Degoes
Knaag & Ko opvangcentrum voor konijnen en knaagdieren
Dierenbescherming regio Utrecht
Inhoud Algemeen
3
Gezelschap
3
Huisvesting
3
Voeding
4
Voortplanting
5
Gedrag
5
Verzorging
6
Gezondheid, ziekten en kwalen
6
Koppelen van degoes
8
Mogelijke combinaties, Basisvoorwaarden, Gewenning
Colofon
12
2
Algemeen De degoe (Octodon degus) komt uit de familie van de schijnratten en leeft oorspronkelijk in Chili in open, vaak rotsachtige gebieden tot een hoogte van ca. 1500 m. Ze klauteren daar over stenen in struiken en bomen, echter meestal niet hoger dan 1 tot 1,5 m boven de grond. Soms worden degoes in Chili ook gehouden als huisdier en zijn ze soms een plaag voor de landbouw. De natuurlijke vijanden van de degoe zijn roofvogels. De degoe heeft oorspronkelijk een lichaamslengte van 25-31 cm, maar door inteelt is deze tegenwoordig 18-25 cm. Het dier heeft een plomp lichaam, het staat laag op de poten en heeft een middellange staart. Deze staart is dun behaard en voorzien van een donker kwastje aan het einde. De pels is zacht en geel- tot roodbruin van kleur. Doordat de uiteinden van de haren van een zwarte punt zijn voorzien geeft dat een gemêleerd effect. De buik is aanmerkelijk lichter dan de rug. De oren zijn donker gekleurd en weinig behaard. De voeten zijn lichtgrijs tot wit en hebben vier tenen. Een vijfde teen is veel kleiner en heeft een nageltje in plaats van kootjes. Degoes worden al zeer lange tijd in gevangenschap gehouden (dierentuinen en laboratoria) en zijn sinds 1985 in Nederland geïntroduceerd. Tegenwoordig ontstaan er steeds meer kleurvariaties. Er is al een blauwe, albino en zwarte variant, al komen ze niet zoveel voor.
Gezelschap Degoes zijn uitgesproken groepsdieren. Ze leven in grote groepen in uitgebreide holenstelsels die ze zelf graven of van andere dieren overnemen. Soms bestaan de groepen wel uit tientallen of honderden dieren. Omdat de degoe een groepsdier is kan hij niet alleen gehouden worden. Het dier zou verpieteren van eenzaamheid. Een vrouwtje en een gecastreerd mannetje is een zeer geschikte combinatie. Twee mannetjes, zeker van jongs af aan, gaat goed zolang ze niet in aanraking komen met een volwassen vrouwtje; ze kunnen vechten tot de dood er op volgt. Twee vrouwtjes is ook een goede combinatie.
Huisvesting Degoes zijn knaagdieren bij uitstek, ze knagen werkelijk alles kapot. Ze knagen niet om uit te breken. Als een dun wandje hen scheidt van de vrijheid dan zullen ze de wand op alle plaatsen een beetje aanknagen in plaats van op één plaats een gat te knagen. Uitbreken kan uiteindelijk wel gebeuren. Kooien met een plastic onderbak worden onherroepelijk kapot gevreten. Een 3
degoekooi zal dus van harde materialen gemaakt moeten worden, bijvoorbeeld glas of nertsengaas. Als er ergens hout gebruikt wordt, dan moet dit worden afgezet met aluminium profielen. Een minimale maat voor twee of drie degoes bedraagt 100 x 50 cm en minimaal 100 cm omhoog. Het grondoppervlak kan met plankjes en verhogingen vergroot worden. Zorg dat de kooi goed af te sluiten is! In de kooi kunnen kastjes opgehangen worden waarin ze zich kunnen verstoppen. Als bodembedekking kan zand of beukensnippers gebruikt worden met af en toe een pluk hooi en takken. Verder staat er natuurlijk een stenen etensbakje en drinkbakje of hangt er in de kooi een flesje met vers drinkwater. Plastic flessen worden snel stuk geknaagd. Het hok moet elke week verschoond worden. Degoes plassen vrij weinig maar poepen vrij veel. Degoes kunnen hun eten nogal eens verstoppen. Het is belangrijk dit regelmatig te controleren vanwege de hygiëne. Degoes verzorgen hun vacht door middel van een zandbad. Hiervoor is speciaal badzand te koop. Gebruik een schaal met hoge randen en eentje die breed genoeg is zodat de degoes er languit in kunnen liggen. Veel degoes zijn gek op het rennen in een loopmolentje. Gebruik wel een veilig dicht molentje (zonder spijlen) met een diameter van minimaal 28 cm. Dit voorkomt dat staarten en poten bekneld raken tussen de spijlen.
Voorbeeld van geschikte huisvesting: om aan de klim- en klauterbehoefte van een degoe te voldoen kunnen er plankjes en doosjes bevestigd worden.
Voeding Degoes zijn zeer gevoelig voor vetten (leverproblemen) en suikers (suikerziekte). Als basisvoer kan speciaal degoevoer of een mix van cavia- en 4
chinchillakorrels (o.a. Witte Molen) gegeven worden met een onmisbaar plukje hooi. Versnaperingen zoals gedroogd brood, kattenbrokjes, wilgentwijgjes, soepstengels, ongebrande noten, crackers, dennenappels etc. moeten met mate worden gegeven. Fruit en zetmeelhoudende etenswaren zijn niet geschikt als versnapering. Deze bevatten te veel suiker.
Voortplanting De geslachtsbepaling bij degoes is geen gemakkelijke zaak. De afstand tussen anus en genitaliën is bij mannetjes groter dan bij vrouwtjes. Beide geslachten lijken een penis te hebben en de mannetjes hebben geen zichtbare balletjes. De mannetjes zijn met 3 maanden vruchtbaar, de vrouwtjes met 7 weken. De draagtijd is ongeveer 80-90 dagen en per worp worden er ongeveer 4-6 jongen geboren. De jongen zijn nestvlieders; ze komen kant en klaar ter wereld. Ze hebben al een vacht, de oren en de ogen zijn open en het jong kan vrijwel direct lopen. De zoogtijd bedraagt ongeveer 4-6 weken. Het vrouwtje is gelijk na de bevalling weer vruchtbaar. Mannelijke degoes kunnen worden gecastreerd als zij volgroeid zijn.
Het seksen van degoes: links het mannetje, rechts het vrouwtje.
Gedrag Degoes zijn het meest actief in de ochtend en de late middag. Zeker als ze met meerderen zijn, zijn ze altijd druk in de weer. Ook met elkaar zijn ze vaak druk, soms ruzieachtig. Ze zijn nieuwsgierig en zeer sociaal. Als ze rennen dragen ze de staart boven de grond zodat deze niet afslijt. Van nature zijn degoes brutaal en nieuwsgierig en kunnen ze met veel geblaas en gepiep een indringer of belager proberen af te bluffen. Aan de geluiden van de degoe is goed te horen dat hij verwant is aan de cavia. Degoes kunnen tjilpen als een kanarie, zeker als ze goed aan de omgeving gewend zijn en zich thuis voelen. 5
Degoes graven graag, klimmen in tralies en slepen met allerlei soorten kooimateriaal zoals strootjes, doosjes en papieren zakjes.
Verzorging Voor een goede vachtverzorging is een dagelijks zandbad met speciaal badzand onmisbaar. Het bad kan een grote knaagbestendige kom zijn met redelijk hoge randen, of een gesloten kastje met een ronde opening. Het zandbad kan het best op een vast moment in de kooi geplaatst worden, bijvoorbeeld voor het voederen. Haal het zand na het badderen weg en zeef het om het vuil te verwijderen. Het zandbad moet regelmatig ververst worden om infecties door schimmels en bacteriën te voorkomen. Pak een degoe nooit aan de staart beet! De degoe zal heel snel beginnen te draaien om te kunnen ontsnappen. Daarbij scheurt de huid van de staartpunt en blijft een licht bloedende kale staart over. Naderhand zal de degoe de staartpunt afknagen en de staart groeit niet meer aan. Degoes zijn geen knuffeldieren. Wel zijn ze enigszins tam te krijgen zodat ze op hun kopje geaaid kunnen worden. Door het aanreiken van voedsel kunnen ze tam worden. Was de handen goed na ieder contact met de degoe of zijn omgeving.
Gezondheid, ziekten en kwalen De gezondheid van de degoe is af te meten aan zijn eetlust, activiteit en uiterlijk. Een gezonde degoe heeft een glanzende vacht, is actief en eet en drinkt goed. Zodra in één van deze aspecten verandering optreedt is het zaak een dierenarts te raadplegen. Huid- en vachtproblemen: Huidschimmels, schurftmijt of andere parasieten kunnen o.a. kale plekken veroorzaken. Raadpleeg een dierenarts: behandeling is mogelijk. Doorgegroeide tanden en nagels: Door genoeg voor knaagmateriaal en beweging te zorgen slijten de altijd doorgroeiende tanden en nagels op natuurlijke wijze af. Bij te lang geworden tanden en nagels moeten deze geslepen worden. Raadpleeg hiervoor een dierenarts of expert. Verstopping en diarree: Een veel voorkomende kwaal en meestal een gevolg van verkeerde voeding of veranderingen in het voer. Bij aanhoudende diarree een dierenarts raadplegen. Diabetes (suikerziekte): Een veel voorkomende kwaal en meestal een gevolg van verkeerd voer of veranderingen in de voeding. Bij oudere dieren 6
ontstaat dan vaak staar. De ogen worden langzaam maar zeker troebel totdat er een witte waas over de ogen ligt. Uiteindelijk zullen de dieren daaraan blind raken. Diabetes is bij degoes niet te behandelen. Leeftijd: een degoe wordt gemiddeld 7 tot 10 jaar oud.
7
Koppelen van degoes Degoes zijn sociale dieren bij uitstek. Het zijn echte koloniedieren. Een degoe alleen houden is niet verantwoord: het dier zal verpieteren van eenzaamheid.
Mogelijke combinaties Voor het koppelen van dieren gaat de Dierenbescherming ervan uit dat er geen jongen geboren mogen worden omdat zij in principe tegen fokken is. Rekening houdend met de aard van degoes en de mogelijkheid mannelijke degoes te castreren, kunnen de volgende combinaties gemaakt worden: twee of meer vrouwtjes twee of meer (gecastreerde) mannetjes één gecastreerd mannetje en één vrouwtje één gecastreerd mannetje en meerdere vrouwtjes meerdere gecastreerde mannetjes en meerdere vrouwtjes
Basisvoorwaarden Zorg voor een ruime behuizing. Voor twee of drie degoes minimaal 100 x 50 cm en minimaal 100 cm hoog met daarin de mogelijkheid voor de dieren om elkaar te kunnen ontwijken. Een gecastreerde degoe kan pas 3 weken na de castratie bij een vrouwtje gezet worden. Tegen die tijd is de operatiewond goed genezen en is de degoe niet meer vruchtbaar. Een jong dier bij een volwassen dier geeft het minst problemen, zij accepteren elkaar vrij gemakkelijk. Voor twee volwassen degoes is het verstandig hen ieder in hun eigen kooi te laten en ze naast elkaar te zetten zodat ze elkaar kunnen zien en ruiken. Zet na een aantal dagen, als de kooien dat toelaten, de ene kooi in de andere met de deurtjes open zodat ze elkaar altijd kunnen ontwijken. Sluit eventueel degene die gaat vechten "als straf" op in de kleinste kooi en probeer het de volgende dag weer totdat er niet meer gevochten wordt. Als de dieren eenmaal bij elkaar gezet worden is het verstandig dit aan het begin van de dag te doen zodat het rustig bekeken kan worden.
8
Zet nooit een vrouwtje bij twee mannetjes! Ook al zijn de mannetjes gecastreerd, ze zullen met elkaar op de vuist gaan tot de dood er op volgt. Zelfs nadat het vrouwtje verwijderd is zal de verstandhouding behoorlijk verstoord zijn waarbij het risico vrij groot is dat ze elkaar niet meer accepteren.
Gewenning Gewenning kan een paar weken duren. Sommige stelletjes zullen niet van elkaars zijde wijken, bij andere stelletjes kan het altijd een beetje kibbelen blijven terwijl ze het volgende moment weer boven op elkaar liggen te slapen. Als bij een stelletje één van de twee overlijdt, kan de overgeblevene in een behoorlijke dip raken. Let dan goed op of het dier blijft eten en ga op zoek naar een nieuwe partner!
9
Colofon Deze informatie is een uitgave van: Dierenbescherming regio Utrecht Knaag & Ko, opvangcentrum voor konijnen en knaagdieren Bezoekadres (alleen op afspraak)
Postadres:
Loes van Overeemlaan 8 3818 GZ Amersfoort Tel: 088 – 811 34 80 (Knaag & Ko)
Postbus 9420 3506 GK Utrecht
Rek.nr. 1.085.41.428 KvK Utrecht 40477858 www.knaagenko.nl
[email protected] www.dierenbescherming-utrecht.nl Tekst en vormgeving: Joke Amons, Mariëlle Stegeman, Kim Bensdorp, Petra Ferdinandus en Mieke Holtslag Illustratie voorkant: Kim Bensdorp In deze serie is ook verschenen: Konijnen, Cavia's, Tamme ratten, Degoes, Chinchilla's, Gerbils, Kleurmuizen, Dwerghamsters, Syrische en Chinese hamsters, Eetbare planten voor konijnen en knaagdieren, Giftige planten voor konijnen en knaagdieren, Vachtverzorging van konijnen en knaagdieren, Adoptieplan, Pension
Januari 2013
10
