‘KETELHUIS TU EINDHOVEN NU ONDERKOMEN TOPINSTITUUT’ Architectenbureau diederendirrix veranderde een voormalig ketelhuis in kantoren met royaal binnenstromend daglicht. De grootse en inspirerende herbestemming werd verkozen tot BNA Gebouw van het Jaar 2013. Blij en trots is de opdrachtgever. ‘Mensen komen hier graag’, zegt de gebruiker.
100
BNA gebouw van het jaar 2013
WERKPARADIJS
Het was een optelsom van het genre ‘één plus één is twee’. Het voormalige ketelhuis Ceres had zijn functie verloren, sinds de TU Eindhoven was overgegaan van centraal stoken naar decentraal stoken. Topinstituut International Institute for Complex Molecular Systems (ICMS), zocht ruimte. Logisch dat de universiteit besloot om ketelhuis Ceres om te toveren tot werkparadijs voor studenten en onderzoekers van het ICMS. ‘Maar wat logisch lijkt, was een lastige transformatie’, zegt hoofd Vastgoed Anne van Dortmont. ‘Vooral bouwfysisch. Er moest een flink isolatiepakket in’, vult projectmanager Boudewijn Elmans aan, ook van de Dienst Huisvesting van de TU Eindhoven. Herbestemming, zeggen Elmans en Van Dortmont, is bij de TU Eindhoven geen wet van Meden en Perzen. Maar het campusmodel en de gebouwen uit de eerste en tweede fase, gemaakt door ingenieur S.J. Van Embden, zijn dermate waardevol, vinden zowel de Dienst Huisvesting van de TU als de Gemeente Eindhoven, dat bij elk gebouw zorgvuldig wordt afgewogen of het gerenoveerd, gesloopt of herbestemd wordt. Elmans: ‘Van Embdens gebouwen zijn technisch verfijnd en alzijdig. Ze staan op een zwevende plint en zijn verbonden door een stelsel van loopbruggen.’ Het ketelhuis bleek na een cultuurhistorische verkenning een ‘gaaf bewaard voorbeeld van de architectuur van de TU/e’, ‘makkelijk herkenbaar’ en ‘een van vele kanten zichtbaar icoon van de campus’. Reden genoeg om het te herbestemmen.
GEEN TWIJFEL OVER INSCHAKELEN ARCHITECT
Elmans: ‘We hebben geen seconde getwijfeld om een architect in te schakelen. Wij hebben de kennis en kunde niet in huis om een gebouw te ontwerpen.’ Van Dortmont: ‘Bovendien zochten we een professional om die vertaalslag te maken. Die moest ook een soortgelijke kwaliteit en raffinement bieden als het ketelhuis van oorsprong in zich had.’
BNA gebouw van het jaar 2013
Een architect met affiniteit en ervaring met herbestemming, vroeg de Dienst Huisvesting in de aanbesteding. Het oorspronkelijke karakter van het ketelhuis moest in de verbouwing overeind blijven. En de transformatie moest sober en doelmatig zijn. Elmans: ‘Dat klinkt flauw, maar wij hebben niet de financiële middelen om iets chics te maken.’ Van Dortmont: ‘Bovendien dragen wij maatschappelijke verantwoordelijkheid. We willen kwaliteit, geen overdreven luxe.’ Diederendirrix kreeg de opdracht omdat de visie en ontwerpthema’s van dit bureau het beste aansloten bij de vraagstelling. Hoe de samenwerking verliep tussen de opdrachtgever en de architect? In koor: ‘Zeer goed.’ Elmans: ‘Dat geldt ook voor de samenwerking tussen de gebruiker en de architect.’ De Dienst Huisvesting van de TU Eindhoven kiest er namelijk voor om, indien mogelijk, de gebruiker te betrekken. Voor ketelhuis Ceres is het programma van eisen mede door het ICMS geschreven. Dat wist precies wat voor soort ruimtes het wilde.
INVENTIEVE OPLOSSINGEN Behalve het ontwerp had de projectarchitect een coördinerende rol ten opzichte van de installatieadviseur. En hij hield toezicht tijdens de uitvoering, zowel op inhoudelijk-technisch als op esthetisch vlak. Vooral de inpassing van de installaties, om een prettig werkklimaat te creëren met de gewenste greencalcduurzaamheidsscore en ruimtelijkheid, bleek een voortdurende zoektocht.
Van Dortmont: ‘De architect voelde een soortgelijke verantwoordelijkheid voor de ontwerpthema’s als wij. Dat was bijzonder. Hij dacht zo actief en creatief mee, dat wij hem veel ontwerpvrijheid en vertrouwen hebben gegeven.’ Elmans: ‘Op installatiegebied zocht de architect voortdurend de grenzen op. Hij kwam met tegenvoorstellen. Daardoor zijn de installaties uiteindelijk zo subtiel in wanden en vloeren geïntegreerd.’ Het is aan zijn inzet te danken dat de ruimtelijkheid niet alleen is behouden, maar ook is versterkt, vindt de opdrachtgever. En dat de oorspronkelijke constructie zo goed zichtbaar is gebleven.
De gebruiker vond het vooral fijn dat de architect duidelijk openstond voor zijn wensen. Peters: ‘Hij dacht met ons mee en kwam met oplossingen waar wij niet aan zouden denken.’ VOL LOF Alleen maar complimenten krijgt Elmans over ketelhuis Ceres. ‘Dat varieert van zeer tevreden tot waanzinnig mooi, en zelfs het mooiste gebouw van de TU.’ Dat het ketelhuis is verkozen tot BNA Gebouw van het Jaar 2013 is een volkomen onverwachte, zeer welkome verrassing. Het doet Elmans, en de anderen, glimmen van plezier. ‘Een bevestiging dat wij op de goede weg zitten. Wij zijn blij en trots.’ Projectarchitect Rob Meurders over de herbestemming van ketelhuis Ceres: De grootste uitdaging? ‘Het voor machines uitgeruste ketelhuis geschikt maken voor ‘bewoning’ door mensen. We moesten zorgen voor goede, bouwfysische condities en lichttoetreding, zonder dat het gebouw zijn oorspronkelijke karakter zou verliezen. Dat kon alleen met een fundamentele ingreep. De voormalige, zwarte baksteen zuidgevel is nu van donker getint, warmtewerend glas en geperforeerd staal met ventilatievoorziening. Van buiten is zo het hermetische karakter behouden. Binnen is het aan genaam en transparant.’ Het best gelukt? ‘Dat de ruimtelijkheid en de oorspronkelijke structuur weer in volle glorie zichtbaar zijn. Ook de nieuwe entree is goed gelukt. Die hebben we verplaatst van de kop naar de zuidzijde. Nu geeft dat gebouw, dat hart is van de campus, een logische impuls aan de nieuwe looproute. En die verandering zorgt ervoor dat het ketelhuis zijn eigen identiteit houdt, zelfs naast het gigantisch grote buurgebouw Metaforum.’
Deze tekst is een bewerking van een artikel van Marina de Vries dat verscheen in het BNA Blad #03/13 101
’13
WINNAAR BNA GEBOUW VAN HET JAAR 2013 Ketelhuis Ceres, Eindhoven
Architect diederendirrix architecten Opdrachtgever Dienst Huisvesting Technische Universiteit Eindhoven Bouwperiode 2011-2012 Beeld Arthur Bagen
102
BNA gebouw van het jaar 2013
‘Een statement hoe om te gaan met bestaand, cultureel erfgoed.’
BNA gebouw van het jaar 2013
103
’13
104
BNA gebouw van het jaar 2013
‘Met hun ingreep hebben de architecten op hun karakteristieke, bescheiden wijze de schoonheid van het bestaande blootgelegd.’ BNA gebouw van het jaar 2013
105
