Kleefkruid. Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid. Contactblad IVN-Raalte

Kleefkruid

Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid.

Contactblad IVN-Raalte

December 2013

jaargang 19 nummer 4

Inhoudsopgave

Colofon.................................................................................................................... 3 Voorwoord (van de redactie)................................................................................... 4 De mooie momenten van het jaar 2013, tot nu toe................................................. 5 Bijzonder................................................................................................................. 9 Overzicht knotdata 2014....................................................................................... 11 Cursus Vogelzang................................................................................................. 12 Genieten van de natuur......zonder weidevogels................................................... 13 Heb je ‘m ook van dichtbij gezien?........................................................................ 16 Foto wedstrijd: Winterlandschap in Salland.......................................................... 17 Voor de jeugd........................................................................................................ 17 Toscane................................................................................................................. 18 Kleefkruid digitaal?................................................................................................ 19 De zondagen van de Watervogel tellingen 2014................................................... 20 Geslaagde Nacht van de Nacht............................................................................ 21 Watervogeltelling 13 oktober 2013........................................................................ 22 Roofvogelseizoen 2013......................................................................................... 23 5 januari 2014 Winterwandeling Luttenberg.......................................................... 27 Zomaar de Tonderzwam........................................................................................ 28 Spreeuw: vogel van het jaar 2014........................................................................ 32 Bestuur en coördinatoren...................................................................................... 35 Programma van IVN-Raalte.................................................................................. 36

Colofon Kleefkruid Kleefkruid is het contactblad voor leden en donateurs van IVN-Raalte, Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid. Kleefkruid verschijnt 4 maal per jaar. Redactie: Marie-José van Beurden Westdorplaan 16 8101 BE Raalte. tel. 353751 [email protected]

Wil je Kleefkruid voortaan graag digitaal ontvangen?

Contacten adverteerders: Ton Schoorlemmer Torenvalk 45 8103 GJ Raalte tel. 352410 [email protected].

Mail dan naar: [email protected] Graag vermelden dat je Kleefkruid voortaan digitaal wilt ontvangen met vermelding van je: naam, adres en mailadres.

Lay-out: Jos Harink De Spinde 37 8102 LA Raalte. tel. 362944 [email protected]

Dan kunnen de gegevens genoteerd worden in de ledenadministratie.

Contributie Leden: € 15,--; jonger dan 18 jaar of tweede lid binnen een gezin: € 7,--. Contributie jeugdleden: € 7,–. Donateurs: € 10,–.

Kopij voor volgende kleefkruid inleveren vóór 15 februari 2014

Machtiging: Het bestuur vraagt leden die IVN nog geen machtiging hebben gegeven voor het automatisch overmaken van de contributie, contact op te nemen met het secretariaat. Bankrekening 35 45 71 710

bij [email protected] 3

Voorwoord (van de redactie) Fotograferen wordt steeds gemakkelijker. Maar om dit op het juiste moment te doen blijft toch nog altijd moeilijker dan gedacht. Zeker als dingen (snel) bewegen of veranderen. En wat doet zoiets nu niet in de natuur? Nu moet ik zeggen, dat bij IVN-Raalte heel wat “natuurtalent” te vinden is op dit gebied, gezien de mooie foto’s die op de redactie zijn binnengekomen naar aanleiding van de oproep in het vorige Kleefkruid. Of het nu kiekjes zijn van bijzondere planten, vlinders, vogels die net uit het ei komen of dagelijkse “natuurverschijnselen” die iedere dag weer anders zijn………. Je kunt ze allemaal terug vinden in dit Kleefkruid en op de website. Allemaal gemaakt door onze eigen natuurfotografen van IVN-Raalte…….Complimenten! Uit de foto’s blijkt weer eens, dat de natuur niet alleen nuttig is, maar ook bijzonder mooi en kleurrijk. Bij veel dingen denken we niet eens na: We vinden het bij voorbeeld vanzelfsprekend, dat het ’s ochtends licht wordt en ’s avonds donker. Iedere dag weer. Het voelt niet heel bijzonder. Maar hoe anders beleef je dit fenomeen, als je ’s ochtends heel vroeg naar je werk gaat, terwijl het nog wat donker is, de nevel over de velden hangt en je plots de zon ziet doorbreken. De stralen die langzaam de nevel doen verdwijnen en een prachtige lucht tevoorschijn toveren, geven je het gevoel dat dit zeker wèl bijzonder is. Hetzelfde verschil in gevoelswaarde zal iedereen ervaren tussen: thuis de gordijnen dicht doen als het donker wordt en de zon als een rode bal in zee zien zakken. Fijn dat iedereen steeds weer leuke artikelen en foto’s instuurt, om iedereen op de hoogte te houden van het gebeuren in onze vereniging. Het is erg plezierig om op deze manier Kleefkruid samen te stellen. De foto’s in Kleefkruid kunnen het kleurrijke van de natuur niet weergeven. Kijk daarom op de website http://www.ivn.nl/afdeling/ivn-raalte . Daar kun je Kleefkruid downloaden en de prachtige foto’s in kleur bekijken. Zeker de moeite waard!

4

Marie-José van Beurden

De mooie momenten van het jaar 2013, tot nu toe Op dit moment is het bijna winter. Er zijn geen libellen, dagvlinders en bloeiende planten meer te zien, maar de lente komt met de dag dichterbij. In het afgelopen jaar heb ik veel natuurgebieden bezocht. Aan de hand van zelf geschoten foto’s laat ik jullie de bijzonderheden zien, die in jullie achtertuin te vinden zijn. Het Boetelerveld Het Boetelerveld is een natte heide. Het gebied bestaat uit (vergraste) natte heide, vennen, extensief beheerd grasland en een blauwgrasland. In dit gebied zijn een aantal karakteristieke soorten te vinden (Gewone dopheide, Klokjesgentiaan, Heideblauwtje, Kleine zonnedauw, Boomvalk, Heikikker en nog veel meer). Landschap Overijssel heeft het afgelopen jaar bos gekapt en sloten gedempt om de grondwaterstand te verhogen . Ook zijn vennen van een leemlaag voorzien om water vast te houden, waardoor de speciale soorten betere leefomstandigheden krijgen.

Eekhoorn Waterviolier

Grote keizerlibel



Melkviooltje

5

Het Raalterwoold en ’t Reelaer In dit bosgebied, afgewisseld met kruidenrijke graslanden, mooie lanen en heringerichte waterlichamen zijn veel verschillende planten- en diersoorten te vinden. Van echte bossoorten (Gewone salomonszegel, Dalkruid, Zwarte specht en de Havik) tot kruidenrijke graslanden (Pinksterbloem of Boterbloem) met vlinders (Icarusblauwtje en het Oranjetipje) tot moerassige gebieden (Glassnijder, Dotterbloem, Watersnip en Bruine kiekendief). Een wandeling in het Raalterwoold, in combinatie met ‘t Reelaer leidt zeker tot mooie ontmoetingen.

Glassnijder

Icarusblauwtjes

Kruipend zenegroen

Klein hoefblad

Het Luttenbergerven Dit is een groot blauwgrasland, bij velen onbekend (onder Lemelerveld, boven de oude Rekoplas). Dit blauwgrasland is veel groter dan het blauwgrasland in het Boetelerveld. Dit is een zeer soortenrijk gebied, met zeer veel bijzondere planten en diersoorten. In het voorjaar zijn honderden orchideeën te aanschouwen en rond september is de Klokjesgentiaan bijna niet te missen. Bijzondere vlindersoorten zijn de Zilveren maan, het Gentiaanblauwtje en de Aardbeivlinder. Vanaf de weg zijn deze soorten te zien! 6

Met de klok mee: Klokjesgentiaan, Welriekende nachtorchis en de Zilverenmaan zittend op de Blauwe knoop Moeraswolfsklauw en Kleine zonnedauw (vleesetende plant!)

De Sallandse Heuvelrug Iedereen kent de Sallandse Heuvelrug. Wie op een zonnige, warme ochtend het gebied intrekt, heeft een grote kans om langs een zandpad op de heide zonnende Zandhagedissen te spotten. De Sallandse Heuvelrug staat vooral bekend om zijn heide, maar heeft ook zeer mooie bossen! Ook zijn vennen en hellingsveentjes aanwezig. Deze gebieden hebben een totaal andere soortensamenstelling dan de heide, omdat deze gebieden vochtiger zijn, dan de droge heide.

Mannetjes Zandhagedis

Oude eik

De Duursche Waarden Dit gebied ligt aan de IJssel, in de buurt van Wijhe. Het hele gebied is buitendijks. Dit betekent dat het gebied niet door dijken beschermd wordt. Het is een zeer afwisselend gebied: van een open ruigte, tot een prachtig vochtig bos! Vergelijk dit bos eens met de bossen op Sallandse Heuvelrug en zie de verschillen. De rivier heeft invloed op het gebied. Dit is te zien aan de flora en fauna, want zij moeten aangepast zijn aan deze steeds veranderende omstandigheden (erosie en sedimentatie).

7



Akkerwinde (links) Vijfvingerkruid (links) Uitzicht op de oude steenfabriek naast de IJssel, vanaf de uitkijktoren. (rechts)

Watervogeltellingen bij de oude Rekoplas en de Zandwinplas Hooge broek Ik help mee aan de watervogelinventarisaties, deze tellingen mogen natuurlijk niet in dit artikel ontbreken. Bij elke telling treffen we andere watervogels aan. Naast vogels worden wij rijkelijk getrakteerd op prachtige zonsondergangen en op prachtige spreeuwenzwermen. Ook plantensoorten waarderen wij, zoals de Brede wespenorchis. Deze orchidee vonden wij tijdens een van de tellingen.

Tijdens de Grote zilverreiger telling bij de oude Rekoplas

Spreeuwenzwerm boven de Zandwinplas Hooge broek

Al met al kan ik concluderen, dat wij, Raaltenaren, zeer verwend zijn. We hebben een grote diversiteit aan natuurgebieden in en rondom de gemeente Raalte (waarvan ik een zeer groot aantal niet heb benoemd!!). Onze achtertuin is mooier en diverser dan je denkt! Ralph Temmink De foto’s komen het best tot zijn recht in de digitale versie van het Kleefkruid, te vinden op onze website: www.ivn.nl/afdeling/ivn-raalte 8

Bijzonder Presentatie “Onze vogels” op 12 november 2013 “Wat van “ons” is, daar zorg je goed voor”. Vandaar dat Joop Smit zijn presentatie zo noemt. Dat vogels bijzonder zijn, dat zou hij ons die avond uitleggen en laten zien. “Ik weet dat er in de zaal veel kenners zitten, maar ik denk dat ik jullie ook nog wel wat kan leren!” Het wel en wee van de mens is onlosmakelijk verbonden met het wel en wee van plant en dier. Vogels hebben bijzondere eigenschappen ontwikkeld om de uitdagingen van het leven te doorstaan. Ze hebben longen en ademen via luchtzakken, die afwisselend in- en uit ademen. Verder hebben ze holle botten en veren, waardoor ze de lichtste dieren zijn in verhouding tot hun grootte. Vogels leven in heel verschillende biotopen. Een zeer belangrijk biotoop is het boerenland. En dan vooral de rijke weide. Joop vraagt ons hoeveel vogelsoorten in Nederland broeden. Daar komen we bij benadering niet op….. het zijn ongeveer 260 soorten! Zingen van vogels is territoriumafbakening en natuurlijk het imponeren van vrouwtjes. Wie het mooist zingt is in tel! Op beeld krijgen we de sprinkhaanzanger te zien en te horen: 1 minuut en 15 seconden laat hij zijn zang (….lijkend op het geluid van de sprinkhaan) horen. De beelden die Joop laat zien zijn een mix van eigen beelden en wat hij opzoekt op internet. Op internet vond hij bv. de beelden van miljoenen spreeuwen die ’s avonds boven Rome in wolken door de lucht vliegen. En toch vliegen ze niet tegen elkaar aan……De spreeuw let namelijk op 3 à 4 vogels in zijn buurt, waardoor ze niet tegen elkaar aan vliegen. Door hun bewegingen in grote wolken wordt bijna geen spreeuw gepakt door de geelpootmeeuw of slechtvalk, die de wolk binnen komt vliegen. Het is een prachtig gezicht! De slechtvalk kan met een snelheid van zo’n 350 km/u in duikvlucht naar beneden, en druipt af zonder spreeuw. Zwermen en groepsvorming zijn bescherming. Waarom de spreeuwen dit vóór het slapen doen is niet duidelijk. Waar alle aanwezigen met bewondering naar keken waren beelden van de specht die zijn jong voedt. Wat druipt daar toch langs de boomstam??? Joop had het geluk dit tafereel te kunnen vastleggen. Ouder specht kwam aanvliegen met een ei. Hij breekt dit en voedt zijn jong met eiwit. In het volgende shot zie je het eigeel over de rug van de specht weglopen….. 9

En wisten jullie – vraagt Joop ons – dat vogels niet in het nest poepen? Hij laat zien wat er gebeurt. We kijken naar een vogeljong op een nest: het vogeltje draait zijn achterste naar de camera en zodra de ontlasting naar buiten komt vangt de ouder dit op en brengt het weg. Hoe dit kan? Er komt een soort vliesje om de ontlasting, het lijkt net een wit vlokje wat hij opvangt. Als afsluiting kijken we naar beelden van de Jan-van-Gent: een kustvogel. Ze duiken op spectaculaire wijze naar vis en doen dat met een snelheid van 100 km/ uur. Het lijken wel hagelstenen die uit de lucht komen vallen… We zouden nog wel uren willen blijven kijken . Wat de presentatie bijzonder maakt is dat Joop op een leuke manier bij de beelden ook de kenmerken van de vogels benoemt. Zijn enthousiasme en verwondering over vogels brengt hij op ons over. “ en daarom zijn vogels zo bijzonder”. We zijn het met Joop eens. We hebben genoten. Ine Kappert Sprinkhaanzanger (Acrocephalus naevia) Orde : Zangvogels (Passeriformes) Familie : Zangers (Sylviidae) Lengte : 12 tot 14 cm Geluid : Lijkt op dat van de sprinkhaan Biotoop : Moeras, struiken, meren Periode : Zomergast Aantal broedparen: Bijna 10.000 (lichte toename)

Kenmerken o De bovenzijde is bruin met donkere strepen o De onderzijde is vaalwit o De flanken zijn lichtbruin o De staart is afgerond Omschrijving De sprinkhaanzanger is een onopvallend gekleurde vogel die het best te herkennen is aan de zang:een monotone triller die vooral in de schemering te horen is. Hoewel de vogel zich meestal onopvallend door dicht struikgewas beweegt, laat het mannetje zijn zang horen vanaf een open zangpost. De staart van de sprinkhaanzanger is afgerond en enigszins getrapt. De veren van de vleugels zijn donker met brede, bruine randen, zodat met gesloten vleugels een patroon van donkere strepen ontstaat. Het voedsel van de sprinkhaanzanger bestaat uit verschillende soorten insecten, insectenlarven en spinnen. Het nest wordt gebouwd van bladeren en gras en bevindt zich vlak boven de grond. 10

Overzicht knotdata 2014 IVN-Raalte Werkgroep Landschapsonderhoud Knotten

2014 Familie Adres/Locatie Telefoon 4 januari 2014

Walraven

Witteveensweg 25 Heeten

0572 381415

1 februari 2014

Nijenhuis

Keizersweg 1

0572 352746

Wijhe

1 maart 2014 Ex Knapenveldsweg Raalte 026 4438067 Mevr. Ex 0572 351990 29 maart Reserve, info komt zo nodig later!

Kapavond!: Informatie volgt later Dick Boersma Jos Tutert

0572 363937 06 48426227 0572 357907 06 48571742

11

Cursus Vogelzang Wie niet het verschil hoort tussen het gezang van een koolmees, pimpelmees of heggemus kan dit jaar weer bij IVN-Raalte terecht. De werkgroep Vogelzang organiseert volgend voorjaar de cursus Vogelzang. De acht weken durende cursus wordt gehouden in de maanden maart en april. De cursussen worden bij voldoende deelname gegeven op dinsdag en zaterdagochtend. De startdata zijn dinsdag 4 en zaterdag 8 maart 2014. De wandelingen duren van 09.00 uur tot ca. 10.15 uur en de locaties zijn de bossen van het Relaer en andere vogelrijke gebieden rondom Raalte. De kosten bedragen voor leden € 7,50 en voor niet-leden € 15,-- p.p. Aanmelden kan bij Louis Slurink, tel. 0572-392124 email: [email protected] of bij Agnes Walraven email: [email protected]

Opgeven voor 10 februari.

Vermeld vooral de dag waarop je de cursus wilt volgen. Agnes Walraven

12

Genieten van de natuur......zonder weidevogels Over de Sallandse weidevogels valt in december weinig nieuws te vertellen. Deze zitten namelijk een stuk zuidelijker en overwinteren in Frankrijk, Spanje en zelfs in delen van Afrika en zullen hier ook nog wel even blijven. Pas eind februari , wanneer de dagen weer wat langer worden en de temperatuur langzaam stijgt, zullen de eerste weidevogels zich weer laten zien. We moeten nog even geduld hebben. Toch zit ik deze “weidevogelloze” periode niet stil en geniet ik volop van de natuur om mij heen. Hoewel de winter altijd nat, koud en kaal is, heeft hij ook zeker zijn bijzonderheden.

Hoog water in de IJssel. Foto Rick Wijnberg

Zo moest ik half november op bezoek bij een boer in Marle om nieuwe pakketten weidevogelbeheer te bespreken. Zo ben ik

met het pontje van Wijhe naar Marle gegaan. Aangekomen op de Loswal in Wijhe verbaasde ik mij over de hoge waterstand. Volgens de pontbaas scheelde het nog maar zo`n 5 cm of hij kon niet meer varen. Een voorbijgaande fietser was al flink aan het mopperen, omdat hij door een flinke plas water moest om de pont te kunnen bereiken. Wat deze fietser als hinderlijk ervoer, was voor mij volop genieten. Met uitzicht op de volledig ondergelopen uiterwaarden met een stralend zonnetje genoot ik van mijn overtocht. Daar waar in het voorjaar vele kieviten en grutto`s in de uiterwaarden zitten, telde ik nu alleen maar ganzen die door een voorbijvarend schip met honderden tegelijk en met een hoop kabaal het luchtruim kozen. Werkelijk een spetterend gezicht! Zelfs thuis geniet ik volop van de natuur. Op de voedertafel in mijn achtertuin is het soms vechten wie de baas is. Aan vogels geen gebrek. Merels, vinken, groenlingen, mussen noem het maar op. Ook het tamme roodborstje en de winterkoning komen met enige regelmaat een kijkje nemen. Vorige week was ik zelfs getuige van drie Vlaamse gaaien, die een bezoek brachten aan mijn voeder tafel. Met hun verenpatroon blijven het voor mij bijzondere vogels. De overige vogels waren hier niet blij mee en hielden zich ver uit mijn tuin. Net als wanneer een van onze buurkatten een bezoek brengt aan onze tuin. Een witte, een gelapte, de gestreepte of die egaal zwarte…. Ik krijg ze maar niet uit mijn tuin. 13

Andere mooie momenten van deze periode zijn de mistige nachten.

Mistige ochtend. Foto Rick Wijnberg

Door mijn wisselende diensten in het ziekenhuis in Zwolle, keer ik regelmatig net tijdens zonsopgang richting huis.

Opkomende zon Laag Zuthem. foto Rick Wijnberg

14

Bij mistige dagen, neem ik dan altijd de binnendoor weg via Laag-Zuthem en met mijn camera in de aanslag geniet ik van het mysterieuze dromerige landschap om mij heen. Ik kan uren in de mist vertoeven! Voor je het weet is het dan alweer maart en wachten wij vol spanning op het eerste kievitsei. Nu eerst nog even geduld…..

Zonnestralen in de mist . Foto Rick Wijnberg

Rick Wijnberg Coördinator Werkgroep Weidevogel

15

Heb je ‘m ook van dichtbij gezien?

Vogelspotters uit heel Nederland waren in Zwolle om de zeldzame Sperweruil te spotten. Ronnie Walraven en Jos Harink waren ook van de partij.

Foto Frank Coenjaerts

16

Foto wedstrijd: Winterlandschap in Salland Zou er sneeuw liggen op zondag 5 januari 2014, als de jaarlijkse winterwandeling in Luttenberg weer door IVN-Raalte en de Laarman wordt georganiseerd? We zullen het moeten afwachten. Maar winter wordt het vast wel… Maak tijdens deze wandeling of op een ander moment een mooie winterkiek en stuur hem vóór 15 februari naar de redactie: [email protected] Wie maakt de mooiste winterkiek in Salland ?

Voor de jeugd Hoe maken vuurvliegjes het lampje in hun lijf aan? Volwassen vuurvliegjes hebben vleugels. Maar eigenlijk zijn het geen vliegjes, maar kevers. Eigenlijk heten vuurvliegjes ook helemaal geen vuurvliegjes, maar glimwormen. En weet je waarom ze licht maken? De volwassen dieren gebruiken het licht om elkaar te vinden en paartjes te vormen. Hoe het komt dat vuurvliegjes, die dus eigenlijk glimwormen heten, licht geven is best een ingewikkeld verhaal. Het heeft alles te maken met een soort chemische reactie die in het lichaam van deze beestjes plaatsvindt. In het lichaam van een vuurvliegje zitten allerlei stoffen die licht kunnen afgeven. Deze stoffen reageren op zuurstof. Als het zuurstofgehalte goed is, dan geven de stoffen in het lichaam licht af. Bijzonder hè ? Een van de stoffen die in het lichaam van een vuurvliegje zit en licht afgeeft heet luciferase, wat van het woord lucifer komt. En een lucifer maakt natuurlijk ook licht. 17

Toscane foto’s: Jeroen Willemsen Dit jaar 2 weken naar Italië geweest, naar zuidelijk Toscane, op een geweldig mooi en rustig vakantiepark met veel ruimte rondom het huisje. In een boom in “ons” tuintje waren 2 putters onophoudelijk bezig met voer halen, op de uitkijk zitten en zingen. Er zat overduidelijk een nest met jongen in dat boompje. Ondanks het warme weer ging ik er vaak op uit om een mooie wandeling te maken net buiten de camping. In drie minuten was ik al volop in de natuur en zo heb ik in de loop van de week diverse mooie waarnemingen kunnen doen. Zoals een paar keer de zomertortel. Ook op de foto maar erg ver af. Net als de kleine zilverreiger en de wielewaal! De bijeneter heb ik zelfs redelijk vaak waargenomen, waardoor ik die ook mooi op de foto heb gekregen. Ook was er een soort van waterreservoir, omheind met hekwerk, waar 2 dodaars huisden. Maar reken er maar niet op dat die zich makkelijk laten fotograferen! Ik heb soms wel een half uur om die grote vijver gelopen om een mooie foto te maken, maar was ik links dan waren zij rechts. Was ik rechts dan waren zij links. Maar wel het uitbundige gesnater kunnen horen, zie hiervoor bijvoorbeeld het geluid bij http://www.vogelvisie.nl/. En vooruit, een redelijk gelukte foto: dodaars op het nest. Nee, dan zijn bloemen makkelijker te fotograferen. Of libellen, of vlinders. Met wat hulp van internet denk ik de namen van de gefotografeerde libellen en vlinders te hebben gevonden.

18

De koninginnepage

De blauwe ijsvogelvlinder

De vuurlibel

De zuidelijke oeverlibel Toscane vonden we echt een zeer mooi deel van Italië, schilderachtig mooi zou ik het willen noemen. Met prachtige steden en stadjes, sfeervolle dorpen en een fantastisch mooi landschap waar het mooi wandelen is. Jeroen Willemsen

Kleefkruid digitaal? Willen jullie Kleefkruid voortaan ook digitaal ontvangen? Mail dan naar: [email protected] Graag vermelden dat je Kleefkruid voortaan digitaal wilt ontvangen met vermelding van je naam, adres en mailadres. Dan kunnen de gegevens genoteerd worden in de ledenadministratie. 19

De zondagen van de Watervogel tellingen 2014 December Januari Februari Maart Maart April April Mei Mei Juni Juli Juli Augustus September Oktober November December

15 19 16 6 16 13 20 4 18 15 6 13 17 14 12 16 14

watervogeltelling en ganzen-/zwanentelling midwintertelling +ganzen-/zwanentelling watervogeltelling + ganzen-/zwanentelling scholekstertelling watervogeltelling watervogeltelling scholekster / regenwulptelling slaapplaatstelling scholekster / regenwulptelling watervogeltelling watervogeltelling regenwulptelling watervogeltelling watervogeltelling watervogeltelling watervogeltelling watervogeltelling watervogeltelling

Ivn-ers die een telling mee willen maken kunnen met mij contact opnemen Mail : [email protected] Tel. :0572354750

o o

Doe mee met de tuinvogeltelling op 18 en 19 januari! Je kunt je nu al inschrijven. Binnenkort kunt u zich weer opgeven voor de cursus vogelzang ( zie elders in dit blad) Acht weken lang, één dag per week, zo’n 5 kwartier relaxed wandelen in de buurt en genieten van vogelzang! Gezellig, leerzaam en relaxed!

20

Geslaagde Nacht van de Nacht Zaterdag 26 oktober 2013 was de tweede editie van de Nacht van de Nacht, georganiseerd door IVN-Raalte, om de schoonheid van de nacht te benadrukken en aandacht te vragen voor lichtvervuiling en de gevolgen hiervan voor mens en natuur. Een werkgroep had alles perfect voorbereid. Als locatie was dit keer het bos van Landgoed Groot Zwaaftink gekozen, waar men kon starten tussen 19.00 en 21.00 uur. De route was heel afwisselend en met kleine waxinelichtjes (in mooi uitgesneden pompoenen) op enkele punten gemarkeerd. En was het het vorig jaar bitter koud en gedeeltelijk bewolkt………nu hadden we een mooie heldere avond, met veel sterren aan de hemel en een temperatuur, die zo maar van een zomeravond kon zijn. Bij het startpunt: de schuur van landgoed Groot Zwaaftink, kon men onder het genot van een kopje koffie of fris horen, met welke groep en welke gidsen /begeleiders men op pad zou gaan. Zonder zaklamp en alleen gebruik makend van onze zintuigen. De meeste mensen namen voor de eerste keer deel en waren erg nieuwsgierig wat hun te wachten stond……………. Eenmaal buiten, las de gids een gedicht voor en konden de ogen even aan het donker wennen: Wintertijd: Nacht van de Nacht Vannacht Wordt niet alleen de klok Een uur teruggezet Vannacht Liggen we niet alleen Een uur langer in bed Vannacht Wordt de natuur Tot haar essentie teruggebracht Omdat vannacht -heeft men bedachtDe Nacht is van de Nacht

Daarna dook men het donkere bos in om de geheimen van de nacht te ontdekken. Er werd uitleg gegeven over de sterren en een mooi verhaal verteld op een plek die zo donker was, dat men de verhalenverteller met moeite kon onderscheiden. Ook werd tast, smaak en reuk getest. Af en toe werd stil gestaan om te ontdekken, welke geluiden er nog te horen waren en welk licht er hier nog te zien was. Een grote stal in de verte was een goed voorbeeld van lichtvervuiling, die zeker vanuit het donkere bos goed te zien was. Maar tot onze verrassing zagen we behalve sterren, ook nog andere natuurlijke lichtjes: langs de hele wetering 21

zaten vuurvliegjes, die om toerbeurt oplichtten, waardoor het net kleine knipperlichtjes leken. Ondanks dat de opkomst niet zo groot was als het vorig jaar, was het zeker een zeer geslaagde avond. Marie-José van Beurden

Watervogeltelling 13 oktober 2013

Rekoplas

Krieghuusbeltenplas

Hogebroeksplas:

Kuifeend 52 28 Tafeleend 2 Fuut 4 4 4 meerkoet 6 52 40 Wilde eend 32 20 grauwe gans 320 slobeend 1 knobbelzwaan 1 reiger 1 kievit 340 aalscholver 4 kokmeeuw 112 canadese gans 4 nijlgans 20

Ronnie Walraven

22

Roofvogelseizoen 2013 slecht…… maar bijzonder interessant

Foto’s: Sjaak Bruggeman

Ook het afgelopen seizoen hebben we ons uitgeleefd in het opsporen en controleren van roofvogelnesten; altijd een enerverende bezigheid die nooit verveelt want elk jaar is anders. De meeste waarnemers zijn inmiddels zover dat ze een slecht jaar óók interessant vinden. In het verleden waren het toch vaak de aantallen die er toe deden, maar biologisch is dat niet waar we in geïnteresseerd zijn. Veel of weinig maakt niet uit. Waarom de aantallen jaar op jaar schommelen, waarom de broedresultaten uiteenlopen, dat is waar het om gaat. 2013 was een uitgesproken slecht jaar, maar wel bijzonder interessant: o een late start van paren o veel paren die zich gedeisd hielden en geen eieren legden o kleine legsels o uitval onder nestjongen o hoge predatiecijfers o dat alles in de hekgolf van een beroerd voedselaanbod (zowel vogels als muizen en insecten). Van een drietal mislukte broedgevallen volgt hier een kort relaas: Nestkaart Buizerd 02870 Geval van kainisme* Nestbezoeken Broedstadium Opmerkingen 14 april 11 uur 21 april 11 uur

Nest klaar - geen ouders 1 Ouder aanwezig - 2 eieren

Geen prooi op nest 52x42mm, 52x41mm 1 verse mol

21 april 2013 Buizerdnest met 2 eieren en verse mol

21 april – 19 mei Broedduur 35/ 36 dg. Nest in deze periode niet bezocht 19 mei 10 uur 2 ouders boven - 2 jongen! 1 dag oud, 2e komt net uit! Geen prooi aanwezig 23

19 mei 2013 Buizerdnest: 2e jong komt net uit het ei

2 juni 10 uur

1 ouder boven 1 jong, dag 15

Kainisme 2e jong, dag 14 - geen prooi aanwezig

2 juni 2013 Buizerdnest: Het sterkste jong overleeft

09 juni 11 uur 16 juni 10 uur 23 juni 9 uur 29 juni 16 uur

1 ouder boven 1 jong, dag 22 1 ouder boven 1 jong, dag 29 1 ouder boven 1 jong, dag 36 1 ouder boven 1 jong, dag 42

geen prooi aanwezig 1 verse mol en resten van mol 3 resten van mollen 4 resten van mollen – klaar om uit te vliegen

29 juni 2013 Buizerdnest: Klaar om uit te vliegen (42 dagen)

24

*Kainisme is het verschijnsel bij (roof-)vogels waarbij het oudste jong doelbewust op het jongste inhakt om het te doden en op te eten. De reden daarvan is om te overleven bij gebrek aan voedsel. Nestkaart Torenvalk 03040 Oorzaak mislukking: predatie* Nestbezoeken Broedstadium Opmerkingen 14 mei 10 uur 31 mei 10 uur

4 bebroede eieren 4 bebroede eieren

2 ouders 2 ouders

31 mei 2013 Torenvalknest: 4 Bebroede torenvalk eieren

7 juni 20 uur 2 bebroede eieren,1 jong 1 jong komt net uit, dag1, dag 0 – 1 ouder 14 juni 14 uur 4 jongen dag 8,dag 7, dag 6, dag 6 – volle kropjes – 1 ouder 14 juni 2013 Torenvalknest: 4 Jongen met volle kropjes

28 juni 14 uur mislukt, 4 jongen geroofd Predatie vermoedelijk door een havik Predatie* Er is sprake van predatie als een natuurlijke vijand / roofdier een prooidier vangt, doodt en opeet. Buiten een havik heeft de torenvalk hier niet veel te vrezen van predatoren omdat de kast op een ijzeren paal is bevestigd en niet toegankelijk is voor marterachtigen. (Een havikpaartje heeft op 300m afstand op dat moment 3 grote jongen.) 25

Nestkaart Wespendief 02310 Oorzaak mislukking: predatie Nestbezoeken Broedstadium Opmerkingen 11 mei 11 uur 1 ouder in omgeving – geen nest gevonden 19 mei 10 uur 2 ouders in omgeving – geen nest gevonden 08 juni 10 uur 1 ouder in omgeving – geen nest gevonden 12 juni 15 uur 2 bebroede eieren nest gevonden – ouder vliegt af

12 juni 2013 Wespendiefnest: 2 Goudbruine eieren

05 juli 9 uur 2 bebroede eieren ouder vliegt af - nog geen jongen 26 juli 9 uur mislukt, jongen geroofd raatfragmenten gewone & Duitse wesp 6 á 7 cm

26 juli 2013 Wespendiefnest: leeg nest met raat en slagpennetjes

Predatie Op het nest lagen verschillende slagpennetjes, net uit de bloedspoel komend en zo’n 8 mm lang. Op het nest lag vers loof. Uit berekening kan worden vastgesteld dat de jongen op 7 juli zijn uitgekomen en op 24 juli zijn gepredeerd (< 1dg >). Gezien de hoeveelheid slagpennetjes heeft er op het nest een stevige worsteling (2x) plaatsgevonden. Een marterachtige zou zijn prooi eerder doodbijten. De 26

predator is vermoedelijk een havik geweest. Zoals gezegd was 2013 een uitgesproken slecht jaar maar wel bijzonder interessant. Van alle waargenomen nesten heb ik het broedproces van 3 roofvogelsoorten van heel dichtbij kunnen zien en er informatie over kunnen verzamelen. De balans: 8 eieren - 8 jonkies - 7 gedood - Het buizerdjong geboren op zaterdag 18 mei is als enige succesvol uitgevlogen. Ondanks zijn hoge uitvlieggewicht wacht hem nog een moeilijke tijd, omdat de winter voor de deur staat. En in de winterperiode gaat het alleen maar om overleven. Sjaak Bruggeman Coördinator Werkgroep Roofvogels Hier een mooie omschrijving van kainisme in het Zuid-Afrikaans: *Kainisme is die verskynsel, wat veral by voëls voorkom, dat ouer kuikens die jonger kuikens in die broeisel doelbewus doodmaak of uit die nes skop.

5 januari 2014 Winterwandeling Luttenberg

Traditioneel wordt rond de jaarwisseling een winterwandeling georganiseerd door IVN-Raalte en Museum “De Laarman” te Luttenberg. De wandelingen zijn ook geschikt voor Nordic Walkers. Voor de 18e keer wordt door IVN. en het museum samengewerkt om de deelnemers een mooie wandeltocht aan te bieden en voor een goede start en ontvangst te zorgen. Ook de geopende kaarsenmakerij en smederij worden in het geheel betrokken. Als datum is gekozen voor 5 januari 2014. Het thema voor deze wandeling is ‘Veelzijdig Luttenberg’. Lekker uitwaaien na alle feestdagen is het credo. Voor degenen, die graag een flinke wandeling maken is een route uitgezet van ongeveer 12 of 18 km. Deze zeer afwisselende route gaat over smalle wegen, zandwegen en door natuurgebied “De Luttenberg”. 27

Voor wie er even tussenuit wil, of met kinderen of een groep wil wandelen, kan de korte route (ongeveer 7 km) een aanrader zijn. Ook deze route is zeer afwisselend. In alle routebeschrijvingen zijn natuur- en omgevingswetenswaardigheden vermeld. Voor alle wandelaars zijn onderweg op een aardige locatie de vrijwilligers van “De Laarman” aanwezig om voor de deelnemers chocolademelk of koffie in te schenken. Kortom: een uitgelezen gelegenheid om de (waterdichte) wandelschoenen aan te trekken en er opuit te gaan! Tussen 10.00 en 14.00 uur is het mogelijk te starten vanaf Museum “de Laarman”, Butzelaarstraat 60 te Luttenberg. Voor de routebeschrijvingen incl. een consumptie onderweg wordt een kleine vergoeding gevraagd. Na afloop van de wandeling kunt u in het museum en kaarsenmakerij bij “De Laarman” genieten van een kop heerlijke erwtensoep of een drankje. Bovendien is het de laatste dag van Expo: Ruilverkaveling en agrarische onderwijs in Salland (1 november t/m 5 januari) En weer of geen weer, het gaat door!

Jeanne de Vries

Zomaar de Tonderzwam... …het gebeurt vaker, - en zeker in de paddenstoelentijd, - dat mensen mij bellen, of e-mailen om te vertellen en te vragen wat men zoal gezien heeft aan paddenstoelen. Zo ook Cees Cannegieter. Maar die doet dat nét ietsje anders: die komt persoonlijk aan de deur met een foto afdruk om te tonen wat hij ergens onderweg heeft gezien. En in dit geval gaat het om een oude, dode boom die van onder tot boven vol zat met Tonderzwammen… “of ik misschien weet wat dat zijn”, en dan met een stille hint naar het feit dat ik er wel eens stukjes over schreef… vond hij leuk… (!)’. Nu ja, wat doe je dan… je gaat er eens voor zitten en bedenkt wat je nu van één zo’n soort allemaal kunt vertellen. Nou… dat valt mee. Om te beginnen: hoe komt zo’n ding aan z’n aparte naam. In het Latijn heet hij deftig ‘Fomes fomentarius’, dat zegt nog niet zoveel, maar Tónderzwam… heeft dat misschien iets te maken met donder en bliksem, iets van Thor de dondergod? Of in ieder geval vuur? Ja, dat laatste… daar heeft het volgens de overlevering mee te maken, …en ergens moet er ook een Chinees in het spel geweest zijn, want we kennen ook Tondel, 28

wat gebruikt werd om vuur te maken (tondel is ook een tamelijk onbekend woord voor lont). Er zijn meer zwammen die in verband gebracht worden met vuur, zoals bijvoorbeeld de Vuurzwam, die wel wat op de Tonderzwam lijkt. Maar die werd niet zozeer gebruikt om vuur te maken, maar om het vuur gaande kon houden, omdat die heel lang bleef nasmeulen. Ook is bekend dat mensen bepaalde zwammen bij zich droegen; denk aan Ushi, de oer mens, die in een oude gletsjer is gevonden en gedroogde paddenstoelen bij zich droeg… om vuur mee te maken wordt vaak gezegd. Maar daarvoor moet de zwam eerst geprepareerd zijn, een langdurig proces. Nee, in dat geval ging het vermoedelijk om een pelgrim die vanuit het verre oosten kwam; dáár bij de (vooral) Chinezen is een familielid van de Tonderzwam al sinds tijden aangemerkt als heilige paddenstoel: de Gesteelde Lakzwam – Ganoderma lucidum. Chinezen plachten die op het lichaam bij zich te dragen. Tegenwoordig wordt die zeldzame zwam veel gebruikt in kerststukjes en zo… bossen worden er letterlijk voor geplunderd… Maar die Tonderzwam nu… hoe zit het daar nu mee? Wel, ook die zwam zal stellig wel gebruikt zijn als brandstof, maar op zeker moment zal iemand helder opgemerkt hebben dat die wel heel makkelijk ontbrandt, vooral eigenlijk het poeder wat een gedroogde zwam verstrooit. Dat is makkelijk vast te stellen als zo’n zwam wordt doorgezaagd: het binnenste is een taaie, maar ook zeemleerachtige bruine massa, die makkelijk tot poeder overgaat, vooral als je er op klopt. En dáár gaat het nu om, want door het binnenste er letterlijk uit te kloppen kon dat poeder in een buideltje verzameld worden, en op het gewenste moment gebruikt worden om vuur te maken. Dat ging als volgt: een beetje van dat poeder werd genomen en vervolgens werd er van dichtbij een vonk naartoe geslagen door middel van een stuk ijzer (mes) en een vuursteen. Als vervolgens die tondel begon te roken werd er voorzichtig tegen geblazen en droge grasjes bij gehouden. Wanneer die vervolgens vlam hadden gevat, konden er kleine droge takjes bij gedaan worden, en zodoende werd langzaam een vuurtje gestookt. Mensen beseften al spoedig dat het uitgeklopte materiaal ook voor andere doeleinden bruikbaar moest zijn (..er werd niets weggegooid!); het overblijvende materiaal voelde aangenaam zacht en droog aan. Men schilde dat in dunne plakjes, en er wordt verteld dat er wel kledingstukjes van werden gemaakt door de plakjes aan elkaar te naaien. Onder andere vestjes, maar ook het 29

beroemde hoedje van Robin Hood zou ervan gemaakt zijn. Wat het nut daarvan zou zijn geweest, kan ik eerlijk gezegd niet bedenken, want het spul absorbeert vocht als het beste keukenpapier, dus binnen de kortste keren was je hoedje waardeloos. Later werd dat absorberend vermogen op een verrassende andere manier aangewend,.. maar dat vertel ik straks… Denk je eens in, verbandmiddelen bestonden in die tijd nog niet, en ‘textiel’ (als ik het zo mag noemen) was daar te kostbaar voor. Maar men ontdekte alras dat het droge spul een uitstekend bloedstelpend vermogen had, en veel later, tijdens de Amerikaanse burgeroorlog, bleek dat wonden ingepakt met dat spul, veel sneller genazen, en veel minder de neiging hadden om te gaan etteren. Nu ja, diezelfde Chinezen wisten dat al duizenden jaren daarvoor, maar die kennis was hier in het westen verloren gegaan en pas veel, veel later herontdekt. Niet zo gek hoor, als je bedenkt dat er veel geneesmiddelen worden gemaakt uit paddenstoelen (lees: schimmels), zoals bijvoorbeeld penicilline. Zo wordt er ook een kanker bestrijdend middel gemaakt met behulp van de Reuzendikhoed. Tegenwoordig worden veel van die verbandmiddelen synthetisch vervaardigd, dus langzamerhand raakte het lapje van de Tonderzwam in onbruik… hoewel..? In het begin van de jaren 1900 was (vooral in Engeland) het sportvissen in zwang geraakt, en voor de rijkere mensen vooral het zogenaamde ‘vliegvissen’. Men wikkelde nekveertjes van een haan om een haakje, waardoor de haartjes uiteen gingen staan, en zodoende op een vlieg ging lijken. En met behulp van een speciale hengel en een heel speciaal geprepareerde lijn, kon die ‘kunst’vlieg met -alweer- een speciale techniek onverzwaard op zekere afstand op het wateroppervlak gezet worden, waar dat bleef drijven om zodoende forellen te verleiden toe te happen. Een elitesport in die dagen, want forellen mochten alleen door vermogende mensen ‘bejaagd’ worden. Maar wat nu als zo’n kostbaar vervaardigd vliegje was gepakt? Het was dan meteen doorweekt en bedekt met vis-slijm, kon daardoor niet meer drijven en was alleen met de grootste moeite weer droog en bruikbaar te krijgen. Kijk, en dáar kwam nu dat droge lapje weer van pas. Want tot die vermogende mensen behoorden natuurlijk ook de artsen, en die kenden het absorberend vermogen ervan; even flink het vliegje in water schoonspoelen, tussen dat lapje drukken waardoor het weer droog werd en met een oliefilmpje kon het weer gebruikt worden om verder te vissen. Men is het toen ‘Amadou’ gaan noemen… zoek maar op: http://en.wikipedia.org/wiki/Amadou. Toen de tondel in gebruik was, was de Tonderzwam een heel algemeen voorkomende zwam, maar toen in de jaren 50, 60, 70 van de vorige eeuw de aanharkwoede in de bossen heerste, bleef er praktisch geen dood hout in de bossen en velden achter, waardoor de Tonderzwam steeds zeldzamer werd. Zodanig zelfs dat sportvissers voor een lapje van luttele decimeters tientallen guldens moesten neertellen... ik heb nog steeds hier of daar zo'n stukje… 30

Maar sinds de jaren negentig, na de toenmalige desastreuze stormen, kwam men tot het besef dat het beter was om dat dode hout in het bos te laten voor de diversiteit in de natuur (en natuurlijk omdat dat makkelijker en goedkoper was). En het gevolg was dat de Tonderzwam een come-back maakte, maar - heel opmerkelijkvooral op Berken, terwijl de zwam voorheen voornamelijk op Beuken voorkwam. Momenteel is de zwam weer zó algemeen dat je hem weer overal kunt bewonderen: die harde, hoefvormige knoest op dode stammen (het is geen primaire parasiet). Het is een meerjarige zwam; dat wil zeggen dat de zwam elk jaar op het oude vruchtlichaam een nieuwe groeilaag maakt, teneinde zijn sporen te kunnen verspreiden. Die sporen moeten recht onder uit de zwam kunnen vallen, waardoor de zwam zijn onderkant altijd naar de as van de aarde zal proberen te richten… we noemen dat met een deftig woord ‘geotropie’. Vaak is dat zichtbaar als een stam is omgevallen, waarop een zwam groeide. Wanneer het jaar daarop een nieuwe vruchtlaag wordt gevormd, zal dat haaks op de vorige gebeuren, waardoor merkwaardige klonten kunnen ontstaan en zelfs verschijningsvormen, waarin de oorspronkelijke zwam nauwelijks meer is te herkennen.

Pfff… een heel verhaal, als je er ‘even’ voor gaat zitten, maar dan weten we er tenminste nu alles van… of toch niet? Is er nóg meer? Ja, want de mooie, witte onderkant van de zwam, die de vruchtlaag met gaatjes vormt, is tamelijk kwetsbaar; als die beschadigd raakt, dan wordt zo’n plek snel bruin. En dat blijft lang zichtbaar. Artiesten hadden snel ontdekt, dat als men dat laagje met een scherp puntje bewerkt, er leuke (blijvende) tekeningen konden worden gemaakt. En zodoende zijn prachtige kunstwerkjes ontstaan, die op veilingen aanzienlijke bedragen opbrengen! Ze worden artist fungus of artists conks 31

genoemd… ook dat is op te zoeken: http://blog.modernmechanix.com/artist-engraves-pictures-on-fungus-as-novel-hobby. Nu tenslotte: naar menselijke begrippen heeft zo’n zwam een ‘taak’ in de natuur: het breekt het dode materiaal af. En wanneer ook de zwam weer te gronde gaat, worden de bouwstoffen van boom en zwam terug gegeven aan de natuur en dienen dan als vruchtbare voedingsbodem voor nieuwe, gezonde organismen. En daarmee is de kringloop weer rond… niets mag verloren gaan… kunnen we nog wat van leren, want…? Ik stop ermee… wie nóg meer wil weten moet maar eens mee gaan met zo’n paddenstoelengek; er zijn in Nederland zo’n vijfduizend soorten paddenstoelen waargenomen en van veel van die soorten kunnen ze een dergelijk verhaal vertellen, dus dan kun je nog wel even voort… Met vriendelijke groet,



André Houter

Spreeuw: vogel van het jaar 2014 De vogel van het jaar 2014 is .. de spreeuw! De spreeuw is een vogel van stad en land, hij is het schoffie. Wie kent niet de spreeuw? Een lawaaierige flierefluiter, die als een vrolijke vagebond door onze straten zwiert. De spreeuw leeft een gedeelte van het jaar in een grote groep, een grote spreeuwenzwerm, waar zich twee spreeuwen uit losmaken, samen een nest bouwen, eieren leggen, jongen opvoeden, en uiteindelijk vliegen de jongen uit en voegen zich weer bij een zwerm. De spreeuw is een opportunist, eet alles, van pier tot kers, van mais tot mier, ga zo maar door. De grote Jac.P.Thijsse heeft zijn ex libris gemaakt met spreeuwen afbeeldingen erop .De grootte van de spreeuw is 20,5 tot 22,5 centimeter, het is een vogel met een vrij lange, puntige snavel, plat voorhoofd, korte staart, in de vlucht driehoekige vleugels, overwegend zwartachtig, met groen/paarse gloed, variabel wit gevlekt, in de vlucht ook glijpauzes. De spreeuwen zijn opgeruimd en hebben een onbezorgd karakter. Met een gemiddelde levensverwachting van nog geen anderhalf jaar heeft de spreeuw weinig reden om zonder zorgen door het leven te gaan. Het 32

oorspronkelijke verspreidingsgebied van de spreeuw omvat Europa en grote delen van West en centraal Azië, met uitzondering van Spanje /Portugal, Corsica, Sardinië en Sicilië. Wanneer je hem hoort zingen klappert hij heel druk met de vleugels, ondertussen van allerlei soort geluiden makend van kraai tot fietsbel: het is een goed imitator. Om bij Europa te blijven voorlopig: het broedgebied van de spreeuwen omvat ons hele continent. Zelfs in de oudheid, begin van de jaartelling, hadden de Romeinen en later Karel de Grote en lang daarvoor nog de Grieken de spreeuwen potten, waar ze naar behoefte de vet gemeste jongen uithaalden om op te eten . De broedtijd valt tussen april en augustus, waarna ze weer grote groepen vormen met de Noorse en Poolse spreeuwen. De zang is zoals gezegd raspend, klikkende geluiden zijn normaal en verder een chaotische zang van keelgeluiden en kleine schreeuwtjes, fluitend. Het is een jaarvogel, voor een deel overwinterend in West- Europa, dus een doortrekker in de winter en terug komend in het voorjaar naar hun broedgebieden .Er zijn meer soorten spreeuwen b.v.: de roze spreeuw, maar ook de zwarte spreeuw, deze laatste soort komt hier in Nederland niet voor en ze hebben ook geen overlappingen van hun broedgebieden. De oorspronkelijke gebieden waar de spreeuw zich het meest thuis voelt en tot broeden overgaat zijn bosrijke terreinen, afgewisseld met grazige groene vlaktes . Dit soort terreinen vind je door heel Europa tot in de steden toe. In een dicht bos of boven de boomgrens zal men de spreeuw weinig aantreffen, wel dus in boomsingels, weides, struiken, akkers en boomgaarden. Dit is overigens ook het landschap waar veel mensen de voorkeur aan geven . Deze mensen biotoop kenmerkt zich al evenzeer door een open karakter en een afwisseling van hoge en lage begroeiing. Daar komt nog bij dat de spreeuw graag in holtes, gaten en nissen broedt, zodat de aanwezigheid van huizen, schuren, stallen, fabrieken, maar ook loodsen de aantrekkelijkheid voor de spreeuw alleen maar verhoogd .Dit verklaart waarom de spreeuw het zo goed kan vinden met de mens. Verder word beweerd, dat de mens door zijn nestkasten ophanging de vogels echt wel helpt. Het is wel zo dat begin twintigste eeuw de mentaliteit tegenover de vogels in het algemeen positiever werd, vandaar ook de oprichting van de vogelbescherming rond deze eeuwwisseling .Met Jac. P . Thijsse als voorzitter en aanjager. Spreeuwen worden niet meer afgeschoten als volksvermaak of gegeten. Dan zijn er de mooie slaapplaatsvluchten ”black sun” zoals de Engelsen wel zeggen, het in grote wolken rondzwermen door het zwerk, een soort opwarmertje voordat ze definitief naar de slaapplaats gaan. Deze slaapplaatsen verschillen in grootte, soms een paar honderd, ook zijn er slaapplaatsen bekend in de 33

gemeente Raalte van ongeveer 2500 vogels. Maar er zijn ook slaapplaatsen bekend van een paar miljoen vogels. Over het waarom dat deze vogels zulke slaapplaatsen opzoeken zijn verschillende theorieën, sociale slaapplaatsen is ook een begrip wat verschillend uitgelegd kan worden. Ook kunnen er te weinig solitaire bomen zijn; dus samenklontering van verschillende zwermen. Dit laatste is denk ik een verkeerde uitleg want spreeuwen zouden net als mussen wel onder dakpannen kunnen overnachten of in een nestholte. Wel kan het zo zijn dat ze elkaar opzoeken vanwege de veiligheid als groep ,dat lijkt aannemelijk, een grote troep vogels kan zich makkelijker verweren dan een enkele vogel, maar waarom een paar miljoen vogels dit ook doen is onbekend en geen vijand is zo groot dat dit soort concentraties van vogels nodig zal zijn. Wel is het zo dat roofvogels slaapplaatsen van zwermen spreeuwen zeer snel doorhebben b.v. waar zij zich ophouden en zij pikken dan ook geregeld zwakkere of onvoorzichtige dieren weg. Voor rust en veiligheid hoeven de spreeuwen dat niet te doen, ook word er stelling genomen dat de sociale grote zwermen spreeuwen een functie hebben,. Het zijn nog steeds theorieën die niet te bewijzen zijn. Volgens Joop Smit IVN Raalte hebben er in Rome ongeveer 20 mensen een betaalde baan aan om elke dag de poep e.d van de spreeuwen aldaar op te ruimen. Aan het eind van de negentiende eeuw was het uitzetten van exotische dieren bijzonder in trek. Vaak ging dit mis omdat de vogel zich niet wist te handhaven of dat er geen goede biotoop voorhanden was. Tussen 1872 en 1897 werden vergeefse pogingen ondernomen om de spreeuw in diverse staten van America en in Canada te introduceren . Maar in het voorjaar van 1891 werd het eerste nest met jonge spreeuwen vastgesteld bij het Museum of Naturel History te New York. En na verloop van tijd werden er op allerlei plaatsen in New York broedgevallen gemeld, Het ging elk jaar beter en binnen 30 jaar had de spreeuw al verschillende staten van Amerika gekolonialiseerd. En Canada volgde in de jaren 40 van de twintigste eeuw . De successen stapelden zich op. Bekend is dat de spreeuw in korte tijd behoorlijke afstanden af kan leggen. Vast staat dat een spreeuw in één dag 250 km heeft afgelegd . In de meeste staten is de spreeuw nu een algemene vogel, in totaal rond de 100 miljoen spreeuwen . De spreeuw is zoals gezegd een mensenvogel, hoe slordiger de mens is met zijn wegwerpcultuur, hoe beter het met deze opportunist gaat. Vooral vuilnisbelten en voorheen slachtafval (feedlots ) dat overal gedumpt werd, waren favoriet en de kort gemaaide tuinen en wegbermen natuurlijk. Door zijn snelle en doortastende optreden is hij veel andere vogels te snel af, zelfs als ze veel groter zijn dan hij. Daardoor handhaaft hij zich zo goed . Vogels blijven interessant . Hein Kogelman Bronnen: De spreeuw, Hugh Galcher. Uit limosa 14 (1941 ) Luuk Tinbergen 34

Bestuur en coördinatoren Bestuur Voorzitter: Vacant

Secretaris: Ine Kappert De Heerd 113 8102 LL Raalte. Tel. 357345 [email protected] Penningmeester: Albert-Jan Hoekerswever [email protected] tel. 06–34872330 Bestuursleden: Agnes Walraven [email protected] 0572-358339 Inez van Duijvendijk [email protected] 0572-358774 Marijke Stroek [email protected] 06-48041104

Coördinatoren Steenuilen: vacant Contactpersoon Gerard Alferink [email protected] 0572-381767 Roofvogels: Martijn Wijnberg [email protected] 06-29113940 Weidevogels: Rick Wijnberg [email protected] 0572-789013 06-29488564

Paddenstoelen: André Houter [email protected] 06–20941870 Nestkasten: Albert Hut [email protected] 0572-360400 Landschapsonderhoud: Algemeen Vacant Wilgenknotten: Dick Boersma [email protected] 0572-363937 Jos Tutert [email protected] 0572-357907 Hoogstamfruit: Marit Maas [email protected] 06-10134104 Watervogels: Hein Kogelman [email protected] 0572-354750 Kerkuilen: Jan Legebeke [email protected] Paul Uijttenboogaart [email protected] 0572-352647 Vogelzang: Agnes Walraven [email protected] 0572-358339 Wilde planten en kruiden: Georg Soetens [email protected] 0572-357765

35

Natuurlijke omgeving: Albert Hut [email protected] 0572-360400 Voorlichting (kraam): Yvonne Soetens [email protected] 0572-357765 Lezingen/Excursies: Reni Sterkman [email protected] 0548-595898 Landschapstuin: Kees Withagen [email protected] 0572-850147 06-20687863 Vogeltrektelpost: Sjaak Bruggeman [email protected] 0572-354884 06-54928939 Groene Laarzen: Ineke Koopman [email protected] 0572-382209 Gierzwaluwen Jan van Dam [email protected] 0572-360336

Oproep aan alle leden!!! Om onze ledenadministratie actueel te houden, verzoekt het bestuur ieder lid om een adreswijziging, een nieuw emailadres en een nieuw telefoonnummer zo spoedig mogelijk door te geven. Deze wijzigingen kunnen doorgegeven worden aan: [email protected]

Programma van IVN-Raalte Zondag 5 januari 18e Winterwandeling Start: tussen 10.00 en 14.00 uur bij Landbouwmuseum De Laarman in Luttenberg Georganiseerd door : IVN-Raalte en de Laarman In februari wordt een presentatie gegeven. Nader bericht via media, mail en website Dinsdag 18 maart Algemene ledenvergadering 19.30 uur locatie: De Knapenvelder Zaterdag 24 mei

Dag voor IVN-ers met excursies en presentaties. locatie : Nationaal Park Sallandse Heuvelrug.

Meer informatie volgt in “Kleefkruid maart”.

36