Kerkperspectief. Het orgel speelt

28e jaargang Nº 9

zomernummer

zaterdag 6 juli 2013

Kerkperspectief verschijnt 16x per jaar

Het orgel speelt “Het orgel speelt”

stond op de liturgie. De organist dacht: Zal ik dan maar

in de kerk gaan zitten en af gaan wachten wat er komt?

Hij keek de kerk eens rond.

officiële uitgave: Protestantse Gemeente te Arnhem

Opeens werd hij gegrepen door een beroerde

toets van zijn geweten en terstond

speelde de organist vol gratie

zijn meest ontroerende improvisatie.

Dit is nog eens

een gave van de Geest

wist hij, die nu begreep hoe je die regel leest.

1

Rooster Erediensten

Opstandingskerk Rosendaalseweg 505 Diaconessenkerk Iz. Evertslaan 11 Siongemeenschap in KKC Het Dorp Dorpsbrink 7 Bethlehemkerk Honigkamp 25 Salvatorkerk Salvatorplein 274 De Regenboog Oec.Wijkgem. Spiegelhuis, Mooieweg 94 De Kandelaar Den Haagweg 1 De Rank (Bonifatiuskerk) Huissensedijk 10 Remonstr. en Vrijz. Prot. Parkstraat 31a Eusebiuskerk Kerkplein 1 Waalse Kerk Gasthuisstraat 1 (naast pol.bureau) Evang. Luth. Gem. Arnhem Spoorwegstraat 8-10 Dorpskerk Schaarsbergen Kemperbergerweg 806 Protestantse Kerk te Rozendaal Kerklaan 17 Ziekenhuis Rijnstate Wagnerlaan 55 K.K.C. Het Dorp Dorpsbrink 7 Verz. huis Vreedenhoff Esperantolaan 2 Verz. huis De Drie Gasthuizen Rosendaalseweg 485 Verpl.huis Regina Pacis Velperweg 158 Verpl.huis Eldenstaete Mr. D.U. Stikkerstraat 126

Zondag

7 juli 2013

Zondag

14 juli 2013

1e coll.: 2e coll.: 3e coll.: 10.00 u.

Diaconaal werk JOP Onderhoud gebouwen ds. E.I. Pot


10.00 u.

ds. R. van de Waall, Frankrijk ds. A.C. Poley

Diaconaal werk Plaatselijk kerkenwerk Onderhoud gebouwen ds. W. van der Kooy, Arnhem zie Opstandingskerk

10.30 u.

ds. M.H. Leistra

zie Opstandingskerk

10.00 u.

10.00 u.

ds. Joh. Brezet, Duiven geen dienst

10.00 u.

mw. M.M. Hazeleger, Arnhem ds. T. Ferwerda-Scholtens, Ede geen dienst

10.00 u.

ds. H. Oostdijk-van Andel

10.00 u.

ds. I. Lodewijk

10.00 u.

ds. R. van Laar, Rhenen ds. M. de Klerck-Bets, Elst-Overbetuwe geen dienst

10.00 u.

ds. J. Hoek, Veenendaal voorber. H.A. ds. E.L. Dunné-de Bijll Nachenius, Schiedam geen dienst

10.30 u.

10.15 u.

10.15 u.

10.30 u.

zomerdienst in Parkstraatgemeente ds. P.H. Endedijk

10.30 u.

10.00 u.

ds. W. Hartogsveld

10.00 u.

10.00 u.

ds. F.Z. Ort

10.00 u.

10.15 u.

pastor R. Roefs

10.15 u.

zie Siongemeenschap 10.00 u. 10.00 u. 11.00 u. 10.30 u.

mw. W. Hagedoorn, Rheden mw. A. Mosterd, Arnhem pastor T.G. Rietman, dienst van Woord en gebed pastor J.A.M. Bakker, Arnhem

zomerdienst in Parkstraatgemeente hr. A. Rooze, Hoogeveen drs J. Koudijs, Hoog-Keppel ds.F. van de Ree, Rozendaal, viering H.A. pastor R. Roefs zie Siongemeenschap

10.00 u. 10.00 u. 11.00 u. 10.30 u.

pastor B. Elenbaas, Arnhem ds. I.M.J. Eldering-Jonckers Nieboer, Velp pastor A. Poppen, Woord- en communieviering pastor P. Kuper, Tiel

OECuMENiSCHE DiENStEN Samen Kerk Zijn in Woon-/Zorgcentrum ‘Waalstaete’, Waalstraat 36 Elke vrijdag 15.00 uur 12 juli ds. J. van de Wal, Velp 19 juli ds. I.M.J. Eldering-Jonckers Nieboer, Velp 26 juli mw. N. Gudden, Arnhem 2 augustus hr. T.J.Strikwerda, Arnhem 9 augustus ds. K.C.L. Eldering, Velp 16 augustus hr. A. Bennik, Arnhem

Verpleeghuis ‘Heijendaal’,

St. Elisabethshof 201 Elke vrijdag 10.30 uur 5 juli mw. J. Koopman, Arnhem 12 juli mw. M. Brussel 19 juli hr. G.J. Bos, Laag-Soeren 26 juli ds. J. ter Avest, Arnhem 2

Kerkdienst voor iedereen in de Grote- of Eusebiuskerk, Kerkplein 1

Datum: zondag 21 juli Aanvang: 10.15 uur Voorganger: ds. K. Touwen Orgel: Jack Blok

Datum: zondag 18 augustus Aanvang: 10.15 uur Voorganger: ds. M.G. Fernhout Orgel: Jack Blok

Rooster Erediensten


Zondag

21 juli 2013

Zondag

28 juli 2013

1e coll.: 2e coll.: 3e coll.:

Diaconaal werk Plaatselijk kerkenwerk Onderhoud gebouwen


Diaconaal werk Plaatselijk kerkenwerk Onderhoud gebouwen ds. M. Dijkstra

ds. M. Terlouw-Sterk, Veendendaal ds. I. Lodewijk, Arnhem ds. M.H. Leistra, viering H.A. ds. G.J. van der Stouw, Arnhem, viering H.A. geen dienst

10.00 u.

ds. S.L. Schoch, Den Haag zie KKC Het Dorp

10.00 u. 10.00 u.

ds. K. Dijk, Duiven ds. I. Lodewijk, Arnhem geen dienst

10.00 u.

ds. A. Vogelzang

10.00 u.

ds. H. Hoekstra

10.00 u.

ds. A. Groeneveld, Lunteren, viering H.A. zie Waalse Kerk

10.00 u.

ds. L. Engelfriet, Bennekom zie Waalse Kerk

10.15 u.

ds. K. Touwen

10.15 u.

ds. G.W. Morsink, Zeist, zomerdienst hr. A. Rooze, Hoogeveen mw. G. den Dikken, Wageningen ds. G. Bomer, Rheden pastor G. Gies

17.00 u.

10.15 u.

ds. L. van Hilten-Matthijssen, Apeldoorn, zomerdienst ds. F.A. Wiersma, Hengelo, viering H.A. ds. J. van de Wal, Velp dr. H.R. Juch, Wageningen ds. J.P. Dam-Oskam

zie Siongemeenschap

10.30 u.

dr. J.G. te Lindert

10.00 u.

pastor M. Brussel

10.00 u.

ds. M.H. Leistra

10.00 u.

mw. W. Hagedoorn, Rheden pastor T.G. Rietman, dienst van Woord en gebed pastor M.M. Piris, Arnhem

10.00 u.

ds. G.J. van der Stouw, Arnhem pastor T.G. Rietman, dienst van Woord en gebed pastor M.M. Piris, Arnhem

zie Bethlehemkerk 10.00 u. 10.30 u. 10.00 u. 10.00 u.

10.30 u. 10.00 u. 10.00 u. 10.15 u.

11.00 u. 10.30 u.

geen dienst

10.30 u. 10.00 u. 10.00 u.

11.00 u. 10.30 u.

Kerkdienst Eusebiuskerk op zondag 21 juli 10.15 uur

Zondag 21 juli kunt u in de Eusebiuskerk genieten van de Mode Biënnale , die op deze zondag afloopt én van een kerkdienst. Het zou zo maar kunnen zijn dat de voorganger in deze dienst , ds Klaas Touwen van de Evangelisch Lutherse Gemeente in Arnhem zich door deze Biënnale laat inspireren voor zijn dienst. Mode Biennale en kerkdienst is niet een alledaagse combinatie. Het orgel wordt bespeeld door Jack Blok. Zondag 21 juli om 10.15 uur bent u van harte welkom! De Mode Biënnale 2013 (M⁰BA 13) neemt vanaf 8 juni tot en met 29 juli ‘bezit’ van de Eusebius. Twee vaste tentoonstellingen van het M⁰BA-programma zijn zes dagen per week in het kerkgebouw te bewonderen. Hans Demoed & Geert de Rooij, de oprichters van het modemerk The People of The Labyrinths, hebben religie als uitgangspunt genomen om onze welhaast spirituele relatie met kleding en merken te duiden. In een multimediale tentoonstelling zal de verafgoding van mode zowel bevraagd als gevierd worden. Gedurende M⁰BA 13 zal de ingang tot de Eusebiuskerk verplaatst worden naar het noordportaal, schuin tegenover de Koningstraat. De bouwschutting is omgetoverd tot een gigantische ‘quilt’ bestaande uit honderden stukken stof van 30 bij 30 cm die door diverse ontwerpers gedurende de komende weken worden gemaakt. 3

Rooster Erediensten


Zondag

4 augustus 2013

Zondag

11 augustus 2013


Diaconaal werk Plaatselijk kerkenwerk Onderhoud gebouwen ds. M.H. Leistra


10.00 u.

ds. M.A. Maan

10.00 u.

Diaconaal werk Plaatselijk kerkenwerk Onderhoud gebouwen ds. T. Ferwerda-Scholtens, Ede ds. H. Hoekstra

10.30 u.

nog niet bekend

10.30 u.

zie Opstandingskerk

10.00 u.

ds. H. Hoekstra

10.00 u.

10.00 u.

geen dienst 10.00 u.

ds. A. Vogelzang

10.00 u.

ds. M.A. Maan

10.00 u.

ds. L.G. Zwanenburg, Ede ds. S.Z. de Wit, Arnhem

10.00 u.

ds. G. van Steeg, Veenendaal ds. P.F. Thimm

10.15 u.

10.15 u.

geen dienst

geen dienst

zomerdienst in Parkstraatgemeente ds. I.M.J. Eldering-Jonckers Nieboer, Velp ds. W. Hartogsveld

.

10.00 u.

10.15 u.

ds. R.A. van Oosten, Warnsveld pastor G. Gies

10.15 u.

zomerdienst in Parkstraatgemeente ds. W. van Buuren, Oosterbeek ds. K.C.L. Eldering, Velp ds. L. van Hilten-Matthijssen, Apeldoorn, viering H.A. ds. J.P. Dam-Oskam

10.30 u.

zie Siongemeenschap

10.30 u.

zie Siongemeenschap

10.00 u.

pastor J. Nijrolder

10.00 u.

10.00 u.

ds. G. Stegeman, Arnhem pastor T.G. Rietman, dienst van Woord en gebed pastor M.M. Piris, Arnhem

10.00 u.

ds. K. Dijk, Duiven hr. M.M. Piris, Arnhem nog niet bekend

10.30 u. 10.00 u. 10.00 u.

11.00 u. 10.30 u.

10.30 u. 10.00 u.

11.00 u. 10.30 u.

Coventrygebed

Walburgiskerk, Walburgisplein 1, iedere vrijdag van 12.30 - 12.45 uur. Bidden voor de vrede. Het gebeurt iedere vrijdag in 160 steden over de hele wereld, die in het verleden geteisterd zijn door oorlogsgeweld. Dit vrijdaggebed is begonnen in het in de WOII-verwoeste Coventry. In de ruines van de vernietigde kathedraal St. Michael zijn bij opruimwerkzaamheden spijkers gevonden die in een kruisvorm lagen, het Coventry Cross of Nails. Daaruit is een wereldwijde verzoeningsbeweging op gang gekomen waarbij onder meer de Gedachtniskirche in Berlijn is aangesloten, Freetown in Sierra Leone en na 9/11 New York. Rond hetzelfde middaguur vindt het vredesgebed plaats, in ieder land met een eigen thema. In Europa richt men zich vooral op het creëren van een leefbare veelkleurige interreligieuze samenleving en verbindt men zich met probleemsituaties in ontwikkelingslanden. Arnhem is onderdeel van het Coventry Beraad Nederland waar ook Rotterdam, Den Haag, Middelburg, Deventer en Nijmegen deel van uit maken. De organisatie in Arnhem is in handen van GidS, een oecumenische samenwerking. Voor meer informatie: tel. 4424567 en via de website: www.walburgisarnhem.nl/vrijdagmiddaggebed.html 4

ds. P.F. Boomsma, Westervoort mw. S. Blok, prop., Arnhem ds. J.P. Eijgenraam, viering H.A. geen dienst

pastor B. de Groot-Kopetzky, Nijmegen

Arnhem Kerkennacht 2013 Eens in de twee jaar wordt in Nederland de Kerkennacht gehouden tijdens het weekeinde rond 21 juni. Arnhem deed dit jaar voor het eerst mee, samen met 50 andere steden en dorpen. Meer dan 600 kerken openden hun deuren. In Arnhem waren dat er 16, waarbij 18 geloofsgemeenschappen vertegenwoordigd waren. Op vrijdagavond waren 8 kerken in ArnhemZuid open: het Apostolisch Genootschap met hun jeugdactiviteiten en hun diaconaal werk in Tunesië; de Nieuw Apostolische Kerk met hun koorzang en hun prettige ontmoetingen; de Baptistengemeente Zuid met hun nieuwe gebouw bijna helemaal door henzelf gebouwd en met hun vele diaconale werk o.a. in Roemenië. De Kandelaar met orgelmuziek en informatie van STIOC, Stedelijke Internationale Oecumenische Contacten, een werkgroep van de Raad van Kerken Arnhem. Het Leger des Heils met hun geschiedenis, hun uniformen. De Rank met zijn mooie kerk en orgel, beide monumenten. De Emmauskapel met zijn inspiratie door foto’s en mensen. Tenslotte de Salvatorkerk met zijn aandacht voor zang, orgel en Mindfulness. Overal zorgde de Goede Geest voor aandacht aan de bezoeker. Ter afsluiting was er in de Salvatorkerk een vesperviering, bezocht door een 60-tal mensen. Hierna vertrok een groep met fakkel de brug over en middenop werd deze overgedragen aan vertegenwoordigers van ArnhemNoord. Zaterdag waren 8 kerken open in Arnhem-Noord. Er waren wel 50 mensen te gast bij de Parkstraatgemeente voor overheerlijk Fairtrade eten. Daarna waaierden een deel van de mensen uit naar de andere kerken, terwijl anderen genoten van het programma in de Parkstraatgemeente, waar ook de Bethlehemkerk vertegenwoordigd was, en wel met koorzang van Johannes de Heer tot Oosterhuis en de Opstandingskerk met een PowerPointpresentatie over ”Fetishism in Believe”, religieuze versieringen waar mensen aan gehecht zijn. Op naar de Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen, waar kinderen speelden en volwassenen werden rondgeleid en informatie over stamboomonderzoek kregen. Naar de Oud-Katholieke Kerk met o.a. een prachtige verzameling bidprentjes. Naar de Baptistengemeente Centrum, waar negrospirituals werden gezongen, waar schilderijen van eigen leden te zien waren en waar de nieuwbouw bezichtigd kon worden. Naar de Christengemeenschap waar het internationale karakter gevoeld kon worden o.a. door een gesprek over religieuze vernieuwing. Naar de Waalse Kerk, waar de Doopsgezinde Gemeente zich presenteerde samen met de Kledingbank, Broederschap Kevelaer, Stichting Leergeld. De ruimte werd gevuld met muziek van klankschalen. In de St. Martinuskerk werd aan wel 30 mensen de geheimen van het Gregoriaans bijgebracht. Kinderen speurden door de kerk en aan het eind van de avond kwamen velen bij elkaar om de dag af te sluiten met het Coventrygebed. Zondagochtend waren wel 80 mensen bij elkaar in de St. Walburgiskerk om te zien wat 28 jongeren hadden bedacht en gemaakt tijdens hun nachtwake in de kerk. De leegte werd prachtig gevuld met goedheid en liefde. En zo kwam er een einde aan de eerste Arnhemse Kerkennacht, met zo’n 800 bezoekers. Het was hartverwarmend te zien wat alle kerken te bieden hebben. Over twee jaar weer? Liesbeth Dessens, secretaris van de Raad van Kerken Arnhem 5

Voor het voetlicht Het gras bij de buren Of: Waarom onze kerk krimpt en andere groeien… ‘Grote’ en ‘kleine’ kerken… Nog niet zo lang geleden was kerkelijk Nederland tamelijk overzichtelijk. Er waren drie grote kerken (katholiek, hervormd, gereformeerd) en een heleboel ‘kleintjes’. Anno 2013 zijn de katholieke en de protestantse kerk op papier nog altijd de grootste. Maar de schijn bedriegt… Sinds 1990 heeft de protestantse gemeente Arnhem acht kerkgebouwen gesloten. De overblijvende kerken zijn op zondag vaak nog niet halfvol. Katholiek Arnhem/Velp heeft in dezelfde periode negen van de 12 kerken onttrokken aan de eredienst. In andere steden is het beeld vergelijkbaar. De grote kerken zijn klein geworden…. Maar ook de ‘kleine’ kerken zijn veranderd! In de Arnhemse Koepelkerk (gereformeerd–vrijgemaakt) zitten op zondag evenveel mensen als in al onze wijkkerken samen! De gemeente is de afgelopen jaren enorm gegroeid en in de hele stad zijn vrijwilligers actief. Eenzelfde ontwikkeling is ook zichtbaar in het hergebruik van kerkgebouwen. Koepelkerk en Kruiskerk waren oorspronkelijk hervormde wijkkerken. De Sionkerk en drie voormalig katholieke kerkgebouwen worden nu bevolkt door Pinkstergemeenten. Ons kerkgebouw De Rank werd verkocht aan een Chinese kerk waarvan wij nauwelijks wisten dat zij bestond…. Goed en slecht nieuws Feitelijk is het bovenstaande prachtig nieuws! Het geloof verdwijnt niet uit Arnhem, maar vindt onderdak en nieuwe vitaliteit in andere kerken. Feit is wel dat de groei van deze kerken voor een niet onaanzienlijk deel afkomstig is uit de ‘grote drie’. Harde cijfers heb ik niet, maar 25-50 overstappers vanuit de protestantse gemeente Arnhem per jaar lijkt mij een voorzichtige schatting. 1 Mooi als zij een plek vinden waar ze zich thuis voelen! Maar ook: pijnlijk dat dat bij ons niet (meer) lukte…. Doen die andere kerken het nu zo goed of doen wij het zo slecht? Wat is het geheim van hun ‘succes’? 2 Al een tijdje houden deze vragen mij bezig. Het leek me de moeite waard om eens op onderzoek te gaan. Drie ‘succesvolle’ kerken in Arnhem De Kruiskerk in Arnhem-Zuid is een ‘Samen-op-Weggemeente’ van Nederlands- en christelijk gereformeerden. De gemeente telt een kleine 900 leden en is in zeven jaar met bijna de helft gegroeid. Er zijn veel jonge mensen. De kerk heeft 500 zitplaatsen en zit elke zondagmorgen vol; daaronder altijd gasten en belangstellenden. Sinds een aantal jaren is de gemeente opgedeeld in ‘kringen’, die elke twee à drie weken samenkomen. Een kring kan ontstaan op basis van woongebied, leeftijd (senioren, twintigers) of interesse (kunst, wandelen, koken, literatuur). In de kringen ervaart men saamhorigheid en leeft men (ook pastoraal en diaconaal) met elkaar mee. Regelmatig gebeurt het dat mensen eerst lid worden van een kring en later toetreden tot de gemeente. Ook op andere manieren komen mensen bij de Kruiskerk uit. Bijvoorbeeld via de website, door deelname aan een alfacursus, of door ‘shoppen’ (zoeken naar een leuke kerk).

6

Baptistengemeente Arnhem-Zuid ontstond in 1986 als ‘dochter’ van de baptistengemeente Arnhem-Centrum. Kerkgebouw ‘Ontmoeting’ is gevestigd in een voormalige school. Er zijn zondags ruim 300 kerkgangers, waaronder altijd nieuwkomers. Er zijn ongeveer 250 (volwassen gedoopte) leden, 100 vrienden en 150 jongeren en kinderen. In de afgelopen vier maanden zijn er bijna dertig leden en vrienden bijgekomen. De nieuwelingen zijn van

uiteenlopende herkomst: ‘oer-baptisten’, katholieken, gereformeerde gezindte, evangelisch of PKN. Opvallend zijn de vijf gezellig ingerichte klaslokalen voor de zondagsschool. Tijdens de diensten is er voor elke leeftijdsgroep tot 12 jaar een eigen programma. Tieners ontmoeten elkaar voor en na de dienst in hun eigen ‘huiskamer’. Leden ontdekken in een ‘gavencursus’ hun talenten. In ‘gavengroepen’ zetten ze die in voor de gemeente als geheel. Eigen initiatief wordt aangemoedigd en krijgt veel ruimte. Nieuwkomers in de gemeente vinden snel hun weg. Zondag voor het eerst in de kerk, vrijdag meespelen in het baptistenvoetbalteam! Pinkstergemeente Oase is gehuisvest in de voormalige Nicolaaskerk (RK) in Presikhaaf. In 2000 waren er 35 (volwassen gedoopte) leden, nu 160; en ongeveer 200 kerkgangers. Zo’n 300 mensen zijn bij de gemeente betrokken. In de kerkzaal hangt een groot aantal nationale vlaggen: symbool voor de vele nationaliteiten in de gemeente. Ook anderszins is de gemeente gemengd. Er zijn mensen met goede banen, maar ook (voormalige) daklozen. Men wil een warme gemeenschap zijn, waar mensen voelen dat ze erbij mogen horen. Alleen het bijwonen van de kerkdiensten is niet genoeg. Bij voorkeur doen mensen ook mee in een ‘thuiskring’ of in andere activiteiten. Voor nieuwe leden is er een introductiecursus. ‘Discipel-schap’ is een kernthema. Mensen moeten leren thuiskomen bij God en thuiskomen bij zichzelf. ‘Alleen wie thuis gekomen is bij zichzelf, kan ook een thuis bieden aan anderen!’ Dat kan een langdurig proces zijn, waarin de gemeente hen begeleidt. Zo is er een groep van mannelijke seksverslaafden, die leren hun verslaving te overwinnen. Niet alleen de Geest moet daarbij helpen, ook psychologische kennis wordt ingezet. Op zondagmorgen brengen gemeenteleden koffie en broodjes aan daklozen, er is een filiaal van de voedselbank en men geeft taalles aan allochtonen. Niet met de bedoeling om zieltjes te winnen, maar –als het goed is- vanuit een oprecht verlangen naar vriendschap en dienstbetoon. Wat is hun geheim? Over deze vraag heb ik gesproken met de voorgangers van bovengenoemde kerken, en met gemeenteleden die vanuit de ‘grote drie’ kerken ooit zijn overgestapt. 3 Ieder verhaal was anders; toch ontdekte ik al snel enkele terugkerende thema’s. Gastvrijheid ‘Het allereerste moment is vaak bepalend’, vertelt Wietse van der Hoek, predikant van de baptistengemeente. ‘Mensen komen binnen en voelen onmiddellijk of ze worden opgemerkt. Ben ik hier ècht welkom of doet men maar alsof? En het doet goed wanneer je twee weken later terugkomt en direct herkend wordt’. De Baptisten en de Kruiskerk hebben een goed georganiseerd welkomstteam, dat mensen begroet, wegwijs maakt en na afloop van de dienst vraagt hoe het is bevallen. ‘Het is laagdrempelig bij ons’, zegt Cris van Dusseldorp (Oase). ‘Mensen voelen zich geliefd, niets hoeft, iedereen mag binnenkomen’. Gemeenteleden bevestigen dit. ‘We werden opgemerkt. We voelden ons welkom, je mag hier thuis zijn’. ‘Het was een warm bad om hier binnen te komen’. ‘Ik voelde me opgenomen in een soort familie’.

Gemeenschap Kerk ben je ook door de week. In kleine verbanden kunnen mensen meedoen, elkaar leren kennen en met elkaar meeleven. Op die manier blijven zij ‘in beeld’ en vallen minder makkelijk buiten de boot. Mijn gesprekspartners ervaren dat als waardevol. Er is echte betrokkenheid, warmte, een familiegevoel, vriendschap. Mensen zijn trouw, het is niet vrijblijvend. ‘Gemeenteleden leven echt met je mee en laten dat ook merken. Ze bidden voor je’. ‘Als er een probleem is, zit er diezelfde avond nog iemand om je te helpen. Men zet zich voor je in, er gaat een ‘systeem’ aan het werk!’ ‘We zijn echt broeders en zusters’. In de ‘nieuwe’ gemeenten ontmoetten zij grote diversiteit. Buitenstaanders mogen denken dat het hier ‘koekoek één-zang’ is, maar dat klopt niet! In de Kruiskerk is er een orthodoxe, evangelische en een meer moderne stroming. Onder baptisten is er veel discussie over politiek in de kerk, het zingen van gezangen of opwekkingsliederen en over de vrouw in het ambt. Tegelijk is er eenheid in de veelkleurigheid. ‘We ervaren een onderlinge band door ons geloof in God en Jezus als zijn Zoon. Ook al is het soms lastig, we houden elkaar vast’. ‘Men weet de gemeente te binden door zich te richten op de Bijbel als het Woord van God. Daardoor blijven de verschillende bloedgroepen toch bij elkaar’. Jeugd en jongeren Voor jonge mensen en gezinnen met kinderen kan het ontbreken van jongeren een reden zijn om een kerkdeur verder te kijken. Ieder mens vindt het nu eenmaal prettig met leeftijdsgenoten om te gaan. De zondagsschool bij de baptisten trekt daarom veel jonge gezinnen. ‘Als de kinderen zich thuis voelen, hebben de ouders het ook goed’. Dat is niet alleen op de camping zo! Ook in de andere gemeenten blijkt de aanwezigheid van jongeren aantrekkelijk. ‘Ik vond het heerlijk om te ontdekken dat er heel veel andere jongeren zijn die ook geloven. Het ‘mocht’ opeens weer, het is geen schande om christen te zijn!’ ‘In mijn kerk waren helemaal geen jongeren. In de evangelische gemeente trof ik leeftijdsgenoten, die al snel vrienden werden’. Muziek speelt daarbij ook een rol. De liederen in de ‘traditionele kerken’ vindt men vaak ‘plechtig’ en ‘ouderwets’. ‘In de evangelische gemeente was de muziek veel swingender en vrolijker dan in de katholieke kerk’. ‘Ik werd lid van het jongerenkoor en groeide zo de gemeente binnen’. Geloofsbeleving Hoe belangrijk het bovenstaande ook mag wezen, in de kern ging het mijn gesprekspartners toch om het geloof. ‘Eerst ging het mij vooral om de muziek en de vrienden. Achteraf besef ik dat ik op zoek was naar een meer persoonlijke God, die betrokken is op mijn leven’. ‘In de katholieke kerk was het denken over God nogal rationeel. Bij de evangelische gemeente heb ik voor het eerst, bijna fysiek, iets van God gevoeld’. ‘Wij hadden bidden eigenlijk al afgeschreven. Aanvankelijk namen we het vele bidden in de Kruiskerk op de koop toe, maar bij mijn opname in het ziekenhuis ontdekte ik de waarde ervan’. Achter deze andere –meer intense, meer persoonlijke, blijeregeloofsbeleving gaat ook een andere geloofsvisie schuil. In de traditionele kerken is het ‘meer filosofisch’. ‘Je mag er zelf uitpikken wat je aanspreekt’. ‘God is abstracter’. In de nieuwe kerken blijft men ‘dichter bij de Bijbel’. ‘Het woord van God staat meer centraal’. ‘Er is meer duidelijkheid over het geloof’. ‘Men doet niet vaag over het lijden en sterven van Christus of over de Heilige Geest’. Het geheim Wat is het geheim van de ‘succeskerken’? Het verraste mij dat de antwoorden die ik kreeg tamelijk eensluidend waren. Overstappers waarderen de gastvrijheid, onderlinge betrokkenheid en het gemeenschapsgevoel in hun nieuwe gemeente. Daarachter ontdekten zij een meer intense beleving van het

geloof. In de nieuwe gemeente was het blijer, directer, minder abstract. Niet ‘praten over’ maar ‘leven vanuit’! Ontbreekt dat dan bij ons? Ik ken ook bij ons –gelukkig!- mensen die zich opgenomen weten in een warme gemeenschap en leven vanuit een diep geloof. Maar het is niet voor niets dat veel overstappers dat anders hebben ervaren. Dat leert ons hoe belangrijk het is om gastvrijheid en gemeenschap te bevorderen. Het bestaan van kleine verbanden is daarbij van groot belang, en waar ze ontbreken, zouden we ze opnieuw moeten uitvinden. Maar uiteindelijk zijn gastvrijheid en gemeenschap ‘bijproduct’. Primair is een gemeente immers: geloofsgemeenschap. Het geheim is dus in één zin samen te vatten: Zonder vitaal geloof geen vitale geloofsgemeenschap! Het probleem In dat laatste ligt, vermoed ik, de kern van ons probleem. Vanaf de jaren zeventig hebben we in onze kerken een ontwikkeling doorgemaakt, waarbij steeds meer ruimte ontstond voor kritische vragen en twijfel: ‘Is het nou echt zo erg om een ijsje te kopen op zondag? Zijn de wonderverhalen in de Bijbel werkelijk gebeurd? Mag je bidden om genezing als de dokter daar niet meer in gelooft? Wat betekent het als we Jezus Zoon van God noemen?’ In diezelfde periode verdween ook de sociale ‘dwang’ die voorheen bij het lidmaatschap van de kerk hoorde. Het werd minder vanzelfsprekend om elke zondag naar de kerk te gaan. Jongeren hoefden niet meer verplicht naar catechisatie. Voor veel mensen, ook voor mij, was dat bevrijdend. Maar gaandeweg zijn we ook iets kwijtgeraakt. Het is in onze kerken vrijblijvender geworden. We zijn minder onbevangen en voelen schroom om over ons geloof te praten. We vinden het vaak lastig om in een paar zinnen uit te leggen wat we geloven. En wie durft nog reclame te maken voor zijn geloof en zijn kerk? De uitdaging Is er een remedie? Moeten we het net zo gaan doen als die andere kerken? Ik denk niet dat we dat zouden kunnen. Er is bij ons nu eenmaal wat meer ruimte voor kritische vragen, we zijn wat ‘horizontaler’ en minder ‘halleluja-achtig’. Dat mag wat mij betreft, ik voel me daar ook bij thuis. Maar: je kunt geen kerk zijn als je alleen maar zou weten wat je niet (meer) gelooft. Waar is God, wie is Jezus? Hoe versta ik de Bijbel? Wat betekent mijn geloof op maandag? Hoe kan ik bidden? Kan ik de Heilige Geest ervaren? De uitdaging is deze vragen opnieuw te beantwoorden: samen te oefenen in authentiek geloofsvertrouwen, en dat vertalen naar ons leven van alledag. Die opdracht is overigens voor alle kerken gelijk. Net als die oude wijsheid: ‘Als de Heer het huis niet bouwt, tevergeefs zwoegen de bouwers’. (Psalm 127: 1) Pierre Eijgenraam Reacties worden op prijs gesteld. Het e-mailadres is: [email protected] 1 Van oudere gemeenteleden hoor ik regelmatig dat hun kinderen

lid zijn van een baptisten- of pinkstergemeente. Nieuw ingekomenen willen vaak ‘eerst nog wat rondkijken’ en kiezen vervolgens voor een andere gemeente. Mensen, die bij ons staan ingeschreven, kerken soms al jaren elders. Mijn schatting is gebaseerd op 5 tot 10 personen per wijkgemeente per jaar. 2 ‘Succes’ tussen aanhalingstekens omdat –zoals de voorgangers van deze kerken benadrukten!- dit niet kan worden afgemeten aan het aantal leden of kerkgangers. 3 Met veel dank aan voorgangers Cris van Dusseldorp (Oase), ds. Wietse van der Hoek (baptisten Arnhem-Zuid) en ds. Caspar Koolsbergen (Kruiskerk) en gemeenteleden Nico Brinkhuis, Nienke Brugman, Arnoud van Dijk, Janneke van Dijken, Pieter en Marijke Maan en Rike Tannemaat.

7

Verantwoording afleggen van de hoop die in je is (2) In mijn vorige artikel beschreef ik de verwarring na een naar bericht en wat je dan op de been houdt, ook als gelovig mens. Toen ik dat schreef, was er nog niets bekend over een operatiedatum. Ik verkeerde nog in een vacuüm, voordat het hele circus zou gaan beginnen. Ik bereidde me voor op de operatie door te proberen zo fit mogelijk te zijn (iedere dag minimaal een uur lopen). Ik voelde me nog altijd gezond. Maar alles verandert wanneer je een datum weet en wanneer je daadwerkelijk naar het ziekenhuis moet. Wanneer de ziekte die ongemerkt aan het woekeren is, bestreden moet worden door een amputatie. Wanneer het concreet gaat worden.

Ik ga naar het ziekenhuis en ik neem mee…

In het Rijnstateziekenhuis hoor je de operatiedatum een week van tevoren. Je krijgt een folder mee, waarin staat wat je aan papieren mee moet hebben en aan praktische zaken. Pantoffels die uit de mottenballen moeten, een ochtendjas, toiletspullen. Maar ik realiseerde me in die week: ik moet méér meenemen. Het is niet niets, wat er gaat gebeuren. Ik zal steun nodig hebben en ongetwijfeld zullen er momenten zijn dat de angst toeslaat. In de nacht, die zo lang duurt en donker is, als je niet kunt slapen. En vaak zal ik op die momenten alleen zijn. Hoe doe ik dat?

Teksten

In een dagboekje, waarin ik af en toe iets van mijn ervaringen opschrijf, begon ik teksten te verzamelen. Enkele bijbelteksten, een Ierse zegenbede, een gedicht dat ik tegenkwam, teksten van een aantal liederen uit het nieuwe Liedboek die me bij het bladeren raakten (overigens: een prachtig boek waarin veel mooie liederen, teksten en gebeden te vinden zijn. Een aanrader om in huis te hebben), teksten van Engelse hymns. Geestelijk voedsel om af en toe voor jezelf te lezen op donkere momenten. En daarmee bezig zijnd, besefte ik, dat ik niet de enige was, die hier doorheen moest. Anderen voor mij, hadden hun ervaringen beschreven, in een lied, in een gedicht. Iedere dag groeide mijn verzameling. En al schrijvend, ervaarde ik al de rust en bemoediging van die teksten. Sommige ken ik inmiddels bijna uit mijn hoofd.

Muziek

Ik bedacht ook, dat ik vooral steun had aan muziek. Dat ik dus muziek bij me moest hebben. Maar dan wel zo, dat het anderen niet stoorde. Dus kocht ik een MP3-speler en met veel hulp en moeite (want zo handig ben ik niet met nieuwe dingen op de computer) leerde ik, hoe ik van mijn geliefde cd’s dingen daarop over kon zetten. Alweer – het zal u niet verbazen – Engelse kerkmuziek (veel van John Rutter), maar ook Russisch-orthodoxe zang en klassieke muziek. Die keuze is natuurlijk persoonlijk. Ieder mens heeft zo haar of zijn eigen voorkeuren. Noem het, met een paulinische term, je geestelijke wapenrusting of noem het, met een eigentijdse term, spirituele voorbereiding, maar voor mij was het van onschatbare waarde in die dagen in het ziekenhuis en ook daarna.

Gedicht en lied

8

U wordt nu misschien nieuwsgierig: wat voor teksten helpen dan. Welke muziek is zo troostend? Ik las ergens in een boek een gedicht over de dingen stap voor stap nemen. Want wanneer je alles wat er de komende tijd gaat gebeuren tegelijk op je af laat komen, lijkt het een rijstebrijberg. Maar als je het stap voor stap neemt, dan is het te behappen. Nu eerst de operatie en wat daar allemaal bij komt kijken, het

herstel daarna, de ongemakken en dan pas verder kijken. Het deed me ook denken aan de tekst van Psalm 119: Uw woord is een lamp voor mijn voet, een licht op mijn pad. Geschreven in een tijd zonder openbare verlichting. ’s Nachts was het echt helemaal donker, afgezien van maan en sterren. Een olielampje dat je bij je hebt, verlicht dan letterlijk niet meer dan de volgende stap op je pad. Maar meer is niet nodig. Ik citeer hier twee coupletten van dat gedicht: Child of my love, fear not the unknown morrow, Dread not the new demand life makes of thee; Thy ignorance doth hold no cause for sorrow, Since what thou knowest not is known to Me. One step thou seest – then go forward boldly One step is far enough for faith to see; Take that, and thy next duty shall be told thee, For step by step the Lord is leading thee. Dus: wees niet bang voor de onbekende toekomst, wees niet bang voor wat er op je af komt. Je hoeft het ook niet te weten, het is bij God bekend. Je ziet één stap en zet die moedig vooruit. Voor het geloof is één stap vooruit genoeg. Doe dat en dan komt vanzelf de volgende, want stap voor stap word je geleid door de Eeuwige. Een andere tekst die mij raakt is een tekst uit het nieuwe liedboek, nr. 905, geschreven door Sytze de Vries als vervanging voor de tekst van gezang 429 uit het oude en op dezelfde melodie te zingen. Ik voeg hem toe aan het eind van dit artikel.

Muziek die spreekt

Een ervaring met de muziek die ik bij me had, wil ik u niet onthouden. Ik moest twee dagen langer in het ziekenhuis blijven. De mevrouw met wie ik een kamer deelde was al naar huis. Ik was alleen, het was donker, ik kon niet slapen en de wanhoop sloeg toe. Ik pakte mijn MP3-speler. Muziek kalmeert. Tot er een lied langskwam, dat begon met de regel: “When I am down, and oh, my soul so weary…” En down was ik. Voor het eerst sinds de uitslag van het onderzoek kwamen de tranen. Eindelijk. En toen kwam een muziekstuk van John Rutter langs: “Lo, I am with you always.” Een combinatie van twee bijbelgedeelten, op muziek gezet: Mattheus 28: 20 Zie, ik ben met jullie, alle dagen tot aan de voleinding van de wereld. En Johannes 14: 18-21, 27. Het eindigt met ‘Let not your heart be troubled, neither let it be afraid’, gevolgd door een verschillende keren herhaald, langzaam wegstervend ‘Lo, I am with you always, always, always.’ En dat geheel prachtig geïnstrumenteerd. Het was alsof het me ingefluisterd werd: ‘Ik ben altijd bij je, altijd, altijd….’ Wonderlijk, hoe muziek die je zelf uitgezocht hebt, zo gaat spreken en je helpt om een moeilijk moment door te komen. Ik heb daarna heerlijk geslapen.

Vervolg

U begrijpt, de operatie heeft inmiddels plaatsgehad. Ik ben aan het herstellen en opnieuw loop ik dagelijks weer een stukje, om ook voor de volgende etappe weer fit te zijn. Ik begon met 10 minuten en de eerste mijlpaal is bereikt. Als ik weer een half uur

kon lopen, mocht ik van mezelf weer naar het bos. Zover is het inmiddels. Nu iedere dag 5 minuten erbij. Ik rust nog veel. Iedere middag naar bed (normaal niets voor mij) en als ik niet slaap, altijd weer ontspannen genieten van de muziek die troost en bemoedigt. Ik weet inmiddels dat bestraling, chemotherapie en hormoontherapie gaan volgen. Een zwaar traject. Maar ik heb inmiddels ervaren, dat het helpt, je in geloof op de volgende stap voor te bereiden. Wie weet, heeft ook u er iets aan, wanneer er moeilijke momenten komen. Yolanda Voorhaar Gezang 905, tekst van Sytze de Vries 1. Wie zich door God alleen laat leiden, enkel van hem zijn heil verwacht, weet hem nabij, ook in de tijden die dreigend zwart zijn als de nacht. Want wie op God alleen vertrouwt, heeft nooit op zand zijn huis gebouwd. 2. Wat is de winst als ik vol zorgen mijn lot met ach en wee beklaag? Vind ik er baat bij elke morgen de dag te zien als nieuwe plaag? Want ons verdriet en onze nood, worden door klagen slechts vergroot. 3. Laat dan uw stilte ook uw kracht zijn en leef uw leven opgewekt. Laat Gods genade u genoeg zijn, die voor u uit zijn sporen trekt. Hij is het zelf die ons voorziet; wat ons ontbreekt, ontgaat hem niet. 4. Zing maar en bid, en ga Gods wegen, doe wat uw hand vindt om te doen. Weet dat de hemel zelf u zegent, U brengt naar weiden fris en groen. Wie zich op God alleen verlaat, weet dat hij altijd met ons gaat.

PKN-WERKGROEP ‘KERK EN iSRAËL’ Joden in Arabische landen Juifs en pays Arabes In zijn vorig jaar verschenen boek “Joden in Arabische landen” beschrijft Georges Bensoussan hoe vaak eeuwenoude Joodse gemeenschappen vrijwel binnen één generatie verdwenen uit de Arabische wereld. De auteur zelf is geboren in Marokko waar zijn familie eveneens vandaan komt. Hij probeert te begrijpen welke factoren er spelen in dit verdwijnen en of dit proces doorwerkt in de verhoudingen Joden – Moslims in Europa. Op de vraag waarom het gaat over Joden in Arabische landen en niet over Joodse Arabieren geeft hij aan dat sinds het opkomend

nationalisme Joden werden uitgesloten van de Arabische natie die toen in opkomst was, zodat zij niet meer benoemd konden worden als Arabische Joden. Ze werden Joden in Arabische landen. Volgens Bensoussan is er geen eeuwig antisemitisme in de Arabische wereld, maar er heerst wel een diepe Jodenhaat, die niet hetzelfde is als het Europese antisemitisme en is gebaseerd op een diepe minachting van de Jood. De Jood is geen centrale figuur in de Arabische islamitische wereld. De Arabische wereld wordt niet geobsedeerd door hersenspinsels als ‘het Joodse wereld complot’ of Joodse rituele moorden, behalve in christelijke Arabische kringen(!). In 1912 is een pogrom1 geweest in Fez, Marokko, maar een verwoestende golf van pogroms zoals in Oost-Europa is er nooit geweest. De uittocht van Joden uit de Arabische wereld heeft alles te maken met het feit dat de Joden zich emancipeerden terwijl tegelijkertijd in de Arabische wereld een trend is van die van de macht van het zwaard, met heersers die alleen geïnteresseerd zijn in de macht en niet in de ontwikkeling van een samenleving. Daar komt nog een religieuze traditie bij die zegt dat iemand die niet het juiste geloof heeft, geen onderdeel van de groep kan zijn. De emancipatie van de Joden was de Arabieren een doorn in het oog waardoor de positie van de Joden steeds benarder werd, zeker vanwege het blikvernauwende Arabische nationalisme. Dat nationalisme kreeg steeds meer een etnisch karakter en dat terwijl deze Joden behoorden tot de autochtone bevolking. Ze waren dieper geworteld in de Oriënt dan de Arabieren en woonden er bijna allemaal al voor de komst van de Islam in de 7de eeuw. De Arabische wereld heeft de aansluiting gemist met de moderne tijd wat de rancune jegens de Joden heeft versterkt. De Arabische samenlevingen zijn zich in de loop der tijd steeds meer gaan opsluiten in de slachtofferrol en een paranoïde wereldvisie. Israël, met zijn successen op economisch, technologisch en vooral militair vlak, kwam in beeld als een voormalig overheerste die vrij man wordt. Daarnaast komt in het brein van de olielanden niet op om met hun oliegeld bijv. Gaza tot ontwikkeling te brengen en armoede weg te nemen en daarmee de vrede dichterbij te brengen En wanneer dan de voormalig overheerste een staat sticht in een gebied dat op archaïsche en historische gronden wordt beschouwd als een plek die sinds mensenheugenis Arabisch en Islamitisch is, drijft dat de voormalige overheerser tot razernij. In zijn waanzin houdt hij de staat Israël en daarmee de ‘Jood’ verantwoordelijk voor zijn eigen stagnatie en eigen mislukkingen. De verhoudingen tussen Joden en moslims in Europa is niet rooskleurig. De identiteitscrisis wordt steeds dieper. Grote Islamitische minderheidsgroeperingen die vaak nauwelijks zijn geïntegreerd, voeren een anti-Joodse propaganda, die tegenwoordig vermomd is als kritiek op de staat Israël. De antiJoodse sentimenten, die aanwezig zijn in o.a. Nederland sinds de immigratie van de Marokkanen, komen voort uit eeuwenoude cultuurverschillen en houden niet rechtstreeks verband met het Israëlisch-Palestijns conflict. De heer Bensoussan is er absoluut niet meer zeker van dat de Joden in Europa nog een solide toekomst hebben in hun Europese land. Sophie Oudkerk namens de commissie Kerk en Israël, afd. Arnhem Bron: NIW artikel boek Georges Bensoussan, “Juifs en pays arabes; Le grand déracinement Trouw, interview Syrische dichter Adonis 1 pogrom: gewelddadige aanval op een bepaalde bevolkingsgroep, in het

bijzonder Joden 9

COLLECtENOPBRENGStEN PGA (bedragen in euro’s)

9 juni 2013

1e Collecte: Diaconaal werk 2e Collecte: Plaatselijk kerkenwerk 3e Collecte: Onderhoud gebouwen

kerk: 1e collecte Opstandingskerk 103,80 Diaconessenkerk 102,44 Siongemeenschap 36,99 De Rank 62,10 Bethlehemkerk 118,82 Salvatorkerk 69,36 De Kandelaar 79,10 totaal 572,61 16 juni 2013

2e collecte 83,00 83,93 26,36 54,25 97,07 69,76 123,90 538,27

3e collecte 58,00 104,79 20,06 67,95 81,11 46,94 49,42 428,27

kerk: 1e collecte Diaconessenkerk 82,41 Siongemeenschap 44,50 De Rank 61,65 Bethlehemkerk 99,06 Salvatorkerk 148,16 Eusebiuskerk 226,45 totaal 662,23

2e collecte 54,30 25,25 58,19 78,88 101,67 130,90 449,19

3e collecte 50,75 20,95 75,20 58,74 191,38 112,05 509,07

1e Collecte: Diaconaal werk 2e Collecte: Plaatselijk kerkenwerk 3e Collecte: Onderhoud gebouwen

uW StEuN WAARD!

Op zondag 7 juli wordt gecollecteerd voor het Protestantse Kerk Jeugdwerk: Passie voor Jeugdwerk. Het jeugdwerk neemt een belangrijke plaats in binnen de Protestantse Kerk. Daar wordt geloof doorgegeven aan onze kinderen. Via JOP Coach Live en een trainingstour van HGJB Support geven regionale jeugdwerkadviseurs trainingen aan vrijwilligers in het plaatselijk jeugdwerk. De Protestantse Kerk gelooft in jeugdwerk. Daarom investeren we in jeugdwerk. Met uw steun kunnen we samen het jeugdwerk verder helpen!

Kerk in Actie presenteert: ‘de andere agenda’!

Welke agenda gaat u kopen voor 2014? Welk thema, welke layout en wat moet er allemaal in staan? Kerk in Actie heeft voor u de ‘andere agenda’ gemaakt. Hierbij staat ‘andere’ vooral voor de ander, onze naaste. Voor Kerk in Actie is de ander heel belangrijk. In de agenda leest u over een duurzame wereld, armoedebestrijding, voedselzekerheid, recht en gerechtigheid. Onderwerpen die Kerk in Actie aan het hart gaan. In de agenda staan ook leuke en bruikbare tips voor een duurzaam leven en het omzien naar de ander. Zodat u ook zelf in actie kunt komen. Elke week hoopt Kerk in Actie u te inspireren met een spreuk of Bijbeltekst. Uiteraard vertellen wij u ook graag over bijzondere projecten als voorbeeld van wat Kerk in Actie wereldwijd doet. Deze agenda kost € 9,95 en u kunt hem via de website van Kerk in Actie bestellen. Vanaf 1 september worden de agenda’s verzonden. Koop ook een ‘andere agenda’ en laat u heel 2014 inspireren door Kerk in Actie! Zie voor meer informatie: www.kerkinactie.nl/andereagenda.

Retraitehuis Hezenberg te Hattem Collectebonnen

• Gele bonnen à € 0,50 (20 bonnen van € 0,50 = € 10, – ) • Witte bonnen à € 1,00 (20 bonnen van € 1,00 = € 20, – ) • Groene bonnen à € 2,00 (20 bonnen van € 2,00 = € 40, – ) U kunt ze kopen op het kerkelijk bureau (ma-vr 8.30-12.30) tegen contante betaling. Pinnen heeft daarbij onze voorkeur. U kunt ze ook bestellen door overschrijving van het verschuldigde bedrag op bankrekening 69.96.42.132 van de Protestantse Gemeente te Arnhem o.v.v. kleur en aantal van de bonnen. U krijgt de collectebonnen dan toegestuurd.

Belastingaftrek

Indien u meer dan 1 % van uw verzamelinkomen en tevens meer dan € 60, – per jaar aan giften uitgeeft, is het meerdere tot maximaal 10 % van het verzamelinkomen aftrekbaar.

Lege cartridges

Er staat op het kerkelijk bureau een inzamelbox voor lege printercartridges t.b.v. Kika.

10

Ontmoetingen op de berg Zijn er nog ‘gidsen’ op onze zoektocht naar onszelf, God en de wereld? Vanuit deze vraag zijn wij als werkgroep op zoek gegaan naar een opzet en inhoud voor bezinningsontmoetingen op de Hezenberg. Dezelfde werkgroep die zich in 2012 met succes sterk heeft gemaakt voor het opzetten van een retraitehuis op Landgoed de Hezenberg. De uitvoering daarvan zal starten in september van dit jaar, onder de pakkende naam ‘Ontmoetingen op de Berg’. Het doel is het organiseren van bezinningsmiddagen rond een spiritueel thema, dikwijls aan de hand van een grote naam en iemand die daar goed over vertellen kan. Frits de Lange komt spreken over Dietrich Bonhoeffer, Ria van den Brandt over Etty Hillesum en zo zijn er nog meer boeiende combinaties in de maak. De bijeenkomsten vinden plaats op zondagmiddagen; voor de exacte data en tijden kan de website van de Hezenberg geraadpleegd worden: www.hezenberg.nl. De eerste ‘Ontmoeting op de Berg’ is gepland op 22 september, Marjam van de Vegt neemt u dan mee op een bezinningstocht rond het thema ‘Stilte als weg naar jezelf, God en de wereld’.

Nieuws Diaconie

- De info staat in de colofon op pagina 19.

Een wandeling onder leiding van een dakloze

Vanuit de diaconie bedachten we om voor de kerkennacht een wandeling onder leiding van een dakloze te houden. Het idee was om zo de stad op een andere manier te zien, maar ook om in gesprek te gaan met een dakloze. Deze te ontmoeten, in de ogen te zien. Connie Vliek, tijdelijk pastor in het Kruispunt, was meteen enthousiast om dit idee samen uit te werken. De viering in het Kruispunt, de wandeling en de gesprekken waren bijzonder indrukwekkend. Een van de deelnemers, Jan Wabeke verwoordde zijn ervaringen, die hieronder staan vermeld. Margriet Kok, diaconaal consulent Voor mij de eerste keer in het Kruispunt. Een viering met daklozen. Stoere mannen zichtbaar geroerd door een verhaal komen een voor een naar voren om een kaarsje aan te steken. Het is een eenvoudige viering, maar het is echter dan een stijve (reguliere) dienst. Na de viering is er soep met veel boterhammen voor de daklozen. Trevreden wordt dit gegeten aan lange tafels. Het doet denken aan een padvinderskamp. Vanaf de Waalse kerk leidt Henk, onze dakloze, ons rond langs zijn plekjes. Hij begint stoer te vertellen over het parkje bij de Lauwersgracht. Dat is van hun. Zij worden beboet voor openbare dronkenschap, maar ruimen altijd de troep op. Het zijn de scholieren die er een zooitje van maken. Zij worden niet beboet. Mijn zoon, scholier, spreekt ook regelmatig af in wat zij noemen het ‘stadspark’. (Ik zal hem eens vragen hoe hij het vindt.) Henk neemt ons mee naar de brug. In de pijlers bevindt zich een prachtige bedstee. Hier slaapt hij regelmatig met twee maten. Zwervers hebben ook spullen. Voor ons lijkt het rotzooi, maar het is een overlevingspakket. Toen ze onlangs werden weggejaagd onder de brug, wist Henk zijn spullen gelukkig veilig te stellen. Nu slapen ze verderop bij een krib. Het is een mooie plek met aan de ene kant uitzicht over de wijdse rivier en aan de andere kant de Arnhemse binnenstad ingelijst in het frame van de John Frost burg. Ieder ochtend zwemt Henk een paar baantjes in de Rijn. Zo blijft hij schoon. Ook zijn kleren wast hij in het rivierwater. Op de dijk bij Malburgen worden flats gebouwd. Goede kans dat de nieuwe huiseigenaren geen zwervers in hun uitzicht dulden… Henk vertelt zijn levensverhaal. Ooit was hij gewoon getrouwd en had een huis. Toen ging het mis. Door de drank raakte hij alles kwijt en ging zwerven. Kwam naar Arnhem. Zijn dagindeling wordt nu bepaald door de momenten waarop door diverse, vooral kerkelijke instanties, tijdelijk onderdak en voedsel wordt aangeboden. In het Kruispunt komt hij tot rust. Hij heeft het getroffen met zijn maat. Samen kun je ze tegenkomen in de stad. Het zijn goede jongens, maar met drank op wat onhandelbaar. Bedenk dan: het is hun stad. Zij kunnen nergens anders terecht. Jan Wabeke.

De wordingsgeschiedenis van het huidige orgel Het is wellicht aardig om te weten dat het eerste instrument dat een orgel genoemd kan worden, stamt uit het jaar 246 v Chr. en wel in Alexandrië in het huidige Egypte, nl. het ‘waterorgel’. Er moest tenslotte onder druk lucht in de pijpen komen: een zogenaamd hydraulisch orgel. Duidelijk is dat deze eerste orgels geen liturgische functie hadden. Het waren gewoon ‘wereldse instrumenten’. Later kreeg je instrumenten met ‘handbalgen’. Bekend is een orgel uit het jaar 228 met vier registers van elk 13 tonen. Omdat het orgel van oorsprong een ‘werelds’ instrument was, stonden de eerste kerkvaders zonder uitzondering afwijzend tegenover het gebruik hiervan in de eredienst: fraai gezang vond uiteraard wel instemming. Pas in de 14e eeuw verschijnt het orgel als instrument in de Christelijke kerken. Maarten Luther (hij leefde van 1483-1546) zou zeker een bewonderaar van orgelspel geweest zijn: hij beschouwde muziek als een Godsgeschenk, na Gods Woord de grootste schat op aarde. Hij ruimde in de eredienst veel ruimte in voor muziek alsook voor het orgel. Zijn enige voorwaarde was, dat men weet dat het om liederen gaat die tot eer van God zijn geschreven. Calvijn (die leefde van 1509-1564) zocht het meer in gezongen Bijbelwoorden die hij vond in de Psalmen en die we nu nog steeds zingen. In zijn tijd echter zonder orgel. Pas in 1756 werd er met orgel gezongen in de kathedraal St. Pierre te Genève. In de loop der tijd zijn er schitterende orgels gebouwd in Europa en uiteraard ook in Nederland. Het is echter aan de stadsbesturen te danken geweest dat orgels konden klinken. De synode van Dordrecht (1578) sprak zich nog tegen het orgel uit! Maar de stadsbestuurders hadden zeggenschap over de instrumenten én over de bespelers daarvan. Die behoorden in die tijd tot het wereldlijke domein. Daardoor zijn de orgels in de kerken gebleven en in veel steden werden er op weekdagen bespelingen gehouden. Uiteindelijk werd dat ook door de kerkelijke overheden gesteund, met als gevolg dat na enige tijd vóór en ná de kerkdiensten orgelspel klonk. Pas in de 17e eeuw is het orgel langzamerhand gaan dienen als instrument voor begeleiding van de gemeentezang. Mede dankzij Constantijn Huygens die in 1641 een traktaat schreef over het gebruik en ongebruik van het orgel in de kerk van de Verenigde Nederlanden. In de jaren daarna wordt er uiteraard veel geschreven over het kerkelijk orgelspel en de functie van organist. Er komt een Liturgische Beweging en een Organistenvereniging. Wat nog wel vermeld mag worden is het bezoek van de bekende theoloog Noordmans aan deze Eusebiuskerk toen hier nog het door de gebroeders Wagner gebouwde orgel hing. Hij hoorde De Wolf het Preludium en de Fuga in A-moll van J.S. Bach spelen. Hij vond dit zo mooi en later sprak hij over het zonlicht in de kerk, de klanken van het orgel en dat hij nog nooit in zijn leven zo’n sensatie had meegemaakt. Hij noemde het ‘de met het oor waarneembare voetstappen Gods’. Zo’n indruk maakte het orgelspel, het zonlicht in de kerk, de ruimte op hem. 11

Opstandingskerk Vieringen

Zondag 7 juli wordt samen met gemeenteleden van de Bethlehemkerk in onze kerk gevierd. Zondag 14 juli komen gemeenteleden van de Diaconessenkerk naar de Opstandingskerk. Dan gaat ds. Van der Kooy voor, hij woont sinds zijn emeritaat in Arnhem en we zijn blij dat hij bij ons wil voorgaan. Attentie op 21 juli blijft de Opstandingskerk dicht. We kerken dan in de Bethlehemkerk. Voor zondag 28 juli zijn er geen bijzonderheden. Op 4 augustus komen de leden van de Bethlehemkerk weer naar de Opstandingskerk. Voor zondag 11 augustus zijn er geen bijzonderheden. Attentie op 18 augustus blijft de Opstandingskerk dicht. We kerken dan in de Bethlehemkerk.

Overleden

Op 18 juni is overleden Everdina Maria van der Haas-Gruitroij. Mw van der Haas werd 93 jaar en was al ruim 30 jaar weduwe, zij woonde in Insula Dei. Door haar verhuizing naar Insula Dei werd zij lid van onze wijkgemeente, daarvoor was zij lid van de Bethlehemkerk, daar ging zij geregeld met haar schoondochter ter kerke, daar zong zij in het koor, deed mee aan de handwerkclub en het Hervormd Vrouwen Contact. Op 24 juni werd er in Moscowa afscheid van haar en haar leven genomen. Ds. Oosthoek heeft daar Psalm 23 laten klinken, over de Heer, die onze Herder is. Wij wensen haar zoon en schoondochter, klein- en achterkleinkinderen sterkte en de nabijheid van onze Heer.

Drie Gasthuizen / Monnikenhuizen

Op 9 juli komt de gecombineerde gespreksgroep Drie Gasthuizen / Monnikenhuizen weer bijeen, centraal staat Maria Magdalena. We beginnen om 14.00 uur. In augustus is er geen bijeenkomst.

Opstandingskerk

kerkgebouw: Rosendaalseweg 505 tel. 4421810 www.opstandingskerkarnhem.nl • wijkredactie: Henk Altena tel. 3611343 [email protected] • predikanten: ds. Elsje Pot tel. 3637338 - [email protected] ds. Yolanda Voorhaar tel. 0318-621676 [email protected]

• scriba: Marion van der Schaar tel. 8401952 [email protected] • Kerkomroep: www.kerkomroep.nl • wijkkas Opstandingskerk: 851500

Creagroep

Dinsdag 11, 18 en 25 juli en 1, 8 en 15 augustus.

Autodienst

Zondag 14 juli Zondag 21 juli Zondag 28 juli Zondag 4 augustus Zondag 11 augustus Zondag 18 augustus

hr. Ido v.d. Koppel hr. Arie Bezemer mw. Bep Potjer hr. Dick Romein mw. Ineke Takke hr. Ido v.d. Koppel

tel. 4422778 tel. 3613870 tel. 3611560 tel. 4454050 tel. 3647243 tel. 4422778

Het orgel

Het orgel in de Opstandingskerk is in 1965 gebouwd door de firma Van den Berg & Wendt (Zwolle en Nijmegen). Adviseur was Johan van Dommele, in die tijd als organist verbonden aan de Eusebiuskerk. Het orgel telt 18 stemmen en heeft een tremulant op het Bovenwerk. De tractuur is mechanisch.

triangel

De sluitingsdatum voor kopij voor de Triangel is op 4 augustus.

Afwezig

Van 20 juli tot en met 18 augustus ben ik niet beschikbaar voor het werk in de gemeente. Mocht u in deze periode een dringende vraag hebben, dan kunt u contact zoeken met uw wijkcoordinator of één van de overige kerkenraadsleden, zij helpen u dan verder.

tenslotte

Ondanks dat de zon zich dikwijls verschuilt achter dikke wolken is het toch zomer en gaan er veel mensen even tussenuit. Dat betekent dat de thuisblijvers deze tijd vaak ervaren als een stille tijd: weinig activiteiten, weinig bezoek. Voor u allen hoop ik dat er de komende tijd iets te genieten valt: gewoon thuis of dichtbij huis of als u er op uittrekt: geniet van het nieuwe of de andere omgeving. Het zou mooi zijn als we elkaar na de zomer zouden kunnen vertellen waar we van genoten hebben, vaak zit dat maar in kleine dingen. Met vriendelijke groet, Elsje Pot

12

Op de website http://home.kpn.nl/ben-walters/orgels.html worden de orgels van 22 kerken en andere gebouwen in Arnhem beschreven. Er staat zelfs een orgel in de koepel van het Museum voor Moderne Kunst. Het is interessant om de historie van zo’n instument te volgen; orgels hebben vaak meerdere levens. “De pijpen waren aangetast door de tinpest. Het regeerwerk en de tractuur werden deels vernieuwd en de oude klavieren en het oude pedaal met het oorspronkelijke walsraam werden hersteld.” Ook het leven van een orgel gaat niet over rozen.

Diaconessenkerk Bij de diensten

7 juli: ds. Ruth van de Waal. Zij woont in Frankrijk, maar heeft nog vele contacten in Arnhem en vindt het plezierig om, wanneer ze in Nederland is, hier voor te gaan. Daarom mogen we haar op deze zondag als gast in ons midden begroeten. 14 juli: op deze zondag zijn we als wijkgemeente te gast in de Opstandingskerk. De voorganger is ds. Van der Kooy, emerituspredikant en woonachtig in de wijk van de Opstandingskerk. 21 juli: ds. Marja Terlouw, predikant van de Koepel-gevangenis. Marja is al vaker bij ons voorgegaan en intussen dus een bekend gezicht voor velen van ons. 28 juli: ook op deze zondag een bekend gezicht: ds. S.L. Schoch uit Den Haag. 4 aug: na een vakantie van vier weken op deze zondag weer de eigen wijkpredikant, ds. Monique Maan 11 aug: op deze laatste zondag van de schoolvakantie vieren we de doop van Jurre, zoon van Bauke en Hanneke Geuzebroek, broertje van Eline en Benthe. Er is dan ook weer kindernevendienst en crèche.

Geboren

Op donderdag 6 juni is geboren Jurre Boudewijn-Nanne Geuzebroek, zoon van Hanneke en Bauke Geuzebroek-Drewes, broertje van Eline en Benthe. (Jan Vethstraat 80). Een mooi klein mannetje dat met vreugde en dankbaarheid ontvangen is. Van harte gelukwenst met de geboorte van dit mensenkind en samen veel geluk gewenst! Op zondag 11 augustus kunt u Jurre zelf bewonderen, want dan word hij gedoopt. Hij is dan dus ook het eerste kindje waarbij de doopschelp van de Heilig Hart Kerk (aan ons overhandigd in de oecumenische viering van 2 juni jl.) gebruikt kan worden!

Vakantie

In de komende weken trekken velen er op uit. Anderen blijven thuis, vrijwillig of gedwongen door omstandigheden. Hoe verschillend ieders situatie ook is, ik hoop van harte dat we allemaal in deze zomerperiode licht & lucht mogen ervaren.

Diaconessenkerk

kerkgebouw: Izaak Evertslaan 11, tel. 4425259 www.diaconessenkerk.nl • wijkredactie: Inge Veldhuis [email protected] • predikant: ds. Monique Maan, tel. 3891962 [email protected] spreekuur: ma. 9.30–11.00 uur, predikantenkamer. • scriba: Hilda van Vliet [email protected] • verhuur De Bakermat: [email protected] wijkkas: ING rekening 987600 t.n.v. Prot Gem Kerk Activiteitenfonds

Autorijdienst Hoogkamp/Burgemeesterwijk 7 juli Wim van Vliet 14 juli Jan Siert Wiersema 21 juli Wim Brinkhuis 28 juli Theo Vaalburg 4 augustus Jans Askes 11 augustus Jaap Clifford

06-54255945 55270720 3335295 4433058 3515893 4439160

Alteveer/Cranevelt Het rijrooster is nog niet bekend. In de maandbrief die 7 juli verschijnt zal het rijrooster voor de maanden juli en augustus worden opgenomen. U kunt deze maandbrief inzien op de website (www.diaconessenkerk.nl) of een mailtje sturen naar [email protected], u krijgt dan de maandbrief toegestuurd.

Dat de weg je tegemoet komt, dat de wind je steunt in de rug, dat de zon je gezicht warmt, de regen je veld vruchtbaar maakt, en totdat wij elkaar weer zien: dat God je in de palm van zijn hand bewaart (traditionele Ierse zegen, te vinden in het nieuwe Liedboek op blz 1336)

Bereikbaarheid

Van maandag 1 juli t/m maandag 5 augustus is er geen spreekuur. Vanaf 12 augustus ben ik weer (bijna) elke maandagochtend aanwezig in de predikantenkamer, tussen 9.30 en 11.00 uur. U bent daar van harte welkom voor een kop koffie en een praatje, of om een afspraak te maken voor een ander moment. Mailen kan ook altijd: [email protected] en bellen kan naar 026 3891962, spreek eventueel het antwoordapparaat in, dan bel ik zo spoedig mogelijk terug. Hartelijke groet, Monique Maan

Vakantie ds. Monique Maan

een zonnige vakantie gewenst!

Ds. Monique Maan heeft vakantie van maandag 1 juli t/m zondag 28 juli. Kosters en kerkenraadsleden weten hoe de vervanging geregeld is.

13

Siongemeenschap Medeleven

Voor een aantal van onze gemeenteleden vragen wij uw voorbede vanwege allerlei problemen met hun gezondheid: Janny Steenstra, Tiny Mulder, Ank de Boer en mw. Weijers-Van Heun. Moge de wetenschap dat God hen nabij is een grote steun voor hen zijn. Allen die geslaagd zijn of over zijn naar een volgende klas, feliciteren we van harte met het resultaat. Volgend schoolseizoen gaan jullie de uitdaging aan van een nieuwe opleiding of een hogere klas; daarvoor alvast veel succes toegewenst. Voor hen die net geen voldoende schoolresultaat hadden om te slagen of over te gaan, duimen we alvast dat volgend jaar wél succesvol mag verlopen. Jullie hebben nu allemaal de tijd om te gaan genieten van de vrijheid, even alles van school te vergeten en energie bij te tanken voor het nieuwe seizoen!! Veel plezier toegewenst!! De heer en mevrouw Gieling zijn onlangs verhuisd naar een anderen woning in Arnhem. Wij wensen hen daar veel woonplezier toe!

Kerk in de steigers en de Siongemeenschap

Over dit onderwerp hebben de aanwezigen na de dienst van 23 juni 2013 de nodige informatie ontvangen. Aangezien hierover nog wordt verder gesproken, ontvangen de leden van de Siongemeenschap hierover te zijner tijd nader bericht in een Siongroet.

Activiteiten in de komende weken

Inloopavond KKC: het Kerkelijk Kultureel Centrum (KKC) van Het Dorp is op de woensdagen 10, 17, 24 en 31 juli en 7, 14 en 21 augustus open van 18.30 tot 19.30 uur, voor stilte, gesprek en gezelligheid. Op 10 en 24 juli en 14 augustus vindt er om 19.00 uur een Taizéviering plaats.

Siongemeenschap

vieringen in het K.K.C. Het Dorp, Dorpsbrink 7 • website: http://siongemeenschap.webs.com • wijkredactie: Philip Greep [email protected] • predikant: ds. A.C. Poley [email protected] tel. 033–4333345 (wo & do: 06–15153211) • Spreekuur ds. Poley: wo 11.00–12.00 uur Nassaustraat 4A • scriba: secretariaat Siongemeenschap, p/a Sophiastraat 21, 6812 CA Arnhem • wijkkas 925000 t.n.v. penningmeester Siongemeenschap

Ontmoetingsmorgens KKC Het Dorp: deze bijeenkomsten vinden plaats op donderdagmorgen 19 juli en 21 augustus. De locatie is het Kerkelijk Kultureel Centrum (KKC) van Het Dorp in Arnhem. Aanvangstijdstip is 10.15 uur en de bijeenkomsten duren tot aan het middaguur. De gespreksonderwerpen voor deze morgens worden ingeleid door Hans Meijer en Alie Schregardus, waarna daarover een gesprek/discussie plaatsvindt. U bent van harte welkom!

Zomervakantie

Wij wensen u allen een prachtige en rustgevende zomerperiode toe. Het KKC is elke zondag open voor de dienst om 10.30 uur; u bent en blijft van harte welkom om de wekelijkse eredienst met ons mee te beleven! Voor hen die erop uit trekken: een veilige reis, mooie ervaringen in een andere omgeving en een behouden thuiskomst toegewenst!! En mocht u om welke reden dan ook (moeten) thuisblijven, ook dan wensen wij u zonodig sterkte toe en met de mensen om u heen toch een mooie zomerperiode!! Philip Greep, namens de Siongemeenschap.

Orgelconcerten in de Eusebiuskerk In de zomermaanden is de Eusebiuskerk op de woensdagavond weer het toneel van orgelconcerten. Het bekende Strumphlerorgel wordt door organisten uit binnenen buitenland bespeeld in zeer gevarieerde programma’s. De speellijst ziet er als volgt uit (zie ook: www.eusebius.nl): 3 juli Johan Luijmes 10 juli Dirk Luijmes 17 juli IJsbrand ter Haar 24 juli Gerben Budding 31 juli Yuzuru Hiranaka 7 augustus Age-Freerk Bokma 14 augustus Mira Cieslak 21 augustus Liga Vilmane 28 augustus Una Cintana 4 september De serie wordt op 4 september afgesloten met een orgelbewerking van Ein Deutsches Requiem van Johannes Brahms, met begeleiding van het Collegium Vocale Zutphen en kamerkoor Poco Piu onder leiding van Saskia Regtering; Petra Fröhlich, sopraan, Joep van Geffen, bariton en Wim Roelfsema, orgel. Entree: 10 euro. De concerten beginnen om 20.15 uur en de toegang is gratis (wel vrijwillige bijdrage), behalve op 4 september, dan €10. 14

Van harte welkom !

Johan Luijmes, stadsorganist.

Bethlehemkerk Vanuit de kapel Bij de diensten

Ook in de zomer wordt de lofzang gaande gehouden. De namen van voorgangers in de diensten vindt u voor in dit blad. Zoals u zal opvallen zijn erin de zomer een viertal diensten die we samen met de Opstandingskerk vieren. Twee keer bij ons en twee keer bij hen. In het schema hiernaast ziet u welke kerk open is en welke die zondag gesloten is. Het is een experiment en het is goed om zo eens wat aan elkaar te ‘ruiken’. Zondag 7 juli wordt samen met gemeenteleden van de Opstandingskerk in de Opstandingskerk gevierd. Zondag 14 juli is er een kerkdienst in onze eigen kerk. Op 21 juli komen de leden van de Opstandingskerk naar de Bethlehemkerk, voorganger is ds. Leistra. Voor zondag 28 juli zijn er geen bijzonderheden. Op 4 augustus gaan onze wijkleden weer naar de Opstandingskerk, voorganger is ds. Leistra. Voor zondag 11 augustus zijn er geen bijzonderheden. Op 18 augustus komen de leden van de Opstandingskerk weer naar de Bethlehemkerk. Voorganger is ds. M. Maan. In beide kerken liggen uitnodigingen voor deze diensten. En zo zullen er in de toekomst steeds meer activiteiten gezamenlijk opgepakt worden. En waarom zou je niet samen doen, wat samen kan? Op het gebied van jeugdwerk is er al veel dat in de Opstandingskerk ook namens ons wordt aangeboden! Hoe het ook zij, u bent ook bij die gezamenlijke diensten van harte welkom.

Voorbereiding van diensten

Op maandag 15 juli zit ik om 13.00 uur in de kapel met ieder die het leuk vindt om de dienst van zondag 21 juli voor te bereiden. Op maandag 22 juli staat er al een afspraak in mijn agenda om 19.30 uur. Een paar mensen uit de commissie eredienst denken dan mee over de invulling van de startdienst. Wilt u meedenken, dan bent u ook die avond van harte welkom! Op maandag 29 juli om 13.00 uur is er de voorbereiding van zondag 4 augustus.

Gebedskring

Omdat ook het gebed gaande wordt gehouden in de zomer komt de gebedskring bij elkaar in de kapel op woensdag 17 augustus om 16.30 uur.

Bethlehemkerk

kerkgebouw: Honigkamp 25 (3642367) www.bethlehemkerkarnhem.nl • wijkredactie: P. Blok (3614939) [email protected] • predikant: ds. Menno Leistra (0575–845930) [email protected] • predikant: ds. Ad Poley, tel.06 151 532 11, do.: 364 23 67 [email protected]

• scriba: A. Kramer-Bunschoten (3612208) [email protected] • wijkkas: 999000 t.n.v. wijken bloemenfonds Bethlehemkerk, Arnhem • beheer website: dhr. Edward Eekma (3792147) [email protected]

De organist Zijn ganse hunk’ren speelt hij uit in schoonheid der akkoorden; geen macht die zijn verrukking stuit, geen taal kan haar verwoorden. De tonen weet hij één voor één in jub’lend opwaarts stijgen en dalend naar beneden geen tot melodie te rijgen. In teder pianissimo in speels improviseren, in ’t bruisend fortissimo speelt hij de lof des Heeren.

En in zijn schoon preludium, in ’t ruisen van de psalmen, tot waar men in ’t postludium de zangwijs na hoort galmen.

Zo speelt hij van begin tot slot zijn klankrijk lofgetuigen, en voor gemeent’ en voor zijn God laat hij zijn orgel juichen. (onbekende auteur)

Verder geen nieuws… en daarom een hartelijke zomerse groet. Ook namens mijn collega wens ik u goede dagen, ds. Menno Leistra.

Kerktaxi:

7 juli 14 juli 21 juli 28 juli 4 augustus 11 augustus 18 augustus

dhr. O.Posthumus dhr. P.Rosseel dhr. P.Blok dhr. E. Eekma dhr. D. v. d. Hof dhr. O. Posthumus dhr. P. Rosseel

tel 361 55 65 tel 363 63 35 tel 361 49 39 tel 379 21 47 tel 361 29 74 tel 361 55 65 tel 363 63 35 Bert Terwel, organist Bethlehemkerk 15

Salvatorkerk Overleden

Op 20 juni overleed mw. Elly Paula Kamphuis-Frericks. Zij werd geboren op 26 juni 2013 in Dinxperlo en was sinds 1992 weduwe van Gerard Leo Kamphuis. Zij was moeder van twee dochters, grootmoeder en overgrootmoeder. Nadat haar man door een val gehandicapt was geworden, kwam het echtpaar naast hun dochter Frieda en schoonzoon Jan wonen, die met grote trouw en inzet eerst hun vader en later hun moeder hebben verzorgd. Het geloof was voor mw. Kamphuis heel belangrijk en een groot houvast. “De Heer is mijn Herder”, die woorden waren voor haar miscchien wel de kern. Op donderdag 27 juni, een dag na haar negentigste geboortedag, is zij begraven op Moscowa, in het zelfde graf waar ook haar man begraven ligt. Wij wensen alle nabestaanden veel sterkte en Gods nabijheid.

Huwelijk

Op donderdag 27 juni trouwden Anne van der Lende en Jeroen Somhorst op landgoed Warnsborn. Bijzonder was dat zowel het burgerlijk huwelijk als het kerkelijk huwelijk in dezelfde ruimte plaatsvonden, met een korte tussenpauze. In de dienst lazen we 1 Korinthiërs 13 over geloof, hoop en liefde. Het bruidspaar woont al enige tijd in de ‘toren van Gelre’ aan de rand van de wijk Malburgen, met een wijds uitzicht over de stad en de rivier. Wij wensen hun een prachtige toekomst samen!

Wijziging avondmaalsdienst in verband met doop

Veel gemeenteleden zullen Remco de Jong nog wel kennen uit de tijd dat hij diaken was in onze gemeente. Op 9 februari zijn Remco en zijn vrouw Cindy de ouders geworden van een prachtig zoontje: Alessio. Zij willen hem graag laten dopen in onze kerk. Om verschillende redenen kwamen we uit op 18 augustus als de meest voor de hand liggende datum. Maar omdat we op die zondag Avondmaal zouden vieren, hebben we in de kerkenraad besloten de avondmaalsviering te verplaatsen naar zondag 11 augustus. Omdat deze wijziging misschien niet bij iedereen is doorgekomen, meld ik het nu alvast.

Zeventig jaar wijkgemeente Arnhem-Zuid

16

Salvatorkerk

kerkgebouw: Salvatorplein 274, tel. 3212159 www.salvatorkerkarnhem.nl • wijkredactie: ds. Pierre Eijgenraam • predikant: ds. Pierre Eijgenraam tel. 3519531 [email protected] • scriba: Meint Lukkien, tel. 4743343 [email protected] • wijkkas: 3068364 t.n.v. Wijkkas Salvatorkerk Arnhem

Activiteiten in de zomerperiode

In de zomertijd staat het kerkelijk leven op een wat lager pitje dan anders. Gelukkig gaan de kerkdiensten gewoon door. Zeker in de zomertijd is het goed om de kerkdiensten te blijven bezoeken. U zult er wat vaker een gastpredikant tegenkomen en zoals u weet: verandering van spijs doet eten (en dat geldt ook voor het geestelijk voedsel!). Verder kunt u ook elke woensdagmorgen –voor of na het boodschappen doen op de markt- terecht bij de kraam in de tuin van de kerk voor ontmoeting en een kopje koffie. Op dinsdagmiddag zijn er weer de spelletjesmiddagen. Daar is het altijd heel gezellig en ik weet dat veel mensen er naar uit hebben gekeken. U allen een goede zomer gewenst!

Vakantietijd

Als u dit leest, zijn de schoolvakanties inmiddels begonnen. Ook uw wijkpredikant geniet van enkele weken vakantie (tot zondag 4 augustus), waar dat zal zijn is op het moment van schrijven nog onduidelijk (onze plannen zijn even wisselvallig als het weer dit jaar). Mocht u in deze periode een beroep willen doen op een predikant, dan kunt u het beste contact opnemen met de voorzitter (Cees van Bruggen) of de scriba (Meint Lukkien) van onze wijkkerkenraad of met het kerkelijk bureau. Bij hen is bekend welke predikanten op vakantie zijn en welke beschikbaar zijn om te vervangen. Pierre Eijgenraam

Op zondag 16 jaar vierden we het zeventig jarig bestaan van onze wijkgemeente. Het was een feestelijke dienst, waarin de cantorij een belangrijk aandeel had. Als gasten waren enkele oud-predikanten aanwezig: ds. Hans Heijkoop, ds. Tom Loran, ds. Alex Ruys en ds. Hans van de Wal. Mw. Joke Endedijk vertelde iets over haar herinneringen aan de tijd in Arnhem-Zuid. Haar vader, ds. Henk Endedijk (overleden 2011) was predikant van de gereformeerde wijkgemeente in de jaren 1956-1963. Haar verhalen gaven een inkijkje in het leven van een predikantsgezin in de jaren vijftig. Daarna was het woord aan ds. Tom Loran (hervormd wijkpredikant 1974-1981). Het was interessant om van hem te horen hoe er in die tijd al een hechte samenwerking bestond tussen hervormden en gereformeerden, maar ook met de rooms-katholieke parochie. In de kerkdienst lazen we de gelijkenis van de werkers in de wijngaard (Mattheüs 20). Er waren de werkers van het eerste uur en anderen die later kwamen, maar allen kregen eenzelfde beloning. Alle werkers, of het nu predikanten of gemeenteleden waren, hebben op hun manier, gebruik makend van hun eigen talenten, een steentje bijgedragen aan het dienen van de Heer en aan de opbouw van de gemeente. Voor God is het niet belangrijk of we lang of kort hebben meegedaan, en of onze bijdrage groot of klein was. Beslissend is dàt we hebben meegedaan, en het loon is dat we een aandeel ontvangen in zijn koninkrijk. Aan het einde van de dienst kwamen de kinderen terug met een verrassing. Ze hadden medailles gemaakt van ‘gouden’ (chocolade)munten. Alle aanwezige oud-predikanten èn de speciale gasten kregen een medaille omgehangen. Aan het einde van de dienst vertelde Paul van Lunteren over de totstandkoming van het predikantenbord, dat daarna werd onthuld door het echtpaar Koopman en Hajo Eijgenraam. Het echtpaar Koopman woont al sinds hun huwelijk in 1946 in Arnhem-Zuid en is al die tijd lid geweest van onze wijkgemeente. Hajo Eijgenraam (inderdaad, zoon van!) mocht als jongste van de aanwezige kinderen assisteren bij de onthulling. We kijken met veel genoegen terug op deze gebeurtenis en hopen dat onze wijkgemeente –in welke vorm dan ook- nog vele jaren mag blijven werken in de wijngaard van de Heer.

De Regenboog Notities uit het Breed Beraad van 16 juni * Na een met jongeren voorbereide, goed bezochte en inspirerende viering met het format ‘Over de streep’, nemen ca 15 mensen deel aan het Breed Beraad. * Edith Peters (voorzitter) heeft eerder aangekondigd haar taken in De Regenboog neer te leggen. Niet uit onvrede met De Regenboog, maar voortvloeiend uit pijn en teleurstelling, opgelopen in (bestuurlijke) processen in de kerk van Arnhem (Zuid). Ze geeft de leiding over aan Martijn (van Duuren) die het voorzitterschap voor beperkte tijd waarneemt en dankt hem van harte dat hij dat doet! * De Regenboograad legt zijn besluit voor om met De Regenboog in zijn huidige vorm te stoppen. We nemen de tijd om terug te blikken op heel veel goeds dat er is geweest en om uiting te geven aan gevoelens van pijn en verdriet. O.a. klinkt: - Wat ontzettend jammer dat mensen in de kerk zoveel pijn en moeite op kunnen doen. - Jammer dat RK parochie en Protestantse Gemeente Arnhem geen ruimte bieden om met de Regenboog verder te gaan. We hadden een bescheiden, ‘eigenzinnig’ en sfeervol plekje kunnen blijven dat de aantrekkingskracht van de kerk als geheel groter maakt. Het besluit van De Regenboograad vindt instemming.

* Hoe gaan we door? Er zijn oriënterende gesprekken om aan te haken bij een oecumenisch initiatief op stedelijk niveau. Locatie: Walburgiskerk (die aan de RK-liturgie is onttrokken). Hier wordt gewerkt aan een Centrum voor bezinning en bezieling (soms aangeduid als Stadsklooster). Voorname speler hierin wordt het Stadspastoraat (SPA). Het is de bedoeling dat SPA de huidige locatie (Driekoningendwarsstraat 30) verlaat en het hele programma vanaf september 2014 in de verbouwde Walburgis aanbiedt. Daarbij wordt samengewerkt met de Walburgisgemeenschap, missionair werk Protestantse Gemeente, en ook de Protestantse Diaconie is uitgenodigd. De contacten zijn open en positief. Er is ruimte om als Regenboog mee te doen, en (o.a.) de viering op de 4e zondag te verzorgen.

OGR De Regenboog Oecumenische Geloofsgemeenschap Arnhem-Zuid www.regenboogrijkerswoerd.nl • locatie: Spiegelhuis, Mooieweg 94, tel. 06–57736103 • wijkredactie: ds. Han Hoekstra, tel. 3618103 [email protected] • pastor: ds. Han Hoekstra, tel. 3618103 [email protected] • scriba: M. Bonnema, tel. 3272299 [email protected] • wijkkas: 232788 t.n.v. penningm. OWR

Vakantie, vieringen beginnen weer op 18 augustus. Op 25 augustus: ‘Edith-viering’. Iedereen een goede zomer gewenst, wie weet met een lekkere vakantie(reis)! Als je geslaagd bent voor je examen, zal de zomer ook wel lukken - een goede nieuwe start gewenst. Wie gezakt is: sterkte met je ‘her’ of met het extra jaar. Ook wat extra goede moed voor wie de zomertijd juist extra eenzaam en moeizaam is. Dat we hoe dan ook kunnen uitblazen en nieuwe inspiratie zullen opdoen! De eerste viering na de vakantie is op 18 augustus. Op 25 augustus zal er aandacht zijn voor het werk dat Edith Peters heeft gedaan en haar afscheid (‘Edith-viering’). Beide in het Spiegelhuis. Bijzonder Welkom! Met ingang van september zullen we op de eerste zondag van de maand in het Spiegelhuis vieren. ds. Han Hoekstra

Deze mogelijkheid roept vragen en aarzelingen maar overwegend een positieve grondhouding op. Verreweg de meesten willen in de praktijk ervaren of dit een plek is waar de Regenboog als groep kan instappen en in de toekomst kan integreren. We blijven de ervaringen en mogelijkheden evalueren.

NB: het Stadspastoraat Arnhem is gesloten van 1 juli t/m 11 augustus.

te hoge winddruk 17

Niezen en één van de bekendste bijbelse spieren door ds Han Hoekstra

Wel zes keer, geloof ik!

Na zeven weken heb ik voor het eerst weer geniesd. Niet voluit (maar volle kracht vult in mijn geval ook zo ongeveer het hele huis). Wel zes keer geloof ik, een volwaardige serie! Al een paar keer eerder voelde ik het opkomen. In het begin kneep ik meteen m'n neus dicht. Het gaat gewoon nog niet, ik moet er niet aan denken. Maar ik vind niezen lekker en vergat soms bijna dat het met mijn wond nog niet is aan te bevelen. Omdat ik ook weinig hard lach, herinnert ook dat me er niet aan dat operaties je gevoel voor humor niet hoeven aan te tasten, maar je lachvermogen wel. Het is niet zo dat het allemaal vreselijk verdrietig is en tegenzit. Nee, bij de zesweken-controle zei de dokter 'Als je dan al zo'n tumor moet hebben, dan liefst zoals bij u. De bestraling, de operatie en het herstel ... het kan niet beter'. Nee, het ligt er meer aan dat wij niet van die moppentappers zijn - m'n vrouw, m'n jongste zoon die nog thuis woont en ik. Ook de zoon van een vriendin die regelmatig hier eet en slaapt omdat z'n nieuwe baan zo dichtbij ons is, brengt het schaterlachen niet binnen. En de lach die onze pasgeboren kleinzoon bij z'n eerste komst in ‘t grootouderlijk huis teweeg brengt, is er één van diep geluk, en toch van weinig decibel. Wij zijn vaak van de wat subtielere soort, een lach die goed te zien is hoor, én eentje die pas geopereerden goed aankunnen. Vanmorgen was het dus zo ver. Als het had gemoeten had ik op het allerlaatst ‘t opkomende niezen nog tegen kunnen houden. Het flitste door m’n hoofd, maar half bewust en half onbewust liet ik het komen. Lekker! Het viel enorm mee. Zou ik dan toch te bang zijn? Oefen ik wel genoeg? M'n hometrainer-programma vervul ik precies zoals de fysio zei. Niet meer en niet minder. Voordat hij een aantal omwentelingen per minuut en ook een afgewogen aantal minuten had aanbevolen, was ik er zelf al eens opgeklommen. Vijf minuten. Het ging! Geweldig is dat, zo'n eerste keer. Alsof je de weg naar Alpe d'Huzes krachtig bent ingeslagen. De tweede keer die eerste dag liet ik me verleiden. Twintig minuten. Van huis naar de Pley, of iets er overheen. Echt niet zo ver, redeneerde ik. Maar daar waren mijn spieren het niet mee eens. Die lieten hun protesten horen. Spontaan maar niet mis te verstaan. En wel degelijk met de ondertoon dat georganiseerd verzet zou volgen als ik zo door zou gaan.

Eén van de bekendste bijbelse spieren

18

Door een experiment met ‘digitale poli’ kan ik het verslag van m’n eigen operatie lezen. Zo werd invoelbaar dat het niet is als een aangedaan roosje uit een bloemkool snijden, maar inderdaad een urenlang preciesieproces. Ik mocht van geluk spreken dat ik er zo fris uitkwam dat ik de Intensive Care kon overslaan. Als ik een plank doorzaag en denk dat ik ook van de andere kant wel bij de zaagsnede in het midden kom, dan blijkt bijna altijd dat ik last had van overmoed. Bij de chirurg hiervan geen spoor. Het was prachtig om zijn bijna jongensachtige trots te bespeuren. 'Ik had een plan A, en dat is perfect gelukt, kon niet beter!' Als ik aan mijn bobbelplanken denk, neemt m’n respect, waardering en dankbaarheid nog meer toe! Maar in z'n online verslag overheerst het medisch jargon (daar moeten ze echt nog even iemand op zetten). Het was en werd me ook hier niet meteen duidelijk welke spier (zoals voorzien) in de strijd gesneuveld was. Ondertussen weet ik dat ie niet zozeer in mijn bekkenbodem maar over mijn heupgewricht liep. En die wetenschap brengt me niet alleen, maar toch ook bij wat er staat in Genesis 32: ‘Zodra Jakob bij Pniël was overgestoken, zag hij de zon opkomen. Jakob liep mank. Omdat de ander hem had aangeraakt bij de spier die boven het heupgewricht ligt, eten de Israëlieten de heupspier niet, tot op de dag van vandaag.’ (vers 32 en 33). Toen de dokter heel beeldend voordeed hoe ik (mank) zou lopen zonder ondersteuning van krukken, maar dat met gestage oefening kan voorkomen – schoot Jakob me al even door de gedachten. Dat krijg je als een spier uit je eigen

operatie en één van de bekendste bijbelse spieren zo dicht bij elkaar komen. Allerlei gedachten en associaties. Bij voorbeeld hoe dieren meedoen in wat mensen overkomt. Want ik neem aan dat het om dierenspieren gaat die niet gegeten worden. En: die spier en dat mank gaan hebben hun plek tussen een bijzondere Godsontmoeting en een bijzondere ontmoeting van mensen(broeders). De kern van wat (mij) heilig is: zicht op God (Pniel) voert naar het juiste zicht op je broeder of zuster. Voert naar het overwinnen van vastgelopen verleden en vijandsbeelden. In de rust die me na de operatie gegund / opgelegd is, wil ik graag deze kern en heiligheid ervaren. Ik merk dat dat niet op bestelling kan. Toch ook dat tijd en toewijding wel wat betekenen. En dat ik daar niet altijd een ster in ben. Ook als je alle tijd hebt, en soms juist dan, lukt het niet zo maar om in de zegen (van het nu) te leven. Te veel en te weinig tijd kunnen hetzelfde effect hebben. Dat ik in deze tijd juist oefen om in het vervolg juist niet mank door het leven te gaan, voelt soms als een afscheid nemen van Jakob. Juist nu hij naar Ezau gaat. Ondertussen laat ik dat maar gebeuren. Het cruciale punt lijkt me niet een overeenkomst van spieren bij het heupgewricht. Wel de worsteling om een gezegend mens te zijn. En die maakt je niet tot een ‘snelle jongen’, maar tot een ‘hinkepinkend broertje’. Of zusje.

De organist Als op een troon gezeten, begint hij zijn proloog. En galmt breed uitgemeten, een loflied van omhoog.

Hij laat de stemmen zingen en mengt met held’re klank. Laat ‘t orgel ons omringen, aan God gewijde dank. Trakterend de klavieren, gesteund door het pedaal. Uit hemels vertieren, weerklinkt trompetsignaal. Zo schildert hij in kleuren, elk lied met zijn palet. En worden hartedeuren, voor ‘t woord opengezet.

Dan juicht hij met de scharen, en stuwt ten hemeltop. In zangen die verklaren, God lof naar Sion op.

Tussen hemel en d’ aarde, brengt hij een band tot stand. En schenkt elk lied die waarde, met zicht op ‘t Morgenland. Prestanten en mixturen, vermengd met quint en fluit. Legt hemelse figuren, in mensenharten uit. Zijn evangeliseren, is Gode dienstbaar zijn. Om in ‘t preludieren, steeds dienaar weer te zijn. Justus van Tricht

Elden / De Kandelaar In Memoriam

Op 10 juni overleed Jan Zijlstra op de leeftijd van 78 jaar. Hij woonde Pettenstraat 145. Ruim een week voor zijn overlijden werd Jan geopereerd aan een slagader in de buik die op knappen stond. Technisch gezien heeft hij de operatie goed doorstaan, maar hij knapte niet op, er bleek een bacterie in hem te zitten. Ondanks hoge dosis antibiotica werd deze bacterie hem fataal. Wie op zaterdag 8 juni bij Jan was had niet in de gaten dat hij zo ziek was, hij praatte volop en at een ijsje met zijn kleindochter. Maar wellicht voelde hij zelf wel aan dat het niet lang zou duren….. Maandagmorgen overleed hij. De afscheidsdienst heeft op vrijdag 14 juni plaatsgevonden in De Kandelaar. Want wie Jan zei, zei Kandelaar. Hij was nog steeds actief in de gemeente. In eerdere jaren was hij scriba en ouderling rouw/ trouw, nu was hij hulpkoster en manusje van alles. Hij hield de tuin bij, stencilde Elkaar, verspreidde de kerkenraadsstukken, bestelde de Paaskaars en andere kaarsen… en deed nog veel meer. In de afscheidsdienst stond psalm 121 en Openbaring 21:1-7 centraal. Na de afscheidsdienst is Jan in Elden, achter de Bonifatiuskerk begraven. We zullen hem allemaal enorm missen, maar het gemis zal vooral groot zijn voor zijn vrouw Wiets voor zijn kinderen en voor zijn kleindochter. Hen allen wensen wij Gods nabijheid en troost toe. Ds. Hubertien Oostdijk-van Andel

Kinderhuizen in Nepal en Uganda

Ineke Bloemendaal, de zus van Greet van Gils, is momenteel in Nederland, maar vertrekt in juli weer om dan binnen Noah’s Ark haar werk af te sluiten zodat de Ugandezen “zelfstandig” verder kunnen. In 2012 is het projekt Noah’s Ark onder Ineke`s leiding begonnen met een nieuwe leesmethode. Daarnaast zijn er ideeënboeken en materialen gemaakt. De leerlingen lezen nu veel beter en hebben er net als de leerkrachten meer plezier in. Ze zijn trots op wat ze doen en Ineke is trots op hen. En het gaat door! Er zijn ook workshops gegeven voor andere scholen, waar de leerkrachten van New Horizon (van Noah’s ark) hun collega`s vertellen wat ze doen en waarom. Van de uitgever van de leesmethode had Ineke gratis materiaal gekregen om ook andere scholen te helpen. Inmiddels heeft Ineke iemand ontmoet die een trainingscentrum wil opzetten voor leerkrachten. Voor slechts 10 euro kunnen ze een school een starterspakket aanbieden. Voor de persoonlijke sponsoring van Ineke kunt u Ugandese spullen bestellen. Kijk hiervoor in de hal van de kerk of vraag het aan Greet van Gils, (06-48678847/026-3817653). Groeten van Greet van Gils

Elden-De Kandelaar

Kerkgebouw: Den Haagweg 1, tel. 3812252 www.elden-dekandelaar.nl • wijkredactie: Wim van Woerkens, tel. 3811103 Deurnestraat 22 6843 PR [email protected] • predikanten: • ds.Hubertien Oostdijk-van Andel, tel. 3237577 [email protected]

• ds. Anja Vogelzang, tel. 3233833 [email protected] • ds. Han Hoekstra, [email protected] • predikantensecretariaat: [email protected] • scriba: Wiebe de Jager, tel. 3813796 [email protected] • wijkkas: Elden-De Kandelaar rek.nr 13.48.696

nauwelijks naar hen omgekeken. Een echtpaar uit België en Mariska, een Nederlandse, komen hen namens Foodsteps eenmaal per week bezoeken. Ze geven de kinderen aandacht en proberen ze vrij te krijgen door onderhandelingen. Wanneer ze mee mogen worden ze opgenomen in hun opvanghuis HOME. Hier krijgen ze medisch zorg, voedsel en een opleiding zodat ze later een beroep kunnen uitoefenen. Zie www.childofuganda.org. Klik dan Nieuwsuur aan en u wordt geïnformeerd over deze wantoestanden. We hopen op uw steun. De diakenen

Doopdienst

Op 8 september 2013 is er een doopdienst gepland. Overweegt u gedoopt te willen worden of uw kind(eren) te laten dopen in deze dienst, neem dan (na haar vakantie) contact op met ds. Anja Vogelzang.

Vakantie

Ds. Anja Vogelzang is op vakantie van tot maandag 15 juli. Wij van Elden-De Kandelaar wensen u allen een goede vakantie toe.

Vrije diaconale collecte op 30 juni

De opbrengst van de vrije collecte op 30 juni ging naar Foodsteps van de stichting Child of Uganda. In Kampiringisa in Uganda worden weeskinderen achter tralies gevangen gehouden. Ze leven daar in erbarmelijke omstandigheden. Wat eerst een opvanghuis was is nu een gevangenis geworden voor 400 kinderen in de leeftijd van 1 tot 18 jaar. Eén keer per dag krijgen ze een maiskolf als voedsel. Liefde kennen ze niet. Er wordt

Gert-Jan Broer, organist van De Kandelaar 19

De Rank (Bonifatiuskerk) In memoriam Rieka Harbeek-Koopman

Vaak liet ik in de afgelopen maanden weten, dat er zorgen waren over het opkorten van de aardse levensweg van Hendrika Willemina Harbeek-Koopman. Op 3 juni is zij in de nacht, die volgde op haar 92e verjaardag ontslapen. Zaterdagavond was ik nog bij haar in Altenova, waar ze inmiddels een eigen kamer had. Zoals altijd lag haar Bijbeltje dichtbij haar en konden we nog samen lezen en bidden. Het was duidelijk dat haar einde naderde. Ze zag er niet tegenop. Door het geloof wist ze zich het eigendom van Jezus Christus en in Hem had ze de vrede en rust gevonden, die alle verstand te boven gaat. Ze had er verdriet over (zoals zo veel ouders in onze tijd), dat ze aan haar kinderen dit geloof niet heeft kunnen overdragen, hoewel die haar (na het overlijden van Evert, drie jaar geleden) wel hartelijk terzijde hebben gestaan toen het tijdelijke verblijf in Altenova (letterlijk: oud- nieuw) toch blijvend moest worden. Drie jaar geleden overleed haar man Evert, die evenals zij nu op vrijdagmorgen, hier vlakbij ons kerkje is begraven. Onder een stralende hemel droegen we haar uit, nadat we in Matth.11:28 (door haarzelf opgegeven) woorden meekregen, die ons allemaal stilzetten: Komt tot Mij, allen, die vermoeid en belast zijt, en Ik zal u rust geven; neemt mijn juk op u en leert van Mij, want Ik ben zachtmoedig en nederig van hart, en gij zult rust vinden voor uw zielen; want mijn juk is zacht en mijn last is licht.

Een oud landhuis

Naast de Bonifatiuskerk staat een groot wit landhuis. Het roept bij mij associaties op met het volgende gedicht: De Vecht Er ligt een landhuis aan de stroom, verlaten; Verbleekt, met donk’re luiken, staart het blind, En laat de stroom, die eenzaam voortglijdt, praten En luistert niet naar ‘t fluist’ren van de wind. Maar vroeger, toen Hoogmogenden der Staten Daar in de zomer poosden van ‘t bewind, En staat en krijg voor huis en vreê vergaten, En kind’ren stoeiden over ‘t melkwit grint, Toen leefde ‘t Huis en de bevolkte stroom Wiegde de schepen, die blank-zeilig gleden, Vredig van gang naar ‘t schatrijk Amsterdam; Nu droomt het landhuis daar zijn eeuw’ge droom Van eindloos heimwee naar die lang verleden Glorievolle eeuw, die nimmer wederkwam.

20

Spreekt dit gedicht van de vergane glorie van de eens schatrijke Amsterdamse kooplieden, spreekt dit vervallen landhuis naast de Bonifatiuskerk ook niet van vergane glorie? Het huis is gebouwd in dezelfde tijd als de Bonifatiuskerk, zo rond 1870. Kennelijk zat er toen voldoende geld onder de Eldenaren om de oude kerk af te breken en er een nieuwe kerk voor in de plaats te zetten. “En doe er ook maar een pastorie bij”, zal er wel gezegd zijn tegen de bouwer. Een parallel met de Amsterdamse kooplieden dringt zich op. De predikanten van toen behoorden tot de notabelen en er werd goed voor ze gezorgd. Ook dat de dominee niet bij de eerste de beste overstroming natte voeten kreeg zo niet erger. Want de eerste verdieping werd bewoond, zodat men, mocht de rivier overstromen, ongestoord met een

Herv. wijkgemeente De Rank

Bonifatiuskerk: Huissensedijk 10, Elden telefoon: 3830286 postadres: Huissensedijk 12, 6842 AK Elden (Arnhem) www.gemeentederankarnhem.nl • wijkredactie: hr. H. Boer (4437934) [email protected] • predikant: ds. P. Vermaat (0318–510161) [email protected] • scriba: hr. H. Boer (4437934) [email protected] • wijkkas: rek.nr. 1559972 t.n.v. penningmeester De Rank

bootje het pand kon verlaten. De meisjes Van der Teems weten zich nog wel te herinneren welke predikanten er gewoond hebben. Ds. Kramer (1924-1950), ds. Kooistra (1950-1960), ds. Hildering (1960-1968), ds. Heykoop (1969-1975), ds. Ruys (1975-1995)en als laatste ds. Pals (19931999). “En mochten jullie, dochters van de koster, in de pastorietuin spelen?” was mijn vraag. “Niet bij de al oude ds. Kramer, daarna wel bij de andere predikanten”, antwoordde een van de meisjes Van der Teems. De schrijver A.L. Constandse, die de naoorlogse ontwikkelingen observeerde, schreef ooit dat de naoorlogse generatie de eerste generatie was die niet vanzelfsprekend het gedachtegoed van de oudere generatie overnam. Was ds. Kooistra daarom toegeeflijker jegens de meisjes Van der Teems, zodat ze in de pastorietuin mochten spelen? Maar indringender is de vraag: is het verdriet van mevrouw Harbeek (zie in memoriam boven), dat ze haar geloof niet aan haar kinderen kon overdragen een tijdsverschijnsel? Waarom is de jongere generatie zo weinig betrokken bij de kerk? Dit is ook een vraag die in het nieuwe Beleidsplan aan de orde wordt gesteld. U zult binnenkort vernemen wat volgens de beleidsmakers het tij kan keren. Terug naar dat treurige landhuis naast ons. Dominees wonen er niet meer; ze worden dan ook alleen nog door enkele antirevolutionairen tot de notabelen gerekend. Een parallel met de Amsterdamse kooplieden. De villa is nu eigendom van een aannemer. Die kocht het als woning voor hemzelf, en dacht er een werkplaats achter te bouwen. Maar dat mocht niet van de gemeentelijke notabelen (ja, daar zijn ze er nog). En de glans is ook allang van de aannemerij af. Dus staat het huis er nu bij, “verlaten, verbleekt, met donk’re luiken, staart het blind……. Nu droomt het landhuis daar zijn eeuw’ge droom Van eindloos heimwee naar die lang verleden Glorievolle eeuw, die nimmer wederkwam.”

Ds. Vermaat naar Spanje (tijdelijk dan)

Ds. Vermaat zal, net als afgelopen jaren, 3 maanden in het Spaanse verblijven. Dat is van september tot november. Hij zal ons op afstand volgen, en voorzien van informatie. Tja, wat is afstand nog in deze wereld. Aan ds. Kamp is verzocht de middagbijbelkring voort te zetten. Ook heeft hij zich bereid verklaard in voorkomende gevallen crisispastoraat te verlenen. De kerkenraad is erg blij dat ds. Kamp deze taken op zich wil nemen.

De kerkennacht

De kerkennacht werd gehouden op 21 juni. De kerk was open van 19 - 22.30 uur; Piet Rosseel heeft een en ander gecoördineerd en er samen met anderen een degelijk en informatief geheel van gemaakt. Waarvoor hulde! Het merendeel van de geïnteresseerden kwam uit andere kerken die ook aan de kerkennacht meededen. Collega’s dus. Het was goed om ook hen te ontmoeten in de Bonifatiuskerk.

Evangelisch - Lutherse Kerk Susanne Paulsen neemt afscheid

Na een verbintenis van ruim 13 jaar met onze gemeente zal Susanne Paulsen per 1 september afscheid van ons nemen. Zij heeft een functie aanvaard als fulltime kerkmusicus en Kreiskantorin (kerkmusicus met regionale opdracht) in Goch (Kirchenkreis Kleve). In 2000 werd Susanne als cantrix / organiste bij ons aangesteld. Susanne deed zich kennen als een begaafd kerkmusicus, een goed begeleider van de gemeente èn, niet in de laatste plaats, een groot liefhebber van Bach en zijn tijdgenoten. Onder leiding van Susanne steeg het niveau van de cantorij nog verder en werd veel energie gestoken in de Bach-cantates, samen met het Bach-ensemble. Vier keer per jaar wordt er een cantate in de eredienst uitgevoerd. Mensen uit de wijde omgeving bezoeken deze diensten. Veel Bach-liefhebbers komen er op af en het is niet ongebruikelijk dat de kerk tijdens een cantatedienst goed vol zit. Een feest !

Evangelisch-Lutherse Kerk kerkgebouw: Spoorwegstraat 8-10, Arnhem www.luthersegemeentearnhem.nl wijkredactie: mw. Elly Muurling tel. 3336657.

Ook in de “gewone” wekelijkse diensten is het een waar genoegen Susanne te horen spelen. Onlangs, in de dienst na de introductie van het nieuwe liedboek, Pieter Endedijk ging voor, ging er een lied uit het nieuwe boek gezongen worden en Susanne speelde een introductie. Het lied ging over de lente en nieuw leven : bij de introductie op het orgel door Susanne hoorde je de merels fluiten en zag je ze bijna door de kerk vliegen – een feest om mee te maken en te horen ! We zullen Susanne zeer missen. We zijn haar zeer dankbaar voor alle jaren dat ze onze gemeente, de cantorij en het Bach-ensemble heeft begeleid en de muziek in de kerk hoog gehouden heeft. Wij gunnen haar deze nieuwe uitdaging en danken haar van harte voor alle goede jaren met elkaar ! In de dienst op zondag 25 augustus om 10.30 uur, zal afscheid genomen worden van Susanne. In deze -tòch- feestelijke dienst werken de cantorij, het Bachensemble en instrumentalisten mee. Uitgevoerd wordt dan o.a. het motet „Sei Lob und Preis mit Ehren“ (BWV 231) en „Was Gott tut, das ist wohlgetan“ (uit cantate BWV 75). Verder zijn er sinfonia’s uit cantates met obligaat orgel te horen. Susanne hoopt velen dan te mogen ontmoeten !

Cantatedienst op zondag 22 september

Deze cantatedienst, waarin uitgevoerd wordt Cantate BWV 114 “Ach lieben Christen seid getrost” (een wel heel toepasselijke tekst….) gaat door.

De organist Zijn hoofd, aandachtig naar 't klavier gebogen, deint zachtjes mee, in wiegende cadans. Zijn mond vertrekt en in zijn donk're ogen komt langzaam aan, een diepe blijde glans. De jongens op de voorste banken kijken geamuseerd naar zijn verwarde haar, dat hij een enk'le keer poogt glad te strijken met een verstrooid, maar reeds vertrouwd gebaar. Hij domineert niet bij het begeleiden; maar krachtig steunt hij de gemeentezang. Zijn voorspel is maar kort, en heel bescheiden: de preek duurt immers ook niet meer zo lang. Een enkeling blijft bij de uitgang dralen, want voor de organist de kerk verlaat looft hij zijn God met juichende koralen. De Here luistert, de gemeente praat.

Kerkdienst op zondagmorgen

Natuurlijk is er ook in de vakantietijd elke zondagmorgen de eredienst om 10.30 uur, waar ieder hartelijk welkom is ! Elly Muurling

J.S. Bach, organist Thomaskirche in Leipzig. 21

Parkstraatgemeente Bij de diensten

Gezamenlijke zomerdiensten met de Doopsgezinde Gemeente Arnhem en de Waalse Gemeente Zoals ieder jaar hebben we in de zomer een aantal gezamenlijke diensten met Doopsgezinden en Walen. Voor dit jaar is besloten om er twee minder te organiseren en daarvoor in de plaats in de loop van het jaar af en toe iets gezamenlijks te doen. De eerste gezamenlijke zomerdienst is dit keer op zondag 21 juli, in de Waalse Kerk. De Parkstraatkerk is dan uiteraard gesloten. Ds. G.W. Morsink uit Zeist gaat voor. Op 28 juli is er, ook in de Waalse kerk, een vesperdienst om 17.00 uur. Voorganger zal zijn ds. L. van Hilten-Matthijssen uit Apeldoorn. Ook dan is er geen dienst in de Parkstraat. Op 4 augustus verplaatsen we ons gezamenlijk naar onze kerk, en gaat voor mevr. S.Z. de Wit uit Arnhem. 11 augustus is de beurt aan ds. P.F. Thimm, predikant van de Doopsgezinden in Arnhem. De derde zondag van augustus is zoals gebruikelijk de Eusebiusdienst van de genoemde kerken. Die valt dit jaar op zondag 18 augustus en dan zal Ds. Marieke Fernhout van onze gemeente voorgaan. Els van Essen

Vakantie

De zomer wil qua weer nog niet echt beginnen. Toch is voor velen in de gemeente de vakantieperiode al aangebroken en de kerkdiensten worden daardoor minder druk bezocht. Gemeenteleden gaan op reis, ver weg of dichtbij, om rust te vinden en bij te komen van het drukke en vaak gehaaste dagelijkse leven. En om energie op te doen voor de tweede helft van het jaar. Het kan geen kwaad om in de vakantie even terug te gaan tot de bron. Daarbij kwam ik uit bij de geloofsbelijdenis die door de Remonstrantse Broederschap is opgesteld in 2006. Over geloofsbelijdenissen is helaas vaak strijd gevoerd en eindeloos gediscussieerd. Gelukkig zijn we in Nederland vrij om ons eigen geloof te belijden en persoonlijke accenten te leggen waar we willen. Zo begint de Remonstrantse geloofsbelijdenis met de mens zelf, wat mij erg aanspreekt - en ik denk veel gemeenteleden met mij. Ik hoop dat er onderdelen van deze geloofsbelijdenis zijn die ook u kunnen inspireren. En nieuwe energie geven. Of u nou op vakantie gaat of gewoon thuis blijft. Ik wens u een gezegende vakantie toe. Rick Wansink

Parkstraatgemeente

Samenwerkingsverband Remonstranten en Vrijzinnige Protestanten Kerkgebouw: Parkstraat 31a / Kastanjelaan 22e www.parkstraatgemeente.nl • predikant: ds. M.G. Fernhout [email protected] • wijkredactie: Els van Essen [email protected]

Aanvang diensten 10.15 uur tenzij anders aangegeven..

Remonstrantse Belijdenis Wij beseffen en aanvaarden dat wij onze rust niet vinden in de zekerheid van wat wij belijden, maar in verwondering over wat ons toevalt en geschonken wordt; dat wij onze bestemming niet vinden in onverschilligheid en hebzucht, maar in wakkerheid en verbondenheid met al wat leeft; dat ons bestaan niet voltooid wordt door wie we zijn en wat we hebben, maar door wat oneindig groter is dan wij kunnen bevatten. Door dit besef geleid, geloven wij in Gods Geest die al wat mensen scheidt te boven gaat en hen bezielt tot wat heilig is en goed, opdat zij, zingend en zwijgend, biddend en handelend, God eren en dienen. Wij geloven in Jezus, een van Geest vervulde mens, het gelaat van God dat ons aanziet en verontrust. Hij had de mensen lief en werd gekruisigd maar leeft, zijn eigen dood en die van ons voorbij. Hij is ons heilig voorbeeld van wijsheid en van moed en brengt ons Gods eeuwige liefde nabij. Wij geloven in God, de Eeuwige, die ondoorgronde liefde is, de grond van het bestaan, die ons de weg van vrijheid en gerechtigheid wijst en ons wenkt naar een toekomst van vrede. Wij geloven dat wij zelf, zo zwak en feilbaar als wij zijn, geroepen worden om met Christus en allen die geloven verbonden, kerk te zijn in het teken van de hoop. Want wij geloven in de toekomst van God en wereld, in een goddelijk geduld dat tijd schenkt om te leven en te sterven en om op te staan, in het koninkrijk dat is en komen zal, waar God voor eeuwig zijn zal: alles in allen. Aan God zij de lof en de eer in tijd en eeuwigheid Amen

22

Colofon Kerkperspectief Officiële uitgave van de Protestantse Gemeente te Arnhem verschijnt 16x per jaar

Kopij voor het startnummer nr. 10

(van 17 augustus t/m 7 september 2013) bij voorkeur e-mailen naar: [email protected] evt. afgeven op het kerkelijk bureau.

Kopij inleveren voor maandag 5 augustus - 12:00 uur Wijknieuws

Van de redactie

Zomer! Een periode van rust, meestal even lekker erop uit, soms gedwongen thuis of misschien in een ziekenhuis. Maar even geen activiteiten in de kerkelijke gemeenten. Toch staat dit kerkblad weer vol met nieuws en andere informatie. Dus er gebeurt nog wel het een en ander in de wijken. Geïnspireerd door het jubileum van de heer jack Blok en de aankondiging van onze stadsorganist Johan Luijmes voor de komende orgelconcerten in de Eusebiuskerk (zie pagina 14), is de rode draad in dit blad ‘orgels en organisten’. Op verschillende plaatsen staan daarom versjes en verhalen, foto’s en plaatjes. Op pagina 11 staat de toespraak van Jacques Vos bij de huldiging van organist Jack Blok op 21 april 2013 in de Eusebiuskerk. Het is interessant te lezen dat het nog niet zo vanzelfsprekend was dat het orgel in de eredienst werd gebruikt. Het was van oudsher een ‘werelds’ instrument.

Aanleveren via de wijkredacties De namen en adressen staan vermeld in de koppen bij de wijkberichten.

Maar ook vindt u enkele serieuzere verhalen en wel van de predikanten Yvonne Voorhaar en Han Hoekstra, die vertellen over wat hun ziekte voor hen betekent. Het lezen meer dan waard.

Redactie

In een lang hoofdartikel vraagt ds. Pierre Eijgenraam zich af waarom onze kerk krimpt en andere groeien. Boeiend.

Menno Leistra (tel. 0575-845930), Rita Hop, Theo van Loenen, Henny Kalisvaart (eindredactie/lay-out).

Abonnementen

W.A. van Woerkens, telefoon: 026–3811103, e-mail: [email protected] Kosten: Jaarabonnement: € 21,50 Digitaal abonnement: € 11,50 ING rekening: NL72INGB0002571164

Adverteren in Kerkperspectief

Info: W.A. van Woerkens, telefoon: 3811103, e-mail: [email protected]

Drukwerk: Digidruk Vandenhul BV Kerkelijk Bureau PGA

Rosendaalseweg 507, 6824 KL Arnhem telefoon: 026-4420987 e-mail: [email protected] Geopend: elke werkdag 9.00 - 12.30 uur.

Bankrekeningen PGA

voor vrijwillige bijdragen: NL96FVLB0635817187 t.n.v. Protestantse Gemeente te Arnhem voor overige: NL63FVLB0699642132 t.n.v. Protestantse Gemeente te Arnhem.

Diakonaal bureau

Diaconaal consulenten/secretaris: Margriet Kok, Nancy Spiele en Alie Teunissen Zijpendaalseweg 57, 6814 CD Arnhem telefoon: 026-3512201 e-mail: [email protected] website: www.diaconiearnhem.nl

Bankrekeningen diaconie

voor vrijwillige bijdrage: NL78FVLB0225387522 t.n.v. College van Diakenen Arnhem o.v.v. vrijwillige bijdrage 2013. Voor overige giften: NL33FVLB0635800667 t.n.v. College van Diakenen Arnhem.

Mevr. Liesbeth Dessens, secretaris van de Raad van Kerken Arnhem schreef voor ons een verslag van de eerste Kerkennacht hier ter plaatse. Het was voor de vele bezoekers een prachtige ervaring, en dat voor zo’n eerste keer. Ze eindigt het verslag dan ook met: Over twee jaar weer? De redactie wenst iedereen een fijne en zonnige zomer toe, hier of op een vakantieadres. Geniet van de kleine dingen om u heen, van natuur en cultuur, van familie en vrienden, en hopelijk zien we iedereen over enkele weken weer uitgerust terug. Ook wij gaan er een poosje tussenuit: de volgende Kerkperspectief verschijnt daarom pas weer over zes weken. Hartelijke groeten, ook namens de andere redactieleden, Henny Kalisvaart, eindredacteur. Op 14 en 15 september 2013 is het nationale monumentendag, met als thema: Macht & Pracht. Tevens is het op zaterdag 14 september nationale orgeldag (zie www.nationaleorgeldag.nl) Bij de voorplaat: Het nieuwe gebouw Rozet, in hartje Arnhem. Een gloednieuw gebouw midden in de stad. Samen met de bibliotheek worden het Historisch Museum, het Kunstbedrijf en de Volksuniversiteit de hoofdgebruikers van Rozet. Gezamenlijk bieden zij iedereen een breed aanbod van activiteiten op het gebied van kennis, cultuur en educatie. Het vreemde is dat je eigenlijk niet meer weet wat daar eerder heeft gestaan, zo goed past het in het vergeten driehoekje. Achterop staat een detail van de bijzondere zijmuur van Rozet.

Data Kerkperspectief 2013 No 10 11 12 13 14 15 16

kopijdatum 5 augustus 2013 26 augustus 2013 16 september 2013 7 oktober 2013 28 oktober 2013 18 november 2013 9 december 2013

verschijningsdatum 17 augustus 2013 7 september 2013 28 september 2013 19 oktober 2013 9 november 2013 30 november 2013 21 december 2013 23

de Brink 11 Arnhem-Elden tel: 026 – 381 45 73 www.kapsalonhulstein.nl

FRANSEN BV 026 - 364 86 44 Bezoek onze Shellshop en spaar airmiles terwijl u tankt. Winkelcentrum Presikhaaf

KENNIS EN ERVARING, BIJ U IN DE BUURT! Aan een eerste vrijblijvend gesprek zijn geen kosten verbonden. NOTARISKANTOOR OCKHUYSEN Kronenburgsingel 60, 6831 gx Arnhem tel. 026 – 320 10 00 www.notarisockhuysen.nl

EVANGELISCHE BOEK- EN MUZIEKSHOP “DE WEGWIJZER” VOOR UW: BIJBELS - KAARTEN - CD’s - DVD’s - CADEAU’s Adres: Croydonplein 418, 6831 LN Arnhem Tel. 026 – 323 12 88 Achter winkelcentrum Kronenburg. Gratis parkeren.

Open: dinsdag t/m vrijdag van 09.30 – 17.00 uur zaterdag van 09.30 – 16.30 uur www.wegwijzerarnhem.nl

[email protected]

Bij Monuta Arnhem krijgt u alle ruimte voor uw wensen. Wij zijn er voor u. Voor, tijdens en na de uitvaart.

We zijn 24 uur per dag bereikbaar op 026 - 442 42 25. Ook als u niet bij ons verzekerd bent. U kunt ons uitvaartcentrum bezoeken op de Eimerssingel West 7 te Arnhem, of op www.monuta.nl

Ouderenzorg zoals u dat wenst

Zorgcentrum Vreedenhoff is gelegen in een bosrijke omgeving in Arnhem aan de Velperweg. Het biedt 235 ouderen aangename woonruimte en uitstekende verzorging, waaronder een aparte Woonafdeling Dementie. Thuiswonende ouderen vinden bij Vreedenhoff voorzieningen als Dagverzorging, Dagopvang Dementie en Thuiszorg. Voor al haar cliënten organiseert Vreedenhoff talrijke activiteiten om het verblijf in het zorgcentrum zo aangenaam mogelijk te maken. Maatstaf voor zorg en aandacht is de vraag van de bewoner zelf; altijd wordt gekeken naar wat hij of zij zelf kan. Gemotiveerde verzorgenden, verpleegkundigen en activiteitenbegeleiders staan hiervoor garant. Verder werkt Vreedenhoff met eigen deskundigen als een gerontopsycholoog, ergotherapeut, fysiotherapeut en geestelijk verzorger. Vreedenhoff is een christelijke instelling, geworteld in de protestantse traditie wordt de oecumene een warm hart toegedragen en staat open voor elke levensopvatting. Meer informatie en contact: Vreedenhoff, Esperantolaan 2, 6824 LV Arnhem 026 – 384 65 00 [email protected] www.vreedenhoff.nl

Kerkperspectief. Het orgel speelt

Recommend Documents