Kijken met een open hart

Kijken met een open hart en zo geweld voorkomen Franciscaanse vredeswake Samenstelling: Tinne Grolus, stafmedewerker TAU, franciscaanse spiritualiteit vandaag en lid van de werkgroep Vredesspiritualiteit Pax Christi Vlaanderen

Welkom Vrede en alle goeds voor u allen! Welkom op deze Franciscaanse vredeswake, waarin wij ons willen verbinden met Franciscus en Clara die Jezus op een unieke manier aanwezig brachten in hun leven en zo ook in het onze. Verbonden met hen, openen we ons hart om ons te laten raken door de Naam die ons draagt en voedt op onze levensweg: Vader, Zoon en Heilige Geest. Vandaag laten we ons door Clara en Franciscus inspireren om de juiste bril op te zetten en met andere ogen te leren zien. Het is de blik van liefde waarmee Jezus hen en ook ons leerde kijken. Ook naar degene die we liever niet in ons gezichtsveld zien staan, ook naar onze eigen schaduwkant. Anders gezegd: een bril van liefde om anders te leren kijken naar onze ‘vijand’. Het is mogelijk om ons kijken, ons denken en ons voelen te laten omvormen door de Geest van Liefde. Maar dan moeten we allerlei zaken durven loslaten, en dat is een hele uitdaging. Misschien dat we er een stuk in slagen tijdens in dit uur van bezinning en inkeer, van waken bij waar het om gaat in dit leven: vredevol met elkaar samenleven op deze aarde, die we met vriend en vreemde, gelijkgestemden én andersdenkenden te delen hebben. We laten ons hierbij leiden en we willen leren van wie ons hierin tot voorbeeld zijn geweest. Zo zetten we ons er samen voor in dat we geweld voorkomen en dat oorlog wordt gestopt voor hij begint.

Openingslied We heten elkaar welkom met het volgende lied en kijken elkaar respectvol en dankbaar aan. Gegroet jij die hier komt om licht, om kracht tot vrede. Dat nieuwe hoop en ruimer zicht jouw deel zijn heden. (Refrein) Bid nu om nieuwe moed tot wat gebeuren moet, overal en onvermoed: vrede, vrede, de lieve vrede! Gegroet jij die hier roept om recht, om deel van leven. Dat wij verstaan wat jij ons zegt en om jou geven. (Refrein) Gegroet Jij die hier zwijgend spreekt, Jij Ongeziene. Dat Jij ons hart nog openbreekt, dat wij Jou dienen! (Refrein)

Gebed Vrij naar Anton Rotzetter, God, die mij ademen laat. Gebeden voor het leven, Freiburg, Herder, p. 35. Enkele mensen brengen kaarsjes aan en zetten die vooraan op de grond – bijvoorbeeld voor een afbeelding van het kruis van San Damiano of een Tau-kruis. Voorganger/lector afwisselend: Ik buig mij voor alles wat ik niet versta voor alles wat mij overstijgt Ik buig mij voor de zon die schijnt over goeden en slechten voor de regen die komt en uitblijft Ik buig mij voor al wat aan mijn greep ontsnapt voor alles wat ik niet zien of ervaren kan Ik buig mij voor heel deze wereld en voor het mysterie dat in haar is en dat in mensen woont

Moment van inkeer Ik heb snel mijn oordeel klaar voor wie anders denkt of wie een vreemde is voor mij. Dan vergeet ik vérder te kijken. Dan ben ik blind voor de schoonheid die de ander in zich draagt. Ik neem afstand en stel me verdedigend op. Ik voel me méér of beter dan de ander: zo zorg ik zelf voor verwijdering in plaats van toenadering. Stilte Wanneer iemand een andere mening heeft dan ik, vind ik het moeilijk om te luisteren naar de motieven die hij of zij daarvoor heeft. Ik sluit me af en wil niet horen dat iemand met een andere mening het ook goed kan bedoelen. Door zonder luisteren te denken dat ik het bij het rechte eind heb, plant ik oorlogszaadjes. Stilte Ik voel me snel aangevallen wanneer iemand een andere kijk heeft op de dingen. Dan zet ik me schrap om in de verdediging te gaan. En als ik me onveilig voel, kan ik niet meer helder nadenken. Klopt het wel, wat ik denk te zien? Gaat de ander echt in de aanval, of denk ik dat maar? Stilte Wanneer iets me tegen de borst stoot, voel ik hoe mijn hart zich sluit. Gods liefde voor iedere mens krijgt het moeilijker om via mij te stromen. Tegelijk krijg ik iedere keer de kans om op te ruimen wat die stroom van liefde in de weg staat. Wat moet ik nog loslaten om deze persoon, om deze situatie zonder wapens van oordeel of verontwaardiging tegemoet te treden? Stilte

Samen: God van mensen, leer me naar mensen kijken met Uw blik van liefde. Soms zit mijn hart op slot, draag ik een harnas. Maak mij dan vrij om uw liefde te laten stromen over grenzen heen. Voorganger: Jezus, jij gaf ons een opdracht waar we heel ons leven mee bezig zijn. “Bemin je vijand”, heb je gezegd. “Alleen van gelijkgestemden houden is makkelijk… Overstijg je grote gelijk! Luister. Kijk. Leer van wie anders is!” Lector: Zo ontdekken we dat het onze ‘vijanden’ zijn die ons de grootste levenslessen schenken. We kunnen die niet leren als we enkel binnen onze veilige cocon blijven zitten. Samen: God van mensen, leer me naar mensen kijken met Uw blik van liefde. Voorganger: Ook jij, Franciscus, daagt ons uit om het land van “gelijk hebben” te verlaten en actief op weg te gaan naar de andere mens, naar de wereld waar hij thuis is. Hij is voor ons zo vaak een vreemde. Lector: Franciscus, jij laat ons zien dat wij een vreemde blijven voor onszelf en voor elkaar, als we in die vreemde die zo ànders lijkt te zijn onszelf niet herkennen. Samen: God van mensen, leer me naar mensen kijken met Uw blik van liefde. Voorganger: Clara, ook jij inspireert ons hierbij. Jij hebt jezelf steeds gespiegeld aan die gestorven en verrezen man aan het kruis. “Maak je mooi voor God”, zeg jij. “Kijk in de spiegel die Jezus is. Herken jezelf in Hem:

hoe kwetsbaar je bent, hoe broos wij zijn en hoe krachtig als we durven loslaten wat ons niet toebehoort.” Lector: Wij beamen dit, Clara. Wij groeien als mens en ons hart kan zich openen wanneer we niet langer naar de ander kijken als naar een vijand. We leren van jou dat onze liefde dan kan stromen via de blik waarmee we kijken naar de ander die onze spiegel is. Samen: God van mensen, leer me naar mensen kijken met Uw blik van liefde.

Lied M: Jan Marten de Vries T: Inder Lalbahadoersing (vertaling van een traditionele hindoetekst) In: En alle angst voorbij. 25 Vredesliederen (www.kerkenvrede.nl) Verlicht het pad van de ander met jouw licht. Laat de rivier van de liefde toch stromen. Omhels de mens die je ziet op je weg. Laat de rivier van de liefde toch stromen. Ook de arme, ook de zieke. Laat de rivier van de liefde toch stromen. Als je niemand meer ziet om je heen, je hebt geen vrienden, geen metgezel, niets, weet dan dat je Schepper nog waakt over jou. Hem is het liefst diegeen’ die niet vlucht in welvaart of eigen kracht. Deel met eenieder de parel van liefde. Laat de rivier van de liefde toch stromen. De hoop is vervlogen, verlangens gebroken, ik ben afgedreven van de oever. Sluit dan niet de deur van uw genade maar kom mij te hulp! Laat toch het licht van uw genade weer schijnen. Laat de rivier van de liefde toch stromen. (3x)

Franciscus en de sultan Begin 13e eeuw, in volle ‘kruistocht-tijd’ waarvan de hele samenleving in de ban was, trok Franciscus naar de sultan van Egypte, die aan het hoofd van het moslimleger stond. Tot op vandaag kunnen we ons door deze bijzondere ontmoeting laten inspireren. Als Franciscus terugkomt uit Egypte, en samen met zijn broeders ‘algemene vergadering’, kapittel houdt, passen zij de toenmalige regel aan op basis van zijn ervaringen met de moslims. Franciscus wil niet dat de broeders de moslims op één of andere manier zouden dwingen zich te bekeren. Hij wil ook niet dat ze conflicten of een woordenstrijd uitlokken. Ze moeten vrede verkondigen – en dan vooral door dit voor te leven, niet alleen door erover te praten. Ze moeten belijden dat ze christen zijn, maar ze mogen zich niet verheven voelen boven de moslims. Ze moeten hun eigen identiteit respecteren, maar ook die van de ander. Zoals ze in Italië en omstreken de mensen nabij zijn, zo moeten ze ook onder de moslims zijn, namelijk hen dienen en hen hoogachten. Franciscus verbiedt theologische discussies en een houding van gelijkhebberij. “Ook moslims zijn door God geschapen”, weet hij. Franciscus opent zich voor hen en luistert actief naar wat hij van hen kan leren. Dat is volgens hem de enige manier om tot vrede te komen.

Stilte

Vriend en vreemde leren beminnen (Mat. 5, 38-48) In die tijd zei Jezus: Ik zeg jullie: heb je vijanden lief en bid voor wie jullie vervolgen, alleen dan zijn jullie werkelijk kinderen van je Vader in de hemel. Hij laat zijn zon immers opgaan over goede en slechte mensen en laat het regenen over rechtvaardigen en onrechtvaardigen. Is het een verdienste als je liefhebt wie jou liefheeft? Doen de tollenaars niet net zo? En als jullie alleen je broeders en zusters vriendelijk bejegenen, wat voor uitzonderlijks doe je dan? Doen de heidenen niet net zo? Wees dus volmaakt, zoals jullie hemelse Vader volmaakt is.

Overweging De Vlaamse Vredesweek staat dit jaar in het teken van het voorkomen van oorlog en geweld, met name door de aandacht te vestigen op de verantwoordelijkheid van de internationale gemeenschap om bescherming te bieden wanneer een land niet voor àl zijn inwoners zorg draagt, maar bepaalde groepen in de samenleving discrimineert, buiten spel zet, vervolgt… Daarbij benadrukken we het belang van preventief ingrijpen, niet te “wachten tot het overkookt”, maar zodra ernstige signalen van discriminatie of haat opgevangen worden, de dialoog aan te gaan met de verantwoordelijke regeringen, te bemiddelen en mee naar uitwegen te zoeken. Wie dit probeert, vertrekt vanuit één diepe overtuiging: de fundamentele gelijkwaardigheid van alle mensen, het respect dat elke mens verdient. Het was die open houding waardoor Franciscus van Assisi zich zo sterk onderscheidde van zijn tijdgenoten in Kerk en samenleving. Ook de moslims waren in zijn ogen mensen, en als dusdanig geliefde kinderen van God. Mensen die we in hun anders-zijn niet alleen moeten leren verdragen, maar die ons iets te bieden hebben, van wie we kunnen leren. Door zijn onbevangen omgang met de sultan getuigde hij van een fundamentele ingesteldheid: de eerbied voor elke mens, hoe anders, hoe vreemd die ook mocht zijn.

Hiermee trad Franciscus volledig in het spoor van Jezus, die het ons daarnet nog voorhield: niet alleen je broeders en zusters vriendelijk bejegenen, maar iedereen. “Wees volmaakt”, vraagt hij, “wees mensen uit één stuk, op één doel gericht”: vergroot je liefde voor je naasten én voor wie je als vijand ervaart. Jezus erkent dat wij mensen steeds geneigd zijn de ander vast te zetten in het beeld dat we ons van hem of haar gevormd hebben. Hij weet dat we vergeten dat zo’n beeld altijd voorlopig is. Hij roept ons op ons daarvan te bekeren. De ander is altijd méér dan wat wij van hem of haar zien. Franciscus volgt Jezus’ oproep ten volle. Hij blijft vrij van vijanddenken door zich te concentreren op waar het Jezus om gaat: liefde. Het cultiveren van liefde, het oefenen in liefde, het laten stromen van liefde. Naar de mensen die ons omringen, maar ook naar hen die mijlenver van ons af lijken te staan. Franciscus probeerde alles los te laten wat hem belemmerde om die liefde te laten stromen. Dat was voor hem niet makkelijker dan voor ons: ook hij moest denkbeelden loslaten, ingesleten patronen van denigrerend spreken over ‘de moslims’, van met een meewarige blik kijken naar wie zo ‘anders’ was. En terwijl hij probeerde los te komen van wat hem belemmerde in het voelen en het uitstralen van die liefde, bleef hij trouw aan zijn roeping om vrede te brengen en liet hij zijn broeders weten hoe ze dat best konden doen, namelijk door zich niet beter te achten dan een ander, maar door zich klein te maken en te kijken wat er van die andere te leren valt. Franciscus laat ons zien dat we geweld echt kunnen voorkomen door te kijken met een open hart.

Stilte

Met een ‘vreemde’ even verwijlen bij wijze woorden Lees de volgende wijze woorden, en kies er het woord uit dat jou nu het meest aanspreekt. Kijk vervolgens in de kring van de aanwezigen, en zoek iemand op die je niet of nauwelijks kent. Maak kort kennis met elkaar, en wissel met elkaar uit over de uitspraak die bij jou meest bleef hangen.

 Veel mensen hebben wel voldoende godsdienst om te haten, maar niet om te beminnen. (Anthony de Mello)  Zij zijn echt vredelievend die – bij alles wat zij in deze wereld te lijden hebben omwille van de liefde van onze Heer Jezus Christus – in gemoed en lichaam de vrede bewaren. (Franciscus van Assisi)  Als je vrede wil, probeer dan jezelf te veranderen, niet de ander. (Anthony de Mello)  Vreemd hoe ik van mening verander als ik bid. (Georges Bernanos)  Denk eraan: je beste vriend was ooit een vreemde! (onbekend)

Lied “Wek mijn zachtheid weer…” in: H. OOSTERHUIS, Verzameld liedboek, blz. 742 T: Huub Oosterhuis; M: Antoine Oomen Wek mijn zachtheid weer. Geef mij terug de ogen van een kind. Dat ik zie wat is. En mij toevertrouw. En het licht niet haat.

Onze Vader Laat ons elkaar nu een hand geven om onze verbondenheid uit te drukken over alle verschillen heen en samen het gebed bidden dat Jezus ons geleerd heeft.

Inspiratie uit Assisi Laat ons ter afsluiting van deze vredeswake luisteren naar een boodschap van de clarissen van Assisi. In 1992 spraken ze deze woorden ter gelegenheid van de herdenking van de redding van de stad door Clara op 22 juni. Anton Rotzetter, Clara van Assisi, Haarlem, J.H. Gottmer, p. 283 “De liefde van Christus tot het uiterste, blijft altijd aan de kant van de mens. Dit is de verlossende liefde, die vandaag nog werkzaam is in de geschiedenis. De heilige Clara bewijst dat de geschiedenis van de mens op aarde voor eens en altijd omarmd werd door de liefde van Christus. Ook de verst verwijderde mens, de zondige mens, die geen gehoor schenkt aan welke spirituele oproep ook, wordt door de liefde van Christus omarmd. Het contact met deze goddelijke omarming, stuurt de menselijke plannen in de war, legt de oproep tot geweld het zwijgen op en maakt de mens weer bewust van de intieme behoefte en de pijn van zijn hart, zodat dit zich openstelt voor de liefde. In het spoor van onze heilige moeder, weten wij dat het gebed ook vandaag nog Gods zegen over de loop van de geschiedenis kan brengen.” Laten we dan nog even ruimte maken voor stil gebed, om in ons hart contact te maken met die liefdevolle omarming, zodat we ons gedragen weten om deze liefde verder uit te dragen naar alle plekken waar we samenleven met vriend en vreemde, gelijkgestemden en andersdenkenden.

Rustige, meditatieve muziek… Afsluitend gebed Voorganger: God, Leer ons voorkomen in plaats van genezen en oorlog stoppen voor hij begint. Met vallen en opstaan willen wij leren om anderen niet meer als aanvaller of vijand te beschouwen maar hen lief te hebben voor de kansen die zij ons geven om nog méér liefde te beoefenen, òver de grenzen van ons menselijke kunnen heen. Zo werkt Gij in en door ons en kunnen wij in vertrouwen meewerken aan de voltooiing van wat Gij met uw aarde en uw mensen begonnen zijt. Amen.

Zegen (naar Numeri 6, 24-27 - kan ook gezongen worden, M: Willem Vogel) Eeuwige, zegen en behoed ons, doe uw aanschijn over ons lichten! Eeuwige, laat uw aangezicht over ons opgaan en geef ons vrede.

Slotlied : ‘Handen heb je om te geven’ M: T. van Erp; T: H. Jongerius

Ogen heb je om te zoeken naar wat mensen nog ontbreekt En een hart om uit te zeggen wat een ander moed inspreekt. Refrein Schouders heb je om te dragen, zorg en pijn van alleman en een hart om te aanvaarden wat een ander beter kan. Refrein Voeten heb je om te lopen, naar de mens die eenzaam is en een hart om waar te maken dat geen mens een eiland is. Refrein Oren heb je om te horen naar de mens die vrede is en een hart om te geloven in zijn God die liefde is. Refrein