kijk op
Foto FotoJoke
gevels
Professioneel schoonmaken is méér dan vuil verplaatsen
Laatste nieuws? www.cleantotaal.nl
Een kwestie van details 62
Ruim baan voor andere gevels
64
66
nr. 6 december 2012
59
BM holland
de specialist in reinigen, onderhouden en beschermen BM holland is de officiële distributeur van Henkel, Turco en P3 in Nederland. Bekende merken met kwaliteitsproducten voor: n n n n n n
industriële en specialistische reiniging glas- en gevelonderhoud anti - graffiti brand- en roetreiniging vloerreiniging/vloerbescherming garage en werkplaats
Heeft u problemen op dit gebied: u kunt bij ons terecht voor informatie en advies over producten van deze merken, maar uiteraard ook over uw specifieke reinigingsprobleem. Neem voor informatie en advies over reiniging, onderhoud en bescherming gerust contact met ons op!
BM holland t 0343 - 430 102 f 0343 - 432 527 e
[email protected] i www.bmholland.nl Distributeur van
kijk op gevels
voorwoord
wie is henk mulder?
Gevelreiniging en -onderhoud: Specialisme pur sang! De redactie van Clean Totaal ontvangt in toenemende mate reacties op onze artikelen die de gevel als onderwerp hebben. We krijgen complimenten, maar ook vragen. Een groeiend aantal lezers wijst ons, met een knipoog, op onze naam, CleanTotaal. Méér aandacht voor al die honderden miljoenen vierkante meters aan geveloppervlak, kan volgens hen de waarde van CleanTotaal in z’n totaliteit alleen maar bevorderen.
V
ooral uit de kring van eigenaars en beheerders wordt wel eens opgemerkt, dat men tot ontdekking is gekomen, dat schoonmaken méér is dan vuil verplaatsen. Uit gesprekken met deze mensen is gebleken, dat teleurstellende resultaten vaak zijn te wijten aan het feit dat ‘vraag en aanbod’ niet goed op elkaar aansluiten en ook hebben te maken met gebrek aan kennis, vooral bij de opdrachtgevers. Desgevraagd gaf een voorzitter van een VvE, in het dagelijks leven eigenaar van een kledingzaak, ons te kennen, dat hij veel wist van textiel, maar nauwelijks iets over de specifieke eigenschappen van de duizenden steensoorten, aluminium daktrimmen, raamdorpeltegels en bouwkundige detailleringen. Een aantal bewoners had geklaagd over het ‘smoezelig’ aanzien van het appartementencomplex. En of hij, de voorzitter, daar een oplossing voor wist. Het mocht natuurlijk niet al te veel kosten. De bewoners waren, als het op geld aankwam, allemaal ‘deskundig’ en meenden dat een stevige beurt met een hogedrukreiniger, in combinatie met veel heet water, wel tot het door hen gewenste resultaat zou leiden. ‘Eigenlijk kun je het vergelijken met een beurt in een autowasstraat,’ ‘grapte’ één van de bewoners.
Laatste nieuws? www.cleantotaal.nl
Het is inmiddels twee jaar geleden dat deze ‘beurt’ is uitgevoerd. Het aanzien is inmiddels nog dramatischer dan twee jaar geleden. Het geborstelde voegwerk is ernstig aangetast en plaatselijk zelfs verdwenen. Lelijke grauwe vochtplekken ontsieren de gevel en ook tussen de raamdorpeltegels waren nog nauwelijks voegen te ontdekken. De desbetreffende voorzitter erkende, dat hij met de kennis/informatie van nu, natuurlijk geen opdracht zou hebben gegeven tot de eerder genoemde mishandeling.
Henk Mulder is de verantwoordelijke man voor het nieuwe Kijk op Gevelkatern in Clean Totaal. Mulder heeft een bouwchemische achtergrond en heeft ruim 35 jaar ervaring als consultant building maintenance. Zijn uiteindelijke doel is het overdragen van informatie, kennis en ervaring. Hij verzorgt regelmatig voordrachten/presentaties en schrijft artikelen waarin gevels centraal staan. Wat is de juiste wijze om de grote diversiteit aan gevels te behandelen. Een optimaal gebruik van onze taal, inclusief woordspelingen/aforismen die ‘blijven hangen’, gekoppeld aan passend beeldmateriaal, zijn volgens Mulder een vereiste. Hij heeft de verantwoordelijkheid voor dit terugkerend katern over gevels op zich genomen, omdat hij meent, dat onze bouwwerken, inclusief alle betrokkenen, deze aanpak verdienen. Voor vragen kan men bij hem terecht via e-mail:
[email protected]
Inmiddels hebben wij, als team van Clean Totaal, samen met Henk Mulder, consultant building maintenance, diverse tochten door het land gemaakt, met veel betrokkenen gesproken en goed naar hun opmerkingen en suggesties geluisterd. Wij zijn tot de conclusie gekomen, dat als bouwwerken konden spreken, ze hun klachten en wensen van de daken zouden schreeuwen. Onder het motto van ‘Kwaliteit is de optelsom van kennis en kunde’ willen we met de uitbreiding van deze eerste aflevering van ‘Sectie Gevel’ beschikbare kennis en informatie, op een begrijpelijke en tevens visuele wijze, voor en met alle betrokkenen, voor het voetlicht brengen.
‘Kwaliteit is de optelsom van kennis en kunde’
De redactie wenst u veel en leerzaam leesplezier!
nr. 6 december 2012
61
kijk op gevels artikel
Professioneel schoonmaken is méér dan vuil verplaatsen
Een enorme diversiteit aan gevelmaterialen.
Duizenden jaren heeft men getracht het meest ideale onderkomen te ontwerpen en te bouwen. Aanvankelijk ging het om een plaats waar men bescherming vond tegen weersinvloeden en tegen alle andere vormen van geweld. Het onderkomen moest geschikt zijn voor de basale levensbehoeften als eten, drinken, slapen en voortplanten. Naast ‘familieonderkomens’ werden er bedrijfsruimtes gebouwd. Er ontstonden woongemeenschappen, dorpen, steden, met daarin gemeenschaps- en gebedshuizen. Welgestelde lieden lieten zelfs zogeheten herenhuizen bouwen (dameshuizen hadden meestal een andere bestemming).
G
evels omsluiten, samen met het dak, een ruimte waarin mensen verblijven. Hierbij is het belangrijk, dat men niet wordt gehinderd door klimatologische omstandigheden. Het uiterlijk van bouwwerken ging in toenemende mate een rol van betekenis spelen. Er werd meer op details gelet en er werden verfraaiingen aangebracht. De
Professioneel schoonmaken is méér dan vuil verplaatsen 62
december 2012 nr. 6
tekst Henk Mulder foto Peter Wiezoreck
architect was vroeger vooral bouwmeester. Soms komt het voor, dat een bouwmeester z’n eigen bouw niet meer meester is. Soms kan dan ook worden gesteld: Op de tekentafel regent het nooit, maar in de praktijk regent het vaak problemen. Diversiteit De architect kan tegenwoordig kiezen uit een onvoorstelbare diversiteit aan gevelmaterialen. Materialen die allemaal hun specifieke eigenschappen hebben. Materialen die zich niet allemaal even gemakkelijk laten reinigen. Daar komt nog bij, dat ook het aanbod van reinigingsmiddelen verbijsterend groot is. Sommige, overigens goedbe-
kijk op gevels doelde, reinigingsmethoden blijken achteraf nog wel eens te leiden tot teleurstellingen. Technisch schoon is niet altijd hetzelfde als optisch fraai. Aantrekkelijk Het huis waarin je woont, de gevel waarachter je werkt, het zijn vaak visitekaartjes. De fysieke uitstraling van een bouwwerk wordt door de bewoners/gebruikers belangrijk gevonden. Zo is de aantrekkelijkheid van een etalage mede bepalend voor het succes van de desbetreffende winkel en worden vele miljoenen uitgegeven aan cosmetica ten behoeve van onze persoonlijke verzorging. Alleen al in Nederland praten we toch al gauw over enkele
Soms komt het voor, dat een bouwmeester z’n eigen bouw niet meer meester is honderden miljoenen vierkante meters aan geveloppervlak, waarbij we de menselijke gevels gemakshalve buiten beschouwing hebben gelaten. Kennisoverdracht Veel woningen, gebouwen en woonwijken worden stiefmoederlijk bedeeld als het gaat om professioneel onderhoud van gevels. En de pogingen die worden ondernomen om het aanzien te herstellen/verfraaien, leiden niet allemaal tot succes, sterker nog, sommige verwoede pogingen leiden tot desastreuze gevolgen. Het ontbreekt nog wel eens aan de benodigde kennis en kunde, zowel bij de opdrachtgever als bij de uitvoerder. Moet gebruik worden gemaakt van zure, of juist alkalische middelen? Wat is eigenlijk het verschil en waarom mogen bepaalde middelen niet worden toegepast op bepaalde gevelmaterialen? Kunnen en/of moeten we onze gevels na het reinigen ook duurzaam beschermen? Dit zijn zo maar enkele vragen waarmee de redactie regelmatig wordt geconfronteerd. Oplossingsgericht CleanTotaal wil graag ‘een steentje bijdragen’ aan een schoon en aantrekkelijk woonklimaat door middel van het verstrekken van begrijpelijke informatie/kennisoverdracht. In deze nieuwe ‘gevelsectie’ zullen herkenbare, aansprekende voorbeelden worden gegeven en zal worden gestreefd naar een hoog gehalte praktisch en oplossingsgericht denken. De levensduur van de beoogde duurzaamheid speelt hierbij een belangrijke rol. ❚
Laatste nieuws? www.cleantotaal.nl
column
Bruin bakken Soms worden gevels ontsierd door spuitbusterrorisme, ook wel graffiti genoemd. Maar de uitingen die we tegenwoordig tegenkomen lijken in veel gevallen niet op hetgeen de Italianen in het grijze verleden met graffiti hebben bedoeld. Regelmatig zie je weer lokale bestuurders die verwoede pogingen doen om het gekleurde terrorisme een halt toe te roepen. Er verschijnen dan berichten in de media zoals: “Houd onze stad schoon” of iets dergelijks. Het is al weer enige jaren geleden dat ik zo’n actie mocht bijwonen. In aanwezigheid van de lokale media zou een hoogwaardigheidsbekleder trachten de eerste verfstreep te verwijderen. Hij werd geassisteerd door een vakman die gewapend was met enkele sapjes en een hogedrukspuit. De hoogwaardigheidsbekleder was voor deze gelegenheid in een soort ruimtepak gehesen en zijn handen waren gestoken in omhulsels waarmee je zelfs een poolwinter kunt overleven. Alvorens het gelaatsscherm op te zetten, mocht de pers plaatjes schieten. Hij kreeg de hogedrukspuit in z’n handen gedrukt, de motor werd gestart en… de hoogwaardigheidsbekleder schrok zich een ongeluk. De waterkracht die zich ontwikkelde, bleek beduidend hoger te zijn dan bij hem thuis in de badkamer. In paniek liet hij de spuitlans vallen. De vakman probeerde hem weer op z’n gemak te stellen. Maar de hoogwaardigheidsbekleder bedacht zich plotsklaps dat hij elders nog belangrijke zaken had af te handelen. Met enige moeite ontdeed hij zich van zijn ‘ruimtepak’ en imposante wanten. De vakman nam het werk over en de kladschriften verdwenen als sneeuw voor de zon. Alvorens te vertrekken, zat de hoogwaardigheidsbekleder toch nog met een vraag; of de vakman met al dat water onder hoge druk niet het vet uit de stenen spuit. Verbaasd keek de vakman hem aan. Hoezo, het vet wegspuiten? Nou, het ging hier toch om bakstenen en die werden toch gebakken? Met enige moeite is het gelukt hem duidelijk te maken dat er bij de productie van bakstenen geen frituurvet of ander vet wordt gebruikt. Zo zie je maar weer, dat ook een hoogwaardigheidsbekleder, die op het gebied van gevelmaterialen niet wordt gehinderd door enige kennis, het soms heel bruin kan bakken. C.E. Ment
nr. 6 december 2012
63
kijk op gevels artikel
Een kwestie van details Een vervuilde gevel wordt door weinigen als aantrekkelijk ervaren. De meningen over de ernst en de aard van de vervuiling willen echter nog wel eens uiteenlopen. Wat voor de een nauwelijks storend is, wordt door de ander niet aanvaardbaar geacht. Als een aantal woningen met dezelfde vervuiling/verwering, deel uitmaakt van een Vereniging van Eigenaars, wil het nog wel eens moeilijk zijn om alle bewoners/eigenaars op hetzelfde spoor te krijgen. tekst Henk Mulder foto’s HMAdvies
Betonafdekkers zonder overstek dekken nauwelijks iets af.
D
e problemen die hebben te maken met vervuilingen/uitbloeiingen die tijdens en kort na de bouw ontstaan, zullen in een apart artikel worden behandeld. Vaak gaat het dan om witte uitslag waarvan wel eens ‘geruststellend’ wordt gezegd, dat het vanzelf verdwijnt. Juist omdat dit in lang niet alle gevallen waar is, verdient het aanbeveling om in de zeer nabije toekomst dieper op deze materie in te gaan. Anders gezegd, u houdt een artikel over dit onderwerp nog van ons te goed. Diversiteit Hebben we het over vervuilde/verweerde gevels, dan wordt nog te weinig gekeken naar de oorzaken. Een bepaald gevelmateriaal dat wordt toegepast in Winterswijk, zal na verloop van jaren een ander aanzien kunnen vertonen dan hetzelfde materiaal dat is toegepast op Texel. Alleen al de enorme diversiteit in baksteensoorten kan leiden tot verschillende problemen. We praten dan al gauw
over enkele duizenden soorten. De enige overeenkomst is het feit, dat er klei is toegepast. De samenstelling van die klei kan en zal evenwel per soort verschillen. En dan hebben we het nog niet eens over de porositeit en de daarbij behorende specifieke eigenschappen van al die verschillende steensoorten. Waterhuishouding Hoewel een begrip als ‘waterhuishouding’ vaak niet het eerste is, dat bij je opkomt als je naar de buitenkant van een bouwwerk kijkt, heeft de invloed van hemelwater op gevels alles te maken met de mate en snelheid van vervuiling/verwering. Daar komen dan nog eens de bouwkundige detailleringen, het gekozen gevelmateriaal en de locatie bij. We kijken er niet meer gek van op, als het zo af en toe eens woestijnzand regent, maar zijn nog wel eens verbaasd als nabijgelegen industrieën, spoorlijnen of drukke autowegen, samen met hemelwater als ‘transportmiddel’, onze gevels
Niet alleen paarden lopen met oogkleppen op
64
december 2012 nr. 6
kijk op gevels
gevelgevallen Geachte redactie, aantasten en vergrauwen. En dan hebben we het nog niet eens over de invloed van het ‘milieuvriendelijke’ zeewater. Oogkleppen Professioneel behandelen van gevels is vooral een kwestie van goed kijken. In de dagelijkse praktijk zien we nog maar al te vaak, dat er in de offertes nog te veel wordt gekeken naar symptoombestrijding. De oorzaken van de problemen blijven vaak onbesproken en daar wordt dus vervolgens niets aan gedaan. Ook in dit verband mag worden opgemerkt; niet alleen paarden lopen met oogkleppen op. De zichtbare vervuiling heeft als het ware alle aandacht weggetrokken. Ook wordt te weinig gekeken naar de kwaliteit van het voegwerk. Uiteraard in die gevallen waarin we spreken over metselwerk. En dat geldt in ons land voor ruwweg 80% van alle gevels.
Als voorzitter van onze VvE wend ik mij tot u met het volgende betoog, inclusief enkele vragen. Een van onze medebewoners wees mij op een artikel in CleanTotaal dat ging over gevelreiniging. Ons appartementencomplex is nu elf jaar oud. Het geheel is opgetrokken uit ivoorkleurige bakstenen (handvormstenen). Deze stenen beginnen hun oorspronkelijke fraaie aanzien te verliezen en hier en daar zijn zelfs stenen gescheurd. Op diverse plaatsen zijn de stenen bijna zwart. Het hele complex heeft inmiddels een groezelig aanzien gekregen. Onder de afdekkers van beton, waarmee de balkons zijn afgedekt, verscheen al kort na de oplevering een soort grauwsluiter. De aannemer had gezegd, dat dit vanzelf zou verdwijnen, maar niets is minder waar. Onze glazenwasser heeft al eens met een hogedrukspuit geprobeerd om enkele vierkante meters schoon te spuiten, maar dat heeft niet mogen baten. Wel zijn nu de voegen hier en daar aangetast. Kunt u ons een indruk geven wat de mogelijke oorzaken zijn van dit verpauperde aanzien en wat hier aan is te doen? Uiteraard willen de bewoners graag weten hoe e.e.a. in de toekomst is te voorkomen. Wij zien uw reactie graag tegemoet. J. de H. te G.
Kennis is toegevoegde waarde waarover je geen btw hoeft te betalen een probleem bijvoorbeeld in een verkeerd gemetselde rollaag? Dan is het wel belangrijk te weten wat een rollaag nu precies is. Ook waterslagen en daktrimmen zijn bouwkundige detailleringen die grote problemen kunnen veroorzaken, zonder hierbij nu meteen te denken aan een schoonheidssalon voor uw poedel. Informatie en kennisoverdracht, dat is, samengevat, hetgeen u de komende tijd van de redactie van CleanTotaal mag verwachten. Zoals gezegd, professioneel gevelbehandelen is vaak een kwestie van details. ❚
Laatste nieuws? www.cleantotaal.nl
antwoord Het probleem dat u schetst, komt regelmatig voor. Vooral in situaties waarin betonafdekkers zijn gebruikt zonder een zogeheten overstek. Het maakt in die gevallen weinig uit, of het de door u bedoelde bakstenen zijn, of andere steensoorten. Bouwelementen van beton hebben een andere uitzetting (de zogeheten uitzettingscoëfficiënt) dan de zich eronder bevindende bakstenen. De lengtevoeg (lintvoeg) onder de betondelen trekt daardoor nog wel eens los en de plaatsen die zijn voorzien van kitvoegen gaan na verloop van tijd craqueleren. Hierdoor kan gemakkelijk hemelwater binnentreden. Sommige stenen kunnen daardoor zelfs kapot vriezen (zie foto). Het is beter, om afdekkers toe te passen met een overstek. Zo’n overstek moet dan wel aan de onderzijde zijn voorzien van een zogeheten waterhol, zodat afstromend hemelwater niet alsnog via de onderzijde van de steen kan binnendringen. De door u genoemde vervuiling bestaat deels uit stoffen die van binnenuit, dus vanuit de steen en mortel, tezamen met water, naar buiten zijn getreden. Voor deze vervuiling is reiniging met alleen water vaak niet voldoende. Soms is een ondersteuning met bijvoorbeeld de allerfijnste gradatie olivinezand gewenst. Bedenk wel, dat dit werk is voor professionals. Als duurzame bescherming kan worden overwogen de gevels, na reiniging en herstel, te impregneren (ook wel hydrofoberen genoemd). Op deze behandelingsmethode komen wij later nog terug.
nr. 6 december 2012
foto HMAdvies
Kennis Naast een, figuurlijk gesproken, professionele blik op de gevel, is ook het vergaren van kennis een vereiste. Opdrachtgevers weten vaak niet wat ze nu precies moeten vragen. En het beantwoorden van niet-gestelde vragen is voor veel uitvoerende bedrijven een welhaast onmogelijke opgave. Kennis vergaren is de eerste stap om uiteindelijk geld te besparen. Kennis is toegevoegde waarde waarover je geen btw hoeft te betalen. Kennis laat het verschil zien tussen een beunhaas en een vakman. Ligt de oorzaak van
65
kijk op gevels artikel
Platform Gevel
Ruim baan voor andere gevels Op maandag 8 oktober vond in het MADE-Center in Tilburg de jaarlijkse dag van het Platform Gevel van OSB plaats. Dit keer staat de bijeenkomst vooral in het teken van andere gevelbekleding dan baksteen. Kernvragen zijn hoe je de materialen herkent en hoe je ze zonder schade reinigt en beschermt. Zoals altijd zijn er weer de nodige deskundigen die onder de bezielende leiding van foto FotoJoke
Henk Mulder de aanwezigen attenderen op de (on)mogelijkheden van reinigingstechnieken op diverse gevels.
A
rchitect Henk Duijzer bijt het spits af. Zijn vakgenoten hebben nog steeds veel te weinig oog voor vier belangrijke zaken. Allereerst voor duurzaamheid. Er wordt wel gekozen voor bepaalde gevelbekleding, maar nauwelijks stilgestaan bij de mogelijkheden om die ook afdoende en op een zo min mogelijk milieubelastende wijze te reinigen. Daarnaast blijft men nogal slordig met bouwdetailleringen waardoor soms vrijwel onherstelbare schade aan het gebouw ontstaat. Als derde zwakte wordt aangegeven hoe weinig wordt nagedacht over de mogelijkheden om een gevel te reinigen en daar waar nodig/gewenst te beschermen. Sommige panden zijn door het ontwerp nauwelijks schoon te maken, ook niet voor zoiets essentieels als glasbewassing. Een simpele voorziening zoals ramen die naar binnen open gaan kan al heel wat problemen voorkomen. Tenslotte is er bij architecten weinig oog voor de omgevingsinvloeden. Neem bijvoorbeeld een fietsenstalling van gelast buizenstaal met coating nabij een station. In zo’n geval moet de eigenaar het bouwwerk meer dan gemiddeld laten reinigen om definitieve aantasting door remstof te voorkomen. Een dergelijk iets geldt ook voor kunststof gevels waar een tram langs rijdt. Er is naast remstof ook nog afgifte van metaalstof vanwege de bovenleiding. Duijzer pleit als architect vanzelfsprekend niet voor een inperking van de mogelijkheden van materiaalgebruik en detaillering, maar wel voor primaire aandacht voor onderhoud om de kwaliteit van de gebouwde omgeving in stand te houden.
66
december 2012 nr. 6
tekst & foto’s Leon van den Berg
Een gebouw zou niet alleen moeten worden geleverd met een technische gebruiksaanwijzing, maar ook met een bindend onderhoudsvoorschrift. Daarin wordt niet alleen de onderhoudsfrequente voorgeschreven, maar ook de aangewezen reinigingsmethode vastgelegd. Afvalwater De overige presentaties worden door duo’s gegeven waarbij de theorie van de ene spreker direct vanuit de beroepspraktijk van de ander wordt aangevuld. Een leuk concept waardoor het – helaas wat karig – aanwezige publiek duidelijk positief geraakt wordt. Vanuit de zaal komen heel wat vragen om extra toelichting. Er ontstaat bijvoorbeeld een spontane discussie over wat je moet doen met afvalwater. Het ongezuiverd lozen op oppervlaktewater zoals wel gebeurt is echt verboden, zeker als er sprake is van chemische reinigingsmiddelen. Probleem is dat de gevelbehandelaar volgens de wet voor de opvang én de verwerking van het afvalwater verantwoordelijk is. Als de impact van deze opmerking de zaal bereikt, klinkt hier en daar benauwd
Sommige panden zijn door het ontwerp nauwelijks schoon te maken
kijk op gevels
Magneettest Metaal herkennen kan met een magneet. Magnetisch zijn: koolstof staal (constructie/smeedstaal), nikkel, gietijzer, ferritisch RVS (bijv. snijgedeelte van een mes), snelstaal en hardmetaal (twee gereedschapstalen). Niet magnetisch zijn: Aluminium, Austenitisch Roestvast Staal (bijv. keukenaanrecht en gevelbeplating), koper, messing, brons, zink en lood. De cursief weergegeven metalen worden in gevels toegepast. Rob Renders en Gerard Dolphijn vinden dat je goed moet kijken, want niet alles is wat het op het eerste gezicht lijkt.
gemompel. Marinus Rooth geeft echter aan dat je er niet al te bang voor hoeft te zijn. “Allereerst valt de hoeveelheid afvalwater vaak heel erg mee en zijn er specialistische bedrijven die een simpel en goed opvangsysteem leveren. Er zijn daarnaast ook bedrijven die zich helemaal toeleggen op de verwerking van afvalwater. Je hoeft dus niet alles zelf te doen en dus ook niet overal veel kennis van te hebben. Je blijft als reinigingsbedrijf wel verantwoordelijk.” Magneet Rob Renders en Gerard Dolphijn gaan in hun presentatie in op wat tips en trucs. Kernvraag is hoe je bepaalt met welk substraat (ondergrondmateriaal) je te maken hebt. Een simpele magneet doet al wonderen, want zo bepaal je of er sprake is van een staalsoort. Blijft de magneet hangen, dan is het staal, anders is het een non-ferrometaal of kunststof. Maar… weet je na deze proef ook met welk soort staal je te maken hebt? Die vraag blijkt lastiger te beantwoorden. RVS is doorgaans niet magnetisch, dus daar valt de magneetproef door de mand, verwarring met aluminium ligt dan voor de hand. RVS is echter zwaarder en vaak donkerder van kleur dan aluminium. Op een balk of plaat tikken kan dus uitsluitsel geven. Maar met welk soort RVS kun je dan te maken hebben? Je kunt bijvoorbeeld niet aan de kleur zien of er sprake is van RVS 304 of 316, omdat ze beide zilverwit zijn. Vuistregel is dat 304 binnen wordt gebruikt en 316 buiten. In een eerder artikel in Clean Totaal hebben we echter gezien dat soms het goedkopere RVS 304 wordt toegepast, hetgeen al snel tot corrosie met pikkeltjesvorm leidt. Om het juiste RVS type vast te stellen is een chemische proef mogelijk, maar dan wel met verse chemicaliën. Schooperen Beide sprekers gaan in op schade die kan ontstaan bij metalen geveldelen. Vaak ontstaan problemen door het buigen van hoeken. Daar ontstaan haarscheurtjes in het metaal en dat leidt vaak tot diverse vormen van corrosie. Bij staal ontstaat bruine corrosie, bij aluminium witte. Ook
Laatste nieuws? www.cleantotaal.nl
lassen kan een probleem zijn. Bij RVS-lassen kan na enige tijd roestvorming optreden op de lasnaad, omdat de eigenschappen van RVS onder hoge temperatuur veranderen. Verzinkt staal levert weer andere problemen op. Er zijn veel verschillende methoden om te verzinken en die leveren allemaal een andere laagdikte op, variërend van 20-400 Mμ. Dolphijn gaat in op Schooperen (genoemd naar de zwitser Schoop) waarbij op een blank gestraald metalen oppervlak bijvoorbeeld thermisch vloeibaar zink wordt gespoten. Hierbij wordt een zinkdraad of zinkpoeder door een spuitpistool getransporteerd en met een vlam verhit. Het gloeiende vloeibare metaal wordt met een spuitpistool in een dun laagje aangebracht en stolt onmiddellijk in een goed hechtende taaie laag. Mits goed onderhouden kan zo’n laag vijftig jaar mee. Het procedé is nogal kostbaar. Daarom wordt er in ons land meestal gecoat, wat een veel slechtere kwaliteit tot gevolg heeft. Bijkomend probleem is dat alle behandelingen in de fabriek worden gedaan en dat daarna verzinkte delen op maat worden gemaakt. De snijlijnen zijn daardoor niet beschut. Daardoor kan zogenaamde brede corrosie ontstaan (blazen). Zout en zuur verboden Jan Koek en Marinus Rooth belichten de bakstenen gevel. Clean Totaal komt hier in een volgende editie op terug. Alain Marchant en Rob Groenendijk gaan in op (gewapend) beton. Eigenlijk een materiaal dat geen geheimen
Glas hoort ook bij de gevel en glasrenovatie is financieel vaak veel interessanter dan vervanging. Het resultaat van een uurtje schuren en polijsten mag er zijn. De ruit is weer als nieuw.
nr. 6 december 2012
67
kijk op gevels artikel
Kationisch, Anionisch en niet-ionisch Er zijn twee zepen die elkaars tegengestelde zijn in werking. In Kationische tensiden worden de eigenschappen van het tenside bepaald door het kation. Deze zeep heeft een positieve lading in een waterige oplossing. Doorgaans zijn ze desinfecterend, maar ook zeer irriterend voor de huid en ogen. Anionische tensiden zoals alkylsulfaten en alkylethersulfaten, vormen in een waterige oplossing een negatief geladen anion. Deze zepen hebben een hoog schuimend vermogen en zijn ook irriterend. Het mengen van deze twee zepen is funest, omdat ze elkaars werking volstrekt opheffen. Niet-ionische tensiden vormen in waterige oplossing geen ionen en zijn huidvriendelijker.
Buiten Made waren demonstraties van diverse fabrikanten met hogedrukreinigers.
meer zou mogen hebben. De Romeinen werkten er al mee. De vijanden van beton zijn zuren en zouten. Om met die laatste te beginnen: in de Tweede Wereldoorlog werden veel bunkers op de Atlantik Wall met zeewater gebouwd. Het verzet wist toen al dat daardoor de constructie ernstig verzwakt zou worden. In de jaren zeventig leverde de firma Kwaaitaal vloeren die met chloriden versneld werden gedroogd om het opgelegde bouwtempo bij te kunnen houden. In beide gevallen zorgde betonrot na enige decennia voor grote schade. Zout trekt water aan en door kristaldruk scheurt het beton. Daardoor komt de wapening onder invloed van de atmosfeer. Door roestvorming wordt afspringen van beton verder versterkt. Bovendien verdwijnt uiteindelijk de constructieve kracht van de wapening. De grote les voor gevelbehandelaars is dus: nooit schoonmaakmiddelen gebruiken op basis van het goedkope natriumhydroxide, maar alleen op basis van
Signaleringspresentatie De ledenbijeenkomst van OSB Platform Gevel op 8 oktober kan worden gezien als een ‘signaleringspresentatie’ van diverse experts/deskundigen. In presentaties van twintig minuten, waarin diverse spraakmakende en opvallende bouwwerken worden getoond, opgetrokken uit min of meer moderne gevelmaterialen, kan moeilijk één gevelmateriaal uitputtend worden behandeld als het gaat om professioneel reinigen en beschermen. Het is de bedoeling dat eventuele vragen, opmerkingen of suggesties via de OSB-website nader aan de orde komen en worden behandeld. Ook is het voor OSB-leden mogelijk in te schrijven voor specifieke cursusdagen met gevelbehandeling, kennis en kunde als onderwerp.
68
december 2012 nr. 6
kalizouten. Iets duurder, maar wel duurzamer én het voorkomt wel achteraf claims. Zuren hebben een zelfde effect en mogen nooit op beton worden gebruikt. Wassen met zepen of alkalische reinigers mag wel. Indien er op tijd gereinigd wordt levert goed koud afspuiten met 120 bar druk al goed resultaat op. Dit geldt wel alleen voor glad beton. Bij oneffen beton moet de spuitlans het materiaal onder verschillende hoeken reinigen om een aanvaardbaar resultaat te verkrijgen. Het is ook belangrijk om aan te geven wat de vervuiling aan het beton heeft aangetast. De ondergrond kan hierdoor een vervuild uiterlijk krijgen, terwijl het beton wel schoon is. Indekken Alle sprekers benadrukken dat je goed naar een te behandelen gevel moet kijken voordat je als gevelbehandelaar aan het werk gat. Niet alleen moet je vaststellen met welk soort gevelmateriaal je te maken hebt, maar vooral ook welke schade er al is. Die moet beschreven worden en fotografisch worden vastgelegd om latere claims te voorkomen. Soms kun je wel schoonmaken, maar is het resultaat niet optimaal omdat het substraat al te ver is aangetast. In dat geval moet je de opdrachtgever informeren over een te verwachten tegenvallend resultaat. Het is dan diens keuze of er al dan niet gereinigd moet worden. Ook de omgeving van de gevel is van belang. Bijvoorbeeld bij railverbindingen moet voor de eigen veiligheid aandacht worden geschonken aan de nabijheid van bovenleidingen met hoge spanning. Ook moeten voorbijgangers worden beschermd tegen mogelijke schade, bijvoorbeeld door het afzetten van trottoirs en perrons. Dan is overleg met de eigenaar/opdrachtgever, gemeente of railbeheerder noodzakelijk. Let ook op de bescherming van het uitvoerend personeel bij het verwerken van chemische producten, een verkeerde bescherming kan tot veel leed leiden. ❚
kijk op gevels
de gevel staalkaart Het op deskundige wijze onderhouden van gevels is specialistenwerk. Naast duizenden soorten baksteen kunnen we kiezen uit een bonte verzameling aan andere gevelmaterialen, zoals glas, aluminium, koper, RVS, natuursteen, kunststof en hout. Er kan worden gesproken over een staalkaart van gevelmaterialen. Gevelmaterialen die allemaal hun specifieke eigenschappen hebben en met enige regelmaat moeten worden onderhouden/gereinigd en beschermd. Alleen goede bedoelingen zijn dan niet voldoende. Wat mogen we wel en wat mogen we vooral niet toepassen op de desbetreffende gevelmaterialen. Bepaalde reinigingsmiddelen kunnen op bepaalde gevelmaterialen een desastreuze uitwerking/invloed hebben. In elke aflevering zullen specifieke eigenschappen van de diverse gevelmaterialen worden besproken, waarbij wordt begonnen met baksteen.
Baksteen De naam zegt het al, we hebben het over een gebakken product, in dit geval van klei. Een fantastisch bouwmateriaal waarvan we inmiddels meer dan 3000 verschillende soorten kennen. Al die soorten hebben hun specifieke eigenschappen waarvan een deel is vastgelegd in CE markering NEN-EN 77-1 (tot 2006 was dat NEN 2489). Een belangrijke eigenschap is onder meer de vochtopname van de steen. Niet alleen tijdens het bouwen speelt dit een belangrijke rol, maar ook als wordt overwogen de gevels te reinigen, is het belangrijk te weten of het gaat om een ‘gulzige’ steen of niet. Kies bij voorkeur een verdikt reinigingsproduct, zodat het product werkt, daar waar het nodig is. Dat is aan het oppervlak. Zoutzuur (waterstofchloride) is wel in staat om zogehe-
Laatste nieuws? www.cleantotaal.nl
ten uitbloeiingen te verwijderen, maar heeft als nadeel, dat het product de gevel blijvend hygroscopisch kan maken. Anders gezegd, de gevels blijven in versterkte mate vocht aantrekken, hetgeen niet de bedoeling is. Bonafide leveranciers kunnen uitstekende alternatieven leveren. Als wordt gekozen voor reiniging op alkalische basis, dan verdient een product op basis van kaliloog (kaliumhydroxide) de voorkeur boven een product op basis van natronloog (natriumhydroxide). De laatst genoemde grondstof kan schade aan de stenen veroorzaken. Voor het reinigen moeten we gebruik maken van TACT. Hiermee bedoelen we Tijd, Arbeid, Chemische ondersteuning en Temperatuur. In de volgende aflevering gaan we hier nader op in. ❚
nr. 6 december 2012
69
