KINDERDAGVERBLIJF MET BUITENSCHOOLSE OPVANG, DELFT EINDWERKSTUK SCHAKELSEMESTER
-
vakblad artikel reflectierapport
-
posters 1e kwartaal posters 2e kwartaal (verkleind)
Jan Jochem Puite Studentnr. 1335340
kinderdagverblijf met buitenschoolse opvang, Delft ontwerp: Jan Jochem Puite
opdracht gemeente Delft Ontwerp op basis van het programma van eisen een stedenbouwkundig en architectonisch concept voor een kinderdagverblijf. Er wordt van u verwacht dat u een ensemble van functies ontwerpt met een betekenisvolle functie en positie in de (re)generatie van een publiek domein op het niveau van de buurt, wijk of stad, afhankelijk van de functies en locatie. Zoals in de opdracht staat omschreven dienen bij de locatiekeus niet alleen de belangen van het kinderdagverblijf in acht te worden genomen, maar wordt een breder gezichtsveld geëist waarbij een meerwaarde voor het publiek domein centraal staat. Uit de analyse naar de bereikbaarheid van de gemeente Delft kwam naar voren dat het centrum van Delft met name voor de auto slecht bereikbaar is. Aan de hand van deze conclusie werd gespeculeerd dat met het ontwerp van het kinderdagverblijf allicht een stedenbouwkundige ingreep gedaan kon worden waarmee de bereikbaarheid aanzienlijk verbeterd zou kunnen worden. Uit locatieonderzoek naar het zuidelijk gedeelte van de binnenstad van Delft concludeerde ik echter dat bij de top-down, bottom-up en inventarisatie van voorzieningen, groen, water, etc. een aantal zaken onbelicht waren gebleven. Het gezellige karakter van de binnenstad van Delft staat landelijk bekend. Maar wat maakt Delft dan zo gezellig? Grachten en historische grachtenpanden vinden we ook in andere oude steden, dus onderscheid Delft zich blijkbaar nog op een andere manier.
KINDERDAGVERBLIJF MET BUITENSCHOOLSE OPVANG, DELFT
ONTWERP: JAN JOCHEM PUITE
Een mooie zomermiddag wandelen en fietsen door de binnenstad van Delft leverde een nieuwe invalshoek op. Iedereen die wel eens een dagje uit is geweest in Delft en hier niet bekend was, heeft waarschijnlijk opgemerkt dat een hoofdwinkelstraat met de bekende warenhuizen ontbreekt. Opmerkelijk voor een stad met bijna 100.000 inwoners. De winkels zitten - weliswaar geclusterd - allemaal verspreid door de kleine straten van de zuidelijke en deels noordelijke helft van de binnenstad. Een stedenbouwkundige ingreep zoals het in beide richtingen doortrekken van de Oude- en Nieuwe Langendijk zou de binnenstad enerzijds beter bereikbaar maken (discutabel), maar zou anderzijds een gigantische afbreuk doen aan het gezellige karakter van de oude binnenstad.
groene zone veilige fiets- en wandelroutes binnen het centrum
Daarnaast is een dergelijke ingreep d.m.v. een kinderdagverblijf zowel qua schaalniveau als economisch gezien bijna onhaalbaar. Maar hoe kan een kinderdagverblijf een toegevoegde waarde opleveren voor het publiek domein van de binnenstad en tegelijkertijd de belangen van het kinderdagverblijf en eventuele andere functies behartigen?
rode route goed bereikbaar met auto voor mensen van buiten het centrum - fietsers en voetgangers voornamelijk binnen centrum - afwikkeling auto’s via korte verbinding naar Zuid Wal - korte verbinding naar station (openbaar vervoer)
JANUARI 2007
01
visie op gebied
pandjes Gasthuissteeg
antikraakpand (voormalig gasthuis)
Een aantal locaties in de binnenstad van Delft schreeuwen om aandacht en bederven het historische stadsgezicht.
parkeren bestaande parkeerfunctie behouden voor omwonenden en gebruikers van direct omliggende voorzieningen
Een gedeelte van de Nieuwe Laan en de Ezelsveldlaan aan de zuidzijde van de binnenstad lenen zich bij uitstek voor herontwikkeling. Deze locatie bevindt zich echter al in een ver gevorderd stadium van een gefaseerd nieuwbouwplan.
besloten openbaar hof kwaliteitsmeerwaarde in vorm van besloten openbaar hof
Een andere bijna pijnlijke situatie vinden we in de Ypenstraat waar een twee lagen hoge bovengrondse parkeergarage en een Quikefitt doet vermoeden dat je plotseling op een industrieterrein bent beland. Maar de meest rommelige en achtergestelde situatie treffen we aan op de Gasthuisplaats: Een antikraakpand (voormalig Gasthuis), een leegstaande voormalige basisschool, een rommelige parkeerplaats met een geschutte wand, een dode achterzijde van het congregatiegebouw en woningbouw uit de jaren ’80 naast historische grachtenpanden, een beter geslaagd recent woningbouwproject, een hotel, een synagoge en een straatje met kleine historische pandjes. Geen eenvoudige opdracht , maar wel een uitdagende en met unieke kansen voor publiek domein en kinderdagverblijf. De locatie blijkt zeer geschikt voor een kinderdagverblijf met gezondheidsfuncties zoals (tand)artsen en een fitnesscentrum, voorzieningen waarvan het huidge aanbod in de binnenstad van Delft mager is. De locatie bevindt zich aan de rand van de binnenstad, en is vanaf de Zuidwal prima bereikbaar met de auto. Het KDV wordt daarmee een aantrekkelijk optie voor mensen wonend buiten de binnenstad. Tevens is het KDV veilig bereikbaar voor mensen wonend in de binnenstad.
parkeerplaats
voormalige basisschool
KINDERDAGVERBLIJF MET BUITENSCHOOLSE OPVANG, DELFT
gemengde functies ter bevordering van de leefbaarheid op het Gasthuisplaats en t.b.v. de veiligheid streven naar diversiteit aan functies
ruimtelijk concept bijkomend probleem/oplossing: hangjongeren zonder maatregelen is het onontkoombaar dat de locatie een trekpleister wordt voor hangjongeren. probleem? of unieke kans om de jongeren in de binnenstad op te vangen in een speciaal voor hen op te nemen soos onder toezicht en verantwoordelijkheid van plaatselijke jongerenwerk (huidige jongerencafe gevestgd op hoek Gasthuissteeg)
stadsrand: - woningen - kantoren - congregatiecentrum - hotel - synagoge binnenhof - kinderdagverblijf - buitenschoolse opvang - tandartsenpraktijk - orthodontistenpraktijk - fysiotherapie - fitnesscentrum
Het vraagstuk dat nu nog resteert voor de compositie van het kinderdagverblijf en gezondheidsvoorzieningen is hoe de bebouwing zodanig in de context geplaats kan worden zodat het concept van de groene binnenplaats voor publiek domein gespaard of zelfs versterkt wordt.
voormalige situatie
Gezien het groene karakter van het binnenhof en de goede bereikbaarheid vormt het Gasthuisplaats de locatie bij uitstek om te voorzien in het magere aanbod gezondheidsvoorzieningen in de binnenstad van Delft. architectuur stadsrand (aan Koornmarkt en Brabantse Turfkade): behoud van historische stijlkenmerken (materiaal, gevels en lijnen, etc.)
ONTWERP: JAN JOCHEM PUITE
Bij het ruimtelijk concept dient rekening te worden gehouden met de woningen in de Huyterhof en aan de Gasthuissteeg waar de voorgevels naar de Gastplaats zijn gericht. Een rasterstructuur beperkt het karakter van een binnenhof doordat de afstanden tussen de massa’s te klein worden, waardoor straatjes ontstaan i.p.v. een ruimtelijk binnenhof.
nieuwe situatie
binnenhof: eigentijds, ruimtelijk en passend bij de natuurlijke elementen van binnenhof meervoudig oppervlakgebruik en interactie geen parkeergarage vanwege hoge kosten en beperkte mogelijkheden voor grote bomen, maar bestaande parkeerterrein een meter verlagen t.o.v. maaiveld en "overkappen" met een schijf voorzien van ronde sparingen t.b.v. doorgroei bomen, lichtinval, afvoer autogassen en interactie.
Met de nieuwe bestemming voor het gasthuis (hotel), de opvulling van de ruimte tussen het gasthuis en de synagoge door kantoren en appartementen en de sloop van de voormalige basisschool en de vier jaren 80’ woningen, past de ‘buitenrand’ van de Gasthuisplaats weer binnen het beeld van de historische grachtenpanden. De uitstraling van het ‘binnenhof’ is door een evenwichtige compositie van de bebouwing een stuk rustiger geworden.
Door het bouwvolume op te tillen kunnen massa’s worden gekoppeld zonder de doorgaande routes te onderbreken, wat bovendien het binnenhof gevoel versterk. De organische vorm steekt af tegen de historische panden en sluit goed aan bij het groene karakter van het binnenhof. programma van eisen De voornaamste inhoud van het programma van eisen zijn de vier groepsruimten KDV voor 50 kinderen en de twee groepen BSO voor 20 kinderen.
ruimtelijke voorwaarden
Door de speelhal op de begane grond en de groepen als een ring om en boven de speelhal te plaatsen ontstaat een concept met veel daglicht, interessante interacties, en een krachtige binnen-buiten relatie.
JANUARI 2007
02
interactie, daglicht , buitenlucht
groepsruimten rondom de speelhal
Tegenwoordig speelt bij veel kinderdagverblijven en onderwijsinstellingen de vraag hoe men de ‘cellenstructuur’ combineert met de voordelen van een ‘landschap’. De praktijk heeft al uitgewezen dat de cellenstructuur een onprettige sfeer creëert en dat bij een landschap de orde meestal lastig valt te handhaven.
De ‘luifel’ levert dan een droge buitenspeelruimte op, waarbij -afhankelijk van de windrichting – natuurlijk de meest luwe zijde van de speelhal geopend wordt.
Vanuit pedagogisch ooghoek heb ik daarom gekozen voor een concept waarbij veel interactie tussen de groepen mogelijk is, maar waarbij iedere groep toch een eigen plekje heeft.
slaapkamertjes
Deze plekjes worden verbonden door een smalle loopbrug waardoor de interactie plotseling bijna fysiek wordt.
een loopbrug verbind groepsruimten
De speelhal vormt eveneens een onderdeel van de fysieke interactie. De speelhal is een gezamenlijke ruimte voor alle groepen van het kinderdagverblijf wat bevorderlijk is voor de ontwikkeling van de communicatieve- en sociale vaardigheden van het kind. Visuele interactie treed op tussen de groepen onderling doordat deze aan de binnenzijde naar elkaar toe gericht zijn. De centraal gelegen speelhal wordt door de groepsruimten omarmt waardoor visuele interactie tussen de speelhal en de groepen ontstaat. Daarnaast hebben zowel de groepsruimten als de speelhal een sterkte binnen-buiten relatie.
speelhal
Aan de gevelzijde van de groepsruimten kan de gevel bij mooi weer ‘open’ gezet worden d.m.v. een glazen schuifpui. Aan de buitenzijde van de schuifpui voorziet een extra hoge glazen balustrade in een veilige semi-buitenruimte. De kinderen genieten zodoende optimaal van de buitenlucht.
doorsnede groepsruimte
entreegebied
Het glazen dak boven de speelhal voorkomt dat de speelhal volledig in de schaduw van de groepsruimten komt te liggen. route naar de entree
Rust, toezicht en frisse lucht zijn de belangrijkste elementen voor de slaapkamertjes. De meeste kinderen worden thuis naar ‘boven’ gebracht als ze op bed gaan. Om het kind het gevoel te geven dat het net als thuis lekker rustig gaat slapen, bevinden de kamertjes zich boven de groepsruimte. Dit heeft een andere uitwerking op het kind dan wanneer het in de groepsruimte achter een deurtje slaapt. Om toch het zicht op de kamertjes te behouden, begint het dak op de eerste verdieping en eindigt boven de slaapkamertjes op de tweede verdieping (zie doorsnede). De clusters en de eetruimten zijn voorzien van een plafond waardoor op de tweede verdieping ruimte tussen de vloertjes en het dak ontstaat die niet aan de minimale hoogte van het bouwbesluit voldoet en dus niet als gebruiksoppervlak gerekend mag worden. De hoogte is echter ruim voldoende voor kinderen. Kinderen kunnen zich hier even lekker terug trekken als ze daar behoefte aan hebben.
Bij het ontwerpen van de entreezijde is hiermee rekening gehouden door de route naar het gebouw vanuit alle richtingen een belevingswaarde mee te geven. Dit komt tot uiting in de semitransparante gevel waar de bezoeker tijdens de route naar de entree wisselende blikken tot zich neemt.
Vanuit de westzijde ziet de bezoeker of passant eerst een gesloten blok met aan de rechterzijde de speelhal en aan de linkerzijde een blik in het kantoor. Wanneer de wandelaar het kantoor bijna genaderd is, wordt de aandacht ineens naar rechts afgeleid. Een doorkijk geeft een blik op de buitenspeelruimte van het kinderdagverblijf. Daarna volgt een gesloten blok, opgevolgd door een glazen pui waar zich de lift achter bevindt. Tussen de gesloten delen en de onderzijde van de verdiepingsvloer versterkt een glasstrook het effect van losse, op zich zelf staande blokken. De semi-transparante gevel opgebouwd uit horizontale houten delen bakent het kinderdagverblijf enerzijds af en geeft een beschermend gevoel zonder daarbij direct afbreuk te doen aan de het open karakter van de speelhal.
semi-transparante gevel
noordgevel
Een glasstrook tussen de slaapkamertjes en het dak laat het daglicht langs het dakvlak naar binnen glijden. De groepsruimte, het kinderhoekje en de slaapkamertjes ontvangen hierdoor daglicht.
De groepsruimten op de eerste verdieping vormen een enorme luifel voor de speelhal op de begane grond. Dit heeft als voordeel dat de schuifpuien in de speelhal ook geopend kunnen worden wanneer het in de zomer lekker, maar regenachtig weer is.
KINDERDAGVERBLIJF MET BUITENSCHOOLSE OPVANG, DELFT
Omdat de entreezijde naar het centrum van het binnenhof is gericht, ontbreekt een primaire route van de straat naar het kinderdagverblijf. Ouders kunnen te voet of op de fiets uit zes richtingen komen en wanneer de kinderen met de auto worden gebracht, komen ze met de trap of lift vanaf het parkeerniveau onder het binnenhof.
westgevel
ONTWERP: JAN JOCHEM PUITE
JANUARI 2007
03
detail 2
bouwtechniek
De vloeren zijn t.p.v. de vloerranden dunner dan in het midden. Dit heeft als voordeel dat de vloeren lichter ogen, een gunstige krachtenverloop in de stalen balken optreed en in het midden ruimte ontstaat voor installatiekanalen.
Bij de verfijning van het schetsontwerp heb ik veel aandacht besteed aan het ontwerpen van de details. Dit heeft geleid tot nette, integraal opgeloste en uitvoerbare detaillering.
In detail 1 zijn de goot, zonwering (brede houten lamellen), isolatie, de schuifpui, verlichting en de constructie opgelost.
De betonvloer loopt niet door naar buiten maar eindigt t.p.v. de isolatielijn. Tussen de stalen consoles en de betonrand worden ter voorkoming van een koude brug hardhouten klossen opgenomen.
De onderzijde van de goot loopt in één lijn door naar binnen en ligt op dezelfde hoogte als de onderzijde van de plafonds in de cluster- en eetruimte.
Regenwater vindt zijn weg langs een waterkerende folie aan de achterzijde van de horizontale rabatdelen waardoor geen sporen en aanslag op de vloerranden ontstaat.
detail 1
detail 1, dakrand
loopbrug detail 3, goot lichtdak
De loopbrug is zodanig vormgegeven dat het als een licht, speels en veilig element in de hoge speelhal hangt. De constructie is op gebouwd uit stalen liggers die t.p.v. de vloerranden zijn opgelegd en in het midden d.m.v. trekstangen worden opgehangen aan de gelamineerde liggers van het daklicht. Ondanks dat de balustrade zo transparant mogelijk moest blijven, heb ik bewust niet voor glas gekozen. Glas is en oogt behoorlijk zwaar en weerspiegelt bovendien ook nog eens. De toepassing van een ‘wapeningsnet’ geeft een veel lichter aan transparanter effect. Daarnaast buigen de ballusters naar buiten toe af. Kinderen kunnen daardoor minder makkelijk over de balustrade klauteren. Bovendien wordt de kijkhoek door de balustrade kleiner waardoor deze transparanter oogt.
detail 2, vloerrand
trekstang t.b.v. ophanging loopbrug
doorsnede kinderdagverblijf
KINDERDAGVERBLIJF MET BUITENSCHOOLSE OPVANG, DELFT
detail 4, vloerrand
detail ophanging loopbrug
ONTWERP: JAN JOCHEM PUITE
JANUARI 2007
04
reflectierapport Het project heeft wel veel tijd en energie gekost en ondanks dat het ontwerpproces vrij geleidelijk leek te verlopen, waren er toch zeker momenten dat ik lang heb geworsteld om bepaalde problemen c.q. uitdagingen binnen de gestelde voorwaarden op te lossen. Uiteraard vormt dit ook een belangrijk onderdeel van het vak en achteraf gezien levert een lastig vraagstuk vaak veel voldoening op. Ondanks dat ik misschien nog wel het minst tevreden ben over de stedenbouwkundige invulling van het kinderdagverblijf, heb ik de meeste progressie waarschijnlijk toch doorgemaakt tijdens de stedenbouwkundige analyse.
Het gebouw werd al meerdere malen een boot genoemd, qua schaalverhouding had het een olietanker kunnen zijn die voor de helft de Gasthuisplaats is binnen gevaren (zie vogelperspectief).
In esthetisch opzicht was dit goed te verantwoorden, en bij het kinderdagverblijf was dit schuine dak ook nog eens heel efficiënt. Maar geldt dat ook voor een fitness centrum, praktijk voor fysiotherapie en (tand)artsenpraktijk?
Tijdens de stedenbouwkundige analyse heb ik geleerd om een kritische houding aan te nemen, en bij elke gevolgtrekking naderhand nog eens na te gaan of deze wel correct was.
In andere opzichten ben ik wel tevreden over het stedenbouwkundig concept. Het verlaagde parkeerterrein met het groene “binnenhof”niveau, sparingen t.b.v. interactie en doorgroei van bomen en het “zwevende gebouw” waardoor de openbare ruimte van het binnenhof niet wordt belemmerd, zijn de sterkste argumenten voor een meerwaarde van het publiek domein.
Al zijn de argumenten voor een ontwerpbeslissing doordacht, dan zijn er waarschijnlijk nog wel duizend goede argumenten om het anders te doen. Vanuit deze lering had ik achteraf gezien nog eens kritisch naar de vormgeving van het gebouw moeten kijken. Waarschijnlijk had ik dan ondanks dat de argumenten er waren om het zo te doen, ingezien dat de schaalverhouding niet past binnen de omliggende context. In ruimtelijk opzicht sluit het gebouw aan op de context, maar juist omdat de organische vorm al behoorlijk
Detail 1 ter plaatse van de goot van het hellend dakvlak heeft eveneens tot een interessante discussie geleid. De detaillering van de overstek van het hellend dakvlak lijkt namelijk totaal niet overeen te komen de ‘klomp’ aan de onderzijde van het dakvlak.
Daarnaast had ik kritischer moeten kijken naar het schuine dak dat ook bij de gezondheidsfuncties terug komt.
De stedenbouwkundige analyse vormt de grondslag voor ieder ontwerp en al is een gebouw in architectonisch opzicht zeer doordacht, als de stedenbouwkundige achtergrond niet deugd kan dat hele nare gevolgen hebben.
Deze terugkoppeling heb ik tijdens het project wel regelmatig gemaakt, maar met name bij de stedenbouwkundige analyse had ik mijn eigen keuzes veel kritischer moeten beoordelen.
De materialisering, de constructie d.m.v. trekstangen en de vormgeving van de balustrade hebben uiteindelijk geleid tot een speels en licht element in de ruimte.
afsteekt tegen de omliggende historische panden, is de schaalverhouding nogal uit zijn verband gerukt.
vogelperspectief Gasthuisplaats
In eerste instantie lag detail 1 niet op gelijk niveau met detail 6. Na een kritische overweging heb ik de onderzijde van de goot op gelijk niveau getrokken als de onderzijde van de verdiepingsvloer. Ter plaatse van de clusters en de eetruimten ligt de onderzijde van het binnen- en het buitenplafond op gelijk niveau waardoor een rustiger beeld ontstaat en het “gat” visueel wordt ervaren als een vloersparing.
Misschien had ik het gebouw in kleinere delen op moeten breken waardoor de compositie in beter evenwicht was geweest.
Bij de beoordeling van het tweede kwartaal werd bevestigd wat ik zelf al een beetje voelde aankomen. De presentatie was te bouwtechnisch en een overzicht van het gehele project bleef een beetje onderbelicht. Behalve vanuit mijn passie voor bouwtechniek kwam dit ook voort uit de methode die op het HBO werd gehanteerd. (van concept matig naar een technische uitwerking op DO niveau) Hier heb ik mijn lering uit getrokken, en dit zal ik in het volgende semester anders aanpakken. Samenvattend kan ik daarmee concluderen dat het schakelsemester een hele goede schakel en voorbereiding vormt voor de masteropleiding Architecture. Jan Jochem Puite
Dit in combinatie met de geïntegreerde oplossingen in detail 1, heeft geleid tot een heel aardig totaalbeeld.
Gasthuisplaats gezien vanuit Gasthuissteeg
Het architectonisch concept van het kinderdagverblijf ben ik naar eigen mening aardig in geslaagd en bevat weinig dingen waar ik achteraf niet tevreden over ben. Ook de worstelingen met de detaillering hebben interessante oplossingen opgeleverd. Tijdens de ateliers werd mij verzocht kritisch te kijken naar de loopbrug en te onderzoeken of een “lichte” loopbrug wel daadwerkelijk als licht zou worden ervaren. Tijdens de uitwerking heb ik dit aan de hand van een ruimtelijk 3D concept onderzocht. onderzijde vloer en goot op gelijke niveau. Gasthuisplaats aan de achterzijde van de Koornmarkt.
JANUARI 2007
JANUARI 2007
