelingen (petro)chemische industrie

2

28

3.3.6 Hoogbouw en binnenstedelijke 3.4

1.5.5 Waardeverloop bij marktomstandigheden van 2007

vooruitzichten bouwsector

30

3.4.2 Buitenlandse concurrentie

De Nederlandse markt

in chemiesector

voor kranen

19

2.1

Samenvatting

19

3.4.3 Investeringen in petrochemie

2.2

Inleiding

20

3.4.4 Verplaatsing naar Midden-Oosten

2.3

Productie van kranen

20

2.3.1 Consolidatie

21

2.3.2 Stijgende grondstofprijzen

21

en Zuidoost-Azië 3.5

KRANEN - 3

30 31 31

Ontwikkeling Nederlandse economie 31

4

Inzet van kranen:

5

De Nederlandse leasemarkt voor kranen

39

5.1

Samenvatting

39

32

5.2

Inleiding

39

Eurozone en Verenigd Koninkrijk

32

5.3

Leasing als financieringsinstrument

40

4.4

Verenigde Staten

34

5.4

Leasing in relatie tot risico

40

4.5

Groeiregio’s

34

5.5

Spelers op de leasemarkt

41

4.5.1 Centraal- en Oost-Europa

34

5.6

Kenmerken van de Nederlandse

4.5.2 China

36

4.5.3 Midden-Oosten / Golfstaten

36

4.5.4 Latijns-Amerika

37

4.5.5 India

38

rest van de wereld

32

4.1

Samenvatting

32

4.2

Inleiding

4.3

5.7

leasemarkt

41

Trends en ontwikkelingen

42

Bijlage I

Hijstabel mobiele torenkraan

43

Bijlage II

Landenrisico groeiregio’s

44

Bijlage III

Geraadpleegde bronnen

45

KRANEN - 4

Voorwoord Eén van de specialisaties van ING Lease Nederland

Zo wordt aandacht besteed aan de in deze markt

is leasing van kranen. Specialiseren vereist een

actieve bedrijven, komen aspecten als waarde-

continu proces van kennisopbouw en kennisver-

verloop en economische levensduur aan de orde

dieping. Dit uitgangspunt, gevoegd bij de wens de

en worden de belangrijkste ontwikkelingen en

dienstverlening te optimaliseren, ligt ten grondslag

uitdagingen beschreven voor verhuurders en fabri-

aan de nu verschenen studie “Kranen”. De studie

kanten. Met al deze knowhow kunnen leaseop-

is gerealiseerd in nauwe samenwerking tussen

lossingen geboden worden die daadwerkelijk het

ING Lease Nederland, ING Economisch Bureau en

predikaat “objectfinanciering” verdienen.

Branchemanagement Bouw van ING Bank. Wij danken alle gesprekspartners die geholpen De studie gaat in op de bedrijfseconomische

hebben bij de totstandkoming van deze studie

aspecten van de exploitatie van kranen, alsmede

voor de geboden kennis en inzichten.

de macro-economische aspecten van de branches en landen waarin de kranen worden ingezet. Niet

Wij wensen u veel leesplezier!

alleen cruciaal voor een objectfinancier, ook voor kraanverhuurders en fabrikanten buitengewoon nuttig. Daarom willen wij de uitkomsten van deze studie graag met u delen.

KRANEN - 5

Samenvatting en conclusies Feiten en cijfers

heden in 2007 met een ongekend hoge vraag

■

In Nederland zijn circa 230 kraanverhuurders

zorgen er voor dat (nieuwe) kranen hun waar-

actief, waarvan 80% aangesloten is bij de

de bijna niet verliezen.

branchevereniging VVT (Vereniging Verticaal

■

■

Transport). Momenteel is er een sterke consoli-

Ongekende vraag drijft verkoopprijzen

datieslag aan de gang die voorlopig zal voort-

kranen op; capaciteitsuitbreiding beperkt door

duren.

tekorten bij toeleveranciers

De bij de VVT aangesloten leden exploiteren

■

in Nederland circa 2.000 kranen, waarvan

ongekende situatie. Zowel de vraag naar nieu-

tweederde telescoopkranen. Door de snelle

we als gebruikte kranen is niet eerder zo hoog

opbouwmogelijkheden, compactheid en

geweest met zeer sterk stijgende handelsprij-

gebruiksgemak wint de mobiele torenkraan

zen als gevolg. Het is niet uitzonderlijk dat een

snel aan populariteit.

kraan van een paar jaar oud nu meer waard is

Als gevolg van het gebruik van steeds grotere

dan op het moment van aanschaf.

(prefab) bouwonderdelen vraagt de markt om

■

Fabrikanten proberen aan de stijgende vraag tegemoet te komen door capaciteit uit te brei-

hoogbouw stimuleert de vraag naar grote en

den, wat echter slechts met enige vertraging

verreikende kranen. Daarnaast wordt compact-

mogelijk is. Daarnaast kampen fabrikanten met

heid en flexibiliteit steeds belangrijker, zeker

tekorten bij toeleveranciers van bijvoorbeeld

met het overheidsprogramma gericht op groot-

draaikransen, hydrauliekpompen en banden.

schalige binnenstedelijke herstructurering.

Voorlopig zal de disbalans tussen vraag en aan-

Er bestaat één grote Nederlandse fabrikant,

bod aanhouden. ■

Partijen met jarenlange relaties met leveranciers

mobiele torenkranen. Verder wordt de markt

kunnen zich in moeilijke marktomstandigheden

gedomineerd door vier wereldwijde spelers:

onderscheiden. Betrouwbare partnerships zijn

Liebherr, Terex Groep, Manitowoc Groep en

cruciaal om ook in een krappe markt succesvol

Tadano Faun. In 2002 en 2003 vonden een

te kunnen zijn. ■

aantal grote internationale overnames plaats

■

■

steeds grotere kranen. Ook de toename aan

Spierings, die marktleider is op het gebied van

■

Anno 2007 bevindt de kranenmarkt zich in een

De productie van kranen in China neemt een

waarvan deze vier grote partijen het resultaat

grote vlucht. Zo werden er in 2006 14.000

zijn.

telekranen door Chinese fabrikanten verkocht.

De meeste kranen, naar schatting 75%,

Voorlopig zal dit echter geen oplossing kunnen

worden ingezet in de bouwsector, de rest

bieden voor de aanbodproblemen die zich in

in de industrie en dan in het bijzonder

Nederland voordoen. Veel bedrijven zijn nog

de petrochemie.

sceptisch als het gaat om de prestaties van de

Kranen hebben een vrij vlak waardeverloop. Dit

kranen uit China. Daarnaast worden in China

geldt zeker in Nederland door goed onderhoud

voornamelijk lichtere kranen geproduceerd (tot

en hoge kwaliteitseisen. De marktomstandig-

60 ton), terwijl de vraag hier juist meer ver-

KRANEN - 6

schuift naar de zwaardere segmenten. De ver-

additionele diensten en betrouwbaar partner-

wachting is dat China in de toekomst ook als

ship, oftewel, toegevoegde waarde.

productieland belangrijk zal zijn voor het westen. Samenwerkingsverbanden tussen westerse

Wijdverspreide groei wereldeconomie zorgt

en Chinese bedrijven zullen deze ontwikkeling

voor gunstige vooruitzichten kranenmarkt

alleen maar versnellen.

■

Groeiregio’s als Centraal- en Oost-Europa, het Midden-Oosten en Latijns-Amerika zijn belang-

Concurrentie in kraanverhuurmarkt houdt

rijke afzetgebieden voor tweedehandskranen.

huurtarieven laag; consolidatieronde gaande

De groei van de economie en de bouwproduc-

■

De huurtarieven in de kranensector liggen al

tie in deze regio’s is groot en de verwachting

jaren min of meer gelijk. Ondanks de sterke

is dat dit nog jaren zal aanhouden. Andere

groei in de bouwproductie van dit moment en

belangrijke regio’s als China en India tonen ook

een daarmee gepaard gaande stijging van de

hoge groei- en investeringscijfers. De komende

vraag naar kranen, blijkt de kraanverhuursector

jaren zal de bouwproductie ook daar nog

niet in staat hogere tarieven te rekenen. De

groeien.

belangrijkste verklaring ligt in de structuur van

nomieën momenteel sterk. De productiegroei in

menteerd is. Kleine familiebedrijven en grote

de bouw verschilt van land tot land. Spanje is

verhuurders dwingen elkaar de tarieven laag

over het hoogtepunt heen, terwijl in Duitsland

houden. De familiebedrijven met één of twee

en het Verenigd Koninkrijk de bouw aantrekt.

kranen kunnen (kleine) projecten tegen lage

De vraag naar kranen vanuit deze landen zal

tarieven uitvoeren. Grote verhuurders durven

toenemen. ■

De grootste economie ter wereld, die van de

In 2007 hebben vele overnames in de kraan-

Verenigde Staten, vertoont haperingen. De

verhuursector plaats gevonden. Bij een voort-

verwachte terugval zal echter niet zo groot zijn,

during van de huidige consolidatieslag kun-

dat het de groei van de wereldeconomie fors

nen verhoudingen in de keten veranderen.

drukt. De kracht van de wereldeconomie op dit

Daarnaast treden verschillende kleine onder-

moment is dat de groei evenwichtig verdeeld is

nemers terug door vergrijzing. Deze ontwik-

over de verschillende continenten.

kelingen kunnen ertoe leiden dat de onderhan-

■

Dichterbij huis presteren de verschillende eco-

de kraanverhuurmarkt die nog sterk gefrag-

de huurtarieven niet te verhogen. ■

■

■

Hoewel de vraagvooruitzichten voor de bouw-

delingspositie van de sector wordt versterkt.

sector in Nederland en daarbuiten over het

Bij een volgende hoogconjunctuur kan hiervan

algemeen positief zijn, moet ook het aanbod

geprofiteerd worden. De vraag is echter of het

aansluiten om de potentiële groei te kunnen

aantal kleine bedrijven voldoende afneemt om

realiseren. Een in Nederland veelgehoorde

marktverhoudingen te doen wijzigen. Volledig

bottleneck zit in het personeel. Echter, ook kra-

verdwijnen zal deze groep in ieder geval niet.

nen worden steeds schaarser en kunnen bij de

Voor middelgrote en grote kraanverhuurders is

verwachte aanhoudende groei een limiet stellen

het raadzaam om zich niet alleen maar te con-

aan de bouwcapaciteit.

centreren op de factor prijs. Nu de marktomstandigheden gunstig zijn, moeten bedrijven

De Nederlandse leasemarkt

zich gaan afvragen waar men over enkele jaren

■

Naar schatting wordt circa 70% van de in

wil staan. Puur prijsconcurrentie zal de sector

Nederland verkochte (vrijwel) nieuwe kranen

als geheel en vele bedrijven op lange termijn

geleast, waarbij financial lease steeds populair-

geen goed doen. Steeds meer gaat het om de

der wordt.

KRANEN - 7

■

■

Leasing vindt plaats via bankgerelateerde lease-

■

Hoewel het aantal spelers op de leasemarkt

maatschappijen of via niet-bankgelieerde lease-

redelijk beperkt is, neemt de onderlinge con-

maatschappijen. Captive leasing (via een maat-

currentie toe. Een voorname uitdaging voor de

schappij van de fabrikant of importeur) komt

leasebranche is het verhogen van de penetra-

nauwelijks voor. Wel zijn er informele afspraken

tiegraad. Hiertoe dienen leasemaatschappijen

tussen producenten en leasemaatschappijen.

zich nadrukkelijker te profileren en toegevoeg-

De overnamegolf die de kraanverhuursector nu

de waarde te leveren door verdieping van de

bezighoudt, kan ertoe leiden dat leasing een

kennis van markten en assets.

nog vaker ingezette financieringsvorm wordt. Leasing maakt het namelijk mogelijk de aanwezige stille reserves in de bedrijfsmiddelen te gebruiken ter financiering van overnames.

KRANEN - 8

Inleiding De markt voor kranen bevindt zich momenteel in

Het derde hoofdstuk kijkt naar de belangrijkste

een bijzondere situatie. De vraag naar kranen is

afnemers van kranen, te weten de bouw en che-

nog nooit zo groot geweest, levertijden lopen op

mie. De marktsituatie in deze sectoren bepaalt

tot drie à vier jaar en verkoopprijzen van kranen

voor een belangrijk deel de vraag naar kranen.

van enkele jaren oud liggen in sommige gevallen

Ook wordt hier het macro-economisch beeld van

boven de oorspronkelijke nieuwprijs. Deze studie

Nederland geschetst.

zal dieper ingaan op deze situatie en andere relevante ontwikkelingen in en voor de kranensector.

Hoofdstuk vier neemt de lezer mee langs een aantal groeiregio’s in de wereld. Kranen vinden

De kranensector is nog maar weinig in kaart

steeds vaker een tweede leven in Latijns-Amerika,

gebracht. Dit rapport zal daarom beginnen met

het Midden-Oosten of Oost-Europa. Ook China en

een overzicht van de verschillende typen kranen

India zijn twee grote groeimarkten. In dit hoofd-

en de belangrijkste ontwikkelingen hierin. Ook

stuk wordt een algemeen economisch perspectief

het (structurele) waardeverloop komt hierin naar

geschetst van deze gebieden, waarbij in bepaalde

voren.

gevallen ook wordt ingezoomd op de bouwsector.

Hoofdstuk twee gaat in op twee schakels in de

Het rapport sluit af met een beschrijving van de

keten: de fabrikanten en de kraanverhuurders. Er

Nederlandse leasemarkt specifiek gericht op kranen.

wordt een overzicht gegeven van de marktgrootte en de belangrijkste trends en ontwikkelingen wor-

De studie is tot stand gekomen na uitvoerig desk

den per schakel besproken.

research en interviews met deskundigen uit de sector (zie bijlage III).

KRANEN - 9

1

Kranen 1.1 Samenvatting

1.2 Inleiding

■

Kranen kunnen worden onderverdeeld in vijf

Kranen zijn onderdeel van de overkoepelende

categorieën: telescoopkranen, rupskranen,

categorie ‘verticaal transport’. Naast kranen beho-

mobiele torenkranen, vaste torenkranen en ten

ren ook hoogwerkers en verreikers tot deze groep.

slotte havenkranen.

Dit rapport concentreert zich op kranen. In dit

Als gevolg van het gebruik van steeds grotere

eerste hoofdstuk worden de verschillende typen

(prefab) bouwonderdelen worden kranen

kranen beschreven en belangrijke ontwikkelingen.

steeds groter.

Hierbij zullen aspecten als levensduur, tonnages en

Rupskranen hebben steeds meer de mogelijk-

waardeverloop aan de orde komen.

■

■

heid tot ‘zelf-opbouw’. De Nederlandse fabrikant Spierings introduceert een rupskraan met

1.3 Typen kranen

loopkatconstructie. ■

■

■

De mobiele torenkraan wordt steeds populair-

Er zijn verschillende soorten kranen. De keuze voor

der door haar compactheid, gebruiksgemak en

het gebruik van een bepaald type kraan is sterk

korte opbouwtijd.

afhankelijk van factoren als de duur van de te ver-

Kranen hebben een vrij vlak waardeverloop,

richten werkzaamheden, de terreingesteld-heid,

zeker de kranen die in Nederland worden

de aan- en afvoer van de kraan en de ruimte die

ingezet. Nederland loopt voorop als het gaat

beschikbaar is. De meest voorkomende kranen

om kwaliteitseisen en onderhoud.

kunnen in vijf groepen worden verdeeld: teles-

Door de gigantische vraag op dit moment

coopkranen, rupskranen, mobiele torenkranen,

(2007) liggen de verkoopprijzen op een erg

vaste torenkranen en ten slotte de havenkranen.

hoog niveau. Kranen van enkele jaren oud zijn

Een andere veel voorkomende naam is de All-

in bepaalde gevallen meer waard dan hun oor-

Terrain (AT) kraan (kraan geschikt voor ieder ter-

spronkelijke nieuwprijs.

rein). Dit is in feite een overkoepelende categorie waar veruit de meeste telescoop- en mobiele torenkranen onder vallen.

1.3.1 Telekranen De telekraan (telescoopkraan) is de meest voorkomende kraan in Nederland. Het bestaat uit een stelsel kokers, dat telescopisch uitschuift tot soms wel acht keer de lengte van de basiskoker. De hijsarm kan omhoog en omlaag schuiven en het geheel kan in het horizontale vlak draaien. Telekranen worden onderverdeeld in tonklassen (aantal tonnen dat de kraan kan tillen), van circa 30 ton tot tegenwoordig al 1.200 ton. De kraan kan eventueel worden uitgerust met een (beweegbare) jib, een soort extra giekdeel, om de mogelijkheden voor het bereik van de kraan te vergroten.

KRANEN - 10

1.3.2 Rupskranen Rupskranen zijn bij uitstek geschikt bij projecten op slecht berijdbaar terrein. Een rupskraan kan met last rijden en 360 graden draaien. Door de relatief hoge aanvoer- en opbouwkosten is deze kraan uitermate geschikt voor het verrichten van langdurige werkzaamheden op één locatie; meestal staan ze een half jaar tot een jaar op een project. Rupskranen hebben een lange economische levensduur waardoor er weinig (15 – 25) kranen per jaar worden vervangen. Ook rupskranen kunnen worden uitgerust met een jib. Evenals telekranen worden rupskranen ingedeeld naar tonklassen.

1.3.3 Mobiele torenkranen Mobiele torenkranen zijn in hoofdzaak geschikt voor het rijden op goed begaanbare wegen en, indien meerdere assen aangedreven zijn, ook voor terreinen. Een sterk punt van de mobiele torenkraan is dat deze kraan in korte tijd kan worden opgebouwd. Daarnaast vormt het zicht op het werk een groot voordeel ten opzichte van de hiervoor genoemde kranen. De indeling van mobiele torenkranen geschiedt naar reikwijdte cq. meters vlucht.. De vraag naar mobiele torenkranen is de laatste jaren sterk toegenomen. In bijlage I is een hijstabel van een mobiele torenkraan opgenomen.

1.3.4 Vaste torenkranen Een vaste torenkraan wordt veelal ‘bouwkraan’ genoemd. De kraan staat vast aan de grond in een betonblok of op een onderstel. Vaste torenkranen worden vooral gebruikt bij de bouw van hoge (kantoor)gebouwen en staan langdurig op hun project (zes maanden of langer). Het opbouwen van een vaste torenkraan kost ongeveer drie dagen. De kraan bestaat uit losse stukken die op elkaar gestapeld en gemonteerd moeten worden. Voor deze werkzaamheden zijn mobiele kranen nodig. Vaste kranen worden ingedeeld naar ton per meter.

1.3.5 Havenkranen Een laatste groep wordt gevormd door de haven- (en overslag) kranen. Havenkranen worden ingezet ten behoeve van het overslaan van bulk, stukgoederen en steeds meer containers. Havenkranen komen zowel in roerende (niet direct vast aan de grond) als onroerende (in feite één met de grond) vorm voor. De economische levensduur varieert van 25 tot 50 jaar. De focus ligt in dit rapport op de andere groepen kranen.

KRANEN - 11

1.4 Ontwikkelingen in typen kranen

naarmate de computersystemen stabieler worden, zullen computers de besturing echter bijna volledig

Er zijn een aantal belangrijke ontwikkelingen in

gaan overnemen.

de vraag naar kranen, waarvan per type kraan de meest relevante worden besproken.

1.4.2 Rupskranen De vraag naar rupskranen is in Nederland over

1.4.1 Telekranen

het algemeen vrij stabiel. Wel geldt ook voor dit

De meest relevante beweging vindt plaats in de

type kraan dat er een vraagverschuiving plaats-

grootte van de kraan. Waar enkele jaren geleden

vindt naar grotere kranen, gestimuleerd door het

de vraag naar kranen van circa 25 ton nog vrij sub-

gebruik van zwaardere prefab-delen in de bouw.

stantieel was, is dit inmiddels verschoven naar circa

Hiernaast nemen Nederlandse kraanverhuurders

50 ton. Het zwaartepunt van de vraag naar kranen

steeds meer grote buitenlandse projecten aan,

zal verder verschuiven naar de klasse van circa 100

waarbij zeer zware rupskranen worden ingezet

ton. Deze continue capaciteitvergroting van de kra-

(boven de 250 ton). Ook bij dit type kraan geldt

nen is een direct gevolg van het gebruik van steeds

dat er steeds compactere en snellere kranen

grotere bouwonderdelen. Deze verschuiving naar

komen. Er zijn momenteel bijvoorbeeld ‘zelf-

grote, geprefabriceerde delen is een zeer belangrij-

opbouwkranen’ op de markt, waarbij er dus geen

ke trend die nog zal doorzetten. De consequenties

andere kranen nodig zijn om de rupskraan (van

voor de vraag naar kranen zijn groot. Fabrikanten

circa 100-160 ton) op te bouwen. In de toekomst

van kranen worden gedwongen de kranen zoda-

zullen er meer van dit type kranen komen. Ten

nig te vernieuwen dat er meer getild kan wor-

slotte introduceert Spierings in 2007 een rupskraan

den. Daarnaast worden flexibiliteit, snelheid en

met loopkatconstructie.

compactheid van een kraan steeds belangrijker. Dit zijn cruciale factoren om bijvoorbeeld goed te

1.4.3 Mobiele torenkranen

werk te kunnen gaan in binnensteden. Dergelijke

De mobiele torenkraan heeft een aantal voordelen

werkzaamheden zullen de komende jaren steeds

ten opzichte van de telekranen, die in veel geval-

vaker gebeuren in verband met een verwachte

len voor dezelfde werkzaamheden worden inge-

toename aan kleinschalige, binnenstedelijke her-

zet. De belangrijkste voordelen zijn:

structureringsprojecten. Voor fabrikanten ligt er de

■

de compacte draaicirkel op maaiveldhoogte;

uitdaging om kranen enerzijds een grote capaciteit

■

het betere zicht door een op grotere hoogte geplaatste cabine;

mee te geven en anderzijds compact te houden. In verband met de maximale aslast (12 ton) bete-

■

door radiografische bediening is het mogelijk

kent een uitbreiding van de capaciteit over het

fysiek zeer dicht bij de te hijsen massa te staan,

algemeen extra assen en dus grotere kranen. In

wat de nauwkeurigheid ten goede komt;

de toekomst zouden lichtere (kunststof)materialen wellicht (delen van) het staal kunnen vervangen.

■

de loopkatconstructie, die de mogelijkheid biedt sneller en nauwkeuriger te ‘mikken’.

Verdere ontwikkelingen zijn te verwachten op

Mobiele torenkranen komen zeer goed van pas

technologisch gebied. De elektronica voor de

wanneer er weinig ruimte is tussen gebouwen. De

coördinatie van de hijstabel, zoals Liebherr heeft

kranen worden derhalve ook steeds compacter.

geïntroduceerd, zal verder doorzetten. Kranen die

Andere sterke punten zijn de korte opbouwtijd

met hendels te bedienen zijn, worden in bepaalde

(15-30 min) en de wendbaarheid. Aangezien

gevallen uit gemaksoogpunt geprefereerd boven

Nederland steeds dichter bebouwd raakt, worden

de met veel elektronica uitgeruste kranen. Zeker

mobiele kranen steeds meer ingezet. Ook voor

KRANEN - 12

mobiele kranen geldt dat de capaciteit steeds gro-

1.4.5 Havenkranen

ter wordt. Waar in het verleden veel 3- of 4-assers

De belangrijkste ontwikkeling bij haven- en over-

voorkwamen, zijn tegenwoordig bijvoorbeeld

slagkranen is de eis van compactere en snellere

steeds meer 7-assers te vinden.

kranen. Daarnaast worden steeds meer containers vervoerd, waardoor meer havenkranen specifiek

1.4.4 Vaste torenkranen

worden uitgerust voor deze werkzaamheden.

De ontwikkelingen bij vaste torenkranen richten

Ook de capaciteit wordt uitgebreid. Zo kunnen

zich vooral op verbetering van de bediening.

bepaalde havenkranen vier containers tegelijk

Camera’s om te allen tijde zicht op de last te heb-

overplaatsen.

ben en computergestuurde hijslieren zijn hiervan 1.5 Waardeverloop

voorbeelden. Dergelijke innovaties leiden ertoe dat de werkdruk van de machinist afneemt en de werkzaamheden sneller uitgevoerd kunnen wor-

De prijzen van nieuwe kranen zijn vanaf 2005

den. Dit komt ten goede aan de arbeidsproductivi-

aanzienlijk gestegen door de sterk toegenomen

teit en de veiligheid.

vraag. Om een idee te geven hoeveel de verschillende typen kranen kosten (oktober 2007), zijn in

Enkele andere relevante ontwikkelingen bij vaste

tabel 1.1 enkele kranen opgenomen met de ver-

torenkranen zijn:

koopprijs.

■

■

■

steeds eenvoudiger en efficiënter te (de)monteren onderdelen;

De waarde van een gebruikte kraan is hoofdzake-

steeds compactere losse onderdelen (vooral de

lijk afhankelijk van het aantal uren dat de kraan

kranen van 60 tot 100 ton, die relatief vaak

gedraaid heeft, de kwaliteit van het onderhoud

van bouwplaats wisselen);

en de verhouding tussen vraag en aanbod in de

een toename van eigen gewicht, als gevolg van

kranenmarkt. In het algemeen kan gesteld worden

de steeds zwaardere prefab-delen.

dat kranen een vrij vlak waardeverloop hebben. In de huidige marktomstandigheden, waarbij de

Steeds meer voorkomend zijn de containerised

vraag het aanbod duidelijk overstijgt, is het niet

torenkranen: kranen, waarvan de onderdelen pre-

zeldzaam dat een kraan de eerste jaren in waarde

cies in een container passen. Afnemers bestellen

stijgt. Een andere belangrijke bijdrage aan de sterk

vervolgens een dergelijke ‘container’. Op logistiek

stijgende prijzen van kranen komt uit de hoek van

gebied kan hiermee verdere efficiencywinst wor-

de toeleveranciers: prijzen van staal, motoren en

den geboekt.

banden zijn de afgelopen jaren zeer snel opge-

Tabel 1.1 Verkoopprijzen verschillende typen kranen, oktober 2007 Kraan

Type

Verkoopprijs

Spierings SK599 (levering 2011)

mobiele torenkraan

€ 820.000

Grove GMK4080

80-tons telekraan

€ 510.000

Terex-Demag AC100

100-tons telekraan

€ 770.000

Terex-Demag CC 2800

600-tons rupskraan

€ 3.700.000

Liebherr LTM 1095

95-tons telekraan

€ 740.000

Liebherr LTM 1400

400-tons telekraan

€ 2.300.000

Gottwald

mobiele havenkraan

€ 2.500.000

Bron: ING Economisch Bureau, op basis van gegevens van de genoemde fabrikanten

KRANEN - 13

lopen. Op hun beurt rekenen de fabrikanten dit

overheid en de opdrachtgevers aan kranen stel-

door aan hun afnemers.

len. Daarnaast onderhouden Nederlandse kraanverhuurders de kranen over het algemeen zeer

Het waardeverloop van kranen die door

goed. Deze waardevastheid leidt ertoe dat er

(Nederlandse) verhuurders in Nederland worden

flinke verschillen kunnen ontstaan tussen enerzijds

geëxploiteerd, is vlakker dan kranen waarvan de

de boekwaarde van een kraan en anderzijds de

exploitatie in het buitenland geschiedt. Dit heeft te

actuele waarde.

maken met de kwaliteitseisen die de Nederlandse Figuur 1.1 Waardeverloop telekranen 25-80 ton











 











(ANDELSWAARDE

















%XECUTIEWAARDE







,EVENSDUURINMAANDEN

Bron: Taxatiebureau Noorman

Figuur 1.2 Waardeverloop telekranen 80-200 ton











 







(ANDELSWAARDE













%XECUTIEWAARDE

Bron: Taxatiebureau Noorman

KRANEN - 14















,EVENSDUURINMAANDEN

Hieronder volgt een analyse van het waardever-

1.5.2 Mobiele torenkranen.

loop van verschillende kranen, waarbij is uitgegaan

Het gemiddelde waardeverloop van mobiele

van de meest gangbare kranen. De vastgestelde

torenkranen heeft een andere opzet dan van tele-

waardes zijn afkomstig van taxateur Noorman, de

kranen. Na het eerste jaar is het verloop relatief

enige beëdigde taxateur op het gebied van kranen

lineair. Het veelvuldig op- en afbouwen leidt ertoe

in Nederland. Afgebeeld zijn de handels- en execu-

dat er voor mobiele torenkranen meer onderhoud

tiewaarde.

is dan bij telekranen. Na tien jaar (soms na acht) vindt er een revisie plaats. Zoals gezegd is de vraag

1.5.1 Telekranen

naar mobiele torenkranen groot. Anno 2007 zijn

Bij een normale marktsituatie en bij normaal

er op de tweedehandsmarkt niet of nauwelijks

onderhoud en gebruik is het gemiddelde waarde-

mobiele torenkranen te verkrijgen.

verloop van telekranen met een tons-klasse van 25 tot 80 ton als volgt (figuur 1.1):

Buiten Nederland worden tot dusver nauwelijks mobiele torenkranen ingezet. Vanuit het Verenigd

Figuur 1.2 toont het gemiddelde waardeverloop

Koninkrijk en Duitsland neemt de vraag echter wel

voor telekranen tussen de 80 en 200 ton.

toe. De belangrijkste reden dat er in het buitenland weinig vraag is naar de mobiele torenkraan

Telekranen boven de 80 ton kennen een vlak-

ligt in het feit dat het probleem van “krappe”

ker handelswaardeverloop dan die onder de 80

bouwplaatsen daar veel minder aan de orde is. De

ton. Een langere afschrijvingstermijn is derhalve

noodzaak een alternatief voor telekranen te zoe-

te rechtvaardigen. Tot 42 maanden ontlopen de

ken, ontbreekt hierdoor.

executiewaarde van beide kraanklassen elkaar nauwelijks. Na dit moment daalt de executiewaarde bij

Het handels- en executiewaardeverloop van

kranen tot 80 ton substantieel sneller. Voor beide

mobiele torenkranen is afgebeeld in figuur 1.3

kraanklassen geldt dat de gemiddelde verhouding handelswaarde/executiewaarde 100/80 bedraagt. Figuur 1.3 Waardeverloop mobiele torenkranen











 

 (ANDELSWAARDE







%XECUTIEWAARDE

Bron: Spierings

KRANEN - 15









,EVENSDUURINMAANDEN

1.5.3 Rupskranen

van kranen tot 150 ton substantieel sneller dan

Het waardeverloop van rupskranen is ten opzichte

van zwaardere rupskranen (150 tot 500 ton).

van andere kranen vlakker. Door de relatief

Voor beide rupskraanklassen geldt dat de gemid-

beperkte technische ontwikkelingen gaan rupskra-

delde verhouding handels-/executiewaarde 100/80

nen economisch en technisch langer mee. Tot 36

bedraagt.

maanden ontlopen de handels- en executiewaarde van beide zwaarteklassen elkaar nauwelijks. Na

Figuur 1.4 toont het gemiddelde waardeverloop

36 maanden daalt de handels- en executiewaarde

van “lichte” rupskranen.

Figuur 1.4 Waardeverloop Rupskranen < 150 ton











 











(ANDELSWAARDE















%XECUTIEWAARDE









,EVENSDUURINMAANDEN

Bron: Taxatiebureau Noorman

Figuur 1.5 Waardeverloop Rupskranen 150-500 ton











 







(ANDELSWAARDE













%XECUTIEWAARDE

Bron: Taxatiebureau Noorman

KRANEN - 16















,EVENSDUURINMAANDEN

Het gemiddelde waardeverloop van “zwaardere”

onderhevig aan technologische ontwikkelingen en

rupskranen wordt weergegeven in figuur 1.5.

slijtage. Ook hier geldt wederom dat Nederlandse

De nog zwaardere rupskranen dienen individueel

ondernemingen zuiniger omgaan met hun mate-

getaxeerd te worden.

rieel en het onderhoud, zeker van de draaikrans, beter verzorgd is.

1.5.4 Vaste torenkranen Vaste torenkranen ten slotte hebben een erg

In figuur 1.7 is ten slotte het waardeverloop van

vlak waardeverloop (figuur 1.6). Ze zijn weinig

de grotere vaste torenkranen weergegeven.

Figuur 1.6 Waardeverloop Vaste Torenkranen < 35 mtr. bereik / vlucht











 











(ANDELSWAARDE















%XECUTIEWAARDE









,EVENSDUURINMAANDEN

Bron: Taxatiebureau Noorman

Figuur 1.7 Waardeverloop Vaste Torenkranen > 35 mtr. bereik / vlucht











 







(ANDELSWAARDE













%XECUTIEWAARDE

Bron: Taxatiebureau Noorman

KRANEN - 17















,EVENSDUURINMAANDEN

1.5.5 Waardeverloop bij

maximale productie en breiden deze in rap tempo

marktomstandigheden van 2007

uit. Bij een onvermijdelijke terugval van de econo-

Het zojuist geschetste (structurele) waardeverloop

mie in het algemeen en de bouw in het bijzonder

van de verschillende typen kranen kan in het licht

zal dit haar weerslag hebben op de kranenmarkt.

van de marktomstandigheden anno 2007 worden

Voor de verschillende marktpartijen is het daarom

getypeerd als behoudend. Op dit moment liggen

essentieel nu te profiteren van de marktomstandig-

de verkoopprijzen in de markt ver boven de hier-

heden en, zeker zo belangrijk, zich nu reeds voor

boven gehanteerde taxatie, een ongekende situ-

te bereiden op mindere tijden.

atie voor gebruikte kranen. Fabrikanten draaien nu

KRANEN - 18

2

De Nederlandse markt voor kranen zeker op het moment dat de vraag terugloopt

2.1 Samenvatting

of dat er serieuze concurrentie vanuit China ontstaat.

Fabrikanten ■

■

Vier grote internationale fabrikanten domineren de Nederlandse markt: Liebherr, Terex

Kraanverhuurders

Groep, Manitowoc Groep en Tadano Faun.

■

De Nederlandse fabrikant Spierings heeft een

bedrijven actief. Een groot aantal, circa 180,

dominante positie in de markt van mobiele

is aangesloten bij de Vereniging Verticaal

torenkranen

Transport (VVT).

Anno 2007 is de vraag naar kranen zo groot

■

bedrijven bestaat uit circa 2.000 kranen, waar-

gen, afhankelijk van het type kraan. Er zijn

van tweederde telekranen. ■

■

De geplande capaciteitsuitbreiding bij fabrikan-

■

■

Op dit moment is er een sterke consolidatie-

ten staat onder druk door tekorten bij toeleve-

slag in de kraanverhuursector aan de gang.

ranciers. Draaikransen, banden en hydrauliek-

Overnames zijn bij de huidige marktomstandig-

pompen zijn schaarse goederen.

heden een effectieve manier om het kranen-

Daarnaast hebben fabrikanten te maken met

park van een verhuurder te vergroten. Ondanks

hogere grondstofprijzen, wat ook opwaartse

de overnames zal de kraanverhuurmarkt voor-

prijsdruk geeft.

lopig relatief gefragmenteerd blijven en de

Het aanbod van kranen wordt steeds meer

machtspositie ten opzichte van de bouwbedrij-

gevoed vanuit China, waar alleen al in 2006

ven niet toenemen.

ruim 14.000 telekranen zijn geproduceerd. Het

■

Het aantal mobiele torenkranen zal blijven groeien, in het bijzonder ten koste van de telekraan.

veranderen.

■

Het kranenpark van de bij de VVT aangesloten

dat levertijden momenteel 1,5 tot 4 jaar bedrageen aanwijzingen dat deze situatie in 2008 zal ■

In Nederland zijn circa 230 kraanverhuur–

■

In tegenstelling tot de verkoopprijs van kranen,

betreft echter voornamelijk kleinere kranen die

liggen de huurprijzen al jaren op een min of

kwalitatief nog onder doen voor de ‘westerse’

meer gelijk niveau. Grote verhuurders houden

kranen.

de tarieven laag in de overtuiging dat kleinere

De massale productie in China vormt geen

familiebedrijven anders veel opdrachten naar

oplossing voor de huidige disbalans tussen

zich toe zullen trekken. Gezien de huidige

vraag en aanbod, juist nu de vraag zich vooral

marktomstandigheden is het zeer opmerkelijk

richt op grotere kranen. In het zwaardere seg-

dat de kraanverhuurders niet in staat zijn hoge-

ment zal China aan fabrikantzijde de komende

re huurtarieven te rekenen en lijken hier kansen

jaren nog geen grote rol gaan spelen.

te liggen. ■

Steeds belangrijker voor fabrikanten is de

De grote verhuurders concentreren zich in het

after-sales service, waar een steeds groter deel

bijzonder op grote en/of complexe projecten.

van de omzet uit voortvloeit. After-sales is een

Expertise is hierbij een belangrijk onderschei-

steeds belangrijker onderscheidend aspect,

dend aspect. KRANEN - 19

■

De schaarste aan voldoende gekwalificeerd

vijfde hoofdstuk gaat dieper in op de Nederlandse

personeel blijft een probleem. Samenwerking

leasemarkt. In dit hoofdstuk worden de partijen

met ROC’s, met andere kraanverhuurders of

in de kranensector nader bekeken. Enerzijds de

het opzetten van eigen opleidingscentra bieden

fabrikanten, anderzijds de kraanverhuurders en

mogelijkheden om de personeelsschaarste het

handelaren. De eindgebruikers, in het bijzonder

hoofd te bieden. Ten slotte is zichtbaarheid in

de sectoren bouw en industrie, komen in het vol-

de eigen regio een belangrijke factor.

gende hoofdstuk aan de orde.

2.2 Inleiding

2.3 Productie van kranen

In dit hoofdstuk worden de belangrijkste kenmer-

De markt voor kranen wordt gedomineerd door

ken van de Nederlandse kranensector uiteengezet.

een handjevol grote producenten, te weten

Dit gebeurt aan de hand van de verschillende

Liebherr, Terex Groep, Manitowoc Groep en

partijen die zich in de keten bevinden. Figuur 2.1

Tadano Faun. Daarnaast is de Nederlandse fabri-

geeft een gestileerde weergave van de bedrijfsko-

kant Spierings in haar specifieke marktgebied

lom van kranen.

(mobiele torenkranen) zeer dominant.

De pijlen in de figuur geven de goederenstromen (kranen) weer. Tegenover de goederenstromen staan geldstromen. Hier is een belangrijke rol weggelegd voor de leasemaatschappijen. Het Figuur 2.1 Bedrijfskolom Kranen

0RODUCENTEN

$ISTRIBUTEURS LEVERANCIERSIMPORTEURSHANDELAREN

+RAANVERHUURBEDRIJVEN

"OUW INDUSTRIE ETC

Bron: ING Economisch Bureau

KRANEN - 20

Tabel 2.1 Kraanproducenten naar marktpositie in Nederland (groot naar klein), land en type kraan Firma

Land (van oorsprong)

Type kranen

Liebherr

Duitsland

Tele-, rups-, (mobiele) torenkranen, havenkranen

Terex Groep (o.a. Demag, Peiner)

Verenigde Staten

Tele-, rups-, torenkranen

Manitowoc Groep (Grove, Potain)

Verenigde Staten

Tele-, rups-, torenkranen

Spierings

Nederland

Mobiele torenkranen

Tadano Faun

Japan / Duitsland

Telekranen

Sennebogen

Duitsland

Rupskranen

Hitachi / Sumitomo

Japan

Rupskranen

Kobelco

Japan

Rupskranen

Wolff

Duitsland

Vaste torenkranen

Bron: ING Economisch Bureau

Tabel 2.2 Consolidatie bij kraanproducenten vanaf 2000 Jaar

Fusie / overname

2003

Fusie Hitachi en Sumitomo

2002

Overname Grove door Manitowoc

2002

Overname Demag door Terex

2001

Overname Potain door Manitowoc

Bron: ING Economisch Bureau

2.3.1 Consolidatie

2.3.2 Stijgende grondstofprijzen

Sinds begin deze eeuw hebben zich nog enkele

Naast kraanonderdelen als banden en motoren

grote overnames aan fabrikantzijde voorge-

is ook de vraag naar staal enorm. Voor kranen is

daan. Manitowoc Groep heeft zich versterkt met

hoogwaardig staal nodig. De afgelopen jaren, met

Potain en Grove, Hitachi en Sumitomo zagen zich

name in 2004, is de staalprijs omhoog geschoten

gedwongen te fuseren door de destijds zwakke

en bedraagt nu bijna het dubbele van de prijs

marktomstandigheden op het gebied van rupskra-

in oktober 2003 (zie figuur 2.2). Als gevolg van

nen. Voorts werd het Duitse Demag in 2002 over-

stijgende grondstofprijzen hebben de fabrikanten

genomen door het Amerikaanse

te maken met hogere inkoopprijzen bij hun toe-

Terex. Mede door de gunstige marktomstandighe-

leveranciers. De sterk stijgende grondstofprijzen

den is het momenteel vrij rustig in de markt als het

maken het voor fabrikanten lastig vooraf een defi-

gaat om fusies of overnames.

nitieve prijs te berekenen. Kosten kunnen immers hoger uitvallen, waardoor de marges voor fabri-

Zoals gezegd zijn er nu nog enkele grote spelers

kanten afnemen.

over. Voor deze partijen is het nu een voorname uitdaging om de productiecapaciteit uit te breiden.

Een mogelijkheid is om clausules op te nemen in

Een bottleneck hierbij zit bij de toeleveranciers. Het

de contracten die rekening houden met stijgende

aanbod van onderdelen als banden en motoren

grondstofprijzen. Het risico is wel dat afnemers

schiet tekort bij de enorme vraag naar kranen en

dergelijke clausules niet zullen accepteren of zul-

kan bepalend worden voor de capaciteitslimiet.

len eisen dat zij het recht hebben af te zien van de KRANEN - 21

Figuur 2.2 Ontwikkeling staalprijs sinds oktober 2003, US$ per ton

       





T  OK

L  JU





R  AP

N JA

T 



 OK

L 

 R  AP

JU

 N

 T  OK

JA

 L  JU

 R  AP



 N JA



T  OK



L  JU

R  AP

N JA

OK

T 









Bron: EcoWin

aanschaf. Bepaalde fabrikanten die te maken heb-

2.3.3 Kwaliteit gebruikte kranen in Nederland

ben met lange levertijden werken op deze manier.

De kranen die zich in Nederland bevinden zijn

Een jaar voor de daadwerkelijke uitlevering valt

over het algemeen van uitstekende kwaliteit. Zoals

het definitieve besluit tot aanschaf. In de huidige

reeds aangestipt worden de kranen hier zeer goed

marktomstandigheden zullen afnemers prijsver-

onderhouden en is de wetgeving en controle hier-

hogingen nog wel accepteren: er moet immers

op goed. Ook de kraanverhuurbedrijven dragen

gebouwd worden.

hier aan bij. Zo dienen nieuwe kranen na drie jaar gekeurd te worden, maar kiezen bedrijven ervoor

Als flexibele prijsafspraken niet mogelijk zijn, kun-

om dit vanaf het aanschafmoment al ieder jaar

nen bedrijven de risico’s van stijgende grondstof-

te doen. Het gevolg hiervan is dat de waarde van

prijzen afdekken op de goederentermijnmarkt. Dit

kranen die in Nederland zijn ingezet relatief weinig

werkt als volgt. Een kraanfabrikant die te maken

daalt. Bij de huidige marktomstandigheden is het

heeft met ondercapaciteit krijgt de opdracht tien

niet uitzonderlijk dat kranen van enkele jaren oud

kranen te leveren. Echter, door de beperkte capa-

nu meer waard zijn dan op het moment van aan-

citeit kan de fabrikant pas produceren in 2010. De

schaf.

fabrikant kan in deze situatie een future op staal afsluiten, met expiratiedatum in de periode waarin

2.3.4 De opkomst van China als productieland

het staal daadwerkelijk gekocht wordt. Als de

Momenteel is er een ongekende situatie in de kra-

staalprijs tegen die tijd gestegen is, is er een finan-

nenwereld met levertijden van anderhalf tot zelfs

ciële compensatie door de afgesloten future. Deze

vier jaar (voor mobiele torenkranen). Zoals gezegd

is bij een hogere staalprijs namelijk geld waard (“in

trachten fabrikanten de productiecapaciteit uit

the money”) en betaalt het verschil uit tussen het

te breiden om aan de enorme vraag te voldoen.

prijsniveau waarop de future is afgesloten en de

Het aanbod van kranen wordt ook steeds meer

dan geldende staalprijs.

gevoed vanuit China. In 2006 werden ruim 14.000 KRANEN - 22

Tabel 2.3 Verkoop Chinese telekranen naar capaciteit, 2005, 2006 Tonnage

2005

2006

Aandeel in 2006

8-16t

6.171

7.042

50%

20-55t

4.383

6.673

47%

65-80t

187

320

2%

58

110

1%

10.799

14.145

100%

100-130t Totaal

Bron: CCMA kraan divisie, uit Cranes Today, oktober 2007

Tabel 2.4 Marktaandeel telekraanfabrikanten in Chinese productie, op basis van verkoopopbrengsten, 2006 Producent

2006

Xuzhou Heavy Machinery Co. (onderdeel van XCMG)

51,3%

Zoomlion Puyuan

18,6%

Terex Changjiang

10,1%

Shandong Tai’an

7,7%

Overigen

11,9%

Bron: CCMA kraan divisie, uit Cranes Today, oktober 2007

telekranen in China geproduceerd en in 2007 is

kunnen dit in de toekomst absoluut veranderen.

de verwachting dat dit er bijna 20.000 zullen zijn.

De Chinese producenten ontwikkelen zich snel en

Het betreffen nog voornamelijk kranen tot 55 ton

leren van de westerse producenten. Het betreft

(97% van het totaal, zie tabel 2.3), maar steeds

dan niet alleen de kwaliteit van de kranen zelf,

meer wordt de productie verlegd naar de zwaar-

maar ook kwaliteit op het gebied van after-sales en

dere typen. Ten slotte worden er ook steeds meer

service. De grootste fabrikant van China, XCMG,

rupskranen geproduceerd, een ontwikkeling die

ziet after-sales als speerpunt voor de toekomst.

voornamelijk wordt gestimuleerd door investeringen

Overigens zien ook de Europese merken dit al

in grote petrochemische en energieprojecten. In het

geruime tijd als cruciaal aspect (zie paragraaf

verleden dienden rupskranen te worden geïmpor-

2.3.5). Een producent als Liebherr loopt op dit punt

teerd. In de afgelopen paar jaar hebben binnen-

dan ook nog duidelijk voor op bijvoorbeeld XCMG.

landse producenten echter al 14 modellen ontwikOm mee te profiteren van de Chinese opkomst

keld, met een capaciteit van 35 tot 600 ton 1 .

nemen westerse bedrijven een belang in Chinese Het overgrote deel van de Chinese kranen is (nog)

ondernemingen. Zo heeft Terex een belang van

bestemd voor de binnenlandse markt. De belang-

50% in Changjiang, de derde producent in China

rijkste exportgebieden voor de Chinese fabrikanten

(zie tabel 2.4), en Tadano een joint-venture (50%

zijn het Midden-Oosten, Afrika en Zuid-Amerika.

belang) met BQ.

Europa kiest vooralsnog voor de vertrouwde merken, maar kostenoverwegingen in combinatie met

2.3.5 After-sales

kwaliteitsverbeteringen bij de Chinese merken

Van steeds groter belang voor de kraanprodu-

1

Cranes Today, Inside the world’s biggest market, oktober 2007

KRANEN - 23

centen is after-sales. Liebherr en Spierings zijn

2.4.1 Marktstructuur

bedrijven die zich sterk toeleggen op after-sales

De markt voor kraanverhuur is een relatief regio-

om kwaliteit en snelheid van onderhoud optimaal

nale markt met twee internationale spelers op de

te krijgen. Afnemers zijn steeds meer bereid een

Nederlandse markt: Mammoet en Sarens Groep. De

premie te betalen voor after-sales-diensten, zeker

top-10 in Nederland anno 2006 ziet er als volgt uit 2 :

in een krappe markt (zoals in 2007), omdat het stilleggen van een project vele malen kostbaarder

Tabel 2.5 Nederlandse kraanverhuurbedrijven, naar

is. Voor de genoemde producenten neemt het

aantal kranen in Nederland*, 2006

aandeel van after-sales in de totale omzet dan ook Firma

toe. Ten slotte zijn after-sales-diensten een kwaliteitsaspect (naast de kwaliteit van de kraan zelf) waar nu en in de toekomst Chinese fabrikanten mee kunnen worden afgetroefd.

Aantal kranen in Nederland

Mammoet Nederland B.V.

168

Wagenborg Nedlift B.V.

103

Koninklijke Saan B.V.

80

Convoi B.V.

74

Sarens Nederland B.V.

65

Schot Verticaal Transport B.V.

62

Veruit de meeste kranen die de fabriek verlaten,

Nederhoff B.V.

57

worden geleverd aan kraanverhuurbedrijven.

Van Marwijk

45

In Nederland zijn ongeveer 230 kraanverhuurbe-

B.V. Kraanbedrijf BKF

43

drijven (economisch) actief. Een groot aantal hier-

M.J. van Riel B.V.

42

2.4 Handel en verhuur van kranen

van, in 2006 180, is aangesloten bij de Vereniging

* Verhuurders vaste kranen buiten beschouwing gelaten

Verticaal Transport (VVT).

Bron: VVT, ING Economisch Bureau

Figuur 2.3 Aantal kraanverhuurders per segment (aantal kranen), 2003 en 2006

           

 

 

 





Bron: VVT, 2007

2

De cijfers zijn zoals opgegeven door de kraanverhuurbedrijven bij de VVT (uitgezonderd Van Marwijk). De huidige situatie kan (sterk) afwijken van de genoemde aantallen, mede door overnames in 2007. KRANEN - 24

De bij de VVT aangesloten bedrijven vertegen-

Aan de onderkant van de markt opereren nog

woordigen circa driekwart van de kraanverhuur-

relatief veel kleinere familiebedrijven. Door reeds

ders en 80-85% van het Nederlandse kranen-

genoemde ontwikkelingen als de vergrijzing en

park. De verdeling van het aantal leden in vijf

gebrek aan opvolging zullen een aantal van deze

groepen (naar aantal kranen, zoals opgegeven

bedrijven ophouden te bestaan. De kleine onder-

door de bedrijven) levert het volgende beeld op

nemingen met één of twee kranen zullen echter

(figuur 2.3).

niet volledig verdwijnen. Simpelweg omdat er met de verhuur van een kraan brood te verdienen

2.4.2 Consolidatie

is en de tarieven in dergelijke eenmansbedrijven

Opvallend is dat in twee groepen het aantal kraan-

laag kunnen zijn. Schaal is in de kranensector niet

verhuurbedrijven de afgelopen jaren is toegeno-

doorslaggevend om rendabel te kunnen opereren.

men, de groep kleine bedrijven met één of twee kranen en de groep grote bedrijven met, in dit

2.4.3 Type kranen in Nederland

geval, meer dan dertig kranen. Het aantal middel-

De bij de VVT aangesloten bedrijven hebben circa

grote bedrijven neemt duidelijk af. Een belangrijke

tweeduizend kranen in bezit. De laatste jaren

verklaring hiervoor is dat in dit segment fusies of

is dit aantal licht afgenomen, hoewel 2006 ten

overnames plaatsvinden, waardoor er één of twee

opzichte van 2005 weer een toename kent. Veruit

bedrijven in de middengroep verdwijnen, waar een

de grootste groep wordt gevormd door de telekra-

groot bedrijf voor in de plaats komt.

nen. De belangrijkste groeier is de mobiele torenkraan. Vorig jaar nam dit aantal bij de Nederlandse

Deze consolidatie in de kraanverhuursector zal nog

kraanverhuurders toe met ruim 12%. Ten opzichte

zeker voortduren. De trend wordt verder versterkt door een vergrijzend ondernemersbestand, dat

Tabel 2.7 Kranenpark Nederland naar type, 2003, 2006

moeilijk opvolging kan regelen in combinatie met de huidige situatie waarin het uitbreiden van het

2003

2006

1.411

1.314

kranenpark bijzonder lastig is. Overnames zijn een

Telekranen

effectieve manier om te expanderen.

Rupskranen

172

158

Mobiele torenkranen

355

448

1.981

1.947

183

176

In 2007 vonden al verscheidene overnames plaats

Totaal*

in de kraanverhuursector (tabel 2.6), waarvan

Aantal bedrijven

de overname van Koekkoek door Mammoet de

Bron: VVT

grootste was.

* inclusief de ongekentekende terreinkranen

Tabel 2.6 Recente overnames in kraanverhuursector Ster Kranen de Bruin

overgenomen door

Kraanbedrijf Hoogwout

Peter van Muyen

overgenomen door

Schot Verticaal Transport

Smits Ridderkerk

overgenomen door

Kraanbedrijf Schiltmans

Kraanverhuur Zwartsluis

overgenomen door

Kraanbedrijf BKF

Kraanverhuur Pater

overgenomen door

Herms Verhuur

Vrijhof Kranen

overgenomen door

Schot Verticaal Transport

Koekkoek

overgenomen door

Mammoet

Riwal Kraanverhuur

overgenomen door

Sarens Nederland

Bron: ING Economisch Bureau

KRANEN - 25

van 1998 is het aantal inmiddels bijna verdrievou-

bedrijven zich afvragen waar ze over enkele jaren

digd. Het aantal mobiele torenkranen zal blijven

willen staan. Alleen concurreren op prijs zal de

groeien, met name ten koste van de telekraan.

sector als geheel en vele individuele bedrijven op

Daarnaast worden lichte telekranen (tot 40 ton)

lange termijn geen goed doen. Steeds meer gaat

steeds meer vervangen door verreikers met hijs-

het om de additionele diensten en betrouwbaar

functie.

partnership. Oftewel, toegevoegde waarde.

2.4.4 Remarketing

2.4.6 Personeel

Ten slotte zijn er ook enkele partijen voor wie

Een serieuze uitdaging voor bedrijven in de kra-

remarketing (doorverkoop van kranen) een zeer

nensector is de huidige schaarste aan voldoende

belangrijk onderdeel van de bedrijfsvoering is. De

gekwalificeerd personeel, zoals technisch perso-

belangrijkste bedrijven op dit gebied in Nederland

neel en machinisten. Effectief personeelsbeleid

zijn Trading Company Van Adrighem en UCM

om ziekteverzuim en verloop tegen te gaan wordt

Holland.

hiermee des te belangrijker. Om de kranensector op de kaart te krijgen is samenwerking met ROC’s

Hoewel ook fabrikanten zich met remarketing

belangrijk. Een belangrijk aspect hierin is de aan-

bezig houden, bevindt deze activiteit zich momen-

sluiting van het gegeven onderwijs op de vraag

teel door de enorme vraag naar kranen op een

vanuit de arbeidsmarkt.

laag pitje. Zo verkocht Liebherr Nederland in 2000

Bedrijfsbezoeken voor jongeren en het aanbieden

circa tweehonderd tweedehands kranen, in 2006

van stages vergroten de betrokkenheid van de sec-

slechts twintig.

tor bij de maatschappij en maakt jongeren bekend met de branche en de arbeidsmogelijkheden.

2.4.5 Huurprijsontwikkeling Een aantal keer is gerefereerd aan de huidige hoge

Grote kraanverhuurbedrijven als Mammoet hebben

verkoopprijs van kranen. De sterke stijging van de

eigen opleidingscentra in onder meer Nederland,

verkoopprijs geldt echter niet voor de huurtarie-

Verenigd Koninkrijk en Maleisië om over vol-

ven, die meer binnenlandse bepaald worden. Als

doende geschikt personeel te kunnen beschikken.

gevolg van felle concurrentie binnen de kraanver-

Daarnaast is continue scholing nodig als gevolg

huursector, met ook veel kleine, lokaal opererende

van technische ontwikkelingen bij kranen.

partijen en de dominante positie van bouwbedrijven zijn de huurtarieven al vele jaren op een min of meer gelijk niveau. Kleine kraanverhuurders (met 1 of 2 kranen) verhuren kranen voor kleine (eendags)projecten en zijn in staat een tarief aan te bieden die voor de grotere spelers niet rendabel is. De grote kraanverhuurbedrijven verdienen geld aan de verhuur van grote kranen en aan de langdurige, grootschalige projecten. Weliswaar zal het aantal kleine bedrijven als gevolg van vergrijzing en door overnames kleiner worden, maar deze groep zal niet verdwijnen. Voor middelgrote en grote kraanverhuurders is het zaak om zich niet alleen maar bezig te houden met de factor prijs. Nu de marktomstandigheden gunstig zijn, moeten KRANEN - 26

3

Inzet van kranen: Nederland ■

3.1 Samenvatting

Overall zijn de vooruitzichten voor kranen in Nederland gunstig, met name als gevolg van de

■

De meeste kranen, naar schatting 75%, wor-

ieder jaar groeiende bouwproductie. Het groei-

den ingezet in de bouwsector. Ook de industrie

niveau neemt echter wel af.

is met circa 25% een belangrijke gebruiker van kranen. ■

■

■

■

3.2 Inleiding

De bouwsector kent na een aantal mindere jaren (2001-2004) weer een sterke groei.

Dit hoofdstuk beschrijft de stand van zaken en

De woningbouw is de motor achter de groei,

vooruitzichten van de Nederlandse economie en,

maar ook de productie in de utiliteitsbouw en

van specifiek belang voor kranen, de sectoren

grond-, weg- en waterbouw zal in de periode

bouw en industrie. Exacte cijfers over de inzet van

2007-2009 aanzienlijk stijgen.

kranen zijn niet beschikbaar, maar figuur 3.1 geeft

De toename van hoogbouw vereist steeds gro-

een schatting van de verdeling in sectoren weer.

tere en ‘slimmere’ kranen.

De bouwsector is de belangrijkste sector, waar

Het beleidsprogramma van de overheid om

ongeveer driekwart van de kranen te vinden is. De

meer binnenstedelijk te bouwen stimuleert de

industrie (vooral petrochemie) is met een aandeel

vraag naar compacte kranen; de mobiele toren-

van naar schatting 25% ook een substantiële markt.

kraan profiteert hier sterk van. ■

Kranen worden binnen de industrie hoofdza-

Figuur 3.1 Toepassingsgebieden kranen, 2007

kelijk ingezet in de petrochemische industrie bij installatie of onderhoud van plants en

 

terminals. ■

Petrochemische ondernemingen in Nederland hebben de afgelopen jaren flink geïnvesteerd en zijn hierdoor relatief modern. Investeringen in onderhoud of nieuwe terminals (en kranen) zullen om die reden de komende tijd niet hoog zijn.

■

Petrochemie verplaatst zich steeds meer naar het Midden-Oosten en Verre Oosten. De vraag naar kranen verhuist mee.

■



De Nederlandse economie draait in 2007 op volle toeren, waardoor onder meer de bouw-

'ROND WEG ENWATERBOUW

sector sterk groeit. De vooruitzichten voor 2008

"URGERLIJKEEN5TILITEITSBOUW

en 2009 zijn momenteel vrij gunstig met een

)NDUSTRIEMNPETROCHEMIE

verwachte groei van de economie van 2,4% en 2,2%.

Bron: raming ING Economisch Bureau

KRANEN - 27

3.3 De bouwsector in Nederland

drie de sectoren: woningbouw, utiliteitsbouw en grond-, weg- en waterbouw

Zoals in de inleiding van dit hoofdstuk aangegeven, wordt in de bouw circa driekwart van de

Het kabinet heeft sterk ingezet op woningbouw.

beschikbare kranen gebruikt. De bouwsector kan

De doelstelling is om 80.000 tot 100.000 wonin-

worden opgesplitst in grond-, weg- en waterbouw

gen per jaar te bouwen. De huidige organisatie

(GWW) en burgerlijke en utiliteitsbouw (B&U).

van het bouwproces met vele procedures, lange

B&U is een duidelijk grotere tak als het gaat om

voorbereiding en doorlooptijden maakt het echter

het gebruik van kranen dan de GWW. Van alle

vrijwel onmogelijk om deze doelstelling te berei-

kranen in Nederland wordt circa 60% ingezet in

ken. Belangrijkste bottleneck is het tekort aan per-

de B&U versus +/- 15% in GWW.

soneel. Bij aanhoudende groei zou echter ook een tekort aan kranen een probleem kunnen vormen.

3.3.1 Algemene ontwikkelingen en vooruitzichten bouwsector

De utiliteitsbouw laat in 2006 voor het eerst sinds

De opleving van de economie heeft ook haar

2001 weer een toename zien. Deze sector is erg

weerslag op de bouwsector. Na een aantal moei-

conjunctuurgevoelig en profiteert van de huidige

lijke jaren groeide de bouw in 2006 weer flink,

economische groei in Nederland. De GWW-sector

circa 5% (zie figuur 3.2). De totale bouwproductie

herstelt zich ook, na jaren van dalende productie-

besloeg in dat jaar circa € 51 miljard.

cijfers, door nieuwe investeringen van de overheid. De conjunctuurgevoeligheid heeft ook haar weer-

In de periode 2007-2009 zal de bouwproductie

slag op de kranenmarkt: de huidige bouwhausse

naar verwachting met ongeveer 3,5% per jaar

(niet alleen in Nederland) creëert tevens een enor-

toenemen. Deze groei wordt gedragen door alle

me opleving in de kranenmarkt.

Figuur 3.2 Volumemutaties bouwproductie naar sector, 1996-2009 (j.o.j.)













 





5TILITEITSBOUW









7ONINGBOUW

 '77

Bron: VROM Raming ING Economisch Bureau

KRANEN - 28









"OUWPRODUCTIE



De onderhoudsmarkt is minder cyclisch dan de

blijven dus een groot deel van de markt beslaan

nieuwbouwmarkt en vormt daarmee een sterke

(circa 42%).

basis voor de bouwproductie. Het aandeel van de totale onderhoudsmarkt (onderhoud en herstel &

De U-bouw werd het hardst getroffen tijdens de

verbouw) is de afgelopen jaren gestegen van 44%

laatste recessie. In 2004 daalde de productie met

van de totale bouwproductie in 1995 naar 48%

bijna 10%. De U-bouw is dan ook de meest vola-

in 2006 ten bedrage van bijna € 23 miljard (79%

tiele sector in de bouw. Op het moment dat de

B&U, 21% GWW) . Voor de inzet van kranen is

economie weer aantrok, profiteerde deze sector

de onderhoudsmarkt juist minder belangrijk dan

in eerdere cycli het eerst. In de huidige markt is

de nieuwbouw. Zodoende kan er enige negatieve

dat volledig anders en heeft de woningbouw zoals

invloed op de vraag naar kranen vanuit de bouw-

eerder aangegeven deze rol overgenomen.

3

sector ontstaan. Momenteel is de bouwactiviteit in binnen- en buitenland echter zo groot, dat er aan

3.3.4 Grond-, weg- en waterbouw

vraag geen gebrek is. Dit geldt zowel voor nieuwe

Na het gereedkomen van megaprojecten als de

als voor gebruikte kranen.

Betuwelijn en de HSL daalde de productie in de GWW-sector in 2004 met 9%. 2006 en 2007

3.3.2 Woningbouw

laten weer een grotere financiële ruimte toe bij

De huidige woningvoorraad in Nederland bestaat

de overheid voor herstel van infrastructuur via het

uit 7,0 miljoen woningen. Door een verdere daling

infrastructuurfonds met ongeveer € 820 miljoen,

van de gemiddelde huishoudgrootte en een nog

waardoor de begroting van het fonds uitkomt op

steeds groeiende bevolking zal het aantal huishou-

ongeveer € 7 miljard. Door de toegenomen aan-

dens de komende jaren verder toenemen en ook

dacht voor achterstallig onderhoud en de verhoog-

de hierbij behorende vraag naar woonruimte. In

de budgetten die hiervoor zijn vrijgekomen, zal de

de periode 2007-2009 groeit de woningbouwpro-

GWW-sector de komende jaren groeien.

ductie naar verwachting met circa 2,5% per jaar en is, met een aandeel van meer dan 50% in de

Zowel op het gebied van vervoer (Nota Mobiliteit)

totale bouwproductie, de belangrijkste pijler van

als ruimtelijke ordening (Nota Ruimte) zijn in 2004

de Nederlandse bouwsector.

voor de sector belangrijke beleidsstukken gepresenteerd. In de periode 2010-2020 wordt in totaal

3.3.3 Utiliteitsbouw

voor € 80,5 miljard aan infrastructuur uitgetrok-

Naar verwachting zal de utiliteitsbouw (U-bouw)

ken, waarmee de sector perspectief geboden

zich in de periode 2007-2009 weer herstellen met

wordt om door te groeien. Grote projecten zijn de

een jaarlijkse groei van gemiddeld bijna 3,5%. Dit

realisatie van de Randstadrail en Hanzelijn.

komt onder andere doordat de vraag naar nieuwe kantoren, na een lange tijd van een afnemende

3.3.5 Vooruitzichten voor vraag naar kranen

vraag, weer aantrekt. Daarnaast is er een sterke

De hiervoor beschreven vooruitzichten voor de

groei van de vraag naar nieuwe onderwijsgebou-

bouwsector in Nederland betekenen voor kraanver-

wen en gebouwen voor de gezondheidszorg. Zo

huurders dat er de komende jaren voldoende bin-

verdubbelde de waarde van de afgegeven vergun-

nenlandse vraag zal blijven bestaan. Voor de grotere

ningen voor het bouwen van nieuwe scholen van

verhuurders, die ook buiten de landgrenzen kranen

bijna € 500 miljoen in 2001 naar bijna € 1 miljard

hebben staan, zal ook vanuit het buitenland vraag

in 2006. De kantorenmarkt en bedrijfsruimtemarkt

blijven. Meer hierover in het volgende hoofdstuk.

3

Bron: VROM

KRANEN - 29

3.3.6 Hoogbouw en binnenstedelijke bouw

kranen worden in de petrochemische industrie met

In Nederland is er een onmiskenbare beweging

name gebruikt voor het aanleggen van fabrieken

zichtbaar naar meer hoogbouw, niet alleen in

met daarbij behorende machines en afvoersyste-

de vier grote steden, maar ook in bijvoorbeeld

men en voor het plegen van onderhoud aan en

Eindhoven, Arnhem, Leeuwarden en Zoetermeer.

het vervoeren van grote installaties of machines.

In 2006 stonden er in Nederland 160 torens boven de 65 meter, een jaar later reeds 174 4 .

3.4.1 Omzetontwikkelingen (petro)chemische

De toename aan dergelijke hoogbouwprojecten

industrie

leidt er toe dat de (toren)kranen een steeds gro-

De chemische industrie is één van de weinige

ter bereik moeten hebben. Door steeds dichtere

industriesectoren in Nederland die de afgelopen

bebouwing wordt anderzijds ook gevraagd naar

jaren goede resultaten heeft laten zien. De hoge

compactere kranen. Voor fabrikanten ligt hier een

grondstofprijzen hebben geleid tot hogere afzet-

uitdaging.

prijzen, maar gingen niet of nauwelijks ten koste van de afzet, zoals dat in veel andere industrie branches wel het geval was.

Naast hoogbouw wordt er steeds meer binnenstedelijk gebouwd en vinden er grootschalige herstructureringsprojecten plaats. Na 2010 zijn

De omzet in de totale chemische industrie bedroeg

de grote Vinex-locaties grotendeels volgebouwd

in 2006 € 45 miljard, waarvan € 18 miljard door

en is afgesproken de focus te verleggen naar de

de petrochemie werd gegenereerd. Voor heel 2007

binnensteden. Zo wil de gemeente Rotterdam de

is de verwachting dat de chemische industrie een

komende 20 jaar 56.000 woningen bouwen in het

omzetgroei van bijna 8% zal realiseren, aanzien-

centrum. Deze bouwprojecten zijn echter com-

lijk minder dan het topjaar 2006 (13,4%). In de

plexer dan de bouw op Vinex-locaties met een lan-

petrochemie is de omzetgroei in het eerste halfjaar

gere duur tot gevolg. Voor kraanverhuur betekent

negatief, wat voornamelijk veroorzaakt wordt door

dit dat kranen voor een langere periode weggezet

de lagere olieprijs (ten opzichte van de eerste helft

kunnen worden. Daarnaast zal bij binnenstedelijke

van 2006). Door de gemiddeld hoge (verwachte)

bouw met name vraag zijn naar compacte kranen.

olieprijs in de tweede helft van 2007 zal de sector

Er is immers aanzienlijk minder ruimte dan op de

over het hele jaar naar verwachting wel een lichte

grote Vinex-locaties. De verwachting is overigens

omzetgroei weten te realiseren

dat de binnenstedelijke bouw niet voldoende zal zijn om de gewenste woningbouwproductie te

3.4.2 Buitenlandse concurrentie in

halen. De overheid zal dus ook andere locaties

chemiesector

moeten aanwijzen om de woningbouwdoelstellin-

De chemische industrie steeds meer te kampen

gen te halen.

met concurrentie uit het buitenland. Niet alleen in landen als China is steeds meer interesse van en voor de chemie. Ook in het Midden-Oosten

3.4 De chemiesector in Nederland

wordt flink geïnvesteerd in de chemische industrie. De belangrijkste gebruiker van kranen in de indu-

Logischerwijs neemt ook de vraag naar kranen

strie is de petrochemie. De petrochemische indu-

vanuit deze regio’s toe. Voor de verhuurders die

strie produceert basischemicaliën uit aardgas en

zich ook op regio’s buiten Europa richten is dit

aardolie, zoals propeen en ethyleen in zeer grote

natuurlijk een gunstige ontwikkeling.

fabrieken dicht bij de grote havens. De mobiele 4

www.skylinecity.info, exclusief bruggen, zendmasten, schoorstenen, kerken, windturbines, uitkijkplatforms en vuurtorens

KRANEN - 30

Tabel 3.1 Kengetallen van de Nederlandse economie 2005-2009 2005

2006

2007

2008

2009

Reëel BBP (% jaar-op-jaar (j-o-j))

1,5

3,0

3,2

2,8

2,1

Particuliere consumptie* (% j-o-j)

0,7

-0,8

2,0

1,8

1,7

Particuliere investeringen (% j-o-j)

2,4

8,2

4,9

4,0

1,7

Exportgroei (% j-o-j)

5,9

7,0

6,6

5,1

4,3

Importgroei (% j-o-j)

5,5

8,1

6,1

5,3

4,2

Inflatie (CPI, % j-o-j)

1,7

1,2

1,6

2,2

2,2

Werkloosheid (% beroepsbevolking)

6,5

5,5

4,6

4,1

4,0

-0,8

0,6

-0,4

0,4

0,5

Begrotingsoverschot (% BBP) Bron: ING Wholesale Banking, november 2007

* Gecorrigeerd voor de statistische gevolgen van het invoeren van een nieuw gezondheidszorgsysteem.

3.4.3 Investeringen in petrochemie

schaars. Mede hierdoor wordt de concurrentie met

Ondanks dat er de afgelopen jaren in de petro-

landen in het Midden-Oosten of Zuidoost-Azië

chemie flink geïnvesteerd is, ligt het niveau van de

sterker. Overigens hebben deze landen niet alleen

verwachte investeringen voor 2007 hoger dan in

een kostenvoordeel. Ze krijgen ook meer een voor-

2006. De moderniseringstrend van de afgelopen

deel van nabijheid, omdat ook de grote afnemers

jaren zet zich dus ook de komende jaren door.

van de petrochemie, zoals de chemische en kunst-

Deze trend is voornamelijk het gevolg van de

stofindustrie, naar deze gebieden verhuizen. Een

sterke prijsconcurrentie tussen de grote petroche-

deel van de huidige productie van de petrochemi-

mische bedrijven wereldwijd. De afgelopen jaren

sche industrie zal op de langere termijn dus niet

werd deze versterkt door een sterke consolidatie-

meer in Nederland plaatsvinden. De vraag naar

slag en groeiende concurrentie tussen een steeds

kranen verhuist mee.

kleiner aantal bedrijven. De fusie- en overnamegolf is anno 2007 duidelijk over het hoogtepunt

3.5 Ontwikkeling Nederlandse economie

heen. Om te kunnen blijven concurreren op prijs is schaalgrootte belangrijk. Om die reden zullen

Na het sterke jaar 2006 (economische groei van

investeringen in betere opslag- en verwerkings-

3,0%) belooft ook 2007 een goed jaar te wor-

mogelijkheden nog even aanblijven. Met name in

den voor de Nederlandse economie, ondanks het

het Midden-Oosten komt er tot 2010 opslag bij.

ingezakte vertrouwen van de consument. Voor

De vraag naar kranen voor het bouwen van onder

heel 2007 is de verwachting dat het bruto binnen-

meer de opslagplants zal aanblijven, maar gelei-

landse product met 2,5% zal toenemen. Ook de

delijk afnemen. Na 2009 is het hoogtepunt zeer

vooruitzichten voor de komende jaren zijn behoor-

waarschijnlijk wel voorbij.

lijk gunstig (tabel 3.1).

3.4.4 Verplaatsing naar Midden-Oosten en Zuidoost-Azië De grootste uitdaging voor de toekomst van de Nederlandse petrochemie ligt in het behouden van een concurrerend niveau. De energiekosten in Nederland zijn hoog en daarnaast is de grond KRANEN - 31

4

Inzet van kranen: rest van de wereld Zowel de petrochemische industrie als de

4.1 Samenvatting

bouwsector zijn belangrijke drivers voor de ■

■

regio’s als Centraal- en Oost-Europa, Latijns■

■

Latijns-Amerika kende de laatste jaren onrus-

Amerika of het Midden-Oosten.

tige periodes met de crises in Brazilië (1998) en

De economische situatie en vooruitzichten in

Argentinië (2002). Nu lijkt de rust hier weder-

andere delen van de wereld zijn momenteel erg

gekeerd en groeit de economie in alle landen.

gunstig voor de inzet van nieuwe of gebruikte

De bouwsector is één van de groeisectoren en

kranen. In het buitenland worden vooral tele-

met name voor tweedehands kranen is Latijns-

kranen ingezet en weinig tot geen mobiele

Amerika een belangrijk afzetgebied. ■

torenkranen. ■

groeiende vraag naar kranen vanuit deze regio.

Veel kranen kennen een tweede leven in groei-

India ten slotte is een economische grootmacht

De traditionele motor van de wereldeconomie,

van de toekomst. De groei van het nationaal

de Verenigde Staten, vertoont haperingen.

inkomen ligt ruim boven de 8% en investerin-

De kracht van de huidige wereldeconomie is

gen nemen jaarlijks met circa 12% toe.

dat er meerdere motoren zijn, zoals China en de eurozone (plus het Verenigd Koninkrijk). ■

■

■

4.2 Inleiding

Groei in de Europese bouwsector verschilt per land. In Spanje is de afgelopen jaren ontzettend

Veel (gebruikte) kranen vinden een (tweede) leven

veel gebouwd en loopt de groei iets terug. Het

in landen buiten Nederland. In dit hoofdstuk wordt

Verenigd Koninkrijk en Duitsland daarentegen

op een aantal regio’s in de wereld ingezoomd. Ten

tonen een herstel.

eerste de eurozone en het Verenigd Koninkrijk,

De economie van Centraal- en Oost-Europese

vervolgens de Verenigde Staten als belangrijke

landen groeit jaarlijks met 5 tot 7%. De bouw-

motor achter de wereldeconomie en ten slotte

productie neemt ieder jaar toe, in Polen vol-

volgt een korte beschrijving van een aantal belang-

gend jaar zelfs met 12%.

rijke groeiregio’s: Centraal en Oost-Europa, China,

De Chinese economie groeit al jaren met 10%

de golfstaten, Latijns-Amerika en India.

per jaar en dit zal ook volgend jaar en in 2009 4.3 Eurozone en Verenigd Koninkrijk

het geval zijn. Private investeringen groeien jaarlijks met maar liefst 20%. De Chinese

■

markt biedt perspectieven voor de grote kra-

De economie van de eurozone kende een sterk

nen uit het westen. De lichtere kranen worden

eerste halfjaar van 2007 met een groei van 2,8%

tegenwoordig veelal in eigen land geprodu-

ten opzichte van dezelfde periode in 2006. Voor

ceerd.

heel 2007 wordt een groei verwacht van 2,5%. De

Het Midden-Oosten is booming, in het bijzon-

ECB gaf in september nog aan dat de krachtige

der de golfstaten zoals de Verenigde Arabische

fundamenten van de economie van de eurozone

Emiraten (Dubai). Vooruitzichten zijn gunstig

nog steeds door de binnenkomende macro-econo-

met een jaarlijkse groei van 4,5 tot circa 8%.

mische cijfers werden bevestigd. De meest recente

KRANEN - 32

Tabel 4.1 Economische kengetallen eurozone, 2004-2009 2004

2005

2006

2007

2008

2009

Reële groei BBP (%, j-o-j)

1,8

1,5

2,8

2,5

1,8

2,2

Investeringen (%, j-o-j)

1,7

2,7

4,3

5,3

2,7

3,0

Bron: ING Wholesale Banking, oktober 2007

Tabel 4.2 Economische kengetallen Verenigd Koninkrijk, 2004-2009 2004

2005

2006

2007

2008

2009

Reële groei BBP (%, j-o-j)

3,3

1,8

2,8

3,0

1,7

2,2

Investeringen (%, j-o-j)

5,9

1,5

8,0

5,7

2,2

2,5

Bron: ING Wholesale Banking, september 2007

cijfers tonen echter aan dat de eurolanden vrijwel

de vastgoedmarkt eveneens de eerste tekenen van

zeker groeimomentum aan het verliezen zijn.

verzwakking. Hoewel het vermogenseffect van de huizenprijzen op de consumentenbestedingen in

De lichte terugval in de groei wordt onder meer

de eurozone minder groot lijkt te zijn dan in de

veroorzaakt door ontwikkelingen in de bouw- en

VS, zal een mogelijke crisis in de huizenmarkt de

vastgoedsector. Zo hebben in Spanje de aandelen

economische groei waarschijnlijk toch negatief

van de grootste vastgoedondernemingen veel

beïnvloeden. In verschillende Europese landen is

terrein verloren, wat mogelijk een signaal is dat

de economische groei door de bouw opgestuwd;

de langdurige hausseperiode op de Spaanse vast-

zo was de banengroei in de Spaanse bouwsector

goedmarkt ten einde loopt. In Frankrijk vertoont

vorig jaar goed voor circa 10% van alle nieuwe

Figuur 4.1 (Verwachte) groei bouwproductie in tien eurozone landen, 2004-2006 en 2007-2009, % j-o-j (gemiddeld)













 /OS

"EL  

&IN

&RA

$UI

)ER

 

Bron: Euroconstruct, bewerking ING Economisch Bureau

KRANEN - 33

)TA

.ED

0OR

3PA

6+

Tabel 4.3 Economische kengetallen Verenigde Staten, 2004-2009 2004

2005

2006

2007

2008

2009

Reële groei BBP (%, j-o-j)

3,6

3,1

2,9

2,0

1,6

2,5

Investeringen (%, j-o-j)

9,7

5,6

2,7

-4,5

-0,2

2,6

Bron: ING Wholesale Banking, september / oktober 2007

werkgelegenheid in de eurozone. Niet alle landen

druk. De in oktober afgegeven winstwaarschuwing

hebben de afgelopen jaren een bloeiende huizen-

van Caterpillar past in dit beeld.

markt gekend, waardoor de nadelige invloed van een correctie in de huizenmarkt gematigd zal zijn.

De angst dat de Amerikaanse economie, de motor

Zo krabbelt de Duitse bouwsector nu pas op na

van de wereldeconomie, haperingen zal gaan

tien jaar in het slop te hebben gezeten.

vertonen, vormt een bedreiging voor de wereldwijde groei. Beleggers vrezen dat de Europese

Zoals gezegd kende met name de Spaanse bouw-

en Aziatische economieën niet sterk genoeg zijn

sector een ongekende periode met de hoogste

om een afzwakkende vraag van de Amerikaanse

productie (per hoofd) ooit waargenomen in

consument op te vangen. Genoemde economieën

Europa. In 2006 nam Spanje 28% van de totale

lijken er dankzij een krachtige binnenlandse vraag

bouwproductie in Europa voor haar rekening. In

echter beter voor te staan. Nu de Amerikaanse

2007 zal voor zowel Spanje als Europa de piek

economie tekenen van zwakte vertoont, zou de

bereikt worden en de groei afzwakken.

wereldwijde groei dan ook op meerdere groeimotoren kunnen gaan draaien.

Voor de petrochemische industrie in de Europese 4.5 Groeiregio’s

Unie ten slotte wordt een lichte groei verwacht in 2007 van 2,1% , lager dan de chemische 5

industrie als geheel (2,8%). De petrochemische

De grote kraanverhuurders in Nederland opere-

industrie beslaat 30% van de totale chemische

ren internationaal. In verschillende delen van de

industrie in Europa met een omzet van tegen de

wereld groeit de economie als nooit te voren. De

€ 200 miljard.

bouwsector en de industrie groeien sterk mee, waardoor ook de vraag naar kranen ongekend

4.4 Verenigde Staten

groot is. In het vervolg van dit hoofdstuk worden de economische situatie en vooruitzichten in een

Steeds meer cijfers wijzen op economische zwakte

vijftal groeiregio’s beschreven.

in de VS. Na een zeer zwakke groei van het bruto binnenlands product (BBP) in het eerste kwar-

4.5.1 Centraal- en Oost-Europa

taal van 2007 (1,5%), lag het groeitempo in het

Zowel de nieuwe lidstaten van de Europese Unie

tweede kwartaal nog steeds op een teleurstellend

als de Oost-Europese landen die (nog) geen lid

niveau (1,9%). Daarnaast zorgt de huizenmarkt

zijn van de EU ondervinden momenteel een sterke

nog altijd voor grote problemen in de bouwsector

economische groei. Ook de vooruitzichten zijn

en is er nog de kredietcrisis. Voor geheel 2007

rooskleurig (zie tabel 4.4). Het grootste land in

wordt een groei verwacht van 1,7%, de laagste

de regio, Rusland, heeft in 2007 de biljoen dollar-

groei sinds 2002. Ook de bouwvraag staat onder

grens (BBP) gepasseerd en is nu de tiende econo-

5

CBI Market Survey, the chemicals market in the EU, november 2006

KRANEN - 34

Tabel 4.4 (Verwachte) reële BBP-groei in negen Centraal- en Oost-Europese landen (% j-o-j), 2004-2009 2004

2005

2006

2007

2008

2009

Bulgarije

6,6

6,2

6,1

6,1

5,7

5,1

Kroatië

4,3

4,3

4,8

5,9

5,1

4,6

Tsjechië

4,6

6,5

6,4

5,8

5,3

5,3

Hongarije

4,8

4,1

3,9

2,1

2,9

3,9

Letland

8,7

10,6

11,9

11,3

9,0

7,2

Polen

5,3

3,6

6,1

6,4

5,5

5,8

Roemenië

8,4

4,1

7,7

6,2

6,3

6,5

Rusland

7,2

6,4

6,7

7,7

7,0

6,5

Oekraïne

12,1

2,6

7,1

7,4

5,0

7,0

Bron: ING Wholesale Banking, september / oktober 2007

mie van de wereld. Hoge investeringen (circa 10%

vanuit de private sector in onder andere de bouw

groei per jaar) in onder meer de olie- en gasindu-

zorgen er echter voor dat de economie ook de

strie bieden veel perspectief voor de inzet van kra-

komende jaren nog flink zal groeien (zie figuur 4.2).

nen. De Russische overheid is in staat veel geld uit te geven als gevolg van de hoge grondstofprijzen.

Polen ten slotte is een belangrijk land met een binnenlands product van € 300 miljard (in 2010 circa

Deze situatie geldt niet voor alle Centraal- en Oost-

€ 400 miljard). De totale private investeringen

Europese landen. Hongarije bijvoorbeeld kampt met

groeien met ruim 20% in 2007 en ook voor de

een aanzienlijk begrotingstekort en de groei van de

komende jaren zal de (bouw)productie hier op een

overheidsinvesteringen is hier negatief. Investeringen

hoog niveau liggen.

Figuur 4.2 (Verwachte) groei bouwproductie in Polen, Tsjechië, Hongarije en Slowakije, 2006-2009, % j-o-j













 4SJECHIÑ 

(ONGARIJE 

0OLEN 

Bron: Euroconstruct, bewerking ING Economisch Bureau

KRANEN - 35



3LOWAKIJE

Tabel 4.5 Economische kengetallen China, 2004-2009 2004

2005

2006

2007

2008

2009

Reële groei BBP (%, j-o-j)

10,1

10,4

11,1

11,5

10,5

10,0

Investeringen (%, j-o-j)

25,8

25,7

24,0

25,5

23,0

20,0

8,1

12,6

12,7

14,5

10,6

9,0

Bouwproductie (%, j-o-j)

Bron: ING Wholesale Banking, september / oktober 2007, Bouwproductie: Oxford Economics, bewerking ING Economisch Bureau

4.5.2 China

Over de middellange termijn zal de Chinese econo-

De groei van de Chinese economie zet onvermin-

mie een gemiddelde jaarlijkse groei vertonen van

derd voort. In de eerste helft van 2007 nam het

10%. De bouw heeft een impuls gekregen van de

BBP toe met 11,6% ten op zichte van de eerste

Olympische Spelen in 2008 en het wegvallen van

helft van 2006. De economische hausse wordt

deze extra vraag zal enige negatieve impact heb-

niet alleen gedreven door export, maar ook door

ben. Echter, het hoge groeiniveau in China is zo

een enorme investeringsvraag sterke detailhan-

structureel en wijdverbreid dat het investeringsni-

delsverkopen. Voor heel 2007 is de groeiprognose

veau ook zeer hoog zal blijven.

omhoog bijgesteld naar 11,5%. Een punt van zorg is de oplopende inflatie, voornamelijk ver-

4.5.3 Midden-Oosten / Golfstaten

oorzaakt door sterk stijgende voedselprijzen. Het

De golfstaten profiteren sterk van de opgelopen

is mogelijk dat de Chinese Centrale Bank haar

olieprijs. De dollars die hiermee binnenstromen,

monetaire beleid moet verkrappen (rente verho-

worden gebruikt om schulden af te lossen en te

gen) om de inflatie in toom te houden. Dit zou

investeren in onder andere infrastructuur. De olie-

vervolgens een negatief effect kunnen hebben op

afhankelijkheid maakt de landen in de golfregio op

de investeringen.

termijn kwetsbaar en om die reden proberen deze

Figuur 4.3 Afhankelijkheid golfstaten van koolwaterstoffen, inkomsten als % van BBP en export, 2006



/LIEENGASALSVAN""0



1ATAR

+OEWEIT

 /MAN 3AUDI !RABIÑ  6!% "AHREIN 

 







/LIEENGASALSVANEXPORT

Bron: ING Wholesale Banking, april 2007

KRANEN - 36





Tabel 4.6 (Verwachte) reële BBP-groei in Midden-Oosten (% j-o-j), 2004-2009 2004

2005

2006

2007

2008

2009

Egypte*

4,1

4,5

6,8

6,8

6,1

5,6

Bahrain

5,6

7,8

7,5

6,5

5,4

5,2

Koeweit

10,5

10,0

5,7

4,7

5,2

5,5

Oman

5,4

5,8

6,8

6,3

6,5

5,1

Qatar

20,8

6,1

7,7

7,3

8,8

6,8

VAE

9,7

8,2

9,4

8,8

7,0

7,7

Saudi-Arabië

5,3

6,1

4,3

4,7

4,6

5,0

Bron: ING Wholesale Banking, september 2007 * groei over periode juli-juni

landen de economie te diversificeren. Dit gebeurt

komen er 160.000 wooneenheden bij, dat wil zeg-

op het gebied van grondstoffen (naast olie, meer

gen 15% groei per jaar, tegen een bevolkingsgroei

gas, staal, aluminium), maar ook proberen landen

van 7%.

zoals Oman en de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) zich meer op toerisme te concentreren. De

Ten slotte Egypte, een land waar relatief veel kra-

VAE zijn de meest gediversificeerde economie in

nen hun tweede leven vinden. Het afgelopen jaar

de regio (zie figuur 4.3).

groeide de economie met 6,8%, onder invloed van een enorme gasproductie. Net als in de andere

De enorme groei in sectoren als vastgoed, toe-

landen in het Midden-Oosten is het de bouw en

risme en de financiële sector zorgen ervoor dat

onderhoud van energy plants waar veel kranen

Dubai (VAE) momenteel één van de belangrijkste

voor nodig zijn. Ook de vooruitzichten voor Egypte

afzetgebieden voor kranen is. De enorme groei

zijn gunstig met een economische groei van 5-6%.

in het gebied is echter wel kwetsbaar, zo bleek begin 2006 toen de beurs van Dubai te maken

4.5.4 Latijns-Amerika

kreeg met een scherpe neerwaartse correctie.

Na de economische crisis in Brazilië eind 1998 en

Huurprijzen voor appartementen zijn in 2006 met

de Argentijnse crisis in 2002 is de rust in Latijns-

bijna 30% gestegen. De vraag is of er sprake is

Amerika min of meer wedergekeerd. Met behulp

van een ‘bubble’ die zal gaan barsten. Voorlopig

van het IMF en de Wereldbank zijn de grootste

wordt de inflatie beteugeld door het aanbod flink

landen economisch aanzienlijk stabieler gewor-

te vergroten, een ontwikkeling die voor de kraan-

den. Ten opzichte van de andere regio’s zijn de

verhuurders buitengewoon gunstig is. Tot 2010

landen in Latijns-Amerika, met uitzondering van

Tabel 4.7 (Verwachte) reële BBP-groei in Latijns-Amerika (% j-o-j), 2004-2009 2004

2005

2006

2007

2008

Argentinië

9,0

9,2

8,5

7,6

6,2

Brazilië

5,7

2,9

3,7

4,6

4,3

Chili

6,2

6,3

4,2

5,0

4,8

18,3

10,3

10,3

7,0

5,0

4,2

2,8

4,8

3,0

3,5

Venezuela Mexico Bron: ING Wholesale Banking, september 2007

KRANEN - 37

Chili, echter nog wel relatief risicovol (zie bijlage II

groei, hoge inflatie) te vergelijken is met de situ-

voor de landenratings van Standard & Poor’s). De

atie midden jaren negentig, toen een economi-

toegenomen stabiliteit in de regio vertaalt zich in

sche terugval ontstond, lijkt de Indiase economie

hoge groeicijfers (zie tabel 4.7). De gunstige eco-

momenteel in een betere conditie. Een krap

nomische situatie betekent ook een impuls voor

monetair beleid en politieke verschuivingen bij de

de bouwsector. Latijns-Amerika is en blijft dan ook

verkiezingen in 2009 zouden de economie in de

een belangrijke afzetmarkt voor met name twee-

toekomst kunnen schaden. Vooralsnog is de ver-

dehands kranen.

wachting dat de economische activiteit in India op een hoog niveau zal blijven met een economische

4.5.5 India

groei van 8 tot 9% en een investeringsgroei van

Een andere economische grootmacht van de toe-

13-16% per jaar.

komst is India. Hoewel de huidige situatie (sterke Tabel 4.8 Economische kengetallen India, 2004-2009 (periodes van april-maart)

Reële groei BBP (%, j-o-j) Investeringen (%, j-o-j)

2004

2005

2006

2007

2008

2009

8,5

7,5

9,0

8,5

8,7

9,3

13,1

11,8

15,3

14,6

16,2

13,3

Bron: ING Wholesale Banking, september / oktober 2007

KRANEN - 38

5

De Nederlandse leasemarkt voor kranen ■

5.1 Samenvatting

De consolidatie die de kraanverhuursector nu bezighoudt, kan ertoe leiden dat leasing een

■

■

Naar schatting 70% van de in Nederland ver-

nog vaker ingezette financieringsvorm wordt.

kochte (vrijwel) nieuwe kranen wordt geleast.

Leasing maakt het namelijk mogelijk de aan-

Twee hoofdvormen van leasing worden onder-

wezige stille reserves in de bedrijfsmiddelen te

scheiden: financial lease en operational lease.

gebruiken ter financiering van overnames.

Bepalend voor het onderscheid is wie het eco■

■

■

Het aantal spelers op de leasemarkt is redelijk

nomisch risico draagt, de lessor of de lessee.

beperkt, maar concurrentie onderling neemt

De belangrijkste risico’s in de relatie tussen

toe. Een voorname uitdaging voor de branche

lessor en lessee zijn het objectrisico of remarke-

is het verhogen van de leasepenetratiegraad.

tingrisico en het debiteurenrisico.

Hiertoe dienen leasemaatschappijen zich

Leasing kan plaatsvinden via twee kanalen: via

nadrukkelijker te profileren en toegevoegde

een bankgerelateerde leasemaatschappij of

waarde te leveren door verdieping van de ken-

via een niet-bankgelieerde leasemaatschappij.

nis van markten en assets. Een Europese oplos-

Zogeheten captive leasing (leasing via de finan-

sing voor de grensoverschrijdende inzet van

cierings- of leasemaatschappij van de fabri-

kranen is wenselijk.

kant of importeur) komt in dit marktsegment nauwelijks voor. Gebruikelijker zijn informele

5.2 Inleiding

afspraken tussen producenten en leasemaat■

■

schappijen.

Leasing biedt kraanverhuurbedrijven de mogelijk-

Kraanbedrijven kunnen profiteren van de

heid bedrijfsmiddelen te gebruiken zonder de

mogelijk aanwezige markt- en assetkennis bij

eigen liquiditeiten aan te spreken. Het vergroot

bankgerelateerde leasemaatschappijen alsmede

hiermee de financiële ruimte. Leasing is inmiddels

hun financiële kennis en fundingcapaciteit.

algemeen geaccepteerd als financieringsinstrument

In 2006 is er fors geïnvesteerd in kranen, en de

en wordt, afhankelijk van de specifieke kenmer-

vooruitzichten voor de leasemarkt van kranen

ken, vaak vergeleken met huurkoop 6 of huur.

op de middellange termijn zijn positief. Bij ver-

Meer traditionele manieren om materieel te finan-

vanging zal, gezien de marktvraag, veelal geko-

cieren/verwerven zijn bankleningen en ‘gewone’

zen worden voor een grotere kraan. Gezien de

huur. Dit hoofdstuk gaat nader in op leasing als

productietijd vinden in 2007 en 2008 uitleve-

financieringsinstrument en de partijen die in de

ringen plaats van in 2005 en 2006 geïnitieerde

leasemarkt voor kranen een rol spelen.

(vervangings-) investeringen. De verhouding vervanging respectievelijk uitbreiding wordt geschat op 90:10.

6

Leasing is in het Nederlands privaatrecht niet specifiek benoemd (containerbegrip)

KRANEN - 39

5.3 Leasing als financieringsinstrument

5.4 Leasing in relatie tot risico

Bij leasing staat het managen van en anticiperen

Twee belangrijke soorten risico s kenmer-

op de cashflow centraal. In bedrijfsprocessen wor-

ken de relatie tussen lessor en lessee:

den kosten en opbrengsten voortdurend tegen elkaar afgewogen. In dit opzicht speelt leasing nadrukkelijk ook de rol van budgetteringsinstru-

Objectrisico of remarketingrisico

Het risico waarde te verliezen tijdens de looptijd van het contract (in geval van wanprestatie en voortijdige beëindiging) of bij verkoop aan het einde van de looptijd;

Debiteurenrisico

Het risico dat de lessee in gebreke blijft.

ment voor bedrijven. De looptijd van een leasecontract wordt altijd bepaald door de economische levensduur van de asset, in dit geval de kraan. Er worden twee hoofdvormen van leasing onderscheiden: financial lease en operational lease. Het verschil wordt bepaald door wie het economisch

Het risicoprofiel voor een leasemaatschappij hangt

risico draagt , de lessor of de lessee. Bij financial

af van het aangeboden product (financial of ope-

lease ligt het economisch risico bij de lessee en

rational lease), van de te financieren asset en de

bij operational lease bij de lessor. Een operatio-

kwaliteit van de lessee. Het monitoren van de

nal leasecontract bevat veelal een optie tot koop

waardeontwikkeling gedurende de contractperiode

aan het einde van de looptijd. Bij een financial

is belangrijk, omdat de waarde van het object het

leasecontract kan er sprake zijn van een huur-

eventuele verlies bepaalt bij voortijdig beëindigen

koopsituatie waarbij de eigendom feitelijk pas

van het contract (objectrisico / remarketingrisico).

overgaat op de lessee na betaling van de laatste

Indien de lessor een open restwaarde inneemt,

termijn. Daarnaast kan er ook sprake zijn van een

impliceert dit een remarketingrisico aan het eind

geldlening met verpanding van de kraan waarbij

van het leasecontract. Dit kan alleen in operatio-

het pandrecht vervalt na betaling van de laatste

nal leasecontracten het geval zijn. Operational

termijn.

leasecontracten bieden de lessee vaak het recht tot koop of verlenging van de initiële leaseperiode,

Bij financial leasecontracten wordt altijd de gehele

naast het recht om het object te retourneren. De

investering aan de lessor vergoed, zodat het rest-

lessee beslist of de optie al dan niet wordt uitge-

waarderisico zich hier voor de lessor niet voordoet.

oefend.

Wel kan sprake zijn van een verhoogde slottermijn die correspondeert met de geschatte waarde die de asset zal hebben. Box 5.1 Basisvariabelen die de voorwaarden van een leasecontract beïnvloeden Prijs Mede afhankelijk van kredietrisico van de debiteur en objectrisico van de onderliggende as-set. Contractduur Vast te stellen op basis van de verwachte economische levensduur van de asset. Berekende restwaarde Vast te stellen op basis van de verwachte marktwaarde en de mogelijkheden tot remarketing Aanbetaling De lessor kan vragen om een aanbetaling bij het aangaan van een contract. Dit heeft een gunstige uitwerking op het risicoprofiel van de transactie. Bron: ING Economisch Bureau

KRANEN - 40

Figuur 5.1 Aanbieders van lease

,EASEAANBIEDERS

"ANKGERELATEERDE LEASEMAATSCHAPPIJEN

.IET BANKGERELATEERDE LEASEMAATSCHAPPIJEN

Bron: ING Economisch Bureau

Leasing als financieringsinstrument bij de aan-

5.5 Spelers op de leasemarkt

schaf van kranen neemt toe, zo valt ook af te In de leasebranche worden twee type aanbieders

leiden uit cijfers van de Nederlandse Vereniging

onderscheiden: bankgerelateerde leasemaatschap-

van Leasemaatschappijen (NVL). In 2006 heeft de

pijen en niet-bankgerelateerde leasemaatschap-

leasemarkt duidelijk geprofiteerd van de gestegen

pijen (figuur 5.1, tabel 5.1). Een leasemaatschappij

afzet van kranen.

die gelieerd is aan een fabrikant of importeur wordt aangeduid met de term ‘captive’. Zoals hier-

Vooral onder jonge ondernemers lijkt leasing een

voor gesteld komen (in 2007) nog geen captives

populair financieringsinstrument. Vaak wordt met

voor in de kranenmarkt.

leasing begonnen op het moment dat een familiebedrijf wordt overgedragen. Het leasevolume

5.6 Kenmerken van de Nederlandse leasemarkt

neemt toe omdat men bij vervanging, gezien de geschetste ontwikkelingen, vaak kiest voor een

Naar schatting 70% van de nieuwe kranen wordt

grotere en dus duurdere kraan.

momenteel geleast. Afnemers van het leaseproduct zijn voornamelijk de kraanverhuurbedrijven.

De concurrentie op de leasemarkt is de afgelopen

Grote aannemingsbedrijven die zelf kranen exploi-

jaren toegenomen. De productie van de grotere

teren, financieren veelal op een andere wijze.

bankgerelateerde leaseaanbieders is gegroeid,

Tabel 5.1 Voorbeelden van bankgerelateerde en niet-bankgerelateerde leasemaatschappijen Bankgerelateerde Leasemaatchschappijen

Niet-bankgerelateerde Leasemaatschappijen

ING Lease

GE Capital B.V.

Amstel Lease

Volvo Truck Finance

Fortis Lease De Lage Landen Gefa Sudleasing SG Equipment Finance Bron: ING Economisch Bureau

KRANEN - 41

waardoor de Nederlandse leasemarkt voor kranen

■

Kleinere aanbieders zijn minder goed toegerust

sterker geconcentreerd is geraakt. Dat banken in

op Basel II. Aan de aanbodkant van de lease-

deze markt weten te groeien komt vooral door

markt kan hierdoor consolidatie optreden.

een betere benutting van het uitgebreide kanto-

■

rennetwerk als distributiekanaal.

Aangezien bankgerelateerde leasemaatschappijen beter in staat zijn concurrerende tarieven aan te bieden, zal hun aandeel toenemen naar-

5.7 Trends en ontwikkelingen

mate de markt volgroeid raakt. ■

Banken intensiveren en optimaliseren het

De leasemarkt is in beweging. Hieronder worden

gebruik van het kantorennetwerk als distribu-

de meest relevante marktontwikkelingen beschre-

tiekanaal voor leasing.

ven. Veranderende regelgeving speelt hierin een

■

zorgt ervoor dat zij hun risico s beter

zeer belangrijke rol. ■

Professionalisering onder kraanverhuurbedrijven

De invoering van IFRS leidt tot een inten-

managen. De trend om bewust een gedeelte

sieve discussie of het geleaste object al dan

van het risico te outsourcen, zal verder zicht-

niet moet worden geactiveerd (off balance/on

baar worden.

7

■

balance). Dit zal van geval tot geval moeten

De fase van de economische cyclus is bepalend

worden bekeken met inachtneming van IFRS

voor de productkeuze die lessees maken. Er

en in overleg met de accountant van de les-

zal bij verwachte hoge restwaardes gekozen

see. Hoewel IFRS vooralsnog alleen geldt voor

worden voor financial leaseproducten, terwijl

beursgenoteerde bedrijven dient het ook voor

operational leaseproducten de voorkeur krijgen

kleine en middelgrote ondernemingen als uit-

bij een situatie van overcapaciteit.

gangspunt. ■

De in werking treding van Basel II in het vierde kwartaal van 2008 zal ertoe leiden dat tarieven meer aan risico s worden gekoppeld.

7

International Financial Reporting Standards, afspraken over hoe bedrijven hun jaarverslag moeten presenteren

KRANEN - 42

Bijlage I Hijstabel mobiele torenkraan

Bron: Spierings

KRANEN - 43

Bijlage II Landenrisico groeiregio Landen geordend van relatief laag naar relatief hoog risico Investment grade VAE*

AA (=)

Koeweit

AA- (=)

Qatar

AA- (=)

Saudi-Arabië

AA- (=)

Chili

A (+)

China

A (+)

Tsjechië

A (+)

Bahrain

A (=)

Oman

A (=)

Polen

A- (=)

Bulgarije

BBB+ (=)

Hongarije

BBB+ (=)

Rusland

BBB+ (=)

Mexico

BBB+ (=)

Letland

BBB+ (-)

Kroatië

BBB (=)

Roemenië

BBB- (=)

India

BBB- (=)

Speculative grade Brazilië

BB+ (=)

Egypte

BB+ (=)

Venezuela

BB- (=)

Oekraïne

BB- (-)

Argentinië

B+ (=)

Bron: Standard & Poor’s, september 2007 Rating VAE gebaseerd op Moody’s (Aa3), vertaald naar S&P rating

Ratingvolgorde (van relatief zeer laag tot zeer hoog): AAA, AA+, AA, AA-, A+, A, A-, BBB+, BBB, BBB- (investment grade), BB+, BB, BB-, B+, B, B-, CCC+, CCC, CCC-, CC, C (speculative grade), D (default)

KRANEN - 44

Bijlage III Geraadpleegde bronnen Gesprekspartners Gesprekspartner

Organisatie

P. van Acker

Liebherr Nederland B.V.

L. van Adrighem

Trading Company van Adrighem B.V.

P.M. Barnhoorn

Zwagerman Materiaal B.V.

J. van Seumeren jr.

Mammoet

J.W. van Helden

Mammoet

L. Spierings

Spierings Kranen

L. Verhagen

Vereniging Verticaal Transport

M. Verzijl

Sarens Nederland

D. Vogels

Terex-Demag

Literatuur CBI Market Survey, The chemicals market in the EU, november 2006 Cranes Today, Terex long March into China, mei 2007 Cranes Today, Inside the world’s biggest market, oktober 2007 Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid, Verwachtingen bouwproductie en werkgelegenheid in 2007, januari 2007 Euroconstruct, Country Report, december 2006 ING Wholesale Banking, Directional Economics; Back to Basics, oktober 2007 ING Economisch Bureau, Sectorstudie Toeleveranciers Bouw, januari 2007 Ministerie van Verkeer, Ruimtelijke Ordening en Milieu, Vromstaat, 2007 Vereniging Verticaal Transport, Jaarverslag 2006, juni 2007

Websites www.cbs.nl www.skylinecity.info www.vrom.nl

KRANEN - 45