KOFFER AFVAL VOORKOMEN (KLEUTERS) Beste kleuterjuf of -meester, Met deze koffer willen we je helpen om op een leuke manier rond afvalpreventie te werken met kleuters. Want afval voorkomen is belangrijk, maar hoe leg je dit aan je kleuters uit? Deze koffer bevat materiaal om op een leuke wijze met kleuters te werken rond dit thema. Dit kan voor een enkel lesuurtje, maar je kan er ook een hele of meerdere weken mee vullen. Het is de ideale eerste kennismaking en de nadruk ligt op (h)erkenning, het wekken van nieuwsgierigheid … Wat zit er zoal in deze koffer? We bespreken verschillende thema’s, o.a. afvalpreventie, composteren, kippen, afval sorteren via verschillende materialen. Enkele voorbeelden van het gebruikte materiaal zijn boeken, vertelplaten, spelletjes, kleurplaten. Deze handleiding beschrijft kort de verschillende items in de koffer zodat je er makkelijk mee aan de slag kan. Van al het materiaal wordt er ook meegedeeld waar je het zelf kan verkrijgen. We wensen je veel succes met afvalpreventie in de school!
Meer info over ons gratis aanbod vind je op www.ivarem.be/afvalvoorkomen.html -1-
Inhoud koffer afval voorkomen kleuters 1. Boek en CD ‘Wiebe wil geen afval’ Het boek vertelt een spannend afvalverhaal. Het gaat over Wiebe die droomt van een afvalarme wereld. Maar zover is het zeker nog niet! Wiebe probeert al het afval op de juiste plek te krijgen: het compostvat, het containerpark, de kringwinkel … Maar de mompelmoezen liggen telkens op de loer. Met acht bijbehorende liedjes over afval voorkomen, kan je ook muzikaal aan de slag met dit verhaal. Er zijn achtergrondteksten in het boek verwerkt die handig kunnen zijn om de inhoud te kaderen. 2. Film ‘Wall-E’ De wereld is om zeep. Door de aanhoudende vervuiling en het schouderophalende gedrag van de mens is de aarde één grote vuilnisbak geworden, waar leven onmogelijk is geworden. Het enige lichtpuntje in dit donkergrijze bestaan is Wall-E. Het enige opkuisrobotje dat is achtergebleven en na 700 jaar nog steeds plichtsbewust en fluitend de taak uitvoert waarvoor hij ontworpen werd: het vuil van de mens in zijn metalen buikje tot kubussen pressen en opstapelen, ook al heeft de mens al lang de vlucht genomen richting de ruimte. De film is vooral visueel heel sterk. Er wordt minder in gesproken. 3. Bundel met liedjes, gedichten en kleurplaten In deze bundel vind je liedjes en gedichtjes rond composteren en afval voorkomen. Zo kan je op een creatieve manier aan de slag met de kleuters rond het thema. Ook bij het boek ‘Wiebe wil geen afval’ vind je een cd met acht leuke liedjes. Van het kringlooplied tot de wiebelkriebeldans. Van het sorteerlied tot de mompelmoesrap. Daarnaast vind je in de bundel ook kleurplaten in de bundel van o.a. een compostvat, compostworm, boodschappentas, kippen … Je kan op verschillende manieren aan de slag met de kleurplaten. Je kan ze samen met de kinderen inkleuren, schilderen, beplakken, uitprikken, bestempelen … Je kan ze ook vergroten tot affiches.
-2-
4. Wormenmobiel Vertrekpunt is een gewone mobiel. Draadjes en stokjes die mekaar in evenwicht houden, je weet wel. In de koffer vind je volgende onderdelen van de wormenmobiel: een handleiding, de stokjes en figuurtjes om op te hangen. Varianten: Wormenmobiel met springstaarten, pissebedden, duizendpoten, mijten … en klokhuizen, bananenschillen, slablaadjes … Dit is zelf te maken In papier Twee wormpjes of andere figuren uitprikken of knippen en op mekaar kleven met een draadje ertussen. Een stokje met een haakje … In hout De tekening leven op een plaat van mdf, triplex … Een figuurzaag. Een potje verf … 5. Spel ‘Keesje de ringworm’ Een dobbelspel voor 2 en meer spelers vanaf 4 jaar. Alle spelers moeten samenwerken om 9 compostwormen in de composthoop te verzamelen. Drie tuinmannen hebben een composthoop aangelegd en willen deze nu met nuttige compostwormen bevolken. Maar zon, hongerige mollen, muisjes en merels jagen de wormen terug onder de aarde. Op het spelbord zijn getekend: een composthoop met negen gaatjes voor negen wormen, een tuinpad met plaveisel waar de tuinmannen de wormen ophalen en de aarde waar de wormen zich bij gevaar kunnen verstoppen. 6. Compostpuzzels Dit zijn 3 puzzels daarop figuren die verband houden met composteren, nl. Jerom de compostworm in de compostbak, compost gebruiken bij de planten en pissebedden die in het compostvat leven. Elke puzzel heeft 12 puzzelstukken.
-3-
7. Vertelbord ‘Wij en de natuur’ Via meer dan 100 uitgesneden figuren kunnen allerhande dingen over de natuur verteld worden door de leerkracht of door de kleuter. De figuren zijn gemaakt van stevig karton en voorzien van een magnetische strip zodat ze op het magnetisch bord blijven hangen. Je kan vertellen over: het leven met en in de natuur: dieren, planten … de zorg voor de natuur en de vervuilende elementen de zorg voor de natuur door afvalpreventie Het boekje dat je erbij vindt, geeft heel wat nuttige tips voor het gebruik van dit vertelbord. 8. Poppenkastverhaal In de koffer vind je 2 handpoppen en Jerom de compostworm die samen een leuk afvalpreventieverhaal vertellen voor de kleuters. Dit poppenkastverhaal verduidelijkt ook het thema composteren aan kleuters. Er zitten ook nog 2 vingerpoppen en een appel met worm bij die je vrij kan gebruiken. Handpoppen- en dieren zijn er te koop in alle vormen, kleuren en maten. 9. Loupepotjes Ideaal om kinderen van dichtbij kennis te laten maken met de compostdiertjes. Met deze loupepotjes kan je de compostdiertjes op twee verschillende manieren observeren. Door de kleine lens op te tillen wordt het diertje ongeveer 2 keer (X2) vergroot. Door de kleine lens te laten zakken, vergroot je het vier keer (X4). Er zitten kleine gaatjes in het dekseltje voor de luchttoevoer. Bovendien zorgen de gaatjes ervoor dat het potje niet aandampt als er een beestje inzit. Via het liniaal onderaan het potje kan je inschatten hoe groot het compostdiertje is. Je vindt in de koffer 3 van deze loupepotjes. 10. Reuze compostworm Met deze reuzecompostworm kan je de kleuters door het composteerproces leiden. Zo kan je Jerom de compostworm zelf over zijn leven laten vertellen. Je kan makkelijk zelf een reuzeworm maken. Door een groene rups (bijvoorbeeld tochthond) te kopen of te maken en er twee leuke ogen op te naaien.
-4-
11. Compostkwartet Dit kwartet wil kinderen op een speelse manier kennis laten maken met een aantal compostdiertjes en andere elementen die betrokken zijn bij het composteringsproces. Groenten, fruit, takken, bladeren, planten en de zon zijn elementen die het composteren op gang brengen. De kleuter leert via het kwartet een aantal diertjes kennen die in het vat leven (de compostworm, de duizendpoot, het springstaartje en de miljoenpoot). Spelverloop: Opmerking: indien nodig kan je op voorhand 3 kartonnen staanders maken waarop de kleuters hun kaarten kunnen zetten. Plooi hiervoor een stuk karton op de 2 plooilijnen: Het spel kan met 3 kleuters gespeeld worden, elk ontvangen ze een aantal kaarten. De kaarten die ze krijgen, kunnen ze in een staander zetten, waardoor ze een beter overzicht over hun kaarten houden. Het doel is zoveel mogelijk kwartetten te verzamelen (4 soorten fruit, groenten, beestjes of natuuronderdelen). Om de beurt vragen ze een voorwerp (kaart) aan mekaar dat ze kunnen gebruiken. Heeft de andere het gevraagde niet, dan is het aan de volgende. Heeft de andere het gevraagde voorwerp wel, dan geeft hij die kaart af. Wie vier kaarten uit eenzelfde reeks heeft verzameld, mag deze apart leggen. De winnaar is deze met de meeste kwartetten. 12. Sorteerspelen afvalpreventie Via deze spelen kan je aan kleuters duidelijk maken wat goed en slecht is voor het milieu en de natuur en hoe zij daar als kleuter een rol kunnen in spelen. Zo leren de kleuters herkennen welke voorwerpen vervuilend zijn en welke te composteren of milieuvriendelijk zijn. Je vindt twee verschillende sorteerspelen terug nl. sorteerkubussen en boekentasjes. Je kan kiezen om met de kubussen of de boekentasjes te werken. Het principe is hetzelfde.
-5-
De kubussen Er zijn 2 rode en 2 groene kubussen. Op deze kubussen zijn op een aantal vlakjes velcrostukjes aangebracht. Bij deze kubussen vind je ook een pakket van +/- 20 figuurtjes in stof die eveneens een velcrostukje bevatten. Het is de bedoeling dat alle figuurtjes die milieuvriendelijk zijn, geplakt worden op de groene kubussen. En dat alle negatieve figuurtjes die milieubelastend zijn op de rode kubussen geplakt worden. Je kan de kubussen nadien met de kleuters bespreken. Waarom is een bepaalde figuur goed of slecht? De boekentasjes Dit spel is identiek aan de kubussen alleen ga je ze hier verdelen over een groene en rode boekentas. De goede figuurtjes zijn: de compostworm die heel wat natuurlijk materiaal verteert en in compost omzet, de boodschappenmand is herbruikbaar = geen afval, de glazen fles is herbruikbaar = geen afval, de brooddoos zonder aluminiumfolie is herbruikbaar = geen afval, bloemen: wat uit de natuur komt is goed voor ons (voor onze gezondheid), wanneer zij verwelken zullen ze op een natuurlijke manier vergaan = geen afval, het compostvat: zo kunnen we heel wat natuurlijk materiaal verwerken tot heerlijke compost, wat lekker voedsel geeft voor onze plantjes, de appel: zonder verpakking is hij heerlijk gezond en vergaat het klokhuis in het compostvat = geen afval, de graskar: dit gras hoort niet in de vuilbak, de natuur zal dit verwerken = geen afval De slechte figuurtjes zijn: brik en blik: de natuur kan deze niet verwerken, ze worden gerecycleerd, wat ongezond is, dus hebben we AFVAL, snoep in papiertje: snoep is ongezond en het papiertje er rond is vuil en hoort in de vuilbak = AFVAL, vuilbak en zak: hierin gooien we al ons afval, dit is niet goed voor de natuur, plastiek is slecht = AFVAL, plastiek zakje = AFVAL, is niet herbruikbaar, vrachtwagen: deze spuwt achteraan vuil materiaal uit, wat niet goed is voor de natuur en voor ons = AFVAL, plastiek drankbekertje: dit gebruiken we éénmaal en gooien we weg = AFVAL 13. Spel ‘Gusi’ Leuk en kleurig bordspel met wormpjes (in het spel Gusi’s genaamd), die een weg af te leggen hebben. Deze weg bevat de nodige hindernissen. De Gusi’s willen natuurlijk zo snel mogelijk bij de appel raken. Wie eerst aan de appel is, is gewonnen.
-6-
14. Boek ‘Lieske - een verhaal over toverdiertjes’ Met dit mooie prentenboek kan je de kinderen op een aangename manier laten kennis maken met het concept composteren. De wonderlijke figuren in het boek zijn samengesteld uit organisch materiaal en spreken tot de verbeelding van elk kind. Achteraan in het boek zit een dvd. Hierop staat een filmpje ‘Lieske, een verhaal over toverdiertjes’ dat het proces van composteren visueel en op een leuke manier voorstelt. De kinderen leren de insecten kennen die de bladeren opruimen in het bos (regenwormen, pissebedden, duizendpoot …). Er wordt ook verder stilgestaan bij de regenworm. Je leert hoe je de regenworm uit de grond kan laten kruipen, hoe je zelf een wormenbak kan maken, wie de vijanden zijn van de worm … Het filmpje duurt ongeveer 15 minuten. 15. Boek ‘Op avontuur in de natuur’ & pop Knoet Spelletjes, liedjes, raadsels, experimenten en activiteiten rond natuur en milieu voor kinderen van 3 tot 8 jaar. Aan de hand van een groene knuffel gaan de kinderen op avontuur door het rijk van bomen en planten en van alles wat groeit en bloeit. De kinderen leren begrijpen hoe belangrijk water is en wat afvalbergen zijn. Steeds worden ze geleid door de groene knuffelpop die niet alleen alles van het milieu afweet, maar ook talrijke spelletjes in petto heeft. 16. Boek ‘Het boek van kip’ Het boek van kip is ideaal om voor te lezen. Maar als de kleuter graag zelf op ontdekking gaat, kan dit ook. De rechterpagina’s zijn woordpagina’s die de kleuter zelf kan lezen. Zo lees je om de beurt een stukje en geniet je samen van het verhaal. 17. Boek ‘Tim en zijn kippen’ Het is een leuk boek over Tim die voor zijn kippen zorgt. Hij ontdekt hoe slim ze zijn en wat ze kunnen. Zijn kippen kunnen niet alleen een ei leggen, ze kunnen ook kunstjes doen! Je kan het gebruiken als voorleesboek om samen met de kleuters de kip te ontdekken.
-7-
18. Boek ‘Help! Ik barst!’ Dit boekje gaat over het sorteren van huisvuil. Stijn en Sien zijn twee muisjes die een propvolle vuilniszak van zijn buikpijn afhelpen. Ze tonen welke materialen je kan sorteren en op welke manier ze gerecycleerd worden. Je kan dit verhaal voorlezen en hierbij de leuke prenten uit het boek gebruiken. Nadien kan je met verschillende vuilzakken van de gemeente aan de slag gaan. Zo leren de kinderen wat er wel en niet in mag. Je kan ook samen met de kinderen bekijken hoe je afval kan voorkomen. Want afval sorteren is goed, maar afval voorkomen is nog beter. 19. Lespakket ‘Composteren met kinderen’ Via dit lespakket worden kinderen vertrouwd met thuiscomposteren. Je gaat samen met Jerom de compostworm op pad en ontdekt al spelenderwijs de geheimen en weetjes van het composteren. Een boeiende map waar je zo mee aan de slag kan. 20. Boek ‘Prik het op, Prik’ Het Boek ‘Prik het op, Prik’ is een lees-, leer- en doeboekje. Het boek gaat over Prik, een egeltje dat het bos netjes wil houden en samen met zijn vriendjes het afval naar het containerpark brengt. Je leert jonge kinderen aan de hand van een verhaaltje hoe ze de omgeving ‘netjes’ kunnen houden, niet alleen in het bos, maar ook de straat, de klas, de speelplaats, tram en bus, hun eigen kamer thuis …
-8-
