Kijk op de Achterhoek. Beeldessay van Roelof van der Schaaf

Kijk op de Achterhoek

Beeldessay van Roelof van der Schaaf

Kijk op de Achterhoek Roelof van der Schaaf (fotografie) en Baukje Zijlstra (tekst)

Provincie Gelderland januari 2011

Woord vooraf Voor u ligt het beeldessay ‘Kijk op de Achterhoek’. In dit beeldessay toont de

Achterhoek zich. Fotograaf Roelof van der Schaaf mag even onze ogen en oren

zijn. Hier meer ogen dan oren. Met zijn camera brengt hij verrassende locaties in beeld. Het levert mooie panorama’s op. De Achterhoek verkent hij via het netwerk van fietsknooppunten. Een mooie manier, want ze leiden je langs

de mooiste plekken en al helemaal als je af durft te wijken en je eigen gang

gaat. Die ontdekkingen verrassen. En dat heeft niet altijd met mooi of lelijk

te maken. Baukje Zijlstra schrijft in haar beschouwing over de waarneembare

veranderingen, waarbij het authentieke en het moderne van de Achterhoek tot

wasdom komen. Overigens in een, met oog op de demografische ontwikkeling, krimpende situatie. Maar dat is geen bedreiging, eerder een kans.

De foto’s dragen bij aan het verstaan van het grote begrip ruimtelijke kwaliteit. Een kwestie van goed kijken en je zelf de vraag stellen: Wat is de waarde of

betekenis van deze plekken? Hoe verhoud ik mij met de Achterhoek? Wat weet ik

ervan en waar ben ik wel eens geweest en waar niet? Waar wil ik nog naartoe? Veel om over na te denken en naar uit te zien. Veel kijk- ook leesplezier toegewenst. En trek er zelf op uit om de verschillende kanten van de Achterhoek te beleven. Co verdaas, gedeputeerde RO van de provincie Gelderland

5

Roelof van der Schaaf

Voor(t)aan in de Achterhoek Het is eind augustus. Fietsend door de Achterhoek, zijn er twee dingen die ons

direct opvallen: overal de geur van pas gemaaid gras en de ontelbare velden met hoog opgeschoten maïs. Daartussen: de stilte, alleen hier en daar onderbroken

door het gebrom op de achtergrond van een tractor met graskeerder. De woorden die bij ons opkomen bij het zien van het Achterhoekse coulisselandschap zijn:

beschutting, veiligheid, overzichtelijkheid. Hier kun je schuilen voor de grote boze buitenwereld, en dat doen mensen dan ook al eeuwenlang.

Het zou onze eerste echte kennismaking met de Achterhoek worden. We

stippelden een aantal routes uit aan de hand van fietsknooppunten (achter elk fotobijschrift met de afkorting knp aangegeven) en alles in de buurt daarvan

wat ons de moeite van het bekijken waard leek, maar gaven onszelf alle vrijheid

om van die uitgestippelde routes af te wijken. In eerste instantie focusten we op wat je authentiek Achterhoeks zou kunnen noemen: het coulisselandschap met weilanden en boomwallen, de hallehuisboerderijen met over het erf verspreid

staande bijgebouwen, de kastelen en landhuizen met hun uitgestrekte landerijen, de esdorpen en de hanzesteden. Al tref je verschillende van deze elementen ook

elders in Nederland aan, het is toch de combinatie ervan die de Achterhoek maakt tot wat ze is: een traditioneel agrarische samenleving in een lieflijk landschap, met hier en daar een kleine stad en (maak)industrie.

Als landschaps- en panoramafotograaf ben je bijna per definitie geen sociaal fotograaf, al was het maar om technische redenen. Er staan dan ook weinig

mensen op de foto’s, maar in het landschap is de mensenhand evengoed overal herkenbaar. Al fotograferend kwamen we er al vrij snel achter dat er in de

Achterhoek momenteel op veel plaatsen een duidelijk waarneembare verandering

gaande is, en dat het authentieke heel vaak naast of in de buurt van het moderne,

6

Beeldessay Achterhoek

7


veranderingsgezinde ligt. De transitie van authentiek naar modern, liefst wel met

achter kunt betalen. Een middagje googelen levert een verwarrende hoeveelheid

en diverse belangenverenigingen wordt gestimuleerd of bevochten. Toen we er

uitkomsten waar het krimp in de Achterhoek betreft. We zijn natuurlijk geen

behoud van het goede, is echter een ingewikkeld proces dat vanuit de overheid

elkaar tegensprekende onderzoeken en artikelen op, met zeer verschillende

eenmaal op gingen letten, zagen we daar overal voorbeelden van.

experts, maar met alle initiatieven die er nu al zijn, en met de op zich strategische ligging tussen de Randstad en het Ruhrgebied, zien wij de toekomst van de Achterhoek helemaal niet somber tegemoet. We kunnen het ons helemaal

Zo zagen we in Ulft de voormalige Dru-fabriek, omgetoverd tot een bruisend

voorstellen: het is een onverwacht zwoele avond begin oktober. In een loft aan de

cultureel centrum met theater, popzaal, restaurant en bibliotheek, waar de

rand van het terrein van de voormalige Dru-fabriek snorren de koelers van onze

komende jaren nog veel (gerestaureerde) woon- en werkruimte bij zal komen.

computers, die aangesloten zijn op een razendsnel glasvezelnetwerk. De grote

Het had de dynamiek van de stad, maar dan midden in de graslanden. Tussen de

toegangsdeuren en alle ramen staan wijd open. De geur van pas gemaaid gras

eindeloze maïsvelden kwamen we tot onze verrassing op verschillende plaatsen

waait naar binnen. Omdat naoberschap hier nog steeds hoog in het vaandel staat,

wijngaarden tegen, soms compleet met wijnproeverijen, iets wat je toch eerder

heeft de buurman ons grasveld ook even meegenomen bij de laatste maaibeurt van

met Zuid-Frankrijk associeert. En op meerdere plaatsen was men naarstig

het jaar, en hebben wij een website gemaakt voor zijn nieuwste activiteit: B&B Op

op zoek naar nieuwe bestemmingen voor de vele kastelen en landhuizen die

de rugge in ’t heuj. De bok is los en het zingen van een merel markeert het vallen

te koop of te huur staan. ‘Wat mij betreft komt er een Yab Yum in, als het zo

van de avond: wij maken ons even geen zorgen over krimp.

behouden kan blijven,’ vingen we op terwijl we in een VVV een idyllische fietsgids doorbladerden. En zo kunnen we nog wel even doorgaan.

Maar het is niet alleen vanuit een gevoel dat je bij de tijd moet blijven en moet

moderniseren dat al deze veranderingen plaatsvinden, er is ook een gevoel van noodzaak, urgentie zelfs. Het spookbeeld dat veel gemeenten vandaag de dag

voor ogen staat, is samen te vatten in één woord: krimp. Ook daarom worden er momenteel veel initiatieven ontwikkeld om de Achterhoek levendig te houden. Een avondje Graafschap TV kijken liet ons kennismaken met onder meer de Achterhoek Academie, die onder het motto ‘Duurzaam Leren Vernieuwen’ de economische crisis wil omzetten in een uitdaging door de vorming van

een hoogwaardig regionaal kennisinstituut, het Achterhoeks Centrum voor

Technologie, dat de Achterhoekse maakindustrie ondersteunt bij alle soorten vragen op technologisch en bedrijfskundig gebied, en de Nederlands-Duitse

Businessclub Kleve, die grensoverschrijdende samenwerking propageert. Het is alle hands aan dek waar het de (geconstateerde of gevreesde) krimp betreft.

Maar het is natuurlijk maar net hoe je het bekijkt. Meer ruimte voor minder mensen zou je ook groei kunnen noemen, zeker als je het bijvoorbeeld

bekijkt vanuit het perspectief van de overvolle Randstad. Natuurlijk gaan de

meeste jongeren elders studeren, maar als er goede verbindingen zijn met de

dichtstbijzijnde stedelijke kernen, zijn er ook genoeg jonge mensen die later toch weer de voorkeur geven aan een aantrekkelijk landschap en betaalbaar wonen

Fietsknooppuntenbord in Megchelen

boven de voorzieningen van een grote stad waar je hooguit een flatje driehoog

8


9


Beeld essay van Roelof van der Schaaf

10


11


Toegang Achterhoek vanuit Duitsland (knp 54 tussen Meddo en Eibergen)

Koepel van Staring tussen Almen en Lochem (knp 16-17)

12


13


Wijndomein Besselinkschans te Lievelde (knp 33-37)

De Achterhoek heeft ook iets met mais

14


15


Mengvoederbedrijf ‘For Farmers’ te Lochem (knp 11-12)

Van Tricotfabriek tot woonbestemming met expositieruimtes in Winterswijk (knp 14)

16


17


Boven: kasteel Vorden te Vorden (knp 89-93) Midden: kasteel Ruurlo te Ruurlo (knp 66-68) Onder: huize De Kamp te Neede (knp 81)

18


19


Windmolenpark Hagenwind (2008) tussen Aalten en Lichtenvoorde (knp 36-40

Molen ‘de Korenbloem’ (1855) Loil (knp 07-08)

De Hollandsche Molen (1926) bij Neede (knp 30-81)

20


21


Skyline Hanzestad Zutphen (knp 01)

Skyline Hanzestad Doesburg (knp 36)

22


23


Landerijen bij Rafelder (knp 83)

Recreatiegebied Stroombroek (knp 46

24


25


Bredevoort Boekenstad: van analoog naar digitaal? (knp 17-47)

Bronkhorst Dickensstad: middeleeuwen, 19e of 21e eeuw? (knp 50-51)

26


27


Voormalige Dru-fabriek: een staaltje erfgoed draagt zijn steentje bij aan Ulft (knp 53-54) 28


29


Groenlo is nu Grolsch-vrij, maar er is leven in de Brouwerij (knp 41)

Groenlo is ook multinational Nedap (knp 41)

30


31


Steengroeven Staatsbosbeheer en De Winterswijkse Steen- en Kalkgroeve te Winterswijk (knp 20-22)

Sand Pit Azewijn (voormalige zandgroeve Gendringen) (knp 62)

32


Archeologisch onderzoek voor nieuwbouw in Terborg (knp 50)

33


Montferlandse fietspaden nabij Zeddam en Stokkum (knp 78)

Stokkum (knp 80)

34


35


Huis Berg te ‘s Heerenberg (knp 80)

Gouden tijden van weleer, ‘s Heerenberg (knp 80)

36

Beeldessay Veluwe

Oorlogsmonument, ‘s Heerenberg (knp 80)

37


De Torenmolen aan de rand van Zeddam (knp 78)

Engelse Schans te Lievelde (knp 33)

38


39


Colofon Uitgave: provincie Gelderland Fotografie: Roelof van der Schaaf Tekst: Baukje Zijlstra Vormgeving: provincie Gelderland, Communicatie Druk en afwerking: drukkerij OBT BV, Den Haag januari 2011

40


Roelof van der Schaaf studeerde fotografie aan de Gerrit Rietveld Academie (Amsterdam) en Medway College of Design (Rochester, UK). Hij is al bijna 30 jaar als fotograaf en ontwerper werkzaam in de (internationale) mediabranche en maakte fotoreizen naar onder andere Zuid-Amerika en Antarctica. Hij is gespecialeerd in panorama-, landschaps- en architectuurfotografie en heeft de fotografie gedaan voor de boeken ‘Van Pieterburen naar de SintPietersberg’ en ‘Thuis in Friesland’. Laatstgenoemd boek heeft hij gemaakt samen met Baukje Zijlstra, die ook de tekst voor dit foto-essay heeft geschreven. Daarnaast is Van der Schaaf bezig met het langdurige Holland Panorama Project waarvan het eerste boek ‘Holland Panorama’ in augustus 2010 is verschenen. Hij fotografeert zowel digitaal, met gebruikmaking van geavanceerde panoramatechniek, als analoog, vanwege de sfeer die de ouderwetse lenzen toevoegen. Meer foto’s zijn te zien op www.hollandpanorama.com en www.pano.nl.

Zie voor netwerk fietsknooppunten de binnenzijde

Kijk op de Achterhoek. Beeldessay van Roelof van der Schaaf

Recommend Documents