KilometerhokFrequentieKlassen, een nieuwe zeldzaamheidsschaal voor de Nederlandse flora

KilometerhokFrequentieKlassen, een nieuwe zeldzaamheidsschaal voor de Nederlandse flora W.L.M. Tamis* & M. van ’t Zelfde** * Nationaal Herbarium Nederland/Leiden branch, Postbus 9514, 2300 RA Leiden; e-mail: [email protected] ** Centrum voor Milieukunde, Universiteit Leiden, Postbus 9518, 2300 RA Leiden; e-mail: [email protected] The KFK-scale, a new rarity scale for the Dutch flora In 1971, the UFK-scale was presented as rarity scale for the Dutch flora. It is based on occurrences of vascular plant species on a national grid of 5×5 km2. More detailed information on plant occurrences based on a national grid of 1×1 km2 has become available since. In this article the KFK-scale is presented as a new rarity scale for the Dutch flora based on more detailed botanical information. For each of the 1490 Dutch plant species the KFK is presented for three periods in the 20th century: 1902–1950, 1975–1987 and 1988–1999. The results of 30 common, 30 most strongly increasing, and 30 most strongly declining plant species are presented.

Inleiding De eerste zeldzaamheidsschaal voor de Nederlandse flora is voorgesteld in 1971 door Van der Maarel en werd door hem ‘uurhokfrequentieklassen’ genoemd.1 Deze zeldzaamheidsschaal, afgekort tot UFK (meervoud: UFK’s), is gebaseerd op de frequenties van voorkomen van plantensoorten in uurhokken. Een uurhok2 beslaat een gebied van 5×5 km2. Elk uurhok heeft een vaste ligging op de kaart en een eigen unieke code. In het derde deel van Atlas van de Nederlandse Flora wordt een overzicht gegeven van de historie van de UFK-schaal en wordt deze aangepast.3 De UFK-schaal bestaat uit 10 klassen en begint met klasse 0 voor afwezige of uitgestorven soorten en eindigt met klasse 9 voor algemene soorten.4 De UFK’s vervullen een belangrijke functie voor beleid en onderzoek door op een simpele manier de zeldzaamheid of algemeenheid van plantensoorten weer te geven. De UFK’s van plantensoorten werden gepubliceerd in de standaardlijsten, de Atlas van de Nederlandse Flora en in het Botanisch Basisregister.3 5 Aanpassing van de UFK per plantensoort vond in deze publicaties plaats als er aanvullende of nieuwe gegevens beschikbaar waren gekomen of als er correcties noodzakelijk werden geacht (bijvoorbeeld onderschatting van algemene soorten en overschatting van verdachte, veelal adventieve soorten). De laatste aanpassingen van de UFK’s vonden plaats in de Standaardlijst van 1990.6 Een belangrijke verandering in de laatste decennia is de automatisering geweest van de opslag en bewerking van de floristische gegevens. De gegevens van vóór 1950 zijn opgeslagen in de database FLORIVON.7–9 De gegevens van na 1975 worden

Gorteria 29 (2003)

57

opgeslagen in de database FlorBase.10–12 Een tweede belangrijke verandering is dat gegevens niet langer op uurhok, maar op een fijner schaalniveau van ca. 1 km2 zijn opgeslagen. Het uitvoeren van bewerkingen en berekeningen is met de automatisering van de floristische gegevens een stuk gemakkelijker en sneller geworden. Voor de Atlas van de Nederlandse flora zijn de aantallen uurhokken nog met de hand geteld, hetgeen enige maanden in beslag nam! Door de digitalisering van de floristische gegevens heeft de toepassing ervan in allerlei natuur- en milieubeleidsstudies een hoge vlucht genomen.13 De floristische gegevens in FLORIVON en FlorBase kunnen echter niet zonder meer voor berekeningen of modellen worden toegepast. Een belangrijk probleem van deze verspreidingsgegevens is namelijk de aanwezigheid van verschillende typen ‘bias’ of ook wel waarnemerseffecten, waardoor het voorkomen van plantensoorten overschat of onderschat kan worden. In verschillende publicaties wordt aan deze waarnemerseffecten aandacht besteed en in een beperkt aantal publicaties hiervan worden correcties voorgesteld en uitgevoerd.13–15 Voor de UFK’s werden correcties voor deze waarnemerseffecten op basis van deskundigenoordeel uitgevoerd. Door de automatisering van de floristische gegevens op een fijne schaal is er nu de mogelijkheid een nieuwe zeldzaamheidsschaal te presenteren op basis van deze gedigitaliseerde gegevens. Deze nieuwe zeldzaamheidsschaal wordt de KFK-schaal genoemd, KilometerFrequentieKlassen, omdat het voorkomen van de plantensoorten in aantallen km-hokken is geschat. In dit artikel worden de nieuwe schaal en de KFK voor iedere plantensoort voor drie periodes in de 20e eeuw gepresenteerd. Bij de bewerkingen zijn een aantal correcties uitgevoerd vanwege de waarnemerseffecten. De belangrijkste zijn: – de omzetting van informatie van vóór 1950 van kwartierhok naar km-hok2; – het selecteren van soorten met betrouwbare verspreidingsgegevens; – de weging van het voorkomen ter compensatie van de incomplete dekking van de verspreidingsgegevens.

In dit artikel wordt ingegaan op de keuze van de klassengrenzen, de meest algemene soorten, de sterkst toenemende en afnemende soorten en in beperkte mate ook de veranderingen tussen perioden in de 20e eeuw. Werkwijze16 Voor het berekenen van het voorkomen en de verspreiding van Nederlandse plantensoorten zijn een reeks van bewerkingen toegepast. Bij de bewerkingen is uitgegaan van de 1490 soorten die ook in beschouwing zijn genomen in het Basisrapport met het voorstel voor de Rode Lijst.17 18 Van deze soorten zijn er 102 waarvan de gegevens niet betrouwbaar of niet bruikbaar zijn voor studies naar spontane veranderingen in de Nederlandse flora. De lijst met soorten waarvan de gegevens onbetrouwbaar of onbruikbaar zijn is opgenomen als Bijlage 2. Daarnaast is een groep van 126 soorten met matig betrouwbare gegevens te onderscheiden. Het gaat hier om soorten, zoals grassen en zeggen, die in de loop van

58

Gorteria 29 (2003)

de 20e eeuw beter gedetermineerd konden worden door betere determinatiesleutels en betere training. Dit betekent dat het voorkomen van deze soorten in de eerste helft van de 20e eeuw waarschijnlijk onderschat is en dat de gegevens hiervan uit de tweede helft van de 20e eeuw wel redelijk betrouwbaar zijn. Veel soorten, ondersoorten of variëteiten waarvan de identificatie in de loop van de 20e eeuw verbeterd is, zijn samengevoegd tot een soortencombinatie. Na samenvoeging blijven uiteindelijk 1289 betrouwbare en matig betrouwbare soorten voor analyse over. De floristische gegevens zijn in drie periodes ingedeeld. Periode 1 beslaat de jaren 1902–1949 en wordt aangeduid als KFK 30. Van deze periode zijn 2,1 miljoen gegevens beschikbaar.19 20 Periode 2 beslaat de jaren 1975–1987 en wordt aangeduid als KFK 80. Van deze periode zijn ca. 2,7 miljoen gegevens beschikbaar. Ten slotte beslaat periode 3 de jaren 1988–1999 en wordt aangeduid als KFK 95. Het aantal gegevens in de derde periode bedraagt ca. 3,3 miljoen. Om tot betrouwbare schattingen te kunnen komen van het voorkomen van planten soorten in Nederland is alleen gebruik gemaakt van de kwartierhokken of km-hokken met tenminste 80 soorten; waterhokken vallen hier dus buiten. In de periode vóór 1950 bedroeg dit aantal ca. 35.400 km2, na 1950 bedroeg dit 36.800 km2, een toename die veroorzaakt wordt door inpolderingen. Voor een beperkt aantal soorten is, om uiteenlopende redenen, geen of nog geen informatie in FLORIVON en FlorBase aanwezig. Deze soorten zijn in Bijlage 1 aangegeven met een hekje (#). Van deze soorten zijn schattingen gemaakt, die zijn toegevoegd aan de analyse. Omdat kwartierhokken groter zijn dan km-hokken kunnen de aantallen waar nemingen van een plantensoort uit de periode vóór 1950 niet zonder meer vergeleken worden met de gegevens na 1950. Dit zou tot een overschatting van het voorkomen van vóór 1950 leiden, met name van de meer verspreid voorkomende soorten. Daarom zijn de gegevens van vóór 1950 van kwartierhok bewerkt tot km-hok met behulp van een GIS, een Geografisch Informatie Systeem.21 22 Een van de belangrijkste problemen van de floristische gegevens is, dat de ruimtelijke dekking ervan incompleet is.14 Bepaalde delen van Nederland zijn heel goed geïnventariseerd, terwijl andere delen niet of beperkt zijn bezocht. Zo is het veenweidegebied vóór 1950 weinig bezocht en na 1950 juist veel bezocht in het kader van onder andere provinciale inventarisaties. Het probleem van incomplete ruimtelijke dekking is echter niet onoverkomelijk als de verzamelde gegevens maar een voldoende grote en representatieve steekproef voor de rest van Nederland zijn. Voor tenminste 30–50% van Nederland zijn in de verschillende periodes goed onder zochte km-hokken aanwezig. De onderzochte gebieden bleken ook voldoende representatief voor de rest van Nederland. Aangezien dus aan de eis van voldoende grote en representatieve steekproef is voldaan, kan door een standaardprocedure, die weging heet, een schatting voor geheel Nederland worden verkregen voor elke periode. Bij weging wordt het voorkomen van een plantensoort in een steekproef vermenigvuldigd met een verhouding tussen de totale oppervlakte en de oppervlakte in de steekproef.23 Deze wegingsprocedure is uitgevoerd voor 20 verschillende landschapsecologische regio’s.22 Uiteindelijk levert de procedure een schatting op in promillen voor geheel Nederland.24 Gorteria 29 (2003)

59

Tabel 1. Klassengrenzen voor de KilometerFrequentieKlassen (KFK-schaal) en verdeling van soorten over de KFK’s in de periode 1988–2000.

Simpele klassengrenzen (km)

KFK

omschrijving

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

afwezig uiterst zeldzaam uiterst zeldzaam zeer zeldzaam zeer zeldzaam zeldzaam vrij zeldzaam vrij algemeen algemeen zeer algemeen

aantal soorten % soorten 61 47 91 102 137 156 200 156 220 207

4.4 3.4 6.6 7.4 9.9 11.3 14.5 11.3 16.0 15.0

aantal km-hokken 0 1–3 4–10 11–30 31–100 101–300 301–1.000 1.001–3.000 3.001–10.000 >10.000

De nieuwe klassengrenzen Voor de meer gedetailleerde gegevens waarop de KFK-schaal gebaseerd is, zijn nieuwe klassengrenzen nodig. Dit heeft te maken met het feit dat veel plantensoorten op een fijnere schaal veel zeldzamer zijn dan op een grovere schaal. Een voorbeeld: UFK 1 omvat bijna 100 soorten die in 1–3 uurhokken voorkomen. Als KFK 1 (‘uiterst zeldzaam’) 1–75 km-hokken zou omvatten, zou deze klasse meer dan 300 soorten bevatten. Dat lijkt dus geen goede keuze. Er zijn verschillende mogelijkheden voor klassengrenzen onderzocht. Er is uiteindelijk gekozen voor een simpele logaritmische schaalverdeling op basis van het aantal km-hokken waarin een soort voorkomt (zie Tabel 1). Logaritmisch wil zeggen dat elke klassengrens een veelvoud is van de klassengrens daarvoor. In de uiteindelijke KFK-schaal is dat ongeveer de factor 3.25 Hierdoor kunnen verschillen in KFK direct vertaald worden: 1 klasse: factor 3 verschil; 2 klassen: factor 10 verschil; 3 klassen: factor 30 verschil; 4 klassen: factor 100 verschil, etc. Er is gekozen voor een schaalverdeling die gemakkelijk te onthouden is: 1–3, 4–10, 11–30, 31–100 km-hokken etc., hierin hebben dus de even KFK’s altijd een bovengrens die een veelvoud is van tien: 10, 100, 1000, 10.000. Voor de omschrijving van klassen is er voor gekozen om de klassen 1 en 2 respectievelijk 3 en 4 een gelijke omschrijving te geven (‘uiterst zeldzaam’ respectievelijk ‘zeer zeldzaam’) die aansluit bij de intuïtieve benadering van deze begrippen.

60

Gorteria 29 (2003)

Resultaten

percentage (periode 1902–1950 = 100%)

In Bijlage 1 zijn de KFK’s opgenomen voor alle geselecteerde plantensoorten voor de drie onderscheiden periodes. De verdeling van soorten over de verschillende klassen blijft in alle periodes ongeveer hetzelfde. Als voorbeeld is in Tabel 1 de verdeling van soorten over de KFK’s uit de periode 1988–2000 opgenomen. Er vinden in de loop van de 20e eeuw kleine doch markante verschuivingen plaats tussen KFK’s. Dit is weergegeven in Figuur 1. We zien hierin op de eerste plaats dat in de periode na 1975 het aantal soorten in KFK 9 toeneemt: er komen meer algemene soorten voor na 1975. Verder zien we een toename van soorten in de meest zeldzame klassen: er komen meer zeldzame soorten voor na 1975. Tenslotte zien we het opmerkelijke fenomeen dat in de laatste periode veel uitgestorven soorten teruggevonden zijn, hetgeen leidt tot een afname in de KFK 0. Er zijn drie selecties gemaakt uit Bijlage 1, te weten de algemeenste soorten, de soorten met de grootste afname en de soorten met de grootste toename. Deze informatie is opgenomen in Tabel 2 tot en met 4. In deze tabellen zijn geen KFK’s, maar het voorkomen van de soorten in promillen weergegeven, zodat veranderingen tussen periodes nog beter zichtbaar worden. Als een soort in elk km-hok in Nederland voorkomt, dan heeft deze soort een waarde van 1000 promille. In alle gevallen zijn de getallen verkregen na weging (zie Werkwijze).

toename

afname

periode 1975–1987

periode 1988–1999

Fig. 1. Relatieve toename en afname van het aantal soorten in de KilometerFrequentieKlassen ten opzichte van de periode 1902–1949.

Gorteria 29 (2003)

61

Tabel 2. De 30 algemeenste plantensoorten in de 20e eeuw in Nederland (na weging, in promillen van het totaal aantal km-hokken in Nederland; 1 promille ≈ 36 km-hokken). nr. wetenschappelijke naam 1902–1949 1 321 1056 331 1264 1306 2320 2314 2271 952 390 946 756 631 582 968 200 4 1093 1305 1101 446 70 520 546 1040 933 725 135 1006 66

Urtica dioica Ranunculus repens Cirsium arvense Taraxacum officinale Trifolium repens Plantago major Cerastium fontanum Stellaria media (agg.) Poa annua Dactylis glomerata Plantago lanceolata Lolium perenne Holcus lanatus Glechoma hederacea Polygonum aviculare Capsella bursa-pastoris Achillea millefolium Rumex acetosa Trifolium pratense Rumex obtusifolius Elytrigia repens Anthriscus sylvestris Festuca rubra Galium aparine Ranunculus acris Phragmites australis Leontodon autumnalis Bellis perennis Potentilla anserina Anthoxanthum odoratum

866 863 756 925 940 937 886 815 851 733 946 818 843 783 870 835 926 812 925 507 521 516 399 441 899 740 711 867 817 675

1975–1987

1988–1999

936 935 902 911 905 878 885 902 888 902 879 887 912 860 837 830 869 860 808 851 878 729 855 751 815 782 726 763 726 649

942 932 932 929 926 920 909 908 903 902 895 892 889 887 886 882 871 847 825 889 867 836 835 818 811 766 736 735 702 621

In Tabel 2 zijn de dertig algemeenste soorten opgenomen, geordend naar voorkomen in de laatste periode. Dit zijn soorten die alle in KFK 9 vallen. Zelfs binnen deze groep zijn veranderingen zichtbaar tussen de verschillende perioden. Een groot aantal soorten wordt algemener in de laatste twee periodes, zie bijvoorbeeld Urtica dioica, Galium aperine en Rumex obtusifolius. Dit zijn soorten van zeer voedselrijke standplaatsen. Van een aantal soorten verandert daarentegen het voorkomen nauwelijks, zie bijvoorbeeld Cerastium fontanum, Taraxacum officinale of Polygonum aviculare. Daarnaast zijn er een aantal algemene soorten die afnemen, zoals Plantago lanceolata, Achillea millefolium, Trifolium pratense, Ranunculus acris en Bellis perennis. Dit zijn soorten die ook op matig voedselrijke standplaatsen 62

Gorteria 29 (2003)

Tabel 3. De 30 plantensoorten die in de 20e eeuw relatief het sterkst in Nederland zijn afgenomen (na weging, in promillen van het totaal aantal km-hokken in Nederland; 1 promille ≈ 36 km-hokken). nr. wetenschappelijke naam 1902–1949 354 164 757 555 512 1148 1232 1239 942 94 1042 612 1193 554 416 1038 324 751 740 272 478 15 721 278 134 1096 525 803 1335 61

Corispermum marschallii Bromus secalinus Lolium remotum Galium tricornutum Fagopyrum tataricum Scandix pecten-veneris Spartina maritima Spiranthes aestivalis Pinguicula vulgaris Arnoseris minima Ranunculus arvensis Hieracium lactucella Serratula tinctoria Galium sylvaticum Drosera longifolia Radiola linoides Cicendia filiformis Lithospermum arvense Linaria arvensis Carum verticillatum Eriophorum latifolium Agrostemma githago Legousia speculum-veneris Centaurea calcitrapa Bassia hirsuta Rumex aquaticus Filago pyramidata Melampyrum arvense Valerianella dentata Antennaria dioica

3.4 19.2 2.5 2.2 18.9 17.4 7.1 1.3 26.8 173.0 26.6 23.5 2.8 0.8 3.5 82.7 21.0 21.5 0.6 1.6 1.7 57.2 24.3 1.2 0.4 0.4 0.4 3.6 5.4 24.7

1975–1987 0.0 0.3 0.0 0.0 0.0 0.4 0.1 0.0 0.4 4.6 1.1 0.6 0.1 0.0 0.2 3.3 0.5 1.0 0.0 0.0 0.1 2.2 1.5 0.0 0.0 0.0 0.0 0.2 0.4 2.5

1988–1999 0.0 0.1 0.0 0.0 0.2 0.1 0.1 0.0 0.7 2.8 0.2 0.7 0.0 0.0 0.0 3.6 1.3 0.9 0.0 0.1 0.1 4.5 1.3 0.1 0.0 0.0 0.0 0.2 0.3 0.9

kunnen voorkomen. Voor een aantal soorten, zoals Festuca rubra, zijn inventarisatieeffecten niet geheel uit te sluiten, waardoor met name het voorkomen in de periode vóór 1950 mogelijk onderschat is. In Tabel 3 zijn de dertig plantensoorten opgenomen die in de 20e eeuw relatief het sterkst achteruit zijn gegaan (geordend naar mate van achteruitgang). In het begin van de 20e eeuw waren twee van deze soorten nog vrij algemeen (KFK 8): Arnoseris minima en Radiola linoides. De twee sterkst afnemende soorten hebben een afname van meer dan 99%. Alle soorten in Tabel 3 zijn tenminste 95% achteruit gegaan. Van driekwart van de soorten in Tabel 3 zet de afname tussen de eerste en tweede periode zich voort in de derde periode; een aantal soorten zijn geheel verdwenen. Gorteria 29 (2003)

63

Tabel 4. De 30 plantensoorten die in de 20e eeuw relatief het sterkst in Nederland zijn toegenomen (na weging, in promillen van het totaal aantal km-hokken in Nederland; 1 promille ≈ 36 km-hokken). nr. wetenschappelijke naam 1902–1949 442 1733 1762 1679 2426 1759 1650 5102 2456 1742 1663 1862 368 1658 1875 5190 544 2490 2423 1760 1196 59 1221 2443 2442 1681 1338 1689 1873 5175

Elodea nuttallii Senecio inaequidens Eragrostis pilosa Claytonia sibirica Lemna minuta Ceratochloa carinata Abutilon theophrasti Panicum dichotomiflorum Chenopodium pumilio Sorghum halepense Artemisia biennis Impatiens glandulifera Crambe maritima Amsinckia menziesii Fallopia sachalinensis Tragopogon dubius Galinsoga quadriradiata Hydrocotyle ranunculoides Apera interrupta Cotula coronopifolia Setaria verticillata Angelica archangelica Solidago gigantea Geranium lucidum Geranium purpureum Cuscuta campestris Verbascum blattaria Euphorbia lathyrus Fallopia japonica Cyperus esculentus

0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1.5 0.0 0.3 0.3 0.0 4.7 0.0 0.0 0.0 0.6 1.0 3.8 0.0 0.0 0.0 0.1 0.6 4.3 0.0

1975–1987

1988–1999

359.5 10.4 16.3 5.7 2.7 2.3 1.7 0.1 0.2 1.6 0.1 62.6 2.6 13.7 14.5 0.1 144.5 0.0 0.1 0.2 2.8 23.8 76.0 0.0 0.1 0.5 1.0 8.1 75.2 0.4

407.3 119.3 84.6 43.8 12.7 10.1 9.1 6.7 3.8 1.9 3.1 117.2 3.4 13.2 18.7 2.4 294.1 2.4 2.1 1.9 37.7 49.1 192.9 1.6 1.2 0.8 2.9 22.2 128.1 0.7

Voor de overige soorten geldt dat de achteruitgang in de recente periode gestabiliseerd is, echter veelal op een zeer laag niveau. Deze groep van achteruitgaande soorten lijkt dus op landelijk niveau maar weinig te profiteren van de natuurherstel- en natuurontwikkelingsprojecten vanaf de jaren 90, in tegenstelling tot het beeld van successen van deze projecten dat voorkomt uit het eerste evaluatie-onderzoek.26 Het grootste deel van de achteruitgaande soorten in Tabel 3 bestaat uit soorten van voedselarme graslanden en uit akkeronkruiden (bijvoorbeeld Ranunculus arvensis, Arnoseris minima, Agrostemma githago, Legousia speculum-veneris). In Tabel 4 staan dertig soorten die in de 20e eeuw relatief het sterkst zijn toe genomen. Van deze soorten waren er maar 10 bekend of reeds ingeburgerd vóór 1950. Van de dertig soorten in Tabel 4 zijn er 21 die niet als inheems worden beschouwd. 64

Gorteria 29 (2003)

Twee soorten, Elodea nuttallii en Galinsoga quadriradiata, kunnen inmiddels als zeer algemeen worden gekarakteriseerd (KFK 9). Vijf soorten, namelijk Senecio inaequidens, Impatiens glandulifera, Solidago gigantea, Fallopia japonica en Eragros tis pilosa zijn inmiddels algemeen (KFK 8). Voor vrijwel alle soorten geldt dat er sprake is van een voortgaande toename. Als we uitgaan van een exponentiële groei van het voorkomen, dan verdubbelen de eerste zeven soorten zich elke vijf jaar en overige soorten elke tien jaar. In Bijlage 2 zijn de KFK’s opgenomen van de soorten waarvan de gegevens onbetrouwbaar of onbruikbaar zijn voor drie periodes in de 20e eeuw. Bij een aantal van deze soorten is het probleem van waarnemerseffecten overduidelijk zichtbaar. Zo bevat FLORIVON voor Carex aquatilis geen gegevens. De aanwezigheid van deze soort in Nederland werd echter pas in 1950 onderkend en hierdoor is de KFK 30 voor deze soort onbetrouwbaar.27 Ook voor een soort als Narcissus pseudonarcissus of Quercus rubra zijn geen gegevens in de database aanwezig voor de periode van vóór 1950. Waarschijnlijk werden verwilderde of ontsnapte cultuurplanten niet aangetekend of verwerkt. Van bijvoorbeeld Quercus rubra is bekend dat deze wel degelijk op bescheiden schaal in de periode van vóór 1950 is aangetroffen én aangestreept, maar niet in FLORIVON is verwerkt. Discussie In tegenstelling tot de UFK-schaal is de KFK-schaal gebaseerd op gegevens die verzameld en gedigitaliseerd zijn op km-hokniveau. Betekent dit nu dat de KFK- de UFK-schaal vervangt? Het antwoord hierop is ja en nee. Door het fijnere schaal niveau van de KFK’s wordt een nauwkeuriger beeld verkregen van het voorkomen, verspreiding en veranderingen hierin van plantensoorten; dit geldt met name voor soorten met een diffuus verspreidingsbeeld. Daar staat tegenover dat de combinatie van informatie op verschillende schaalniveaus (namelijk km-hok en uurhok) aanvullend inzicht geeft in het type verspreidingspatroon van soorten: diffuse of geclusterde verspreiding. Informatie over het verspreidingspatroon is van belang voor natuurbeleid; diffuus verspreide soorten zijn waarschijnlijk gevoeliger voor uitsterven dan soorten met een geclusterde verspreiding. De UFK’s zijn bepaald voor twee periodes, die globaal overeenkomen met de eerste en twee periode in dit artikel. De UFK’s werden bij elke publicatie bijgesteld op basis van deskundigenkennis. Deze wijze van bijstelling is in principe een betrouwbare werkwijze, maar heeft als nadeel, dat het niet reproduceerbaar is en gebruik maakt van steeds schaarser wordende deskundigen die van geheel Nederland van alle plantensoorten over een lange periode kennis hebben. De KFK’s zijn tot stand gekomen op basis van een in de paragraaf ‘werkwijze’ genoemde rekenkundige wegingsprocedure. Hoe goed zijn de KFK’s nu in vergelijking met de UFK’s? We hebben de wegingsprocedure toegepast op de uurhokgegevens en de originele UFK’s vergeleken met de ‘gewogen’ UFK’s en bemerkt dat in ca. 70% van de gevallen de klassen identiek zijn. De wegingsprocedure levert met name voor de algemenere soorten iets hogere waarden, hetgeen bij nader inzien een betere weergave lijkt te zijn van de werkelijke situatie. Gorteria 29 (2003)

65

Bij de bespreking van de algemeenste soorten, de sterkst afnemende en de sterkst toenemende soorten is het voorkomen van soorten gepresenteerd in promillen en niet in klassen, zodat een nog beter inzicht wordt verkregen in de veranderingen. Het gebruik van klassen heeft een belangrijk nadeel, namelijk dat in het ene geval een kleine verschuiving al kan leiden tot een klassenverschil terwijl in een ander geval een grote verschuiving niet eens tot een verandering van een klasse hoeft te leiden. Toch wordt de voorkeur gegeven aan een klassen-indeling in plaats van de gemeten of berekende aantallen, omdat ondanks alle bewerkingen de getallen nog steeds vrij grote onzekerheden kunnen bevatten. Bij de bewerkingen van de gegevens op km-hokniveau is met een aantal inventarisatie-effecten rekening gehouden. Er is één belangrijk inventarisatie-effect dat nog onvoldoende aandacht heeft gekregen: verschil in lengte van onderzoeksperiodes. De eerste periode beslaat 48 jaar terwijl de beide andere periodes 13 en 12 jaar beslaan. Vooralsnog bestaat hier geen oplossing voor; hiervoor zou de inventarisatie-intensiteit bekend moeten zijn. Een andere belangrijk punt dat nog verbetering behoeft is de selectie van betrouwbare gegevens. Nu worden alle gegevens geselecteerd van km-hokken waarin tenminste 80 soorten zijn aangetroffen. Het zal duidelijk zijn dat dit bijvoorbeeld voor km-hokken langs de kust een te strenge eis is, omdat het aantal soorten daar veelal lager is en de oppervlakte aan land kleiner.

1. E. van der Maarel. 1971. Florastatistieken als bijdrage tot de evaluatie van natuurgebieden. Gorteria 5: 176–188. 2. Vóór 1950 werden gegevens verzameld per kwartierhok en uurhok. Een kwartierhok is 1,042×1,250 km2 en een uurhok dientengevolge 4,167×5,000 km2. Deze dimensies verschillen van die van het huidige km- en uurhok, die respectievelijk 1×1 km2 en 5×5 km2 meten. Over de afwijkende dimensies vóór 1950, zie de inleiding in: J. Mennema, A.J. QuenéBoterenbrood & C.L. Plate. 1980. Atlas van de Nederlandse Flora 1. Uitgestorven en zeer zeldzame planten. Amsterdam. 3. R. van der Meijden, E.J. Weeda & C.L. Plate. 1989. Atlas van de Nederlandse Flora 3. Minder zeldzame en algemene soorten. Leiden. 4. In het derde deel van de Atlas van de Nederlandse Flora3 werd een UFK 10 voorgesteld voor zeer algemene soorten. Deze 11e klasse is echter nooit gangbaar geworden. 5. Het Botanisch Basisregister is een lijst van Nederlandse plantensoorten met alle moge lijke relevante informatie over voorkomen, ecologie, biologie, gebruik e.d. per soort. Het Botanisch Basisregister is tegenwoordig opgenomen in een electronische database, genaamd BIOBASE. Deze kan bij het CBS worden gekocht; stuur hiervoor per e-mail een verzoek naar [email protected]. 6. R.van der Meijden, L. van Duuren, E.J. Weeda & C.L. Plate. 1991. Standaardlijst van de Nederlandse flora. Gorteria 17: 75–127. 7. C.L.G. Groen, A. de Bonte, R. van der Meijden. & R.C.M.J. van Moorsel. 1999. Kwalitatieve verbetering van de historische floradatabank FLORIVON: indicatorsoorten van aquatische, natte en vochtige milieus. FLORON-rapport 17. Leiden. 8. F.H. Kloosterman & R. van der Meijden. 1994. Eindverslag digitalisering van het IVONarchief (historisch floristisch bestand) van het Rijksherbarum te Leiden. TNO rapport OS 94-42B. Delft. 9. J.P.M. Witte, R. van Ek & R. van der Meijden. 2000. Verspreidingskaarten van ecotoop groepen uit het FLORIVON-bestand. RIZA rapport 2000.004. Lelystad.

66

Gorteria 29 (2003)

10. R. van der Meijden, C.L.G. Groen., J.J. Vermeulen, T. Peterbroers, M. van ’t Zelfde. & J.P.M. Witte. 1996. De landelijke floradatabank FlorBase-1; eindrapport. RHHB/CML /ULWHH. Leiden/Wageningen. 11. J.P.M. Witte & R. van der Meijden. 1995. Verspreidingskaarten van de botanische kwaliteit in Nederland uit FlorBase. Gorteria 21: 3–59. 12. J.P.M. Witte & R. van der Meijden. 2000. Mapping ecosystem types by means of ecological species groups. Ecological engineering 16: 143–152. 13. Zie voor een overzicht hiervan het proefschrift van: J.P.M. Witte. 1998. National water management and the value of nature. Thesis Landbouw Universiteit Wageningen. Witte ontwikkelde een kwantitatieve methode voor aanvulling van incomplete verspreidingsgegevens: de hiaatopvullingsmethode. 14. J. Mennema, A.J. Quené-Boterenbrood & C.L. Plate (red.). 1985. Atlas van de Nederlandse Flora 2. Zeldzame en vrij zeldzame planten. Utrecht. 15. C.L.G. Groen, H. Duistermaat, A.J. Lemaire, R. van der Meijden, T.F. Peterbroers & W.J. van der Slikke. 1997. Hogere planten. In: K. Veling, L. Verheggen & I.van Halder (red.). Jaarboek Natuur 1997; de winst- en verliesrekening van de Nederlandse natuur: 43–66. Utrecht. 16. Met dank aan FLORON, C.L.G. Groen en T. Peterbroers, voor hun belangrijke bijdrage in het onderzoek, in het bijzonder de levering van de gegevens en de advisering over de bewerkingen en beperkingen. 17. De uiteindelijke lijst waarvoor de KFK zijn bepaald bevat zowel soorten, ondersoorten, combinaties van soorten en soms zelfs genera. Het zou correcter zijn om daarom het begrip taxon (meervoud: taxa) te gebruiken. Gemakshalve wordt gebruik gemaakt van het begrip soort, terwijl taxon wordt bedoeld. 18. R. van der Meijden, B. Odé, C.L.G. Groen, J.P.M. Witte & D. Bal. 2000. Bedreigde en kwetsbare vaatplanten in Nederland; Basisrapport met voorstel voor de Rode Lijst. Gorteria 26: 85–208. 19. De gegevens van de periode 1902–1950 uit FLORIVON bevatten geen jaartal van waarneming. Vanaf 2000 wordt er door het Nationaal Herbarium Nederland en FLORON gewerkt aan de digitalisering van de originele streeplijsten uit die periode, zodat in de toekomst het jaartal van waarneming uit die periode wél bekend zal zijn. 20. Gegevens tussen 1950 en 1975 zijn niet gedigitaliseerd en hebben betrekking op een beperkt aantal waarnemingen, voornamelijk op uurhok-niveau. 21. Deze GIS-bewerkingen zijn uitgevoerd door R. van Ek, RIZA, Lelystad, waarvoor wij hem zeer erkentelijk zijn. 22. W.L.M. Tamis, M.van ’t Zelfde, R. van Ek & J.P.M. Witte. 2000. Modellering van de kansrijkdom van het biotisch herstel van natte en vochtige vegetaties. CML rapport 149. Leiden. 23. Een voorbeeld: soort A komt in 20 km-hokken voor van een steekproef van 100 km-hokken van een gebied van 500 km-hokken groot. Het voorkomen van soort A in het gebied is dan 20×500/100=100. 24. Een soort die in alle km-hokken voorkomt scoort dus 1000 promille, behalve in de periode voor 1950 (maximaal 962 promille) vanwege de destijds kleinere oppervlakte van Nederland. 25. De factor is afwisselend 3 en 3,333; dit is het gevolg van de keuze van een simpel systeem van klassengrenzen. 26. R.M. Bekker & E.J. Lammerts. 2000. Naar een Rode Lijst met Groene Stip voor Hogere Planten in Nederland. Wageningen. 27. J.J. Kern & T.J. Reighelt. 1954. Carex. In: Flora Neerlandica 1, 3: 77–78.

Gorteria 29 (2003)

67

Bijlage 1

Bijlage 1. Tabel van KilometerFrequentieKlassen, afgekort tot KFK’s, per plantensoort voor drie periodes: KFK30: 1902–1949, KFK80: 1975–1987, KFK95: 1988–1999. In de eerste kolom van de tabel staat het soortsnummer. Bij de soortsnamen geldt het volgende: combinaties van twee of drie soorten zijn uitgeschreven, waarbij de genusnaam op de gebruikelijke wijze is afgekort bij de 2e en 3e soort; alle soorten uit een genus zijn te herkennen aan de genusnaam gevolgd door (g); bij de hybride soorten is het hybrideteken achter het epitheton geplaatst: (×); van soorten waarvan de namen zijn voorzien van een asterisk (*) zijn de aantalsschattingen voor de KFK30 mogelijk minder betrouwbaar óf er vindt naast spontane veranderingen ook veel aanplant plaats; van soorten waarvan de namen zijn voorzien van een hekje (#) zijn de KFK’s bijgesteld op basis van aanvullende informatie (geldt met name voor KFK30 en KFK85).

Betekenis klassen: KFK

aantal km-hokken

omschrijving

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

0 1–3 4–10 11–30 31–100 101–300 301–1.000 1.001–3.000 3.001–10.000 Meer dan 10.000

afwezig uiterst zeldzaam uiterst zeldzaam zeer zeldzaam zeer zeldzaam zeldzaam vrij zeldzaam vrij algemeen algemeen zeer algemeen

68

Gorteria 29 (2003)

Bijlage 1 (vervolg) nr. wetensch. naam 1 650 3 4 5 6 7 8 1628 10 11 12 13 14 15 16 19 5200 20 21 22 2422 24 6016 6017 29 30 31 1546 32 33 34 35 38 39 40 41 42 43 44 1651 1758 46 1652 47 1654 50 1658 51 2308 288 53 779 1660 54 55 1620

KFK KFK KFK 30 80 95

Abutilon theophrasti Aceras anthropophorum Achillea millefolium Achillea ptarmica Aconitum vulparia Acorus calamus Actaea spicata Adonis aestivalis Adoxa moschatellina Aegopodium podagraria Aethusa cynapium Agrimonia eupatoria Agrimonia procera Agrostemma githago Agrostis canina + A. vinealis Agrostis capillaris Agrostis stolonifera + A. gigantea Aira caryophyllea Aira praecox Ajuga chamaepitys Ajuga pyramidalis Ajuga reptans Alchemilla (g) Alisma (g) Alliaria petiolata Allium carinatum# Allium oleraceum* Allium paradoxum* Allium schoenoprasum Allium scorodoprasum Allium ursinum Allium vineale Alopecurus aequalis Alopecurus bulbosus Alopecurus geniculatus Alopecurus myosuroides Alopecurus pratensis Althaea officinalis Alyssum alyssoides Amaranthus albus Amaranthus blitoides Amaranthus blitum Amaranthus hybridus# Amaranthus retroflexus Ambrosia psilostachya# Ammophila arenaria Amsinckia menziesii Anacamptis pyramidalis Anagallis arvensis Anagallis minima Anagallis tenella Anchusa arvensis Anchusa ochroleuca Anchusa officinalis Andromeda polifolia Anemone apennina*

Gorteria 29 (2003)

0 2 9 9 2 8 4 2 6 9 8 8 5 7

4 2 9 9 2 8 5 0 7 9 8 8 6 4

6 2 9 8 2 8 4 0 6 9 8 7 5 5

8 9

8 9

8 9

9 8 8 2 0 8 6 9 8 1 6 2 3 4 5 8 6 6 8 8 8 6 4 5 3 5 3 6 2 7 2 3 8 6 5 7 1 5 6 2

9 8 8 1 2 8 7 9 8 1 5 2 5 4 6 8 6 4 9 8 9 6 3 4 3 5 4 6 3 7 6 3 8 5 4 8 3 6 6 4

9 8 8 0 1 8 6 9 9 2 5 3 6 4 6 9 6 4 9 7 9 6 4 5 5 6 6 7 4 7 6 4 8 4 4 8 3 6 5 4

nr. wetensch. naam 56 58 59 60 165 166 61 62 63 64 65 67 66 68 70 71 2423 73 6043 76 77 78 79 80 81 206 1315 82 1458 83 2457 87 88 2334 90 91 92 93 94 1965 96 97 1663 2392 101 102 103 1904 106 111 112 934 113


Anemone nemorosa Anemone ranunculoides Angelica archangelica Angelica sylvestris Anisantha sterilis Anisantha tectorum Antennaria dioica Anthemis arvensis Anthemis cotula Anthemis tinctoria* Anthericum liliago Anthoxanthum aristatum Anthoxanthum odoratum Anthriscus caucalis Anthriscus sylvestris Anthyllis vulneraria Apera interrupta Apera spica-venti Aphanes arvensis + A. inexpectata Apium graveolens Apium inundatum Apium nodiflorum Apium repens* Aquilegia vulgaris* Arabidopsis thaliana Arabis arenosa Arabis glabra Arabis hirsuta subsp. hirsuta Arabis hirsuta subsp. sagittata Arctium lappa Arctium minus* Arctium tomentosum Arctostaphylos uva-ursi# Arenaria serpyllifolia + A. leptoclados Aristolochia clematitis Armeria maritima Armoracia rusticana Arnica montana Arnoseris minima Aronia prunifolia (×)* Arrhenatherum elatius Artemisia absinthium Artemisia biennis Artemisia campestris Artemisia vulgaris Arum italicum Arum maculatum Asparagus officinalis Asperugo procumbens Asplenium adiantum-nigrum Asplenium ruta-muraria Asplenium scolopendrium Asplenium trichomanes

8 4 4 9 8 6 6 8 7 3 0 8 9 7 9 6 0 9

8 4 6 9 8 6 4 7 6 4 0 7 9 6 9 6 2 8

8 4 7 9 9 7 4 6 5 5 1 7 9 7 9 6 4 8

8 7 6 7 4 5 8 4 4

8 6 5 7 2 5 8 4 3

8 6 5 7 3 6 9 4 4

5

5

5

1 6 8 5 2

2 7 9 5 1

2 8 9 5 2

8 4 7 5 7 8 0 9 6 0 5 9 4 6 6 4

8 4 6 6 5 5 5 9 5 2 5 9 6 7 7 2

8 4 6 6 4 4 6 9 5 5 5 9 5 7 8 1

2 7 4 5

3 6 5 5

4 7 6 5

69


70


Asplenium viride Aster lanceolatus# Aster tradescantii# Aster tripolium Astragalus glycyphyllos Athyrium filix-femina Atriplex glabriuscula Atriplex laciniata Atriplex littoralis Atriplex patula Atriplex pedunculata Atriplex portulacoides Atriplex prostrata Atropa bella-donna Avena fatua Azolla filiculoides Ballota nigra subsp. foetida Barbarea intermedia Barbarea stricta Barbarea vulgaris Bassia hirsuta Bellis perennis Berteroa incana Berula erecta Beta vulgaris subsp. maritima Bidens cernua Bidens connata Bidens frondosa Bidens radiata Bidens tripartita Blackstonia perfoliata Blechnum spicant Blysmus compressus Blysmus rufus* Bolboschoenus maritimus Botrychium lunaria Brachypodium pinnatum Brachypodium sylvaticum Brassica napus + B. rapa Brassica nigra Briza media Bromopsis erecta Bromopsis inermis Bromopsis ramosa Bromus hordeaceus Bromus racemosus Bromus secalinus Bryonia dioica Buddleja davidii* Bunias orientalis Bunium bulbocastanum* Bupleurum tenuissimum Butomus umbellatus Cakile maritima Calamagrostis canescens Calamagrostis epigejos

0 3 4 8 4 8 4 4 6 8 5 6 8 3 6 7

1 5 4 7 4 8 4 3 7 9 3 6 9 2 7 7

1 6 5 7 4 8 5 3 6 9 3 6 9 3 6 8

7 4 6 6 3 9 6 8

6 5 7 7 0 9 6 9

6 6 7 8 0 9 7 8

4 8 6 6 0 9 4 8 5 4 8 5 4 6 7 7 8 3 5 4 9 7 6 7 0 4 3 5 8 6 8 7

5 8 7 8 0 9 4 7 4 4 9 5 5 6 8 7 6 4 6 3 9 6 2 7 5 3 4 3 8 6 9 8

4 8 7 8 3 9 5 7 4 4 8 5 5 6 8 8 6 4 6 3 9 5 1 8 7 4 4 3 8 6 8 8

nr. wetensch. naam 176 175 49 177 178 6097 186 2338 188 189 191 192 193 194 195 196 198 199 200 201 202 203 204 205 207 208 209 210 211 2210 213 215 216 217 218 1400 219 221 222 223 224 225 1611 228 237 229 230 231 232 233 234 235 236 238 239 240


Calamagrostis pseudophragmites 1 Calamagrostis stricta* 3 Calammophila baltica (×)* 4 Calepina irregularis 2 Calla palustris 5 Callitriche (g) 8 Calluna vulgaris 9 Caltha palustris 9 Calystegia sepium 9 Calystegia soldanella 5 Campanula glomerata 3 Campanula latifolia* 4 Campanula patula# 2 Campanula persicifolia 4 Campanula rapunculoides 6 Campanula rapunculus 7 Campanula rotundifolia 8 Campanula trachelium 5 Capsella bursa-pastoris 9 Cardamine amara 6 Cardamine flexuosa 6 Cardamine hirsuta 8 Cardamine impatiens 3 Cardamine pratensis 9 Carduus acanthoides* 3 Carduus crispus 8 Carduus nutans 7 Carduus tenuiflorus 3 Carex acuta* 8 Carex acutiformis + C. riparia 8 Carex appropinquata* 3 Carex arenaria* 8 Carex brizoides* 1 Carex buxbaumii* 2 Carex caryophyllea* 5 Carex cespitosa 0 Carex curta 7 Carex diandra* 5 Carex digitata* 3 Carex dioica* 4 Carex distans* 6 Carex disticha* 8 Carex divulsa 4 Carex echinata 7 Carex elata* 7 Carex elongata* 6 Carex ericetorum* 3 Carex extensa 5 Carex flacca* 7 Carex flava* 3 Carex hartmanii 0 Carex hirta 8 Carex hostiana 6 Carex laevigata# 2 Carex lasiocarpa* 6 Carex lepidocarpa* 4

0 6 6 3 6 9 9 8 9 5 4 4 1 4 6 6 8 5 9 7 8 9 3 9 2 8 7 1 9

0 4 6 2 6 9 8 8 9 5 3 4 4 5 6 6 8 5 9 7 8 9 5 9 4 9 7 2 8

9 5 8 2 4 5 2 8 5 4 3 6 8 3 7 7 7 1 5 7 2 1 9 5 0 6 0

9 4 8 3 3 5 0 8 5 3 1 6 8 4 6 7 7 2 5 7 2 1 9 5 1 6 1

Gorteria 29 (2003)

Bijlage 1 (vervolg) nr. wetensch. naam 242 243 244 2213 5359 246 247 248 249 250 251 253 254 255 256 258 260 262 263 264 265 266 267 2419 269 271 272 274 275 276 278 279 1766 284 286 285 287 289 290 291 292 294 293 2314 295 297 298 362 1759 299 300 301 743 302 303


Carex limosa 4 Carex muricata* 4 Carex nigra* 8 Carex oederi 7 Carex otrubae* + C. vulpina 8 Carex ovalis* 8 Carex pallescens 6 Carex panicea 8 Carex paniculata* 7 Carex pendula 3 Carex pilulifera* 7 # Carex praecox 2 Carex pseudocyperus* 8 Carex pulicaris 6 Carex punctata 2 Carex remota 7 Carex rostrata* 8 Carex spicata 7 Carex strigosa* 2 Carex sylvatica 5 Carex tomentosa 2 Carex trinervis 6 Carex vesicaria* 7 Carex vulpinoidea 2 Carlina vulgaris 6 Carum carvi 7 Carum verticillatum 4 Catabrosa aquatica 6 Catapodium marinum 3 Catapodium rigidum* 1 Centaurea calcitrapa 4 Centaurea cyanus 9 Centaurea jacea 9 Centaurea scabiosa 5 Centaurium erythraea 7 Centaurium littorale 6 Centaurium pulchellum 6 Cephalanthera damasonium 2 Cephalanthera longifolia 2 Cephalanthera rubra 1 Cerastium arvense 8 # Cerastium brachypetalum 1 Cerastium diffusum 6 Cerastium fontanum 9 Cerastium glomeratum 7 Cerastium pumilum* 3 Cerastium semidecandrum 8 Ceratocapnos claviculata 8 Ceratochloa carinata 0 Ceratophyllum demersum 7 Ceratophyllum submersum 6 Ceterach officinarum 2 Chaenorhinum minus 6 Chaerophyllum bulbosum 3 Chaerophyllum temulum 8

Gorteria 29 (2003)

2 3 9 7

1 4 8 7

8 8 6 8 8 2 8 1 8 5 3 8 8 7 3 6 0 6 7 1 6 7 0 7 3 3 0 8 9 5 7 6 6

8 8 6 7 8 3 8 2 8 4 2 8 8 7 2 5 0 6 7 1 6 6 2 7 3 3 2 7 9 5 7 6 7

2 1 2 8 0 5 9 8 2

2 0 0 8 1 6 9 9 3

8 8 4 8 6 2 7 4 8

9 8 6 9 5 3 7 5 8

nr. wetensch. naam 450 305 306 307 5174 310 311 312 313 314 315 2456 316 318 1677 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 1679 339 1141 2421 1142 1143 342 2433 344 1728 345 347 2461 396 349 350 475 352


Chamerion angustifolium Chelidonium majus Chenopodium album Chenopodium bonus-henricus Chenopodium botrys Chenopodium ficifolium Chenopodium foliosum Chenopodium glaucum Chenopodium hybridum Chenopodium murale Chenopodium polyspermum Chenopodium pumilio Chenopodium rubrum Chenopodium vulvaria Chondrilla juncea Chrysanthemum segetum Chrysosplenium alternifolium Chrysosplenium oppositifolium Cicendia filiformis Cichorium intybus Cicuta virosa Circaea alpina Circaea intermedia# (×) Circaea lutetiana Cirsium acaule Cirsium arvense Cirsium dissectum Cirsium eriophorum Cirsium oleraceum Cirsium palustre Cirsium vulgare Cladium mariscus Claytonia perfoliata Claytonia sibirica Clematis vitalba* Clinopodium acinos Clinopodium calamintha Clinopodium menthifolium# Clinopodium vulgare Cochlearia danica Cochlearia officinalis Coeloglossum viride Coincya monensis subsp. recurvata Colchicum autumnale Conium maculatum Conopodium majus Consolida regalis Convallaria majalis Convolvulus arvensis Conyza canadensis Corallorhiza trifida

8 8 9

9 8 9

9 9 9

5 2 7 3 6 4 6

4 3 8 4 7 5 4

2 4 8 5 8 5 5

7 0 8 2 3 8

8 2 8 2 0 8

8 5 8 2 2 8

5

5

4

4 6 7 8 1 2 6 4 9 7 2 4 9 9 6 6 0 6 5 0

5 3 7 7 1 1 7 4 9 6 2 5 9 9 6 7 5 6 4 2

4 4 7 7 2 2 7 3 9 6 3 4 9 9 5 8 7 7 5 2

1 6 6 7 3

1 5 7 6 3

2 5 8 6 2

5 5 6 0 4 7 9 8 2

2 4 6 0 3 8 9 9 0

5 4 6 1 3 8 9 9 0

71

Bijlage 1 (vervolg) nr. wetensch. naam 353 354 356 358 359 360 361 365 367 1760 368 1287 371 372 1768 373 374 375 376 1622 1623 548 377 1681 378 379 380 381 382 741 384 385 386 5175 387 388 389 1140 390 884 1616 1637 1199 392 393 394 397 398 399 400 402 403 404 405 406 407

72


Corispermum intermedium 5 Corispermum marschallii 5 Cornus suecica 2 Coronopus didymus 5 Coronopus squamatus 8 Corrigiola litoralis 6 Corydalis cava 2 Corydalis solida 6 Corynephorus canescens 8 Cotula coronopifolia 0 Crambe maritima# 1 Crassula tillaea 3 Crepis biennis 8 Crepis capillaris 9 Crepis foetida 1 Crepis paludosa 5 Crepis tectorum 5 Crepis vesicaria subsp. taraxacifolia 5 Crithmum maritimum 3 Crocus tommasinianus* 0 Crocus vernus* 3 Cruciata laevipes 7 Cucubalus baccifer 3 Cuscuta campestris 0 Cuscuta epilinum 2 Cuscuta epithymum 7 Cuscuta europaea 6 Cuscuta gronovii 0 Cuscuta lupuliformis 2 Cymbalaria muralis 6 Cynodon dactylon 5 Cynoglossum officinale 6 Cynosurus cristatus 9 Cyperus esculentus 0 Cyperus flavescens 3 Cyperus fuscus 4 Cystopteris fragilis 4 Cytisus scoparius* 9 Dactylis glomerata 9 Dactylorhiza incarnata 6 Dactylorhiza maculata 7 Dactylorhiza majalis 7 Danthonia decumbens 8 Daphne mezereum 3 Datura stramonium 6 Daucus carota 9 Deschampsia cespitosa 8 Deschampsia flexuosa 8 Deschampsia setacea* 6 Descurainia sophia 7 Dianthus armeria 5 Dianthus carthusianorum 2 Dianthus deltoides 6 Dianthus superbus 1 Digitalis purpurea 6 Digitaria ischaemum 7

6 0 1 7 8 5 4 6

6 0 2 8 8 4 5 6

8 2 4 3 7 9 2 6 5

8 4 5 3 7 9 2 5 6

6 2 4 5 6 3 3 0 6 6 1 4 6 6 6 9 3 0 4 4 9 9 6 6 7 8 4 6 9 9 9 4 6 4 2 6 0 8 8

5 3 4 5 6 3 3 0 6 6 2 5 7 6 6 8 3 0 5 3 9 9 6 6 7 8 3 7 9 8 9 3 7 4 1 6 1 8 8

nr. wetensch. naam 408 776 409 410 412 411 5376 415 417 416 418 1607 5207 420 421 428 6183 431 432 433 435 436 439 1914 438 1154 441 442 1073 445 444 446 447 451 457 5308 459 460 1423 461 462 463 464 466 467 468 469 471 1685 1762


Digitaria sanguinalis 6 Diphasiastrum tristachyum 3 Diplotaxis muralis 6 Diplotaxis tenuifolia 7 Dipsacus fullonum 7 Dipsacus pilosus 4 Doronicum pardalianches + D. plantagineum 5 Draba muralis 4 Drosera intermedia 8 Drosera longifolia 5 Drosera rotundifolia 8 Dryopteris affinis* 0 Dryopteris carthusiana + D. dilatata 8 Dryopteris cristata* 6 Dryopteris filix-mas 8 Echinochloa crus-galli 8 Echinodorus (g) 7 Echium vulgare 7 Elatine hexandra 2 Elatine hydropiper 3 Eleocharis acicularis* 6 Eleocharis multicaulis* 6 Eleocharis ovata 0 Eleocharis palustris + E. uniglumis 8 Eleocharis quinqueflora* 6 Eleogiton fluitans 7 Elodea canadensis 9 Elodea nuttallii 0 Elymus caninus* 5 Elytrigia atherica 7 Elytrigia juncea subsp. boreoatlantica 6 Elytrigia repens 9 Empetrum nigrum 7 Epilobium hirsutum 8 Epilobium parviflorum 8 Epilobium spec. (excl. E. 8 hirsutum & E. parviflorum) Epipactis atrorubens 3 Epipactis helleborine 7 # Epipactis muelleri 1 Epipactis palustris 6 Equisetum arvense 9 Equisetum fluviatile 9 Equisetum hyemale + E. moorei (×) 6 Equisetum palustre 9 Equisetum ramosissimum 2 Equisetum sylvaticum 5 Equisetum telmateia 4 Equisetum variegatum 4 Eragrostis minor 3 Eragrostis pilosa 0

6

7

2 6 7 7 4

3 6 8 8 5

5 4 7 2 7 4

5 4 7 0 7 3

9 7 8 8 5 7 5 0 7 6 0

9 6 8 9 5 7 4 2 7 6 1

9

9

5 6 8 9 5 8

5 6 7 9 5 7

6 9 7 9 9 9

6 9 7 9 9 9

2 8 2 6 9 9

2 8 1 6 9 8

6 9 1 5 5 4 5 6

5 9 2 4 4 3 6 8

Gorteria 29 (2003)



Eranthis hyemalis 3 Erica cinerea 2 Erica scoparia# 0 Erica tetralix 9 Erigeron acer 7 Erigeron annuus 3 Eriophorum angustifolium 8 Eriophorum gracile 4 Eriophorum latifolium 4 Eriophorum vaginatum 6 Erodium cicutarium 8 Erodium lebelii* 5 Erophila verna 8 Erucastrum gallicum 6 Eryngium campestre 8 Eryngium maritimum 6 Erysimum cheiranthoides 8 Erysimum cheiri 4 Erysimum hieracifolium 4 Euonymus europaeus* 7 Eupatorium cannabinum 8 Euphorbia amygdaloides 2 Euphorbia cyparissias 6 Euphorbia esula 7 Euphorbia exigua 7 Euphorbia helioscopia 8 Euphorbia lathyrus 3 Euphorbia palustris 6 Euphorbia paralias 4 Euphorbia peplus 8 Euphorbia platyphyllos 2 Euphorbia seguieriana 5 Euphorbia stricta 3 Euphrasia rostkoviana 1 Euphrasia stricta 8 Fagopyrum tataricum 6 Fallopia convolvulus 9 Fallopia dumetorum 7 Fallopia japonica 5 Fallopia sachalinensis 3 Festuca arenaria* 5 Festuca arundinacea 8 Festuca gigantea 7 Festuca ovina + F. filiformis + F. cinerea 9 Festuca pratensis 9 Festuca rubra 9 Filago arvensis 2 Filago lutescens 2 Filago minima 8 Filago pyramidata 3 Filago vulgaris 5 Filipendula ulmaria 9 Filipendula vulgaris 2 Fragaria moschata 3 Fragaria vesca 8 Fritillaria meleagris 5

Gorteria 29 (2003)

5 3 1 8 7 5 8 4 1 6 9 6 8 6 7 5

5 2 2 8 6 6 7 2 1 6 9 6 9 6 7 5

8 3 3 8 9 3 5 7 6 8 5 5 4 8 0 4 0 3 7 0 9 7 7 6 6 9 8

8 4 3 8 9 2 6 8 5 8 6 5 3 8 0 3 2 2 7 2 9 8 8 6 6 9 7

9 9 9 0 0 6 0 4 9 0 2 7 6

9 8 9 0 1 6 0 4 9 1 1 7 5

nr. wetensch. naam 1 691 1690 533 534 535 536 537 538 539 2222 1692 1403 541 542 545 544 546 547 109 550 110 2376 553 549 554 555 556 557 558 559 560 561 566 568 562 563 565 567 569 570 2443 571 572 573 2442 574 575 576 577 578 579 580 581 582 584 585


Fumaria capreolata Fumaria muralis Fumaria officinalis Gagea lutea Gagea pratensis Gagea spathacea* Gagea villosa* Galanthus nivalis Galeopsis angustifolia Galeopsis bifida + G. tetrahit Galeopsis ladanum Galeopsis pubescens Galeopsis segetum Galeopsis speciosa Galinsoga parviflora Galinsoga quadriradiata Galium aparine Galium boreale Galium glaucum Galium mollugo Galium odoratum Galium palustre Galium pumilum Galium saxatile Galium sylvaticum Galium tricornutum Galium uliginosum Galium verum Genista anglica Genista germanica Genista pilosa Genista tinctoria Gentiana cruciata Gentiana pneumonanthe Gentianella amarella Gentianella campestris Gentianella ciliata Gentianella germanica Geranium columbinum Geranium dissectum Geranium lucidum Geranium molle Geranium phaeum Geranium pratense Geranium purpureum Geranium pusillum Geranium pyrenaicum Geranium robertianum Geranium rotundifolium Geum rivale Geum urbanum Glaucium flavum Glaux maritima Glechoma hederacea Glyceria fluitans Glyceria maxima

3 4 8 3 4 4 3 6 5

1 4 8 4 5 4 4 7 3

4 5 8 4 5 4 3 7 3

9 4 3 8 7 7

9 2 1 7 7 8

9 1 2 6 7 9

5 9 1 1 9 5 9 4 8 3 4 7 8 8 3 8 6 4 8 4 4 2 3 4 8 0 9 4 4 0 8 5 8 2 4 8 3 8 9 9 9

8 9 2 0 8 6 9 4 8 0 0 8 8 7 1 7 5 3 7 4 3 3 4 4 9 0 9 5 5 2 9 5 8 4 4 8 3 7 9 9 9

9 9 1 0 8 6 9 3 8 0 0 7 8 7 1 6 5 4 6 4 2 0 2 4 9 4 9 5 6 4 9 6 8 4 4 8 4 7 9 9 9

73

Bijlage 1 (vervolg) nr. wetensch. naam 2 383 587 588 589 590 591 991 593 422 425 594 597 598 1923 602 603 604 605 606 607 608 609 2439 2285 611 615 612 618 2417 1407 621 5163 624 625 5303 626 627 629 630 1763 631 632 633 634 1695 635 636 637 638 639 778 640

74


Glyceria notata + G. declinata Gnaphalium luteo-album Gnaphalium sylvaticum Gnaphalium uliginosum Goodyera repens Gratiola officinalis Groenlandia densa Gymnadenia conopsea Gymnocarpium dryopteris Gymnocarpium robertianum Gypsophila muralis# Hammarbya paludosa Hedera helix Helianthemum nummularium Helichrysum arenarium Helictotrichon pratense* Helictotrichon pubescens Helleborus viridis Heracleum mantegazzianum# Heracleum sphondylium Herminium monorchis Herniaria glabra Herniaria hirsuta Hieracium amplexicaule Hieracium aurantiacum Hieracium caespitosum Hieracium lactucella Hieracium laevigatum* Hieracium murorum* Hieracium peleterianum* Hieracium pilosella Hieracium praealtum Hieracium sabaudum* Hieracium umbellatum Hieracium vulgatum* Hierochloe odorata* Himantoglossum hircinum Hippophae rhamnoides* Hippuris vulgaris Hirschfeldia incana Holcus lanatus Holcus mollis Holosteum umbellatum Honckenya peploides Hordeum jubatum Hordeum marinum Hordeum murinum Hordeum secalinum Hottonia palustris Humulus lupulus Huperzia selago Hydrocharis morsus-ranae

6 5 7 9 4 4 5 5 4

7 6 7 9 4 1 6 4 4

7 7 7 9 4 1 6 3 4

2 3 5 8

3 1 3 8

2 3 3 9

3 2 3 7 3

3 0 4 6 2

2 1 3 6 3

6 9 4 6 2 1 4 5 6 8 5 0 9 4 6 8 7 7

7 9 3 5 3 3 6 6 3 8 5 0 9 5 6 8 8 6

8 9 3 6 3 2 7 5 3 9 5 3 8 5 7 8 7 6

2 7 7 3 9 9 6 6 4 6 8 8 8 9 2

1 7 7 3 9 9 4 6 4 5 8 8 8 9 2

2 7 7 5 9 9 4 6 4 4 9 7 8 9 2

9

8

8

nr. wetensch. naam 2 490 641 642 643 644 645 646 2342 648 649 650 651 652 653 654 658 659 2463 1862 660 661 662 663 664 665 666 668 667 1159 669 670 1929 673 674 1930 2343 1409 677 678 679 680 2425 681 683 684 685 686 687 688 689 690 691 742 744 692


Hydrocotyle ranunculoides Hydrocotyle vulgaris Hyoscyamus niger Hypericum canadense Hypericum elodes Hypericum hirsutum Hypericum humifusum Hypericum maculatum + H. dubium Hypericum montanum Hypericum perforatum Hypericum pulchrum Hypericum tetrapterum Hypochaeris glabra Hypochaeris maculata Hypochaeris radicata Ilex aquifolium* Illecebrum verticillatum Impatiens capensis Impatiens glandulifera Impatiens noli-tangere Impatiens parviflora Inula britannica Inula conyzae Inula salicina Iris pseudacorus Isatis tinctoria Isoetes echinospora Isoetes lacustris Isolepis setacea* Jasione montana Juncus acutiflorus* Juncus alpinoarticulatus Juncus articulatus* Juncus balticus Juncus bufonius + J. ambiguus Juncus bulbosus Juncus canadensis Juncus capitatus Juncus compressus* Juncus conglomeratus* Juncus effusus Juncus ensifolius Juncus filiformis Juncus gerardi Juncus inflexus Juncus maritimus Juncus pygmaeus Juncus squarrosus Juncus subnodulosus* Juncus tenageia Juncus tenuis Juniperus communis Kickxia elatine Kickxia spuria Knautia arvensis

0 9 6 2 7 5 7

0 8 5 1 6 4 7

4 8 5 1 6 4 7

8 4 9 6 8 7 1 9 8 8 0 4 6 5 6 5 2 9 3 3 3 6 9 8 6 8 5

8 3 9 5 8 5 0 9 8 6 0 7 7 7 5 6 0 9 4 3 2 7 8 8 6 9 4

8 2 9 5 8 5 0 9 8 6 3 8 7 8 6 6 0 9 5 2 1 7 8 8 6 9 5

9 8 0 4 7 8 9 0 5 8 8 6 4 8 6 6 8 7 5 4 7

9 8 2 0 7 9 9 3 5 8 8 6 3 8 7 4 8 7 5 4 7

9 8 2 3 7 9 9 3 5 7 8 6 4 8 7 4 8 7 5 4 6

Gorteria 29 (2003)

Bijlage 1 (vervolg) nr. wetensch. naam 693 695 698 699 2384 1698 702 700 701 2396 704 708 709 710 1699 1426 711 712 713 714 715 716 717 719 720 721 722 723 2426 724 725 726 727 728 729 730 731 1701 732 733 1704 319 734 1625 443 736 737 738 739 740 1706 745 746 747 748


Koeleria macrantha Koeleria pyramidata Lactuca saligna Lactuca serriola Lactuca virosa Lagurus ovatus Lamiastrum galeobdolon Lamium album Lamium amplexicaule Lamium hybridum + L. purpureum Lamium maculatum Lapsana communis Lathraea squamaria Lathyrus aphaca Lathyrus hirsutus Lathyrus japonicus Lathyrus linifolius Lathyrus niger# Lathyrus nissolia* Lathyrus palustris Lathyrus pratensis Lathyrus sylvestris Lathyrus tuberosus Leersia oryzoides Legousia hybrida Legousia speculum-veneris Lemna gibba Lemna minor Lemna minuta# Lemna trisulca Leontodon autumnalis Leontodon hispidus* Leontodon saxatilis Leonurus cardiaca Lepidium campestre Lepidium draba Lepidium graminifolium Lepidium heterophyllum* Lepidium latifolium Lepidium ruderale Lepidium virginicum Leucanthemum vulgare Leucojum aestivum Leucojum vernum* Leymus arenarius Ligustrum vulgare* Lilium bulbiferum subsp. croceum Limonium vulgare Limosella aquatica Linaria arvensis Linaria repens Linaria vulgaris Linnaea borealis Linum catharticum Liparis loeselii

Gorteria 29 (2003)

6 2 3 5 3 4 6 9 8

6 3 1 7 3 3 8 9 8

6 3 0 8 3 4 8 9 8

9 6 9 0 5 3 0 5 1 3 6 8 4 6 5 3

9 6 9 0 3 2 3 3 1 4 6 9 4 7 4 3

9 7 9 1 2 3 3 3 0 4 6 9 5 7 5 3

6 8 9 0 9 9 7 8 5 6 6 2 3 5 6 5 9 4 3 7 7

4 8 9 4 9 9 7 8 4 5 7 2 3 3 6 5 8 4 4 6 8

4 8 9 6 8 9 6 8 5 6 7 3 4 4 7 6 9 4 4 6 7

3 6 4 3 2 9 2 7 5

2 6 5 0 4 9 3 6 4

2 6 6 0 5 9 3 6 5

nr. wetensch. naam 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 5309 762 763 764 765 2344 769 770 771 772 777 774 775 780 781 782 783 784 1709 925 785 786 788 789 790 792 793 5319 796 794 797 798 799 800 1711 801 803 804 808 809 810 811 812 5198 814


Listera cordata Listera ovata Lithospermum arvense Lithospermum officinale Littorella uniflora Lobelia dortmanna Lolium multiflorum* Lolium perenne Lolium remotum Lolium temulentum Lonicera periclymenum* Lotus corniculatus Lotus glaber Lotus pedunculatus Ludwigia palustris Luronium natans Luzula campestris + L. multiflora Luzula luzuloides Luzula pilosa Luzula sylvatica Lychnis flos-cuculi Lycopodiella inundata Lycopodium annotinum Lycopodium clavatum Lycopus europaeus Lysimachia nemorum Lysimachia nummularia Lysimachia thyrsiflora Lysimachia vulgaris Lythrum hyssopifolia Lythrum portula Lythrum salicaria Maianthemum bifolium Malva alcea Malva moschata Malva neglecta Malva sylvestris Marrubium vulgare Marsilea quadrifolia Matricaria discoidea Matricaria recutita Medicago arabica Medicago falcata Medicago lupulina Medicago minima Medicago polymorpha Medicago sativa Melampyrum arvense Melampyrum pratense Melica uniflora Melilotus albus Melilotus altissimus Melilotus indicus Melilotus officinalis Mentha aquatica + M. verticillata (×) Mentha arvensis

1 7 6 5 6 5 8 9 4 4 9 9 7 9 5 7

2 7 4 5 5 4 8 9 0 4 9 9 7 9 2 6

4 6 4 5 5 3 8 9 0 2 9 9 7 9 3 6

9 4 6 5 9 7 3 6 9 5 9 7 9 3 7 9 7 4 6 8 8 5 0 8 9 7 7 9 3 2 7 5 8 5 6 7 5 7

9 4 7 5 9 6 3 5 9 5 9 8 9 2 7 9 8 5 7 8 8 3 0 9 9 7 6 9 3 2 7 2 8 5 7 7 3 7

9 4 6 4 9 6 3 4 9 5 9 8 9 3 7 9 8 5 7 8 8 2 1 9 9 7 6 9 4 3 7 2 7 5 8 7 3 8

9 9

9 8

9 8

75

Bijlage 1 (vervolg) nr. wetensch. naam 815 817 5377 821 822 823 825 2496 826 827 828 829 72 830 831 832 833 834 1936 837 838 839 840 842 1922 843 845 846 848 849 850 851 852 853 854 855 857 858 861 862 865 866 867 2319 868 1630 869 870 1713 871 5202 874 875

76


Mentha longifolia Mentha pulegium Mentha suaveolens + M. rotundifolia Menyanthes trifoliata Mercurialis annua Mercurialis perennis Mibora minima* Micropyrum tenellum Milium effusum Milium vernale* Mimulus guttatus Minuartia hybrida Misopates orontium Moehringia trinervia Moenchia erecta Molinia caerulea Moneses uniflora# Monotropa hypopitys Montia fontana Muscari botryoides* Muscari comosum Mycelis muralis Myosotis arvensis Myosotis discolor Myosotis laxa + M. scorpioides Myosotis ramosissima* Myosotis stricta* Myosotis sylvatica* Myosurus minimus* Myrica gale* Myriophyllum alterniflorum Myriophyllum spicatum Myriophyllum verticillatum Myrrhis odorata Najas marina Najas minor Nardus stricta Narthecium ossifragum Neottia nidus avis Nepeta cataria Nuphar lutea Nymphaea alba Nymphoides peltata Odontites vernus Oenanthe aquatica Oenanthe crocata Oenanthe fistulosa Oenanthe lachenalii Oenanthe pimpinelloides Oenanthe silaifolia Oenothera biennis + O. erythrosepala Oenothera parviflora Onobrychis viciifolia

5 4

5 3

6 3

6 8 7 4 1 0 6 5 3 4 7 8 2 9 1 5 6 4 3 6 8 7

6 7 7 5 2 0 7 4 4 3 6 8 0 9 1 4 7 6 4 6 9 7

6 7 7 4 2 1 6 4 5 2 6 8 0 9 2 3 7 6 4 6 9 8

9 7 0 5 6 8

9 7 4 6 6 7

9 7 4 6 6 7

6 7

5 8

5 8

5 3 4 0 8 7 4 4 8 8 8 8 9 0 8 6 0 0

7 5 4 0 8 6 3 4 8 8 8 7 9 1 8 6 0 0

6 5 4 2 7 5 2 4 8 8 8 7 8 2 8 6 1 1

7 5 3

8 6 2

8 6 3

nr. wetensch. naam 2434 878 879 880 881 882 887 888 889 891 892 893 423 894 895 896 5267 897 907 899 900 901 902 903 904 905 906 1039 908 909 910 911 912 913 5102 914 915 916 917 1717 919 918 920 921 922 923 924 1871 967 969 972 973 977 975 976 1874


Ononis repens 8 Onopordum acanthium 6 Ophioglossum vulgatum 6 Ophrys apifera 3 Ophrys insectifera 4 Orchis coriophora 2 Orchis mascula 4 Orchis militaris 4 Orchis morio 7 Orchis purpurea 4 Orchis simia 1 Orchis ustulata 2 Oreopteris limbosperma 4 Origanum vulgare 7 Ornithogalum nutans 4 Ornithogalum umbellatum 7 Ornithopus compressus 1 Ornithopus perpusillus 8 Orobanche caryophyllacea 6 Orobanche hederae 3 Orobanche lutea 1 Orobanche minor 6 Orobanche picridis 3 Orobanche purpurea 4 Orobanche ramosa 3 Orobanche rapum-genistae 5 Orobanche reticulata 2 Orthilia secunda 1 Osmunda regalis 7 Oxalis acetosella 7 Oxalis corniculata 5 Oxalis fontana 8 Oxycoccus macrocarpos 5 Oxycoccus palustris 6 Panicum dichotomiflorum 0 Papaver argemone 7 Papaver dubium 8 Papaver rhoeas 8 Parapholis strigosa 6 Parentucellia viscosa 4 Parietaria judaica 4 Parietaria officinalis 4 Paris quadrifolia 5 Parnassia palustris 7 Pastinaca sativa 8 Pedicularis palustris 7 Pedicularis sylvatica 8 Pentaglottis sempervirens* 0 Persicaria amphibia 9 Persicaria bistorta 6 Persicaria hydropiper 9 Persicaria lapathifolia 9 Persicaria maculosa 9 Persicaria minor 7 Persicaria mitis 8 Persicaria wallichii* 0

8 6 6 4 3 0 4 4 5 4 1 0 4 6 5 8 0 8

7 6 6 5 3 0 3 3 5 3 2 0 4 6 5 8 3 8

5 1 2 6 4 3 0

5 3 2 5 4 4 0

3 3 0 7 7 5 8 5 6 1 6 8 9 6 5 4 3 6 6 8 6 6 4 9 6 9 9 9 7 8 4

4 4 0 7 7 6 8 5 6 5 7 8 8 5 5 5 5 5 6 8 5 5 5 9 6 9 9 9 8 8 4

Gorteria 29 (2003)



Petasites hybridus Petrorhagia prolifera Petroselinum segetum# Peucedanum carvifolia Peucedanum palustre Phalaris arundinacea Phegopteris connectilis* Phleum arenarium Phleum pratense Phragmites australis Phyteuma spicatum Phytolacca americana Phytolacca esculenta# Picris echioides Picris hieracioides Pilularia globulifera Pimpinella major Pimpinella saxifraga Pinguicula vulgaris Plantago arenaria Plantago coronopus Plantago lanceolata Plantago major Plantago maritima Plantago media Platanthera bifolia Platanthera chlorantha Poa annua Poa bulbosa Poa chaixii Poa compressa Poa nemoralis Poa palustris Poa pratensis + P. angustifolia Poa trivialis Polycarpon tetraphyllum Polygala comosa Polygala serpyllifolia Polygala vulgaris Polygonatum multiflorum Polygonatum odoratum Polygonatum verticillatum Polygonum aviculare Polygonum oxyspermum Polypodium vulgare + P. interjectum Polystichum aculeatum Polystichum lonchitis# Polystichum setiferum Portulaca oleracea Potamogeton acutifolius* Potamogeton alpinus* Potamogeton coloratus Potamogeton compressus* Potamogeton crispus Potamogeton gramineus* Potamogeton lucens

Gorteria 29 (2003)

7 4 1 6 8 9 4 7 9 9 5 2 3 5 7 5 7 7 6 4 7 9 9 7 8 7 4 9 4 3 6 7 7

7 3 2 6 8 9 3 7 9 9 6 4 4 6 7 5 7 7 3 3 7 9 9 6 7 6 4 9 4 3 7 8 8

8 3 2 6 8 9 4 7 9 9 5 4 6 6 7 5 7 7 3 4 7 9 9 6 6 5 3 9 5 2 7 8 8

9 9 0 3 6 7 8 6 2 9 0

9 9 0 3 6 7 8 6 1 9 1

9 9 3 3 5 6 8 6 2 9 1

8 3 0 1 4 4 5 1 6 7 5 8

8 4 2 2 5 6 6 2 7 8 5 8

8 4 2 3 6 6 6 2 6 8 5 7

nr. wetensch. naam 992 995 996 997 998 999 1000 1001 5193 1003 1004 1005 1006 1007 1008 1009 1726 346 1727 1010 1011 1012 1013 1014 1015 1016 1017 5047 364 1022 2400 1024 1025 1028 1029 1030 1031 1032 57 1033 1034 1038 1040 1946 1042 1043 1044 1045 1046 2402 1048 1049 1050 1051 1053


Potamogeton mucronatus* 6 Potamogeton natans 8 Potamogeton nodosus 3 Potamogeton obtusifolius* 5 Potamogeton pectinatus 8 Potamogeton perfoliatus 8 Potamogeton polygonifolius 7 Potamogeton praelongus* 4 Potamogeton pusillus + P. berchtoldii* 7 Potamogeton trichoides* 2 Potamogeton zizii (×) 1 Potentilla anglica 8 Potentilla anserina 9 Potentilla argentea 7 Potentilla erecta 9 Potentilla intermedia 5 Potentilla norvegica 5 Potentilla palustris 8 Potentilla recta 4 Potentilla reptans 8 Potentilla sterilis 5 Potentilla supina 4 Potentilla verna 6 Primula elatior 6 Primula veris 5 Primula vulgaris 4 Prunella vulgaris 9 Pseudofumaria alba# 0 Pseudofumaria lutea 4 Pteridium aquilinum 8 Puccinellia distans 7 Puccinellia fasciculata 4 Puccinellia maritima 7 Puccinellia rupestris 4 Pulicaria dysenterica 8 Pulicaria vulgaris 4 Pulmonaria montana 1 Pulmonaria officinalis 4 Pulsatilla vulgaris 2 Pyrola minor 6 Pyrola rotundifolia 6 Radiola linoides 8 Ranunculus acris 9 Ranunculus aquatilis + R. peltatus 8 Ranunculus arvensis 6 Ranunculus auricomus 6 Ranunculus baudotii 6 Ranunculus bulbosus 8 Ranunculus circinatus 8 Ranunculus ficaria 8 Ranunculus flammula 9 Ranunculus fluitans 5 Ranunculus hederaceus 6 Ranunculus lingua 8 Ranunculus ololeucos 5

7 8 4 7 8 7

6 8 4 6 8 7

6 2

7 3

8 8 2 8 9 6 9 5 5 8 5 9 5 5 5 7 5 4 9 2 5 8 7 5 7 2 8 3 0 5 0 5 6 5 9

8 8 3 8 9 7 8 6 6 7 6 9 5 6 5 6 5 4 9 2 6 8 7 4 6 0 8 6 0 6 0 5 6 5 9

8 4 6 6 8 8 8 9 5 6 7 4

8 2 6 6 8 8 9 9 4 5 7 4

77


78


Ranunculus omiophyllus Ranunculus polyanthemos Ranunculus repens Ranunculus sardous Ranunculus sceleratus Ranunculus tripartitus Raphanus raphanistrum Rapistrum rugosum Reseda lutea Reseda luteola Rhamnus cathartica Rhinanthus alectorolophus Rhinanthus angustifolius Rhinanthus minor Rhynchospora alba Rhynchospora fusca Ribes uva-crispa* Robinia pseudoacacia* Rorippa amphibia Rorippa austriaca Rorippa microphylla + R. nasturtium-aquaticum Rorippa palustris Rorippa sylvestris Rosa arvensis* Rosa pimpinellifolia Rosa villosa* Rubia tinctorum# Rubus caesius Rubus fruticosus* Rubus idaeus* Rubus saxatilis Rubus spectabilis* Rudbeckia laciniata Rumex acetosa Rumex acetosella Rumex aquaticus Rumex conglomeratus Rumex crispus Rumex hydrolapathum Rumex maritimus + R. palustris Rumex obtusifolius Rumex sanguineus Rumex scutatus Rumex thyrsiflorus Ruppia (g) Sagina apetala Sagina maritima Sagina nodosa Sagina procumbens Sagina subulata Sagittaria sagittifolia Salicornia (g) Salix repens Salsola kali Salvia pratensis

0 3 9 7 9 1 8 4 7 6 7

3 3 9 7 9 0 8 6 7 6 7

2 2 9 7 9 0 8 6 7 7 7

4 9 8 7 7 6 7 9 4

4 7 7 6 6 8 8 9 5

4 7 6 6 6 8 8 9 6

8 8 8 4 6 5 3 8 9 8 2 2 3 9 9 3 9 9 9

9 9 8 4 6 5 1 9 9 8 1 3 4 9 9 0 9 9 9

8 9 9 4 6 4 0 9 9 8 1 5 4 9 9 0 9 9 9

7 9 7 3 6 5 5 6 7 9 1 9 7 9 6 6

8 9 7 3 6 6 6 6 6 9 0 8 6 8 6 5

8 9 7 3 6 5 7 6 6 9 0 8 6 8 6 5

nr. wetensch. naam 1 129 1130 1131 1132 1133 1135 1136 1137 1138 1139 1144 1627 1146 1147 1148 1149 1949 1152 1162 1150 1885 1151 1887 1621 1160 1163 1164 1166 1170 2266 1172 1765 1173 1174 357 1175 1176 1177 1180 1181 2358 1182 1183 1185 1186 1733 2290 1187 1189 1190 1734 1191 1192 100 1193


Salvia verbenaca Salvia verticillata Salvinia natans# Sambucus ebulus Sambucus nigra Samolus valerandi Sanguisorba minor Sanguisorba officinalis Sanicula europaea Saponaria officinalis Saxifraga granulata Saxifraga granulata cv. ‘Plena’ * Saxifraga tridactylites Scabiosa columbaria Scandix pecten-veneris Scheuchzeria palustris Schoenoplectus lacustris + S. tabernaemontani Schoenoplectus pungens Schoenoplectus triqueter Schoenus nigricans Scilla bifolia* Scilla non-scripta Scilla siberica* Scilla siehei* Scirpus sylvaticus Scleranthus annuus Scleranthus perennis Scorzonera humilis Scrophularia nodosa Scrophularia umbrosa + S. auriculata Scrophularia vernalis Scutellaria columnae Scutellaria galericulata Scutellaria minor Securigera varia Sedum acre Sedum album Sedum cepaea Sedum reflexum Sedum sexangulare Sedum telephium Selinum carvifolia Senecio aquaticus Senecio erucifolius Senecio fluviatilis Senecio inaequidens Senecio jacobaea Senecio ovatus Senecio paludosus Senecio sylvaticus Senecio vernalis# Senecio viscosus Senecio vulgaris Seriphidium maritimum Serratula tinctoria

2 5 1 4 9 7 7 7 5 7 6

0 3 1 4 9 7 6 7 5 7 6

1 3 0 4 9 7 6 7 4 7 5

3 6 6 6 3

3 6 5 3 2

3 6 4 2 2

8 4 5 6 3 5 2 2 7 9 6 3 8

8 1 4 5 4 7 5 5 8 8 5 2 8

8 2 4 5 5 7 5 5 8 8 4 3 9

7 4 1 8 6 5 8 6 2 6 6 8 3 8 8 5 0 8 5 7 8 2 7 9 7 4

7 4 2 9 5 5 8 6 1 5 5 8 3 8 8 5 6 8 5 7 8 5 8 9 6 2

7 5 3 9 4 5 8 7 0 5 6 8 2 8 8 5 8 9 5 7 9 5 8 9 6 0

Gorteria 29 (2003)



Sesleria albicans# Setaria pumila Setaria verticillata Setaria viridis Sherardia arvensis Silaum silaus* Silene conica Silene dioica Silene gallica Silene latifolia subsp. alba Silene noctiflora Silene nutans Silene otites Silene vulgaris Sinapis arvensis Sisymbrium altissimum Sisymbrium austriacum# Sisymbrium loeselii Sisymbrium officinale Sisymbrium orientale Sisymbrium supinum Sium latifolium Smyrnium olusatrum# Solanum dulcamara Solanum nigrum Solanum physalifolium Solanum triflorum Solidago canadensis Solidago gigantea Solidago virgaurea Sonchus arvensis Sonchus asper Sonchus oleraceus Sonchus palustris Sorghum halepense Sparganium angustifolium Sparganium emersum Sparganium erectum Sparganium natans Spartina anglica Spartina maritima Spergula arvensis Spergula morisonii Spergularia media + S. marina Spergularia rubra Spergularia segetalis Spiranthes aestivalis Spiranthes spiralis Spirodela polyrhiza Stachys arvensis Stachys officinalis Stachys palustris Stachys sylvatica Stellaria aquatica Stellaria graminea Stellaria holostea

Gorteria 29 (2003)

1 6 3 7 6 4 6 8 5

1 6 4 7 6 4 5 9 3

0 6 7 8 6 4 5 9 3

8 5 5 5 6 8 6 2 5 9 5 1 9 1 9 9 4 3 6 5 7 9 9 9 6 0 4 8 9 6 6 5 9 7

8 4 5 4 6 8 7 4 4 9 5 0 8 4 9 9 3 5 7 7 7 9 9 9 7 4 4 8 9 5 6 2 9 7

8 4 5 4 6 9 8 5 4 9 5 0 8 3 9 9 5 5 7 8 6 9 9 9 7 4 3 8 9 4 6 2 9 7

7 8 1 4 4 8 8 4 9 8 7 9 8

7 8 0 0 2 8 6 4 9 8 7 9 8

7 8 0 0 1 9 6 3 9 8 8 9 8

nr. wetensch. naam 2 271 1253 1254 1247 1255 1256 1258 1259 320 1260 1262 1261 1263 1264 1265 1268 1184 1419 1269 1270 1271 1272 1273 1275 1953 427 1278 1281 1280 1282 6526 1288 1289 1290 5190 1293 1954 1153 1295 1296 1298 1299 1300 1301 1302 1303 1304 1305 1306 1307 1308 1309 1310 1311


Stellaria media + S. neglecta + S. pallida Stellaria nemorum Stellaria palustris Stellaria uliginosa Stratiotes aloides Suaeda maritima Succisa pratensis Symphytum officinale Tanacetum parthenium Tanacetum vulgare Taraxacum celticum* Taraxacum laevigatum* Taraxacum obliquum* Taraxacum officinale Taraxacum palustre* Teesdalia nudicaulis Tephroseris palustris Tetragonolobus maritimus Teucrium botrys Teucrium chamaedrys subsp. germanicum Teucrium montanum Teucrium scordium Teucrium scorodonia Thalictrum flavum Thalictrum minus Thelypteris palustris Thesium humifusum Thlaspi arvense Thlaspi caerulescens Thlaspi perfoliatum Thymus (g) Torilis arvensis Torilis japonica Torilis nodosa Tragopogon dubius Tragopogon porrifolius Tragopogon pratensis Trichophorum cespitosum subsp. germanicum Trientalis europaea Trifolium arvense Trifolium campestre Trifolium dubium Trifolium fragiferum Trifolium hybridum Trifolium medium* Trifolium micranthum* Trifolium ornithopodioides Trifolium pratense Trifolium repens Trifolium scabrum Trifolium striatum Trifolium subterraneum Triglochin maritima Triglochin palustris

9 4 8 7 8 7 9 9 6 9 5 7 4 9 5 8 6 0 2

9 4 8 8 7 6 8 9 7 9 5 7 4 9 5 8 7 2 2

9 4 7 8 7 6 7 9 8 9 5 7 5 9 4 8 7 2 2

2 2 2 8 8 6 7 2 8 3 2 8 4 8 6 0 5 8

2 2 2 8 8 5 7 2 8 3 3 7 2 8 6 2 4 8

1 0 1 7 8 5 6 1 8 2 2 6 2 7 6 4 5 8

7 4 8 8 9 8 8 5 3

7 5 8 8 9 8 8 5 5

6 5 8 8 9 7 8 6 5

1 9 9 4 5 4 7 8

3 9 9 4 5 4 7 8

3 9 9 4 5 3 7 8

79

Bijlage 1 (vervolg) nr. wetensch. naam 795 1312 1313 1314 1316 1317 1318 1319 1321 1322 2282 1323 1324 1326 5155 1329 1330 1331 1332 1333 1334 1335 1336 1337 1338 1342 1339 1340 1341 1343 1344 1345 5199 1347 1364 1349 1351 1896 1352 1353 1354 1355 1356

80


Tripleurospermum maritimum 8 Trisetum flavescens* 8 Tuberaria guttata 4 Tulipa sylvestris 4 Tussilago farfara 9 Typha angustifolia 8 Typha latifolia 8 Ulex europaeus* 6 Urtica dioica 9 Urtica urens 9 Utricularia australis + U. vulgaris 6 Utricularia intermedia 4 Utricularia minor 6 Utricularia ochroleuca 3 Vaccinium corymbosum# 2 Vaccinium myrtillus 8 Vaccinium uliginosum 4 Vaccinium vitis-idaea 7 Valeriana dioica 8 Valeriana officinalis 9 Valerianella carinata 4 Valerianella dentata 5 Valerianella locusta 7 Valerianella rimosa 4 Verbascum blattaria 1 Verbascum densiflorum 6 Verbascum lychnitis 3 Verbascum nigrum 6 Verbascum phlomoides 4 Verbascum thapsus 6 Verbena officinalis 7 Veronica agrestis 8 Veronica anagallis-aquatica + V. catenata 7 Veronica arvensis 8 Veronica austriaca subsp. teucrium 5 Veronica beccabunga 7 Veronica chamaedrys 9 Veronica filiformis# 5 Veronica hederifolia 8 Veronica longifolia 5 Veronica montana 4 Veronica officinalis 8 Veronica opaca* 4

9 8 2 4 9 8 9 5 9 9

9 7 2 4 9 8 9 6 9 9

7 4 6 3 3 8 3 7 7 9 2 3 7 2 4 6 3 6 5 7 6 7

7 4 5 0 4 8 3 7 6 9 3 2 7 0 5 7 4 7 6 7 6 7

8 9

8 9

4 8 9 7 8 6 5 8 4

4 8 9 8 9 6 5 8 5

nr. wetensch. naam 1 357 1358 1359 1360 1361 1362 1363 1365 1366 1369 1370 1371 1751 1960 1373 1754 2408 2387 1377 383 5158 1378 1380 1381 1382 1379 1384 1385 1389 1966 1388 1391 1392 2452 5159 5302 1393 1394 1395 2469 1964 1398 1399


Veronica peregrina Veronica persica Veronica polita Veronica praecox Veronica prostrata Veronica scutellata Veronica serpyllifolia Veronica triphyllos Veronica verna# Vicia cracca Vicia hirsuta Vicia lathyroides Vicia lutea Vicia sativa Vicia sepium Vicia tenuifolia Vicia tetrasperma Vicia villosa Vinca minor Vincetoxicum hirundinaria Vincetoxicum nigrum# Viola arvensis Viola canina Viola curtisii* Viola hirta Viola lutea subsp. calaminaria Viola odorata Viola palustris Viola persicifolia Viola reichenbachiana + V. riviniana Viola rupestris Viscum album* Vulpia bromoides Vulpia ciliata Vulpia fasciculata Vulpia membranacea Vulpia myuros Wahlenbergia hederacea# Wolffia arrhiza Xanthium strumarium Zannichellia palustris Zostera marina Zostera noltii

5 8 7 1 5 7 8 6 2 9 8 7 4 9 8 3 7 6 6

4 8 5 0 3 7 8 4 1 9 8 6 4 9 8 3 7 6 6

6 8 6 1 2 7 9 4 1 9 9 6 4 9 8 3 7 6 7

2 0 8 8 6 5

1 2 9 7 6 6

2 2 9 7 6 6

3 7 8 4

2 7 8 3

1 7 7 4

8 4 5 6 0 0 0 5

7 4 5 5 1 2 0 7

7 4 5 6 3 3 3 8

2 6 4 6 5 5

1 7 5 8 5 4

0 7 6 8 4 3

Gorteria 29 (2003)

Bijlage 2

Bijlage 2. Tabel van KilometerFrequentieKlassen (KFK’s) van plantensoorten waarvan de informatie onbetrouwbaar (noot t, f of ×) of onbruikbaar (noot h , k of u) is voor de analyse van spontane trends in het voorkomen van soorten. Zie voor algemene toelichting de legenda van de tabel in Bijlage 1.

Betekenis noten: noot

omschrijving

f h k t u ×

fout op Standaardlijst of fout gedetermineerd houtige gewassen (worden voornamelijk aangeplant) voornamelijk gekweekt en aangeplant (vóór 1950 vaak niet in database opgenomen) taxonomische problemen: slecht herkend uitgestorven hybride: slecht herkend

nr. wetensch. naam 1 1850 2 9 2431 36 37 1852 108 127 136 1801 140 139 149 2459 5325 214 270 273 340 1422 355 366 370 369 1490

Acer campestre Acer platanoides Acer pseudoplatanus Adonis vernalis Agrostis castellana Alnus glutinosa Alnus incana Amelanchier lamarckii Asperula cynanchica Azolla mexicana Berberis vulgaris Beta vulgaris subsp. vulgaris Betula pendula Betula pubescens Botrychium matricariifolium Bupleurum falcatum Camelina sativa subsp. alyssum Carex aquatilis Carpinus betulus Castanea sativa Clematis viticella Cornus mas Cornus sanguinea Corylus avellana Crataegus laevigata Crataegus monogyna Diphasiastrum complanatum

Gorteria 29 (2003)

KFK KFK KFK noot toelichting 30 80 95 6 3 7 0 0 9 6 5 0 0 5

8 7 9 0 0 9 8 8 0 2 6

8 7 9 0 6 9 7 8 0 2 6

h h h u t h h h u fu h

0 8 8

4 9 9

5 9 9

k h h

vindplaatsen onbestendig

0 0

0 0

0 1

u u

al voor 1900 verdwenen

2 0 7 6 2 2 7 8 7 9

0 7 8 8 1 5 8 8 7 9

0 6 8 8 2 5 8 9 7 9

f t h h h h h h h h

na 1950 alleen adventief of andere ondersoort wordt pas sinds 1948 goed onderscheiden

1

0

0

u

al voor 1900 verdwenen

al voor 1900 verdwenen veel ingezaaid aangeplant en bestreden al voor 1900 verdwenen determinaties onbetrouwbaar aangeplant en bestreden

81

Bijlage 2 (vervolg) nr. wetensch. naam

KFK KFK KFK noot toelichting 30 80 95

434 Elatine triandra 0 0 0 u 465 Equisetum litorale (×) 5 6 7 × 470 Equisetum trachyodon (×) 0 2 2 × 513 Fagus sylvatica 8 8 8 h 531 Fraxinus excelsior 9 9 9 h 1568 Glyceria pedicellata (×) 0 2 3 × 628 Hippocrepis comosa 0 2 0 u 657 Iberis amara 1 2 2 fku 760 Lonicera xylosteum 3 5 5 h 1899 Lupinus polyphyllus 0 7 7 k 773 Lycium barbarum 5 5 5 h 2101 Mahonia aquifolium 0 6 7 h 1934 Malus sylvestris 6 8 8 h 802 Medicago varia (×) 5 5 5 × 824 Mespilus germanica 5 6 6 h 1868 Myrica caroliniensis 2 1 1 h 856 Narcissus pseudonarcissus subsp. pseudonarcissus 0 6 4 k 864 Nigella arvensis 0 0 1 fu 2102 Parthenocissus inserta 0 5 6 h 943 Pinus sylvestris 8 8 8 h 980 Populus alba 7 8 8 h 981 Populus canescens (×) 5 8 8 h 982 Populus nigra 6 7 7 h 983 Populus tremula 8 9 9 h 1632 Potamogeton decipiens (×) 0 1 2 × 1619 Potamogeton fluitans (×) 0 0 3 × 5116 Potamogeton sparganifolius (×) 0 0 2 × 1018 Prunus avium 6 8 8 h 1841 Prunus cerasifera 0 4 5 h 1019 Prunus padus 7 9 9 h 1020 Prunus serotina 6 9 9 h 1021 Prunus spinosa 8 8 8 h 735 Pseudorchis albida 0 0 0 u 1035 Pyrus communis 4 6 6 h 1036 Quercus petraea 6 7 6 h 1037 Quercus robur 9 9 9 h 1876 Quercus rubra 0 8 8 h 530 Rhamnus frangula 9 9 9 h 2105 Rhododendron ponticum 0 7 7 h 2106 Ribes alpinum 3 5 5 h 1070 Ribes nigrum 7 8 8 h 1071 Ribes rubrum 6 8 8 h 2467 Rorippa armoracioides (×) 0 0 4 × 1643 Rosa canina 8 9 9 h 1879 Rosa majalis 3 3 3 h 1645 Rosa rubiginosa 6 7 7 h 1085 Rosa rugosa 3 7 8 h

82

al voor 1900 verdwenen toename is kenniseffect toename is kenniseffect toename is kenniseffect twijfelachtig inheems, slechts op 1 plek tijdelijk ingeburgerd na 1900 hoogstens adventief inburgeringsgeschiedenis onduidelijk

na 1900 hoogstens adventief

toename is kenniseffect toename is kenniseffect toename is kenniseffect

momenteel vooral bestreden al voor 1900 verdwenen

toename is kenniseffect

Gorteria 29 (2003)

Bijlage 2 (slot) nr. wetensch. naam 2 009 1095 1116 1118 2265 1120 1121 1122 1123 1125 1126 1134 1145 1418 1227 1242 1257 2107 1267 5206 1525 1895 5154 1320 2108 2109 1367 1390

KFK KFK KFK noot toelichting 30 80 95

Rubus corylifolius Rumex pratensis (×) Salix alba Salix caprea Salix cinerea (s.l.) + S. aurita Salix dasyclados Salix fragilis Salix pentandra Salix purpurea Salix triandra Salix viminalis Sambucus racemosa Saxifraga hirculus Sedum forsterianum Sorbus aucuparia Stachys annua Subularia aquatica Symphoricarpos albus Taxus baccata Tilia (g) Trichophorum cespitosum subsp. cespitosum Ulmus glabra Ulmus laevis Ulmus minor Vallisneria spiralis Viburnum lantana Viburnum opulus Viola tricolor

Gorteria 29 (2003)

0 5 8 8

5 8 9 8

7 8 9 9

h × h h

9 0 6 5 6 8 8 4 0 0 9 4 0 5 5 6

9 7 8 6 7 8 8 7 0 0 9 1 0 7 7 7

9 6 8 6 7 8 8 8 0 0 9 1 0 7 7 7

h ht h h h h h h u u h u u h h ht

0 4 0 8 0 2 8 8

4 5 2 7 1 4 8 7

2 6 4 8 0 5 8 7

fu h h h f h h t

toename is kenniseffect toename is kenniseffect

vermoedelijk weinig invloed van aanplant al voor 1900 verdwenen al voor 1900 verdwenen na 1900 hoogstens adventief al voor 1900 verdwenen soorten worden slecht herkend

slechts 1 keer tijdelijk aangetroffen

83

KilometerhokFrequentieKlassen, een nieuwe zeldzaamheidsschaal voor de Nederlandse flora

Recommend Documents