Koegezondheid Melkveehouders Herzele 12 februari 2009 Van Aert Marcel DVM Praktijkassistent Fakulteit Diergeneeskunde
Belangrijkste ziekten • Reproductiestoornissen • Mastitis • Kreupelheid • Luchtwegproblemen • Diarree
Gebruik en misbruik van geneesmiddelen
Vaststellingen • Diergeneeskundige kosten te hoog(volgens boekhouders) • Vooral antibiotica te pas en te onpas gebruikt • Gevaar voor residuen en volksgezondheid • Geneesmiddelenvoorraad • Wettelijke verplichtingen
Melk + vlees • Eindprodukten: kwaliteit van melk en vlees moet gegarandeerd vrij van residuen zijn: melkverwerkende industrie, IKM, FAVV, volksgezondheid • Kosten per liter melk of per kilo vlees moeten zo laag mogelijk zijn • Gezondheid van de dieren en dierenwelzijn moet voldoen aan huidige perceptie van de “five freedoms”
Five freedoms: 5 vrijheden • • • • •
1/ Freedom from hunger and thirst 2/ Freedom from discomfort 3/ Freedom from pain, injury and disease 4/ Freedom to express normal behavior 5/ Freedom from fear and distress
Vragenlijst • Totaal aantal dieren: 1615 op 14 bedrijven • Gemiddelden: – – – –
Melkkoeien: Jongvee: Quotum: Tankcelgetal:
65 46 474.000 185.000
• Statuten / niveau: – – –
IBR-statuut: 4 bedrijven I2 statuut of vaccineren jaarlijks 2x vaccineren, 1 bedrijf 1x Para-tbc niveau: slechts 2 bedrijven onderzocht op para-tbc BVD: 5 bedrijven zijn gescreend, 1 bedrijf vaccineert systematisch
• Voornaamste problemen: – Vruchtbaarheid – Mastitis – Kreupelheid
Belangrijkste oorzaken • Besmettelijke, niet besmettelijke dierziekten, zoönosen, bacteriëel, viraal, parasitair – 1/ Bacteriën: staalname, antibiogram, autopsie, vaccinatie – 2/ Virussen: screening, eradicatie,vaccinatie – 3/ Parasieten: bloedonderzoek, mestonderzoek
• Management: kudde/ individueel dier – – – –
Administratie: gegevensregistratie (uniform) Biosecurity: insleep/preventie/infectiedruk Stalinrichting: sanitair sluis/diercomfort/hygiëne Rantsoen: produktiegroepen, kwaliteit ruwvoer
1/ Bakteriën • Ééncellig organisme zonder kern DNA: één enkel ringvormig chromosoom meeste bakteriën onschadelijk bv.: pensbakteriën • Grootte: 0.001 tot 0.02 mm; classificatie: Gram +/• Vorm: coccen, bacillen, staafvormig, clusters; • Vermenigvuldiging: celdeling in 24u xx één tot miljoenen • Ontwikkeling volgens omstandigheden: vocht/vuil/warmte – Temperatuur: psychrofiele, mesofiele, thermofiele – PH: acidogeen, acidofiel – Zuurstofspanning: aeroob, pseudoaeroob, anaeroob
• Vormen soms toxines: bv.: coli – infecties, tetanus • gevoelig/ongevoelig/ resistent voor antibiotica
Bakteriën
Escherichia coli
2/ Virussen • Erfelijk materiaal(RNA/DNA) ingesloten in eiwitmantel: nucleocapside • Grootte: bv.: Blauwtongvirus: 50 nanometer één nanometer = één miljoenste van mm • Heeft gastheercel nodig om nieuwe virussen te vormen, gevolg : lyse van gastheercel en aantasten van nieuwe cellen • Zeer gastheerspecifiek • Muteren zeer gemakkelijk( bv.: Bt verschillende serotypes) • NIET GEVOELIG voor antibiotica • Bv: IBR, BVD, RS, BT, MKZ enz.
Structure of the virion
VP3
VP2 variable VP5
Serotype BTV 8
VP6 VP4 VP1
VP7 conserved
10 RNA segments double stranded
Serogroup (= bluetongue)
virus • Erfelijk materiaal ( DNA /RNA) ingesloten in eiwitmantel :nucleocapside • grootte: bv.: Blauwtongvirus: 50 nanometer , 1 nanometer is één miljoenste van mm • Heeft gastheercel nodig om te vermenigvuldigen • Binnen in cel vorming van nieuwe virussen, lyse van cel aantasten van andere cellen • Zeer gastheerspecifiek • Muteren zeer gemakkelijk • NIET gevoelig voor antibiotica
3/ Parasieten • organisme dat zich in leven houdt ten koste van gastheer – Endoparasieten: cryptosporidiose, coccidiose maagdarmwormen, longwormen, leverbot, neospora – Ectoparasieten: schurftmijten, luizen, schimmels
Neospora: oorzaak van abortus
Neospora: abortus • Indien – Abortus van vrucht +/- 4.5 md drachtig – Aborterend dier seropositief – Geaborteerde vrucht seropositief(hartvocht) – Neospora-cysten in hersenen van vrucht – Immunohistochemisch cysten positief – Alle andere oorzaken uitgesloten zijn
Ziekteanalyse • 1/ Reproductiestoornissen • 2/ Mastitis • 3/ Kreupelheid • 4/ Luchtwegproblemen
• 5/ Diarree
1/ Reproduktiestoornissen • • • • • • •
Kalving Ophouden nageboorte Baarmoederontsteking Witvuilen KI Drachtcontrole Verwerpingen
Kalving • • • • •
Ouderdom, gewicht en conditie van vaarzen Selectie KI stieren Kalfstal: hygiëne Assisteren bij kalfproces: hygiëne Vaginale verwondingen verzorgen, 5 dagen behandelen met antibiotica • Rantsoen: droogstand, transitieperiode kwalitatief goed voeder en water • Stress vermijden
Ophouden van nageboorte • • • • •
Percentage? Baarmoedertabletten? Afhalen van de nageboorte? Parenterale toediening van antibiotica? Temperatuurcontrole
Baarmoederontsteking • • • •
Temperatuurcontrole Duur van behandeling Gebruikt produkt Andere metabole ziekten: – Ketonemie – Lebmaagverplaatsingen – Klauwbevangenheid
Witvuilers • • • • •
Bacterie: Arcanobacter pyogenes Vaginale uitvloei: rood, bruin, wit, glashelder Anoestrus, nymfomanie, CL persistens Regelmatige rectale controle Behandeling – – – –
Metricure? Prostaglandines: rectaal onderzoek Ov-synch: blind insemineren Cidr: synchronisatie, anoestrus, na inseminatie
KI • • • • • • •
Juiste tijdstip? Regelmatige cyclus? Bronstdetectie? Doe het zelf KI? Zelfcontrole? Regelmatige drachtcontrole Gegevens
Verwerpingen • Normaal percentage: 6 % – Individuele gevallen – Abortusstorm
• Onderliggende oorzaken opsporen – – – –
BVD : elk bedrijf moet screenen, IPI’s opsporen IBR: screenen, indien nodig vaccineren Neospora: screenen, familieverbanden, eradiceren Q-fever : screenen (zoönose: grieperig)
Verwerpingen Oorzaken: - genetisch – – – – – – – –
voorkomen
frequent infecties frequent meerlingdracht zelden voeding zelden hoge koorts zelden baarmoederbloedingen vaccinaties stress inseminatie drachtige koe
% 30-60 30-60 5-10 ? ? ? ? ? ?
Verwerpingen : infecties • Brucellose, BVD, IBR • Andere oorzaken:prevalentie in B en NL – – – –
Neospora: Leptospirose: Q-fever: Salmonellose:
B: 18 % B: 9.7% B: 28.2% B: 3.3%
NL: 21.6% NL: 6.7% NL: 57 % NL: 12.6%
Drachtcontrole • Ieder melkveebedrijf zou regelmatige steriliteits- en drachtcontrole moeten toepassen( om de 4 à 5 we) – – – – – – –
Dracht Metritis Pyometra Anoestrus Cysteuze ovaria Versteende vruchten Admistratieve fouten
– Conditiescore registratie
2/ Mastitis • • • • • • • •
Acute uierontstekingen Chronische uierontstekingen Major pathogene kiemen Minor pathogene kiemen Tank celgetal bepaling Individueel celgetal bepaling Kwartier celgetal bepaling 10-puntenplan toepassen
10 punten plan 1.
Melkmachine
2.
Goed droogzetmanagement
3.
Klinische mastitis goed behandelen
4.
Chronische infecties opruimen
5.
Melktechniek
10 punten plan 6.
Comfort en hygiëne optimaliseren
7.
Goede registratie
8.
Doel vooropzetten
9.
Monitoring/opvolging
10.Evaluatie en bijstellen
Melktechniek: 60 sec., handschoenen Infectiedruk Huisvesting
Handhygiëne
Mastitis kiemen • Koegebonden – Stafylococcus aureus – Streptococus agalactiae, dysgalactiae – Corynebacterium bovis, Mycoplasma, CNS
• Omgevings kiemen – Streptococcus uberis – Coliformen: E Coli, Enterobacter, Klebsiella, Pseudomonas, Pasteurella
• Schimmels, Gisten
Bepaalde procedure volgen • Acute uierontsteking: vlokken, algemeen ziek hoge koorts, geïntoxiceerd? – Staalname vooraleer behandelen – Ziektegeschiedenis van koe
• Chronische gevallen evalueren via staalname en antibiogram voor aangepaste behandeling, droogzetting of opruimen • Verhoogd tankcelgetal – Gericht bacteriologisch onderzoek door staalname – Opruimen van chronisch geïnfecteerde dieren en Stafylococcus Aureus gevallen
Behandelingsprocedure mastitis • Lichte gevallen: intramammair (BO) • Ergere gevallen: hard gezwollen kwartier, koorts : intramammair en parenteraal(BO) – Vier dagen regel: klinische genezing is niet gelijk aan bacteriologische genezing – Bacteriologisch onderzoek bepalend voor toekomst van koe of vaars – Melkklauw spoelen met warm(75°) water na melken van Staf. Aureus kwartieren
• Zeer zieke dieren: bedrijfsdierenarts bellen, bv. zeer acute en erge Coli-infecties(toxines)
“Toen we nog geen koeien onderzochten, hadden we veel minder mastitis!”
Droogzetprocedure • Alle dieren • Zeer laag celgetal: alleen Orbe-seal (hygiëne!!) • Hoog celgetal: BO + antibiogram – Combinatie: AB + teat sealers
• Combinatie: intramammair + parenteraal antibiotica + teat sealers • Hygiëne bij droogstaande dieren
3/ Kreupelheid • Regelmatige preventieve verzorging: – Ontsmettingsbaden tegen infectieuse ontstekingen (Mortellaro, stinkpoot) – 1e x pedicure bij droogzetten – 2e x pedicure +/- twee maand na kalven – Herbehandelen van dieren met ernstige letsels
• Goede practische inrichting noodzakelijk • Snel manke koeien onderzoeken • Antibiotica indien noodzakelijk(vijtpoot?)
Voornaamste oorzaken van onvoldoende klauwverzorging • • • • •
Bedrijfsblindheid Geen practische installatie Onvoldoende kennis Infectieuse aandoeningen Klauwbevangenheid door ziekten en vooral rantsoenwissels bij pasgekalfde dieren, vooral bij vaarzen • Te weinig stalhygiëne(mestrobot)
4/ Luchtwegproblemen • Volwassen dieren: zelden – Zomer: grashoest, parasitair onderzoek – Enkel eprinex pour-on en cydectin pour-on zonder wachttijd voor melk
• Jongvee: “griep”op grotere bedrijven: permanente infectiedruk op jongvee – melkvee minder gevoelig dan vleesvee – stalbezetting, weersomstandigheden, luchtcirculatie – preventieve vaccinatie: combinatie virus/ bact.
5/ Kalverdiarree • Eerste dagen en weken: bacteriëel: E.Coli viraal: Rota en Corona parasitair: Cryptosporidiose, Coccidiose • Passieve en actieve immuniteit(vaccinatie) • Belang van biestmelk van goede kwaliteit • Toename van parasitaire oorzaken • Huisvesting: hygiëne, de drinkemmers nummeren, van klein naar groot voederen
Medicatie: gebruik en/of misbruik • Bacteriële infecties: antibiotica, staalname, antibiogram • Virale infecties: gebruik antibiotica zinloos, screening, eradicatie, vaccinatie, biosecurity • Parasitaire infecties: preventie of specifieke middelen bedrijfsafhankelijk: mestonderzoek op gepaste momenten Kalverdiarree: mestonderzoek” tetrakit” Maagdarmparasieten/leverbot: mest/bloedonderzoek Longwormlarvenonderzoek(vaccinatie): Barrman Neospora: bloedonderzoek, gepast opruimen van dragers en afstammelingen, geen curatieve behandeling
Meest gebruikte middelen • 1/Antibiotica: – Inspuitbare, perorale – Mastitispreparaten – Droogzetpreparaten
• • • •
2/Ontstekingsremmers 3/Vaccins 4/Reproductie corrigerende middelen 5/Antiparasitaire middelen
1/Antibiotica • Gebrek aan strategisch gebruik van middelen • Te kortstondig gebruik, onderdoseren: onvoldoende klinische en bacteriële genezing: gevaar resistentievorming • Overdoseren: pure verspilling • Nutteloos gebruik bij virale en parasitaire infecties bv.: rota, corona, crypto, coccidiose • Mastitispreparaten en droogzetters zonder voorafgaande staalname voor BO.
2/ Ontstekingsremmers • Metacam, ketofen, rimadyl, endofluxine enz. • Middelen die in acute ontstekingen zeer nuttig kunnen zijn, enkel op advies van dierenarts, gevaar voor nevenwerkingen • Corticosteroïden: dexamethasone ea. gevaar voor abortus pas op = hormonaal produkt, residuen(H-STATUUT)
3/ Vaccins • Strategisch vaccinatieplan opstellen en strikt uitvoeren , goede bewaring(koude ketting) • Volhouden(jaar na jaar) is de boodschap, anders weggesmeten geld • I2-statuut: registratie van groot belang • Geen BVD-vaccinatie zonder eerst de dragers te eradiceren • Pinkengriep vaccinatie tijdig uitvoeren
4/ Antiparasitaire middelen • Parasiet specifieke middelen: bv. coccidiose(baycox bo) • Bedrijfsplan opstellen, alternatieve (goedkopere) strategiën mogelijk • Preventie bij jongvee, niet overbeschermen : gevaar = te weinig immuniteit ontwikkelen (pepsinogeenbepaling), weerslag 2de jaar • Regelmatige controle van jongvee ivm ontwikkelen van grashoest • Laatste jaren meer en meer problemen met leverbotinfecties(alle middelen wachttijd voor melk!!)
Dit kan beter????
Advies • Correcte bewaring en gebruik van medicatie • Bedrijfseigen kledij, laarzen, injectiemateriaal (spuiten naalden), omkleedruimte • HYGIËNE op en rond bedrijf op alle vlakken opdrijven(cfr. andere sectoren), looplijnen • Goede gewoontes: onderzoek/diagnose/behandeling • Strategie, procedure en doel vastleggen in samenspraak met uw bedrijfsdierenarts aan de hand van MPR-data (regelmatig bedrijfsbezoek)
Besluit : Bedrijfshygiëne • Een diagnose van ziekte of bedrijfsprobleem vereist een goed onderzoek, dan pas kan een goede behandeling of een goed advies volgen • Bedrijfsdierenarts is daarvoor de aangewezen professionele begeleider • Misbruik van medicamenten leidt tot geldverspilling, verminderd rendement, resistentie en hogere kosten • Kostenplaatje splitsen: gemiddeld 90 € / koe • Preventieve middelen: vaccins, droogzetters… • Curatieve middelen: antibiotica,uiertuben….
Take home message • Elk melkveehouder zou moeten screenen op BVD, IBR, ParaTBC en Neospora • Elke melkveehouder zou ervan moeten overtuigd zijn dat biosecurity geld opbrengt • Elke melkveehouder moet op regelmatige basis aan vruchtbaarheidscontrole doen • Elke melkveehouder past het 10-punten programma toe ter preventie van uierontsteking • Elke melkveehouder pedicuurt ZELF de klauwen van zijn koeien • Bouwplannen zijn gemakkelijk te veranderen, gebouwen niet meer
Links • Bedrijfsdiergeneeskunde prof. A.de Kruif • Gecommentarieerd geneesmiddelen repertorium voor diergeneeskundig gebruik www.bcfi-vet.be Contactgegevens E-mail:
[email protected] (inschrijven M-news) Website: www.rohh.UGent.be Telefoon: 09/264 75 30
Bedankt voor uw aandacht
