Koeltechnici. Alles wat u moet weten over de nieuwe wetgeving in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Koeltechnici

Koeltechnici Alles wat u moet weten over de nieuwe wetgeving in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Koeltechnici

1

Inhoudstafel Koelsector De verschillende wetgevingen De krachtlijnen van het besluit «koeltechnici» Overgangsmaatregelen Wat moet u weten m.b.t. het examen? Het examen Geldigheid van het certificaat Adressen en websites

3 4 6 7 9 10 11 12

Inleiding Om de afbraak van de ozonlaag en de opwarming van de aarde tegen te gaan heeft het Brussels Hoofdstedelijk Gewest op 22 maart 2007 een nieuwe wet aangenomen die een certificaat van bekwaamheid in de koeltechniek invoert voor de koeltechnici. De nieuwe procedures voorzien dat enkel koeltechnici die beschikken over een geldig bekwaamheidscertificaat, werkzaamheden mogen uitvoeren aan koelinstallaties waarbij er een risico bestaat op emissies van ozonlaagafbrekende stoffen en/of gefluoreerde broeikasgassen. Bovendien moeten deze gecertificeerde koeltechnici tewerkgesteld zijn in een in Brussel geregistreerd koeltechnisch bedrijf. De certificaten worden afgeleverd door erkende Brusselse examencentra. Er zijn overgangsmaatregelen voorzien om de invoering van deze nieuwe wetgeving te vergemakkelijken. Deze brochure maakt u wegwijs in deze nieuwe wetgeving voor koeltechnici. Over welke installaties gaat het precies? Moet u in een geregistreerd koeltechnisch bedrijf werken? Wat houdt een examen in? Hebt u voldoende tijd om een certificaat te behalen? Deze en andere vragen komen in de volgende pagina’s ruim aan bod. Veel leesgenot!

2

Koeltechnici

Koelsector 1. CFK’s, HCFK’s en HFK’s Geklasseerde koelinstallaties komen voor in een zeer brede waaier van toepassingen bij klimaatregelingen in gebouwen, in industriële processen, in laboratoria, in de medische sector, ... Ze gebruiken speciale vloeistoffen die een gemakkelijke en eenvoudige koeling mogelijk maken. In het verleden waren dat chloorfluorkoolstoffen (CFK’s). In de jaren ‘80 ontdekte men dat bij lekverliezen in koelinstallaties de stabiele CFK’s ongehinderd in de stratosfeer terechtkwamen. Sindsdien is het gebruik ervan ingeperkt wegens hun sterk ozonafbrekend vermogen. In 1998 werden ze definitief verboden. De nieuwe generatie koelvloeistoffen, de chloorfluorkoolwaterstoffen (HCFK’s), zijn ook (in geringere mate) ozonafbrekend. In afwachting dat ze in 2015 definitief worden verboden, zijn de geklasseerde koelinstallaties aan strenge voorwaarden onderworpen om emissies als gevolg van lekken te voorkomen.

2. Voorkomen is beter dan genezen! Een onoordeelkundige en onzorgvuldige uitbating van koelinstallaties leidt tot emissies van ozonafbrekende stoffen of broeikasgassen. De meest radicale oplossing is om alle ozonafbrekende stoffen en alle gefluoreerde broeikasgassen te verbieden als koelvloeistof. Een andere oplossing bestaat erin sommige stoffen nog toe te staan maar ze beter te controleren en de uitstoot te beheersen. Om de emissies zoveel mogelijk te beperken, organiseert het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (BHG) in toepassing van de Europese verordeningen, een strenger toezicht en controles van de koelinstallaties. Zo moeten koeltechnische bedrijven zich laten registeren en moeten de koeltechnici aan bepaalde minimum opleidingseisen voldoen, alvorens te mogen werken op installaties met risico op emissies.

Als alternatief voor deze ozonafbrekende stoffen gebruikt men vaak fluorkoolwaterstoffen (HFK’s) als koelmiddel. Deze HFK’s behoren tot de gefluoreerde broeikasgassen waarvan de emissies zoveel mogelijk moeten worden verminderd.

Koeltechnici

3

De verschillende wetgevingen A. Internationale wetgeving

B. Europese wetgeving

Het Protocol van Montreal en het protocol van Kyoto De afbraak van de ozonlaag is een milieuprobleem op wereldschaal. Het werd dan ook snel duidelijk dat een effectieve oplossing enkel mogelijk was door internationale acties. Zo neemt het Protocol van Montreal (1987) en zijn latere wijzigingen, maatregelen om het gebruik, de opslag en de productie van ozonafbrekende stoffen zoals CFK’s en HCFK’s op termijn te beëindigen. Fluorkoolwaterstoffen (HFK’s) vervangen de (H)CFK’s als ozonvriendelijker middel. Maar ook deze HFK’s behoren tot de broeikasgassen. In het Protocol van Kyoto (1997) hebben de industrielanden zich ertoe verbonden om de uitstoot van broeikasgassen in de periode 2008 - 2012 gemiddeld met 5% te verminderen tegenover het niveau in 1990.

1. Verordening (EG) nr. 2037/2000 van het Europese Parlement en de Raad van 29 juni 2000 betreffende de ozonlaagafbrekende stoffen, bepaalt de verbodsdata en schema’s voor het geleidelijk stopzetten van het gebruik van deze ozonlaagafbrekende stoffen en stelt dat Europese lidstaten: • de minimumopleidingseisen moeten bepalen waaraan koeltechnici moeten voldoen, • voorzorgsmaatregelen moeten treffen om lekken van gereguleerde stoffen uit koel- en klimaatinstallaties te voorkomen of tot een minimum te beperken. 2. Verordening (EG) nr. 842/2006 van het Europees Parlement en de Raad van 17 mei 2006 inzake bepaalde gefluoreerde broeikasgassen (F-gassen) stelt dat alle Europese lidstaten minimumeisen moet bepalen voor koeltechnici en bedrijven.

C. Nationale wetgeving Het Koninklijk Besluit van 27 maart 1991 verbiedt sinds 1998 het gebruik van CFK’s in koelinstallaties.

4

Koeltechnici

D. Brusselse wetgeving 1. Het Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 20 november 2003 betreffende koelinstallaties Dit Besluit stelt de exploitatievoorwaarden vast die van toepassing zijn op koelinstallaties en warmtepompen met een vermogen ≥ 10 kW en/of ≥ 2 kg ozonlaagafbrekende stoffen en/of gefluoreerde broeikasgassen bevatten. Er wordt vooral een reductie van de emissies van ozonlaagafbrekende stoffen en gefluoreerde broeikasgassen beoogd. Indien er lekverlies optreedt, schrijft het Besluit strikte maatregelen voor om het relatief verlies zoveel mogelijk - en in elk geval tot maximaal 5 % - te beperken. Om het lekken van koelvloeistof te kwantificeren, moet een koelmiddelboekhouding worden bijgehouden. Verder is er een periodieke controle op lekdichtheid vastgelegd afhankelijk van de koelmiddelinhoud van de koelinstallatie. Enkel bevoegde koeltechnici kunnen instaan voor de controle en het onderhoud van koelinstallaties die werken met ozonlaagafbrekende stoffen en/of gefluoreerde broeikasgassen.

2. Het Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 22 maart 2007 inzake de bepaling van de minimumopleidingseisen voor koeltechnici en de registratie van koeltechnische bedrijven Dit Brussels Besluit stelt een procedure op voor de registratie van bedrijven, voor het behalen van een bekwaamheidscertificaat in de koeltechniek en voor de erkenning van examencentra. Het wordt verder in deze brochure vermeld als ‘het Besluit koeltechnici’.

Koeltechnici

5

De krachtlijnen van het Besluit ‘koeltechnici’ Om een significante vermindering van de ozonlaagafbrekende stoffen en gefluoreerde broeikasgassen te bekomen, voert het Brussels Besluit ‘koeltechnici’ van 22 maart 2007 de volgende richtlijnen in: • De invoering van minimumopleidingseisen aan koeltechnici die werkzaamheden uitvoeren aan koelinstallaties waarbij er een mogelijk risico op emissies van ozonafbrekende stoffen of gefluoreerde broeikasgassen bestaat. • De invoering van een registratieprocedure voor koeltechnische bedrijven. Zo moet een geregistreerd bedrijf voor hoger vermelde activiteiten ten minste één gecertificeerde koeltechnicus tewerkstellen die moet kunnen beschikken over de nodige technische uitrusting om de werkzaamheden op een verantwoorde en correcte manier te kunnen uitvoeren. Bij de registratieaanvraag van een nog niet geregistreerd bedrijf moet ten minste één personeelslid beschikken over een geldig certificaat van bekwaamheid in de koeltechniek. Koeltechnici die op zelfstandige basis werken, worden beschouwd als een koeltechnisch bedrijf. • De verplichting van koeltechnische bedrijven om een koelmiddelboekhouding bij te houden.

6

Koeltechnici

Het Besluit is enkel van toepassing op technici die werkzaamheden uitvoeren aan geklasseerde koelinstallaties die zich in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (BHG) bevinden en op bedrijven die in het BHG actief zijn. Er is wel een gelijkwaardigheidsverklaring voorzien voor certificaten afgeleverd door andere Gewesten of EU lidstaten. Er is een overgangsperiode ingebouwd waarin zowel de technici als de ondernemers ruimschoots de tijd krijgen om zich in regel te stellen met de nieuwe wetgeving.

Overgangsmaatregelen Op het ogenblik van de erkenning van het eerste examencentrum spreekt het voor zich dat nog geen enkele koeltechnicus over een geldig certificaat beschikt. Om voldoende tijd te laten om zich in regel te stellen met de huidige wetgeving zijn er overgangsmaatregelen voor (A) de koeltechnicus die hem toelaten deel te nemen aan examens terwijl hij zijn functie ononderbroken kan uitoefenen en (B) het bedrijf dat een registratieaanvraag moet indienen.

Koeltechnici

7

A. Voor de koeltechnicus

B. Voor de bedrijven

Een koeltechnicus die werkt aan geklasseerde koelinstallaties (die aan de basis kunnen liggen van emissies van ozonlaagafbrekende en/of gefluoreerde broeikasgassen) heeft tot 09/06/2012 de tijd om het bekwaamheidscertificaat te behalen. Hij mag ondertussen blijven werken als ‘ervaren koeltechnicus’ indien hij voldoet aan een aantal minimumvoorwaarden (zie definitie onder de tijdslijn). Bovendien is hij verplicht om zich aan te sluiten bij een geregistreerd bedrijf of kan hij zich als zelfstandig koeltechnisch bedrijf laten registeren.

Koeltechnische bedrijven moeten geregistreerd zijn bij het Leefmilieu Brussel. Gedurende een overgangsperiode van twee jaar, die eindigt op 09/06/2010, kunnen de bedrijven i.p.v. een lijst met personeel dat een bekwaamheidcertificaat bezit, een lijst met ‘ervaren koeltechnici’ bij hun registratieaanvraag toevoegen. Ervaren koeltechnici zijn koeltechnici die voldoen aan bepaalde minimumvoorwaarden (zie definitie onder de tijdslijn). Vanaf 09/06/2010 moet er bij de registratieaanvraag ten minste 1 gecertificeerde koeltechnicus op de lijst staan.

Vanaf 09/06/2012 moeten alle bovenvernoemde koeltechnici beschikken over een geldig certificaat van bekwaamheid in de koeltechniek.

8

Koeltechnici

Bij de registratieaanvraag moet een bedrijf kunnen aantonen dat ze over de minimale technische uitrusting beschikt (zoals beschreven in bijlage III van het Besluit ‘koeltechnici’).

Wat moet u weten m.b.t. het examen? 2. Erkend examencentrum koeltechniek

Een natuurlijk persoon is een bevoegd koeltechnicus als hij: • werkt in een geregistreerd koeltechnisch bedrijf EN • in het bezit is van een geldig certificaat van bekwaamheid in de koeltechniek. Dit wordt verkregen als hij slaagt in het examen tot vaststelling van de bekwaamheid in de koeltechniek. Indien hij al in het bezit is van een certificaat uit een andere EU-lidstaat of Gewest, dan kan hij een gelijkwaardigheidsattest aanvragen bij het BIM. Daarna moet hij slagen in de proef die de kennis van de Brusselse wetgeving rond koelmiddelproblematiek vaststelt (zie verder). Opgelet! Tot 09/06/2012 wordt een ‘ervaren technicus’ zonder certificaat ook beschouwd als een bevoegd koeltechnicus! Hij moet wel voldoen aan een aantal strikte minimumvoorwaarden (zie kader onder tijdslijn).

Een examencentrum koeltechniek organiseert en beoordeelt de examens voor koeltechnici. Enkel examencentra die erkend zijn door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest kunnen een Brussels certificaat van bekwaamheid afleveren. Om erkend te worden als examencentrum koeltechniek moet het examencentrum beschikken over de nodige infrastructuur en procedures voor de organisatie van het examen en moet het een examenjury samenstellen. Alle examencentra hebben dezelfde moeilijkheidsgraad: Leefmilieu Brussel stelt daarvoor gestandaardiseerde voorbeeldvragen ter beschikking. U kunt deze geactualiseerde vragenlijst raadplegen op de website www.leefmilieubrussel.be. Het erkend examencentrum kan een reeks vragen uit deze lijst kiezen of een eigen reeks vragen ter goedkeuring voorleggen aan Leefmilieu Brussel. Belangrijk is ook dat de examens worden beoordeeld door een onafhankelijke jury die uit minstens drie specialisten in de koeltechniek bestaat. Waar u ook de examens aflegt, deze zullen altijd objectief beoordeeld worden.

‘Hoe word ik een bevoegd koeltechnicus’?

1. Wanneer bent u een bevoegd koeltechnicus?

+

Theoretische proef 50%

Praktische proef 50%

Proef kennis van de wetgeving 50%

+

Examen tot vaststelling van de bekwaamheid in de koeltechniek 60%

+

Certificaat bekwaamheid in de koeltechniek werken in een geregistreerd koeltechnisch bedrijf

Bevoegd koeltechnicus

Koeltechnici

9

Het examen Een erkend examencentrum kan de volgende examens organiseren:

A. Examen bekwaamheid in de koeltechniek Het examen om de bekwaamheid in de koeltechniek vast te stellen, bestaat uit drie onderdelen: • De theoretische proef omvat een aantal computergestuurde vragen over de kennis van de milieu-impact als gevolg van het gebruik van koelmiddelen. • De praktische proef omvat de courante handelingen met ozonlaagafbrekende stoffen of gefluoreerde broeikasgassen. Onderwerpen zijn: de montage, de controle van de installatie, de ingebruikname, het onderhoud, de periodieke controle van de installatie en het terugwinnen van koelmiddelen. • Een proef die de kennis van de wetgeving inzake de koelmiddelproblematiek in het BHG nagaat. Deze proef test de kennis over de normen en de internationale, Europese, federale en Brusselse wetgeving die van toepassing is op het domein van de koeltechnieken.

B. Actualisatie-examen Het actualisatie-examen moet worden afgelegd om een nieuw geldig certificaat te verkrijgen. Het verloopt volgens dezelfde procedure als het examen ‘bekwaamheid in de koeltechniek’. Alle onderdelen moeten opnieuw worden afgelegd maar het actualisatie-examen is beknopter dan het examen tot vaststelling van de bekwaamheid in de koeltechniek.

10

Koeltechnici

Wanneer bent u geslaagd? Zowel voor het examen ‘bekwaamheid in de koeltechniek’ als voor het actualisatie-examen wordt elk onderdeel afzonderlijk beoordeeld. U slaagt voor het examen als u op elke proef minstens vijftig procent van de punten haalt en als u in totaal minstens zestig procent van de punten haalt.

! U kunt enkel een bekwaamheidscertificaat in de koeltechniek behalen indien u voor alle onderdelen (de theoretische proef, de praktische proef en de proef betreffende de wetgeving) slaagt!

Geldigheid van het certificaat Wanneer kent u uw resultaat? Binnen twintig werkdagen na het examen bezorgt het erkende examencentrum koeltechniek aan de personen die geslaagd zijn het certificaat van bekwaamheid in de koeltechniek. Als u niet slaagt, schrijf u dan opnieuw in, u kunt onbeperkt deelnemen.

Geldigheid van het certificaat De technologie en de wetgeving in de koelsector verandert snel en regelmatig. Daarom is het certificaat van bekwaamheid in de koeltechniek vijf jaar geldig, te rekenen vanaf de datum van uitreiking van het certificaat. U kunt na vijf jaar een nieuw certificaat verkrijgen nadat u met succes het actualisatie-examen hebt afgelegd. Dit actualisatie-examen kan ten vroegste een jaar voor de vervaldatum van het nog geldige certificaat worden afgelegd.

Certificaat op zak, wat nu? Waarop moet u, als gecertificeerd koeltechnicus, in het bijzonder letten? • U moet zich eerst aansluiten bij een geregistreerd koeltechnisch bedrijf. • Voortaan mag u de werkzaamheden aan koelinstallaties, waarbij er een mogelijk risico op emissies van ozonlaagafbrekende stoffen of gefluoreerde broeikasgassen bestaat, uitvoeren (rekeninghoudend met de norm NBNEN 378). U moet wel al het mogelijke doen om te voorkomen dat er koelmiddelen uit koelinstallaties lekken of eventuele lekken tot een minimum beperken. Leefmilieu Brussel kan immers het bekwaamheidscertificaat in de koeltechniek van een persoon intrekken als blijkt dat deze de verplichte handelingen en de milieuwetgeving niet nakomt.

Waarop moet een geregistreerd koeltechnisch bedrijf waar u als gecertificeerde technicus tewerkgesteld bent, in het bijzonder letten? • Het bedrijf moet een register bijhouden waarin alle werkzaamheden aan de installatie worden genoteerd (onderhoud, lekdichtheidscontrole, herstelling, …) • Het bedrijf moet een gecentraliseerde koelmiddelboekhouding bijhouden. In die boekhouding worden volgende elementen genoteerd: de hoeveelheden aangekochte en afgevoerde koelmiddelen, alsook de hoeveelheden verbruikte en/of afgetapte koelmiddelen. • Bij lekkage groter dan 5 % moet het bedrijf de nodige maatregelen nemen en de eigenaar en Leefmilieu Brussel hiervan schriftelijk op de hoogte brengen. • Het bedrijf moet ervoor zorgen dat de daar tewerkgestelde bevoegde koeltechnici voor hun werkzaamheden kunnen beschikken over de nodige en in goede staat verkerende apparatuur en materialen.

Gelijkswaardigheidsverklaring van certificaten Leefmilieu Brussel kan beslissen om een certificaat of diploma inzake koeltechniek dat uitgereikt is in een ander Gewest of EU lidstaat gelijkwaardig te verklaren aan het Brussels certificaat van bekwaamheid in de koeltechniek. In geval van een evenwaardigheidsverklaring van het certificaat moet de aanvrager nog wel slagen voor de proef tot vaststelling van de kennis van de wetgeving van het BHG. Alleen dan krijgt de aanvrager een certificaat van bekwaamheid in de koeltechniek.

Koeltechnici

11

Adressen en websites

Voor vragen of inlichtingen omtrent deze folder Leefmilieu Brussel - BIM Afdeling Vergunningen en Partnerschappen Gulledelle 100 1200 Brussel Tel: 02 77 59 51 Fax: 02 77 77 72 E-mail: [email protected], [email protected]

Beroepsfederatie De Koninklijke Belgische Vereniging voor Koude en Luchtbehandeling vzw Joseph Chantraineplantsoen 1 3070 Kortenberg Tel: 02 215 18 34 Fax: 02 215 88 78 E-mail: [email protected] Webstek: www.ubf-aca.be

Websites met wetgevingen Raadpleeg de Verordening (EG nr. 2037/2000) van het Europees Parlement en de Raad van 29 juni 2000 betreffende de ozonlaag afbrekende stoffen en de Verordening (EG nr. 842/2006) van het Europees Parlement en de Raad van 17 mei 2006 inzake bepaalde gefluoreerde broeikasgassen op http://eur-lex.europa.eu

Raadpleeg het Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 20 november 2003 betreffende koelinstallaties (B.S. 09/12/2003) en het Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 22/03/2007 inzake de bepaling van de minimumopleidingseisen voor koeltechnici en de registratie van koeltechnische bedrijven (B.S. 24/04/2007) op www.staatsblad.be

Redactiecomité : Johan Leon, Efdokia Chatzigiannis, Sophie Vansever en Benoit Willocx Coördinatie : Frédérique Bouras Layout : Laurent Defaweux Wettelijk depot : D/5762/2008/09 Verantwoordelijke uitgevers: J.P. Hannequart & E. Schamp – Gulledelle, 100 – 1200 Brussel Gedrukt met plantaardige inkt op gerecycleerd papier. © Leefmilieu Brussel- BIM, Brussel – juni 2008

12

Koeltechnici