Nederlandse Orgel Federatie. Nederlandse Orgel Federatie

een speciale uitgave van de

Nederlandse Orgel Federatie voor het behoud van theaterorgels

ter gelegenheid van de feestelijke ingebruikname van het Compton theaterorgel in Haarlem 37e jaargang

nummer 3

september 2007

NEDERLANDSE ORGEL FEDERATIE opgericht 6 oktober 1970

AGENDA Steenwijk Jelani Eddington zondag 7 oktober 20.00 uur Feestelijke ingebruikname van het Compton theaterorgel

Website: www.nederlandseorgelfederatie.nl Om redenen van privacy zijn namen en adressen in deze file weggelaten

Haarlem Len Rawle & Kevin Grunill zaterdag 3 november 15.00 uur om 15.00 uur uitsluitend voor genodigden. zaterdag 3 november 20.00 uur kaarten te bestellen (zie pag. 7) Steenwijk Gerwin van der Plaats zondag 11 november 20.00 uur Haarlem zaterdag

Donald MacKenzie 8 december 15.00 uur

Steenwijk Donald MacKenzie zondag 9 december 20.00 uur Toegangsprijzen bij NOF-concerten Met ingang van het nieuwe seizoen zijn de entreeprijzen verhoogd: Leden € 8.65plus/pashouders € 10.Overige bezoekers € 12.tot 16 jaar GRATIS Groepskorting(en) mogelijk (in overleg met de penningmeester) Toegang bij het openingsconcert in Haarlem € 10.-, inclusief een consumptie. Kaarten voor de concerten in Haarlem dienen van tevoren te worden besteld. (zie pagina 7). In dit nummer: Organisten Jelani Eddington en Len Rawle 3 Organisten Kevin Grunill en Gerwin van der Plaats 4 Grote Clubactie 5 Van de voorzitter 6 Kaarten voor het openingsconcert 7 De historie van Opus 276 8/11 Nog meer historie 12/13 Meten is weten 14 Wist u dat? 15 Verhuizing NOF/Tivoli-orgel 16/17 Open dag in Steenwijk 18/19 Fred goes North 20/21 Herfstpuzzel 21 Op vakantie naar Engeland 22/23 Van de bestuurstafel 24 Afscheid, Len Rawle bericht, Te koop 25 Nieuwe cd’s te koop 26 Cd Len Rawle Middelburg, Website 27

CONCERTADRESSEN: * Amsterdam Theater Tuschinski, Reguliersbreestraat ** Dordrecht Egstraat 1, Gebouw Electroplast *** Schiedam Theater A.d Schie, Stadserf 1 Haarlem Kuppersweg 3, Kunkels Draaiorgelmuseum Pernis Geref. Jeugdgebouw, Burg. van Esstraat 34 Steenwijk De Meenthe, Stationsplein 1 * ** ***

nog niet gereed in opbouw geen boekingen (overleg met Gemeente, i.v.m financiën)

Gastorganisten in oktober en november Jelani Eddington, geboren in 1974, groeide op in een muzikaal gezin en begon al op zijn 4e aan de piano. Op zijn 8e hoorde hij voor het eerst een theaterorgel, de eigenlijke aanleiding voor zijn verdere studie en loopbaan! Op zijn 13e won hij, toen als jongste ooit, de A.T.O.S.-competitie voor jonge organisten, onder deelnemers van 13 tot 21 jaar uit de USA, Engeland, Australië en Nieuw Zeeland.

Even leek het er op dat de orgelwereld het voortaan zonder hem moest stellen, want Jelani volgde een internationale juridische studie die hij cum laude afsloot. Hij was geruime tijd een succesvolle advocaat in New York. Gelukkig voor ons stroomt zijn muzikale bloed net iets sneller, want hij treedt weer internationaal op. Eigenlijk ook ‘cum laude’! Jelani behoort wereldwijd tot de organistentop, hij bezit een grote technische vaardigheid met daarbij een perfect gevoel voor harmonie en registratie. Zijn sublieme spel is ook te horen op vele cd’s, die hij heeft uitgebracht. Met gepaste trots mag worden gemeld dat daar een opname bij is aan het NOF/VARA-orgel in Voorburg, die overigens tijdens zijn optreden alsnog kan worden aangeschaft, als u die nog niet in uw collectie heeft. Dat hij bekend is bewijst wel zijn overvolle concertagenda die over de hele wereld reikt, hij speelde in Engeland, Australië, Nieuw Zeeland en kortgeleden weer in Duitsland. Hij is verschillende keren in Holland geweest waar hij ons veel plezier bezorgde met prachtige concerten. In oktober komt hij opnieuw naar Steenwijk: een prachtkans om daar naar deze fantastische organist te komen luisteren.

Op 3 november: het openingsconcert in Haarlem Hij was ruim 17 jaar lang “Mr. Yamaha”, muzikaal directeur van Yamaha U.K. trainde ruim 400 leraren die het geleerde op hun beurt weer aan 11000 leerlingen doorgaven. Alles in een netwerk van 100 muziekscholen en nog meer orgel- en keyboardhandelaren door het hele land. Onder zijn coaching behaalde bijvoorbeeld Catherine Drummond de felbegeerde titel ‘Young Theatre Organist of the Year’.

Len Rawle is in Wales geboren, in 1938. Net als bij zoveel van zijn collega’s zat muziek er al heel vroeg in, het begon al op zijn vierde! Zijn klassieke muzikale opleiding volgde hij aan de London College of Music in Cardiff, later vervolgde hij zijn studie in Londen waar hij al snel in contact kwam met toen al grote en bekende organisten. Hij kon fijn thuis oefenen: er stond een mooi theaterorgel in het ouderlijk huis in Northholt, het Wurlitzer orgel uit de Granada Wandsworth bioscoop. Het eerste theaterorgel bij een particulier in huis! Later kocht hij zijn eigen Wurlitzer, uit de Empire bioscoop aan het Leicester Square, omdat het anders waarschijnlijk onder de slopershamer terecht zou zijn gekomen. Dat orgel en zijn vaste bespeler zijn inmiddels bekend bij heel wat radio- en televisieuitzendingen.

Zijn grote enthousiasme voor het delen en overdragen van zijn kennis, naast de ontelbare concerten over de hele wereld, houden hem wel aan het front èn in de spotlights van de orgelscene. Zijn manier van spelen en zoeken naar de klankkleuren in de orgels bezorgden hem de titel ‘Rembrandt of the Organ’ en ‘Sound Magician’. Een echte tovenaar met klanken! Het bewijs daarvan staat ook op zijn vele langspeelplaten en cd’s, zowel op Yamaha instrumenten als op diverse pijp(theater)orgels. Een van Len’s meest recente successen is de oplevering van het geheel gerestaureerde Wurlitzer orgel van de Granada Tooting. Een kostbaar maar tegelijk kostelijk resultaat van deze gepassioneerde orgelklankenman in hart en nieren. Want Len heeft een passie als het om orgelklanken gaat en door zijn geweldige ervaring wordt hem overal in de orgelwereld om raad gevraagd, hij is een vraagbaak (of open encyclopedie!) bij restauraties en plaatsing van orgels. Ook het team in Haarlem dankt enorm veel aan deze vriend van de NOF. Len Rawle zal bij het openingsconcert extra in het zonnetje worden gezet, applaus alleen is niet genoeg! 3

Kevin Grunill, ook in Haarlem Kevin Grunill is in 1972 geboren in Yorkshire en had al heel jong belangstelling voor alles wat maar met muziek te maken had. Op zijn twaalfde koos hij voor lessen op een elektronisch orgel, op zijn zestiende kreeg hij belangstelling voor het theaterorgel, waarop hij een heel andere stijl ontwikkelde. Vrij spoedig kreeg hij in het hele land uitnodigingen om op te treden, zowel op elektronische- als op pijporgels. Hij besloot in de muziek verder te studeren en ging naar de kunstafdeling van de universiteit in Leeds waar hij in 1994 afstudeerde.

In 1994 kocht hij een Compton theaterorgel dat ooit in de ‘Paramount/Odeon’ bioscoop in Birmingham gestaan heeft, het was alsof er een droom uit was gekomen. Deze altijd goedgemutste jonge Yorkshire-man krijgt alsmaar een drukkere concertagenda en uit de steeds maar stijgende verkoop van zijn cd’s is zijn populariteit wel af te leiden. Wanneer we het enthousiasme van Kevin en dat van zijn collega Len Rawle tijdens het openingsconcert optellen kon het huis weleens te klein zijn . . .

Doordat hij zich aan de piano, het keyboard, het elektronisch orgel, maar ook op een theater-pijporgel als een vis in het water voelt heeft hij zich snel een uitstekende reputatie verworven en hoort hij inmiddels bij de beste toetsenisten in Engeland. Na zijn afstuderen heeft Kevin nagenoeg alle beroemde ofwel belangrijke orgels in zijn land bespeeld. Een van de hoogtepunten in zijn carrière -tot nu toe- was een vaste aanstelling als organist-entertainer in 1997 aan de North Pier in Blackpool, de plaats die wel eens de langste orgeltraditie in de theaterorgelwereld zou kunnen hebben!

Een Nederlandse organist in Steenwijk Het tweede concert in november zal in Steenwijk zijn op de 11e. Geen carnavalsconcert (de elfde van de elfde!) wel een kennismaking met een laaiend enthousiaste organist van eigen bodem: Gerwin van der Plaats. Gerwin’s liefde voor of op zijn minst ‘affiniteit’ met theaterorgels kreeg hij van huis uit mee, hij ziet het instrument als een geweldige uitdaging en uitbreiding van zijn muzikale carrière. Bij zijn eerste kennismaking met het orgel was hij verkocht, of meteen ‘verknocht’ . . . Gerwin’s reactie op die kennismaking: In april jl. bezocht ik het ASTA-orgel in de sporthal van ‘De Meenthe’ in Steenwijk. Enige tijd daarvoor was ik door Marco den Toom, organist uit Hoevelaken, attent gemaakt op dit instrument en op de mogelijkheid een bezoek te brengen èn het te bespelen.

Na een hartelijke ontvangst met koffie en geluidsopnamen van het orgel werd de speeltafel te voorschijn gehaald en kon de verkenning beginnen. Een medebezoeker (Wim Wegman, red) beet het spits af. Het is niet gemakkelijk om als kerkorganist, gewend aan de standaard opbouw van de registers, direct een weg te vinden tussen de vele mogelijkheden die dit orgel heeft. Zo zijn de verschillende registers in groepen verdeeld alsmede ook de speelhulpen. Het was voor mij een openbaring om eens op zo’n schitterend theaterorgel te spelen. Al jaren ben ik liefhebber van dit type instrumenten. Mijn vader goot het mij al met de paplepel in door zijn eigen populaire orgelspel en de vele opnamen van bekende organisten over de hele wereld zoals Cor Steyn, George Wright en Piet van Egmond. Tijdens mijn concerten speel ikzelf ook allerhande orkesten avant-garde muziek. In de lijn van Piet van Egmond zet ik mij ook graag in voor het spelen van dergelijke muziek. Een kennismaking als deze was daarbij een extra steuntje in de rug. Een motivatie, om ook in deze muzikale wereld repertoire op te bouwen en mij verder te bekwamen. Wat mij betreft dus een extra impuls aan mijn muzikale loopbaan. Na de bespeling kregen we een rondleiding door dit door vrijwilligers met liefde en passie geconserveerde orgel. Zo’n inzet is een fantastische bijdrage voor het culturele erfgoed in ons kleine landje. Allen hartelijk dank voor deze mogelijkheid, in het bijzonder aan de heren van Rossum en Raves. Hartelijke groet, Gerwin van der Plaats www.gerwinvanderplaats.nl

4

Grote Clubactie ook de NOF doet (weer) mee! Geachte leden, Ook dit jaar zullen er ongetwijfeld weer voetballertjes en andere sportievelingen aan uw deur komen met de vraag of u loten wilt kopen voor de Grote Clubactie, om ‘hun kluppie’ te steunen. De arme kids... Want natuurlijk is uw antwoord direct “Nee, jongen...” (of meisje, afhankelijk van wát er heeft gebeld) “...helaas voor jou héb ik al loten voor de Grote Clubactie besteld, bij mijn éigen club, de Nederlandse Orgel Federatie.” Uiteraard mag u direct doorgaan met de wedervraag: “Kan ik jou daar nog lid van maken? Leden hebben we namelijk hard nodig!” Waarschijnlijk hollen de sportivo’s nu nog sneller naar de volgende deur dan dat ze normaal achter de bal aanrennen, maar u heeft uw plicht weer gedaan: loten voor de Clubactie bij de NOF besteld.

En elke euro kunnen we momenteel gebruiken. Denk alleen maar aan de projecten die nu lopen: de wederopbouw van de “Lady Compton” in Haarlem, de opbouw van het Tivoli-orgel in Dordrecht, het Tuschinski-orgel, maar ook het zoeken naar een locatie voor het VARA-orgel van Voorburg, het speelklaar houden van het Steenwijkse Orgel.... het kost allemaal héél véél geld. Zelfs concerten geven kóst geld (veel mensen denken dat dat nog een inkomstenbron voor ons is, maar helaas... het is meer een afvoerputje dan een bron, op jaarbasis gezien). Dus vandaar onze oproep: Koop loten in grote getale! Voor de prijs hoeft u het niet te laten: € 2,50 per lot + €1,- euro voor de verzendkosten*). Koop loten voor u zelf, voor uw partner, voor uw moeder, voor uw vader, voor uw kinderen én voor uw (voetballende) kleinkinderen als verjaardagskadootje... En zoals een loterij hoort te zijn: u kunt er ook nog geweldige prijzen mee verdienen. Daarbij heeft elk lot kortingscoupons voor bijvoorbeeld vakantie- of attractieparken. Dus die twee-vijftig heeft u er zó weer uit als u het slim speelt.

➣

Want behalve voor sportclubs, mogen ook andere verenigingen aan deze actie meedoen. En dank zij de loten die ook u ongetwijfeld weer in grote getale koopt van de NOF, hopen we weer een beetje extra geld in de kas te krijgen. Dat is hárd nodig. De inkomsten van de NOF komen enkel van u als lid (met dank aan de soms gulle giften), van de nieuwe leden (vaak ook met een ‘extraatje’ voor de verenigingskas) én van de Grote Clubactie. Want van élk door u gekocht lot, krijgt de NOF vier-vijfde deel rechtstreeks in de kas!

Afgelopen jaar zijn er niet zo veel loten verkocht als voorgaande jaren, helaas. Dit jaar moet echter een recordjaar worden. Aan mij zal het niet liggen: ik kan onbeperkt loten bijbestellen.

Dus bestel nu... bestel véél, héél veel loten. steun úw kluppie, de Nederlandse Orgel Federatie! *) Hoe bereken ik het totaalbedrag dat ik moet overmaken? Heel eenvoudig: vermenigvuldig het aantal loten dat u wilt bestellen met 2½ en tel er 1 bij op. Bijvoorbeeld: u wilt 1 lot bestellen: dat kost u 1 x 2,5 = 2,5 + 1 = 3,5 dus € 3,50. u wilt 5 loten bestellen: dat kost u 5 x 2,5 = 12,5 + 1 = 13,5 dus € 13,50. u wilt 20 loten bestellen (hoera!): dat kost u 20 x 2,5 = 50 + 1 = 51 dus € 51,VERZOEK: banken sturen tegenwoordig géén kopie van de acceptgiro’s meer naar de ontvangers. Wat u op de acceptgiro vermeldt kan ik niet meer zien. Alleen aan de hand van het bedrag kan ik uw bestelling nog ‘ontcijferen’. Gebruikt u daarom de bijgevoegde acceptgiro uitsluitend voor het bestellen van loten. Uiteraard mag u uw bestelling ook overmaken via elektronische betaalmethoden, zoals internet-bankieren. Dan kunt u wél vermelden hoeveel loten u wilt en bespaart u ons tevens weer wat kosten. Wilt u uw NOF wél steunen met een gift, maar geen loten, maakt u dan uw gift over met behulp van overschrijvingskaarten of via elektronisch bankieren en vermeld daarbij duidelijk dat het een gift betreft. Met vriendelijke groet, de NOF - penningmeester.

Samen sterk voor de club! Doe mee met de Grote Clubactie 2007 Meer informatie over de Grote Clubactie: zie: www.clubactie.nl 5

Draaiorgels met theaterorgel uniek? We zijn blij dat we in dit nummer kunnen aankondigen dat het Compton-orgel, dat voorheen in Middelburg stond, weer gaat spelen. De locatie is ons inziens een goede, zoniet de beste die er voor dit orgel voorhanden was. Na enige bijeenkomsten met het bestuur van het draaiorgelmuseum was de plaatsing mogelijk. Wij hebben binnen twee jaar een band opgebouwd met deze mensen alsof we ze al jaren kennen. Blij zijn we dat er binnen twee jaar een orgel is geplaatst dat tevens totaal is gerestaureerd. Veel dank is verschuldigd aan Ton en Anneke Bezemer, deze twee mensen zijn constant betrokken geweest bij de herplaatsing van dit orgel. Natuurlijk zijn er ook andere mensen, ook in de beginfase, betrokken geweest bij de ontmanteling in Middelburg en de opbouw in Haarlem, maar naar Ton en Anneke gaat wat mij betreft het grootste compliment uit. Ik wil ook de mensen van het Kunkelsmuseum bedanken voor hun medewerking bij de opbouw. Om maar even een kleine opsomming te noemen wat ook door deze groep is gedaan lijkt mij best op zijn plaats: Een ruimte afstaan, vreemde mensen over de vloer, regelmatig aanwezig zijn omdat er aan de opbouw werd gewerkt, overlast van ‘rommel op de vloer’ en ga zo maar door. Nu kunnen we zeggen dat er een zeer goede band is ontstaan tussen de twee ‘orgelfamilies’. Ik hoop deze band nog vele jaren te mogen meemaken en zal er alles aan doen om die nog te verbeteren. Op naar het heuglijke feit dat er op 3 november a.s. het Compton-orgel weer geluid gaat voorbrengen en wàt voor geluid! Wij moeten niet onder stoelen en banken steken dat we toch tegen een probleem aan lopen en wel het volgende: op uitdrukkelijke voorschriften van de brandweer mogen er niet meer dan 125 bezoekers tegelijk in het museum zijn. We verwachten dat dit een probleem wordt, zeker gezien de reacties die nu al bij ons binnenkomen. De kaartverkoop dient in goede banen te worden geleid en dat geldt niet alleen voor het openingsconcert maar ook daarna. U heeft al kunnen lezen hoe dit wordt georganiseerd. Het is slechts eenmaal eerder voorgekomen dat er een vol huis was, met het afscheidsconcert van Reginald Dixon in Schiedam. Wees dus niet boos als u op de bonnefooi naar Haarlem bent gekomen en er niet in kan. Er zijn geen kaarten aan de zaal te kopen, alles gaat via de voorverkoop. Terug naar de opbouw. Er is inmiddels een echt technisch team ontstaan dat bestaat uit mensen van de NOF en van De Kunkels staf. Als ik nu namen ga noemen bestaat de mogelijkheid dat ik er enkele over sla en dat wil ik zeker voorkomen, dus ik waag me niet aan een opsomming van namen. Mannen en vrouwen die mee hebben geholpen bij de totstandkoming van deze gigantisch klus: bedankt! Stichting Het Orgel, ook bedankt dat u ons binnen hebt gelaten. Wij als bestuur en ik als voorzitter zijn blij dat dit is geklaard. Met de overtuiging dat de samenwerking nog tot in lengte der jaren zal doorgaan eindig ik dit stuk. Veel succes en nogmaals bedankt. Reginald van Zaanen.

Hoe kwam de Lady Compton tussen de Pierementen terecht? Het idee om een theaterorgel als aanvulling te hebben in ons draaiorgelmuseum stamt al van een aantal jaren terug. Onze bestuursleden van Stichting Het Kunkels Orgel, Jan Kees de Ruijter en Sjoerd Caspers komen regelmatig in Engeland waar de combinatie draaiorgel en theaterorgel geen vreemde verschijning is. Jan Kees heb ik een keer horen spelen begin jaren negentig op het Tuschinski orgel en vanaf die tijd wist ik dat deze draaiorgelboeken-noteur ook deze interesse had. Hij heeft door de jaren heen spelenderwijs wel eens laten vallen dat het een attractie voor Haarlem zou zijn als er in ons museum een goed theaterorgel zou komen. Helaas bleef het bij dagdromen voor de stichting die toen nog in een in slechte staat verkerend pand haar museum moest exploiteren. Het regende binnen soms harder dan buiten! De kachels waren in de laatste jaren ook defect en in afwachting op een ander pand werd hier ook niets aan gedaan. Nadat er rechtszaken waren gevoerd en een grote protestactie naar de gemeente Haarlem met bijna 40 draaiorgels op de grote markt, lukte het uiteindelijk toch om met subsidie een bedrijfspand te huren dat aan de hoogte en oppervlakte van onze collectie voldeed. Op het internet verschenen in die tijd een aantal draaiorgel-hobby clubs waarbij ook http://www.draaiorgelsite.nl/ die een extra service gaf om ook de theaterconcerten van de NOF door te geven. Draaiorgel-fotograaf hobbyist en theaterorgel- liefhebber Johan Knijn kwam veel in Steenwijk en Voorburg en gaf mij via deze site de tip om eens te komen luisteren naar het VARA-orgel, dat die avond bespeeld zou worden door Chris Powell. Het enorme enthousiaste optreden van Chris deed mij lid worden van de NOF en na een gesprek in de pauze met Jan de Boer werd mij duidelijk dat er voor dit orgel en het orgel in Middelburg een nieuwe locatie gezocht moest worden. De volgende dag heb ik na jarenlange stilte de stekker weer in mijn eigen Gulbransen orgel gedaan en heb direct een e-mail gestuurd via de NOF website en het verhaal verteld over de stille wens van Jan Kees en Sjoerd om in het museum een orgel te hebben. Het toenmalige bestuur is toen naar Middelburg afgereisd en er werden spijkers met koppen geslagen. De energieke Ap de Korte heeft toen de stenen muur gebouwd waar het orgel nu inmiddels ingebouwd is. En Ton en Anneke verdienen een flinke pluim voor de ongelofelijke inzet om het orgel optimaal te laten klinken. Samen vol trots presenteren de NOF en Stichting het Kunkelsorgel deze mooie Compton. En hopen dat het een geslaagde kruisbestuiving wordt tussen theater- en draaiorgelvrienden! Pieter van Aken.

6

Opening Haarlem Op zaterdag 3 november a.s. zal het Compton theaterorgel officieel in gebruik worden genomen. We zijn er bijna! Vanaf het moment dat het instrument eigendom van de NOF werd is door een klein team in een relatief korte tijd een ongelofelijke hoeveelheid werk verzet. Daarover leest u elders in deze uitgave. Op deze bladzijde wordt uw aandacht gevraagd voor het openingsconcert en vooral: het bestellen van toegangskaarten. Dat gaat namelijk in Haarlem (en straks ook in Dordrecht) héél anders worden dan we tot nu toe gewend waren! Brandweer Het aantal stoelen is beperkt, dit heeft te maken met de voorschriften van de brandweer. Dat die streng zijn was ons tijdens respectievelijke vergaderingen al voorgehouden, maar het kon ons vooral bij de eerste concerten weleens parten spelen. We kunnen ons immers heel goed voorstellen dat er zeker in de eerste tijd heel wat belangstelling voor de prestaties van het team zal bestaan. In het Kunkels museum was tot nu toe plaats voor circa 85 stoelen, Natuurlijk hebben we geprobeerd vindingrijk te zijn, bijvoorbeeld enkele tafels eruit en . . weer extra plaatsen! Vanaf nu mogen er maximaal 120 worden geplaatst. Hier blijft het echter bij . . Als er bij controle, als gevolg van de brandweervoorschriften tòch teveel mensen in de hal zijn krijgen we wellicht geen toestemming meer voor het organiseren van toekomstige concerten. Sterker nog, de mensen van het Kunkels museum worden er dan misschien de dupe van, iets wat we absoluut niet willen! Er zal dan ook een procedure worden gehanteerd voor het bestellen van toegangsbewijzen. Kom niet op goed geluk! Diegenen die van tevoren geen kaarten hebben besteld zouden weleens een vergeefse reis kunnen maken, wanneer het door de brandweer toegestane maximaal aantal personen in de hal is bereikt. Het openingsconcert op zaterdagavond Er kunnen maximaal twee kaarten per lid/donateur worden aangevraagd. Eén kaart kost € 10.-, daar is één consumptie bij inbegrepen. Dit is overeengekomen met de staf van het museum en wijkt af van de entreeprijs bij overige NOF concerten.

Hoe werkt het? Leden van de NOF èn donateurs van het Kunkels museum kunnen van maandag 15 t/m 19 oktober kaarten bestellen via de website van de NOF: www.nederlandseorgelfederatie.nl U dient de ‘knop’ “toegangskaarten reserveren” aan te klikken. Wanneer alle velden zijn ingevuld klikt u op “reservering verzenden”. De reservering wordt meteen verwerkt, u ontvangt binnen enkele dagen een bevestiging. Van alle aanmeldingen wordt een lijst gemaakt die op 3 november bij de ingang zal worden gehanteerd en geverifieerd. En er zal worden gevraagd om uw NOF-pasje of donateurskaart. Betaling van kaarten U dient uw toegangskaart(en) bij de entree contant te betalen (liefst met gepast geld). Het NOF-concert in december Het reserveren van toegangskaarten in Haarlem geschiedt op dezelfde manier, respectievelijk via de website of het vermelde telefoonnummer. Voor dat concert uitsluitend van maandag 19 november tot en met vrijdag 23 november ook weer tussen 19.00 - 21.00 uur. Toekomstige concerten Op basis van ervaringen zal worden bezien hoe de kaartverkoop het beste kan worden gestroomlijnd. Het bestuur van de NOF èn dat van de Stichting ‘Het Kunkelsorgel’ vraagt dringend om begrip en medewerking. Er zijn helaas wat beperkingen op deze nieuwe concertlocatie, die we elders niet kennen! Het team en het bestuur zijn echter zeer gelukkig dat dit schitterende Compton orgel zo goed terecht is gekomen en met de plezierige medewerking van de Stichting ‘Het Kunkelsorgel’ zo goed is opgeknapt, Nog even voor alle duidelijkheid * Bestel uw kaarten via de web-site van de NOF of op de aangegeven tijden per telefoon. * Breng svp uw pasje mee. * Anders is er een heel grote kans dat u niet wordt toegelaten! * Aan het museum worden uitsluitend gereserveerde kaarten verkocht.

De op de NOF-website vermelde kortingsbon is helaas niet van toepassing bij dit openingsconcert.

In het Kunkelsmuseum mag niet worden gerookt Tijdens concerten is het maken van audio- en video-opnamen niet toegestaan 7

De historie van “Opus 276” April 1935, De “John Compton Organ Company Ltd.” leverde “Opus 276” op. Plaats van dit heuglijke feit: “Majestic Theatre”, Rochester UK. Het instrument telde toen 3 manualen, 10 orgelstemmen en een ‘Solo Cello’. Ontwerper was James Taylor, de rechterhand van John Compton. Allereerst de 10 stemmen: Tuba (op 15 inch druk) Tibia (15”) Diapason (10”) Violoncello (10”) Violin (10”) Violin Celeste (10”) Vox Humana (10”) Muted Trumpet (10”) Clarinet (10”) Stopped Flute (10”) De “Solo Cello” was een ontwikkeling van Compton. Deze was geïnspireerd op de vroegere mechanisch aangestreken snaarinstrumenten zoals die nog wel in musea te vinden zijn. In tegenstelling tot een echte cello had de Compton Solo Cello maar één metalen snaar. Aan de rechterkant liep die snaar over een soort brug waar zich een elektromagnetisch elementje bevond. Onder de snaar waren 37 ‘vingers’ waarmee de snaar kon worden afgeknepen. Aan de linkerkant van de snaar bevond zich een tuning mechanisme. De vervanging van de strijkstok was een met hars behandeld wieltje dat constant werd aangedreven door een elektromotor. Dit wieltje, tezamen met een van de vingers, werd bij het indrukken van een toets op de speeltafel in contact gebracht met de snaar. Het elektromagnetische elementje (pickup) zette de trillingen van de snaar om in een elektrisch signaaltje dat naar een versterker werd gevoerd. Hierop was een grote hoornluidspreker aangesloten. De elektromotor stuurde ook nog een mechanisme aan waarmee de trekkracht op de snaar gevarieerd kon worden waardoor een soort vibrato werd geproduceerd. De Solo Cello kon niet aangemerkt worden als een echt succesvol ontwerp van Compton. Er zijn uiteindelijk maar 20 Solo Cello’s gemaakt en de meeste waren al spoedig weer buiten gebruik. Van de negen units die er nu nog bestaan ziet u er op de foto een die in het bezit is van Ralph Krampen in Duitsland.

8

Rond 1936, dus al één jaar na installatie, werd het orgel uitgebreid met een Tibia Minor en dus 11 stemmen groot. De Solo Cello van Opus 276 werd uit het orgel verwijderd. Op bladzijde 11 staat de toenmalige dispositie van het orgel. Schuin gedrukt ziet u de Tibia Minor die op de speeltafel drie Violin stops verving, op het Great en het Solo manuaal. 1961 Nadat het orgel in de vijftiger jaren buiten gebruik was geraakt verhuisde het in 1961 naar een kerk in het dorpje Orpington, Kent (Engeland). Dat had meteen een aantal grote wijzigingen tot gevolg. Allereerst werd het orgel ontdaan van z’n Vox Humana en ook de meeste “toeters en bellen” moesten het ontgelden. Alleen de buisklokken konden de goedkeuring van het kerkbestuur krijgen. Ook de hoge druk Clarinet, Muted Trumpet en Tibia Minor moesten wijken. Hiervoor in de plaats kreeg het orgel een lage druk Hobo, Clarinet en Dulciana. De ‘Lady Compton’ zoals het orgel liefkozend op de vorige locatie werd genoemd kreeg dus nu een veel vromer karakter. Het werd dus meer ‘Sister Compton’... 1981 In de tachtiger jaren ging de kerk tegen de vlakte. Gelukkig was kort daarvoor het orgel aangekocht door de nieuw opgerichte ‘Zeeuwse Theaterorgel Stichting’ en slechts een paar dagen vóór de sloop van de kerk begon kon het orgel nog net op tijd gedemonteerd worden en vervolgens verscheept naar Middelburg. Het orgel had inmiddels al een lang leven achter de rug, dus er moest wel het een en ander aan worden gereviseerd. Vele uren, dagen, maanden, jaren werden versleten terwijl Zeeuwse theaterorgelliefhebbers koortsachtig aan het werk waren de meest noodzakelijke reparaties aan te pakken. Ook werd er getracht het orgel weer zoveel mogelijk in de originele staat terug te brengen. Voor de lage druk clarinet en trompet werden exemplaren op hoge druk verkregen. Ook voor de ontbrekende xylofoon en glockenspiel werden originele Compton vervangers gevonden en het slagwerk werd weer aangevuld met percussie uit Standaart orgels dat hier en daar op de kop werd getikt. Daarbij aangetekend dat de crash-cymbal van een Christie orgel afkomstig moet zijn. De ontbrekende Vox Humana kreeg een vervanger in de vorm van een oude ‘Standaart’ Vox. Aangezien het bij Compton meestal de gewoonte was om de Vox samen met enkele andere stemmen op één regulateur te zetten (op 10 inch druk!) kreeg de ‘Standaart’ Vox in Middelburg noodgedwongen ook die zelfde druk. Een Standaart Vox is echter ontworpen voor een lagere druk (150 tot 200 mm druk ofwel 6 à 8 inch) dus deze arme Standaart Vox kreeg het flink voor z’n kiezen.

Zoals al vermeld was de Tibia Minor in de voorgeschiedenis ook al verloren gegaan. Compton Tibia Minor’s zijn zeer zeldzaam en de ZTOS heeft hiervoor in de plaats een Standaart Kinura geïnstalleerd. December 1983 was het zover, het openingsconcert was een feit.

Welke variant Tibia 16’ er oorspronkelijk in dit orgel heeft gezeten is onbekend, maar in Middelburg heeft men door een Londense orgelbouwer 12 nieuwe houten Tibia 16’ pijpen laten maken (met bijbehorende windlades). Dus is dit nu eens Compton met een echt volledig polyfoon pedaal. Haarlem In 2004/2005 kwamen er noodkreten van de Zeeuwse Theaterorgel Stichting, men wilde ermee stoppen. Te weinig publiekelijke belangstelling had de fut eruit gehaald om nog langer door te gaan met onderhoud en concerten. Ook zou de gemeente Middelburg andere plannen gaan ontwikkelen met de concertzaal en de ZTOS besloot de NOF het orgel aan te bieden.

Vele gelukkige jaren heeft het orgel gekend in Middelburg. In de loop der jaren zijn er nog wel wat aanpassingen geweest. De kinura bleek geen succes, het combineerde slecht met de rest van het orgel. Via David Shepherd, een Compton-freak uit Engeland, werd de kinura geruild met een Tromba. En zo kreeg het orgel in ieder geval weer de beschikking over een echte Compton rank. Een Tromba is een stem die qua klank ongeveer tussen een Tuba en een Trompet in ligt en ook op dezelfde druk speelt als een Compton Tuba, volume genoeg!

De NOF heeft het toen in dank aanvaard maar stond vervolgens wel voor de taak een nieuwe locatie voor het orgel te zoeken. Het geluk lachte ons toe, in Haarlem bleek het Draaiorgelmuseum een zinvolle en attractieve uitbreiding te zoeken voor de bestaande collectie draaiorgels. In een eerste gesprek bleek al gauw dat er genoeg gemeenschappelijke interesses lagen en … dat de nog vrije ruimte waar het museum over beschikte wel haast ideaal was voor de opstelling van een theaterorgel.

De verdwenen vibrafoon is in Middelburg helaas nooit teruggekomen. Wel had men een mooie oude Steck piano ter beschikking die gezien werd als een mooi alternatief. Aangezien een piano een veel grotere toonomvang heeft waardoor die bijvoorbeeld ook op het pedaal bruikbaar is werden hiervoor de nodige aanpassingen gedaan aan het relais. De Acoustic Bass 32’ op het pedaal werd o.a. opgeofferd voor Piano 16’. Ter compensatie werd het pedaal wel voorzien van 12 echte houten Tibia 16’ pijpen. Oorspronkelijk had Compton vaak een goedkope oplossing voor de laagste tonen van de tibia. Het onderste octaaf van de Tibia 16’ bestond maar uit 6 pijpen die d.m.v. interne kleppen ook elk een halve toon hoger konden klinken. Dat scheelde veel in de kosten. Zelfs ging Compton wel eens uit van maar één pijp met wel zeven kleppen waarmee men de tonen E tot en met B kon reproduceren. Wel één toon tegelijk natuurlijk! En de tonen lager dan de E zult u zich afvragen? John Compton had uitgetest dat bij zulke lage frequenties de meeste mensen het toch niet zouden onderscheiden welke toon ten gehore werd gebracht, dus de 4 pedaaltonen onder de E klonken allemaal hetzelfde, E…. Het spaarde wel een hoop hout uit…

In november 2005 is het orgel gedemonteerd en overgebracht naar een opslag in Hillegom en deels ook al meteen naar Haarlem. Maar niet voordat er eerst nog een cd-opname was gemaakt met organist Len Rawle opdat we niet zullen vergeten hoe het orgel heeft geklonken in Middelburg. Inmiddels waren er plannen gemaakt hoe de orgelkamers in het museum opgebouwd konden worden. Adviezen werden ingewonnen vanuit Engeland. Boven het sanitaire blok zouden twee orgelkamers van elk ±3 meter diep, 4,5 en 5,5 meter breed en 4 meter hoog worden gemetseld. Een van de medewerkers van het draaiorgelmuseum heeft dat samen met een collega op zich genomen en in het voorjaar 2006 stond er een knap stukje werk. Inmiddels was er ook gestart met de renovatie van de windlades. Daarbij zijn de meeste balgjes en membramen (bijna 700 stuks) (foto links) opnieuw gemaakt, vervolgens teruggeplaatst en weer afgesteld. Een flink stuk huisvlijt. Nadat de orgelkamers af waren kon met de daadwerkelijke opbouw begonnen worden. 9

Hier werd ook weer de hulp ingeroepen vanuit Engeland. John Abson stelde voor de Vox Humana los te koppelen van de Trumpet en Clarinet en op een aparte regulateur te zetten, met natuurlijk een eigen tremulant. Organist Len Rawle kon hier ook direct mee instemmen. Gelukkig had Len ook nog een gloednieuwe regulateur liggen die we zo konden ophalen. Gelijkertijd zijn ook alle andere regulateurs in Engeland opnieuw beleerd.

Dit is een nieuwe voorziening die het mogelijk maakt het orgel ook zonder organist te laten spelen, een wens van de Kunkels Stichting. Daarbij wordt er een deel van elektronica in de speeltafel geplaatst en een ander deel in de orgelkamer. De verbinding tussen die twee delen bestaat uit een dun kabeltje en vervangt straks de oorspronkelijke onbetrouwbare en onhandige dikke kabels. Nog een stapje verder en het elektrische relais wordt ook overbodig. De reactiesnelheid van het orgel zal daardoor toenemen, altijd al een zwak punt van dit orgel. Maar voor de zekerheid zal het relais nog wel standby blijven staan, want de beste elektronica kan het ook wel eens laten afweten. De speeltafel staat er dankzij het schilderwerk van een van de medewerkers van de draaiorgelvereniging weer als een plaatje bij. Verschillende mensen hebben soms aanzienlijke financiële bijdragen geschonken die dit allemaal hebben mogelijk gemaakt. Ook de vele onbetaalbare uren die er in zijn gestopt, thuis en op locatie, de vele reisuren, de “gratis pensionaccomodatie”, de gratis opslag, onderdelen die ons voor niets zijn gegeven, de verhuizers en wie of wat al niet meer, de NOF wil al deze mensen bedanken, geweldig!

Veel zweetdruppeltjes zijn er gevloeid met de installatie van alle onderdelen in de orgelkamers. Ook de luchttoevoer (met een diameter van 35 cm en verschillende bochten) vanuit het magazijn op de begane grond naar de orgelkamers bleek een ware uitdaging. Eind september 2005 konden de meeste orgelpijpen al weer op de windladen. December 2006 konden we het heugelijke moment meemaken dat de kabels weer op de speeltafel werden aangesloten. Blower aan, spanning op het relais, en ja, de eerste klanken werden weer waargenomen. Je hoefde er niet eens een toets voor in te drukken… Al spoedig werden de eerste probleempjes opgelost en kon er vanaf de speeltafel echt een beetje gespeeld worden. Het was misschien niet om aan te horen, zo vals, maar dat was een kwestie van een eerste keer te stemmen. Daarna werd het steeds mooier.

Na de opening van het orgel is het nog niet af. Er zal nog het nodige aan gesleuteld gaan worden want eigenlijk ben je met dit soort instrumenten nooit helemaal klaar. Als het goed is zal het orgel inmiddels wel geïntoneerd zijn op de nieuwe ruimte en daarmee klaar voor een nieuw start. Het bestuur van de NOF, de mensen van het technisch team, de Kunkels Stichting en alle andere mensen die hebben meegewerkt aan de opbouw van dit fantastische orgel, wij wensen u een memorabele opening toe en vele mooie concerten in de toekomst. P.K.

Natuurlijk moest er nog een hele boel gebeuren maar de eerste bespelers dienden zich al aan, Jan, Ton, Peter, JanKees, Koen en wie al niet meer. Met de reguliere NOF concertweekenden waren verschillende Engelse organisten ook al zeer benieuwd naar de resultaten en brachten als het even kon een bezoekje aan Haarlem. En dan is het verbazingwekkend wat een ‘echte’ organist er al weet uit te halen. Ook hadden zij soms nog goede adviezen. Len Rawle adviseerde om ook de Diapason op een aparte regulateur te zetten. En wat zou het mooi zijn om naast de Stopped Flute ook nog een Open Flute op het ondermanuaal te hebben. Ook die kwam er en zo kunnen we nu dus spreken over een 3/12, (3 manualen en 12 ranks). Met de komst van twee competente nieuwe teamleden was de stroomvoorziening al gauw dik in orde gebracht en werd een begin gemaakt met de MIDI-uitbreiding. 10

VENTILS Surf Aeroplane 1 Tibia Treble 2 CC Tuba 3 Diapason / Flute / Cello / Viol / Celeste 4 CC Tibia / Vox / Clarinet / Trumpet 5 CCC Tuba / CCC Tibia / Xylo/Glock/Chimes 6 CCC Flute / CCC Diap / Vibra / Traps CONSOLE SURROUND Lights Off Automatic Red Blue Green Amber Orange Sky Blue Turquoise Mauve EFFECTS (Toe Pistons) Syren Auto Fire Bell Engine Steamboat Triangle Cymbal Crash Drum Roll Bird II Snare Drum/Grand Crash Cymbal Roll Bird I PISTONS & ACCESSORIES Accompaniment: 8 double touch Great: 8 double touch Solo: 8 double touch 2 thumb pistons to Solo Cello Tuning: Sharp / Flat Pedal toe pistons: 4 Operator toe piston 2 balanced swell pedals with indicators 1 balanced crescendo pedal with indicator Voltmeter

a in

l dis pos

i

6

n

Co

SOLO Contra Tuba 16 Contra Tibia 16 Violoncello TC 16 Tuba 8 Diapason 8 Tibia Clausa 8 Violoncello 8 Violin (Tibia Minor) 8 Violin Celeste 8 Vox Humana 8 Muted Trumpet 8 Clarinet 8 Solo Cello 1 2 3 4 Amplifier Off Clarion 4 Tibia 4 Viola 4 Tibia Twelfth 2-2/3 Twelfth 2-2/3 Ocarina 2 Flautino 2 Tierce 1-3/5 Quartane II Xylophone 4 Glockenspiel 4 Orchestra Bells 4 Vibraphone 4 Carillon Chimes Sub Octave Octave

TREMULANTS 1 Tibia 2 Tuba 3 Diapason / Flute / Cello / Viol / Celeste 4 Vox / Clarinet / Trumpet

tio

ACCOMPANIMENT 2nd TOUCH Tuba 8 Tibia 8 Solo to Accomp

GREAT 2nd TOUCH Solo to Great

Solo Cello unit removed c1936 – Tibia Minor rank added.

m

pto

27

ACCOMPANIMENT Bourdon 16 Contra Viola TC 16 Vox Humana TC 16 Tuba 8 Diapason 8 Tibia Clausa 8 Violoncello 8 Flute 8 Violin 8 Violin Celeste 8 Vox Humana 8 Muted Trumpet 8 Clarinet 8 Tibia 4 Viola 4 Flute 4 Violin 4 Violin Celeste 4 Vox Humana 4 Twelfth 2-2/3 Flautino 2 Chrysoglott 4 Vibraphone 4 Snare Drum Tom-Tom Chinese Block Tambourine Castanets Sleigh Bells Sand Block Solo to Accomp Traps to 2nd Touch

GREAT Diaphone 16 Contra Tuba 16 Contra Tibia 16 Violoncello TC 16 Tuba 8 Diapason 8 Tibia Clausa 8 Violoncello 8 Flute 8 Violin (Tibia Minor) 8 Violin Celeste 8 Vox Humana 8 Muted Trumpet 8 Clarinet 8 Clarion 4 Octave 4 Tibia 4 Viola 4 Violin (Tibia Minor) 4 Violin Celeste 4 Fifteenth 2 Xylophone 4 Glockenspiel 4 Orchestra Bells 4 Vibraphone 4 Solo to Great Accomp Traps to Great

April 1935/1936

g

PEDAL Acoustic Bass 32 Diaphone 16 Tuba Bass 16 Tibia Bass 16 Octave 8 Tibia 8 Flute 8 Cello 8 Tuba 8 Clarinet 8 Tibia 4 Bass Drum Tap F Bass Drum Tap P Drum Roll Snare Drum Cymbal Tap Cymbal Crash Triangle Traps to 2nd Touch Accompaniment to Pedal Great to Pedal Solo to Pedal

A276

Ori

Rochester: Majestic

n opu

s

11

Dagboek? Eigenlijk zou je een dagboek moeten bijhouden over de verhuizing en wederopbouw van het orgel. Hoewel . . de meeste medewerkers in technische teams zijn eerder harde werkers dan schrijvers. En schrijven kost ook tijd! In Middelburg werd tijdens de regelmatige concertbezoeken de kiem gelegd voor de vervolg-geschiedenis van het instrument, wanneer bij de Zeeuwse Theater Orgel Stichting (ZTOS) besloten werd om voor het orgel aan een betere toekomst te gaan denken. In Middelburg kon het met het orgel helaas zó niet verder. Daar kwam nog bij dat de gemeente Middelburg andere toekomstplannen met de Concert- en Gehoorzaal had. Het is dan halverwege 2005. Na diverse besprekingen werd besloten om het instrument aan de NOF over te dragen. Alsof het zo heeft moeten zijn kwam er bij het NOF bestuur een berichtje binnen van Johan Weima van het Kunkels draaiorgelmuseum in Haarlem. Hij had vernomen dat er een plaats voor een orgel werd gezocht . . of we zin hadden om te komen praten? Wel, daar hadden we letterlijk oren naar! Een theaterorgel bij draaiorgels is niet uniek. Na een eerste kennismaking volgden meer besprekingen. Een delegatie van het Kunkels museum ging naar Middelburg om eens poolshoogte te nemen. Len Rawle was dat bewuste weekeinde bezig met de opnamen voor een cd. Er kwam een principe-besluit: het feest ging door! In november 2005 volgde de demontage uit de concertzaal. Gelukkig kregen we alle mogelijke medewerking van de gemeente en er waren veel handen om te helpen. Het was een zware klus, vele handen maakten het werk ietsje lichter. In een grote vrachtwagen met oplegger werd het hele orgel in één transport naar Hillegom en Haarlem gereden. Naar Hillegom, waar opslag was voor een groot deel van het orgel, de speeltafel en windmachine werden in Haarlem afgeleverd. Daar zou eerst ruimte worden gemaakt voor orgelkamers. Het begin van een nieuwe levensfase, de toekomst zag er ineens weer veel zonniger uit. In Middelburg waren de zaal en het orgel al een hele tijd niet meer gebruikt, de orgelkamers waren tamelijk vochtig. Niet al te beste condities voor zo’n instrument . . . en ook niet voor de verhuizers. Het was een beetje triest om iets uit elkaar te gaan halen wat zovelen jarenlang plezier had verschaft. Als je zo’n instrument na ongeveer 20 jaar gaat verkassen komt er heel wat te voorschijn waar wat aan gebeuren moet. In Haarlem konden Ton en Anneke aan de slag met de aanleg van de windvoorziening en de plaatsing van de windladen, die stuk voor stuk helemaal uit elkaar werden gehaald, en waar nodig gerestaureerd. Balgjes, ook van het shuttermechanisme, werden stuk voor stuk van nieuw leer voorzien, er werd niets aan het toeval overgelaten, het orgel moest straks zo goed mogelijk voor de dag komen! Er werd veel aandacht besteed aan het opnieuw aansluiten van de windmachine. Dat was best even spannend. Het was ‘Doet ie het of doet ie het niet’ en de eerste stoppen sloegen door. Na een aanpassing en extra controle was er lucht! Het waaide, het stormde, er ontsnapte heel wat lucht en dat was logisch, want er stonden nog vrijwel geen pijpen op de windladen! Maar het werkte! 12

Ook het plaatsen van de beide shutters en het relais vroegen heel wat krachtsinspanning, er kwam veel meer bij kijken dan was verwacht. De opbouw verliep best wel voorspoedig, ook al waren er flink wat grote en kleine tegenslagen. Tremulanten die het af lieten weten of niet aan de praat te krijgen waren, onverwachte lekkages in de windvoorziening, er was steeds vooruitgang maar soms ook stilstand. Tijdens de opbouw kreeg de staf van het museum gelukkig steeds meer vertrouwen in de gang van zaken en om niet steeds van een sleutelhouder afhankelijk te zijn kreeg het duo Ton en Anneke een sleutel van de toegangsdeur, zodat er ook vaker gewerkt kon worden. Reden voor dankbaarheid en tegelijk optimisme. In februari 2007 kwam Len Rawle in Haarlem om de vorderingen van dichtbij te bekijken èn te beluisteren, want het orgel was al enigszins bespeelbaar! Len had het team voorturend van goede adviezen voorzien. Tijdens de algemene ledenvergadering in april werd het orgel spelend aan de bezoekers gepresenteerd. Steven Ball, Penny Weedon, Donald MacKenzie, Kevin Morgan, allen collega’s van Len, die voor de maandelijkse concerten naar ons land kwamen, werden ook naar Haarlem gereden voorzover dat in het tijdschema paste. Ze waren allemaal enthousisast en gaven waardevolle adviezen. Het orgel werd al tijdens de zondagmiddagen in het museum tussen de draaiorgels mee-gedemonstreerd en het ging steeds beter klinken. Een van de voorwaarden bij de plaatsing van het orgel was het aanbrengen van een MIDI-systeem, want het instrument moet ook kunnen spelen als er geen organist aanwezig is. Vanwege dat systeem kon de oorspronkelijke dynamo, die teveel storingen zou geven, niet meer worden toegepast, daar moest een andere voeding aan te pas komen. Dat was ongeveer het tijdstip waarop er steeds vaker andere helpers aan te pas kwamen. Die specialisten op het gebied van elektronica bleken zo mogelijk nog enthousiaster, het team werd groter. Maar de druk ook! Het instrument zou door Len Rawle en een collega op de nieuwe akoestiek worden geïntoneerd en er was al een planning gemaakt voor een openingsconcert maar dat tijdschema bleek achteraf wat strak, op deze manier doorgaan was niet te doen. Het team besloot, in overleg met het bestuur, de datum een paar maanden op te schuiven, om een beetje druk van de ketel te halen. Terwijl deze editie tot stand komt nadert de opbouw met rasse schreden de voltooiing, het is zó november. Ik vond het wel plezierig om tijdens de verhuizing en ook daarna een beetje mee te helpen sjouwen, wat te solderen en er een stukje over te schrijven, ook al is dat nog niet hetzelfde als een dagboek. Er is al een moderne website, misschien komt er nog eens een ‘echt’ dagboek, want het spreekwoord zegt ‘Wie schrijft, die blijft”. Het nu al prachtig klinkende Compton-orgel gaat op de nieuwe locatie een goede toekomst tegemoet, het is een uitstekende combinatie: draaiorgels en theaterorgels gaan heel goed samen. Laten we daar op 3 november een toost op uitbrengen. JR 13

Meten is weten

Kilometers draad zitten er in een orgel, voedingsdraden, draden van toetsen naar relais, via het relais naar de pijpmagneten en alles wat daar tussen zit. Misschien kunt u zich de fameuze tekst van cabarettier Henk Elsink nog herinneren: ‘De ene draad heeft de kleur van grijsachtig blauw en de andere . . .’ Met andere woorden, zoek het maar uit. In ons blad zijn alle draden grijs of zwart! Het heeft iets weg van een ouderwetse analoge telefooncentrale en is altijd een kwestie van het juiste contact, de juiste aansluiting en niet te vergeten: goed soldeerwerk. Met het aanbrengen van het MIDI-systeem in het orgel wordt het relais straks als het ware overbrugd door een gecompliceerd elektronisch besturingssysteem. Dit zorgt ervoor dat het orgel ook kan spelen zonder organisten. Die klus is in handen van Bert-Jan de Waard, Rene van Donk en Jan Roffel. Die weten wat ze meten! Het bestaande relais wordt wel intact gehouden, je weet maar nooit! Op de foto rechtsboven Ton Bezemer bezig met de bedrading. Daaronder v.l.n.r. Rene van Donk, Eef Schotman en Ton. De foto daaronder Rene. Onderaan rechts Rene met Ton, bij het invoeren van alle schakelsignalen in het computerprogramma.

14

Wist u: Dat Compton Europa’s grootste theaterorgelbouwer was. Dat Compton zeer innovatief was en een geheel eigen stijl had. Dat volgens sommige Engelsen Compton de beste theaterorgels ter wereld zijn... Dat Opus 276 een “one-off” model was, geen serie model. Dat de speeltafel oorspronkelijk voorzien was van een grote verlichte omlijsting. Dat ook de orgelbank een lichtbak was, een zogenaamde “hot seat”. Dat dit orgel voorzien is van een automatisch in te stellen presetsysteem. Dat dit elektromechanisch preset systeem uniek was in die jaren, en zeer duur. Dat het preset systeem double touch werkt waarmee een aangepast pedaal te selecteren is. Dat Compton bekend stond om z’n nieuwe ontwikkelingen op geluidssynthese. Dat Compton vrijwel alle orgelstemmen van metaal maakte. Dat in dit orgel dus de tibia ook van metaal is, niet van hout. Dat de tibia en de tuba bij Compton meestal op zeer hoge druk staan (15 inch, 425 mm). Dat de meeste Compton orgels daardoor erg veel volume kunnen geven. Dat de luchtvoorziening zeer stabiel is, kenmerkend voor de typisch strakke Compton toon. Dat de muren van de orgelkamers opgebouwd zijn met grote zware stenen voor veel massa. Dat Ap de Korte, met een collega, hier een flinke klus aan heeft gehad. Dat dit orgel een “de luxe” zwelsysteem heeft, voorbehouden aan de duurdere orgels. Dat daarmee elk zwelblad één voor één open gaat. Dat hier het systeem nog wat verfijnd is door de eerste bladen maar een beetje open te laten gaan. Dat daardoor het volume veel geleidelijker opbouwt. Dat de speeltafel en het fraaie logo op de zwelbladen geschilderd zijn door Pieter van Aken. Dat het orgel er zonder Ton en Anneke Bezemer nog lang niet had gestaan. Maar dat vele anderen ook hun steentje hebben bijgedragen aan de opbouw. Dat dit een bijzonder groot applaus verdient !!! P.K.

15

Het NOF-Tivoli-orgel is naar Dordrecht verhuisd Met vereende krachten is het instrument op maandag 2 juli jl. in twee ritten met twee auto’s naar de nieuwe bestemming gebracht. In de week daarvoor was er in Voorburg vergaderd, het hele plan was doorgenomen zodat we ‘beslagen ten ijs’ zouden komen. Bij zo’n project moet je immers niet teveel aan het toeval overlaten. Zo wilden we bijvoorbeeld weten hoe groot de laadvloer van de vrachtwagen was, al was het maar om een idee te hebben hoe vaak heen en weer gereden zou moeten worden. Achteraf heeft Henk Wagenaar de grote vrachtwagen, die Govert Slagboom (met een gevulde brandstoftank!) ter beschikking had gesteld, vier keer gereden. Juist: tweemaal heen en uiteraard tweemaal terug. Henk had de wagen die maandag vroeg in Dordrecht opgehaald en de ‘club van verhuizers’ was mooi op tijd in Voorburg, want er moest heel wat werk worden verzet. Ook de wagen van onze voorzitter heeft dienst gedaan om een deel van de lading aan wat kleiner materiaal te vervoeren. De grootste stukken waren het eerst aan de beurt en de verhuizing was zó gepland dat de speeltafel met de eerste rit zou meekomen. Met de bemanning die óók naar Dordrecht reed zou die dan worden uitgeladen en ter plaatse naar de kantine worden getransporteerd. Maar o jee . . het ding stond nog op de (verrijdbare) vlonder en die ging door geen enkele CBS-deur. Het huis te klein? Nou nee, de deuren waren niet breed genoeg. Dus moest die vlonder er eerst onderuit worden gehaald, of beter gezegd, de speeltafel kon meteen gedemonteerd en eraf gehaald worden! Eigenlijk is dat meteen de zwaarste klus geweest, ook later in Dordrecht bij het naar de kantine brengen. Daarover straks . . De grote en kleinere windladen, een hele lading orgelpijpen, tremulanten, regulatoren, kortom: alles waar een theaterorgel uit bestaat stond in de kelder van het CBS-gebouw. Daar heeft de NOF o.a. de beschikking over een fantastische werkplaats, die we straks wel zullen missen!

16

Alleen het relais en de windturbine bleven nog in Voorburg, daar wordt nog aan gewerkt. De rest is nu helemaal uit Voorburg weggehaald. In de kelder was er gelukkig wat hulpmaterieel voor het transport, vooral van de grote en zwaardere delen. Grote planken op wielen, kleinere zogenaamde ‘hondjes’ en andere zaken op wielen of wieltjes. Dat hielp geweldig: nu hoefde er niet overal mee te worden gesjouwd, ofschoon sommige delen er te groot voor waren en toch met hand- en voetenwerk moest worden getransporteerd. Of noemen ze dat hand- en spandienst? Eerst zijn alle orgelonderdelen naar het laadperron gebracht en een zo groot mogelijk deel is meteen ingeladen voor het eerste transport. Maar vóórdat er gereden werd ging een deel van de mannen naar de CBS-kantine, sommigen hadden die morgen vroeg niet of nauwelijks ontbeten. In Dordrecht aangekomen waren beide wagens relatief snel gelost zodat kon Henk Wagenaar weer met de vrachtwagen naar Voorburg terug kon rijden voor het tweede en tevens laatste transport dat overigens verder voorspoedig verliep. Bijvoorbeeld zonder noemenswaardige verkeersproblemen op de A 13. We hadden het zo afgesproken dat enkele teamleden in Voorburg achter zouden blijven om te helpen met de volgende lading. In Dordrecht zouden de mannen die dáár waren gaan zorgen dat de speeltafel alvast naar de kantine werd gebracht. Omdat diezelfde speeltafel toch gedemonteerd was zou die in de goederenlift naar boven kunnen. Dat viel overigens wel tegen, vraag maar aan Fred! (foto) Eigenlijk is de hele operatie dankzij Fred Bratvogel, Willem Broeksmit, Ciska & Paul Foncke, Gerrit de Jeu, Piet Kischemöller, Peter Koppe, Theo Landman, Jan Schipper, Eef Schotman, Henk Wagenaar, Henk Spaan en Reginald van Zaanen voorspoedig verlopen. Namens de NOF hartelijk dank voor jullie inzet!

En niet alleen om kennis te maken maar ook om meteen mee aan te pakken! Het mag dan een relatief klein orgel zijn: het is wel degelijk een grote klus, waar gelijk na de vakantie mee zal worden begonnen. Wacht maar tot straks het NOF/VARA-orgel moet worden verhuisd . . . . JR

Laat ik vooral niet vergeten te vermelden dat we van de zijde van het CBS fantastische medewerking hebben ontvangen. En dat was niet omdat ze ons zo graag zien gaan! Inmiddels is in Dordrecht al met Govert Slagboom, onze gastheer, en de timmerman/aannemer Ab Blankensteijn vergaderd over hoe het vervolg: de bouw van orgelkamers en de opbouw zal gaan verlopen. Er hadden zich twee mensen aangemeld om in een (nog te vormen) team met de opbouw te komen helpen. Het zijn de heren F. de Wolff uit Hendrik Ido Ambacht en A.P. v.d. Linden uit Dordrecht, die op de dag van de verhuizing al aanwezig was. 17

Open dag in Steenwijk

18

Op zaterdag 16 juni was er opnieuw gelegenheid om in Steenwijk het ASTA-orgel van dichtbij te zien, te horen of te bespelen! Dankzij de initiatieven van Bert-Jan de Waard en de medewerking van De Meenthe. Maar dan moet ik eigenlijk ook de medewerking vermelden van Jack Raves als ‘spreekstalmeester’, huisorganist Bert Scheepstra en natuurlijk de mensen van het technische team. Allen bedankt! Zo’n 75 mensen hebben de open dag bezocht. Het was gezellig druk. Zoals inmiddels gebruikelijk zat mijn auto, vanuit Zeeland/ Zuid-Holland, vol met enthousiaste medepassagiers: Simon Bil, Joost Keck en Duncan Polak. Allemaal orgelliefhebbers pur sang. Wat een gezellige dag en wat hebben we na afloop lekker zitten ‘chinezen’ in Steenwijk. Duncan heeft een zeer beperkt gezichtsvermogen en speelt (ook thuis) orgel uitsluitend op de tast. En ik moet zeggen, ook op gevoel, een zeer muzikaal gevoel. Het 4-klaviers ASTA orgel staat bekend als ‘niet zo makkelijk’ bespeelbaar, maar Duncan leert heel snel en slaagt er toch in heerlijke stukjes muziek neer te zetten. Hij zoekt actief naar passende registraties. Nu voor de tweede maal is hij in Steenwijk geweest en zou heel graag dit orgel wel vaker willen bespelen. Joost Keck is al veel langer bekend in NOF-kringen als gedreven en soepel spelende theaterorganist in zuid-west Nederland. Het nu wegvallen van ‘zijn’ VARA-orgel in Voorburg doet hem pijn en daarom komt hij ook zo vaak als maar mogelijk is in Steenwijk en hij kijkt ook ongeduldig uit naar de Compton in Haarlem. Toen ik Simon Bil begin 2005 in Zeeland leerde kennen kwam hij wat ‘theaterorgel-moe’ op mij over. Niet zo verwonderlijk, na zoveel jaar actief te zijn geweest rond de Compton, toen nog in Middelburg, en het gestaag teruglopen van publieke belangstelling en stopzetting (eind 2003) van de concerten. Ik denk dat dankzij orgels zoals in Voorburg en in Steenwijk – en de opbouw van de Compton in Haarlem - Simon weer helemaal terug is in NOF-kringen, als toehoorder en ook als bespeler. Tijdens de open dag werd er een speelschema aangehouden. Er hadden zich zo’n elf mensen gemeld. Maar, enkelen vielen af of speelden heel kort. Slechts één vrouw nam plaats op de orgelbank: Nettie uit Enschede, die eerder het VARA-orgel in Voorburg al eens had bespeeld en nu ook Steenwijk weleens wilde proberen, zij had er geen spijt van! Jack Raves kon ter plekke spontane verzoeken van een paar mensen honoreren en later in de middag kregen eerdere organisten nog een kans opnieuw een stukje te doen. En daar werd zeer graag gebruik van gemaakt! Tussendoor werd het orgel op kundige wijze gedemonstreerd door Bert Scheepstra. Er vonden MIDI-demonstraties plaats onder leiding van Bert-Jan de Waard en samen met Bert van Rossum kon het publiek de orgelkamers binnentreden en zien, voelen en horen hoe precies een theaterorgel werkt. Zeer indrukwekkend. Jawel, zo’n dag als vandaag is voor herhaling vatbaar. Fr Br.

19

Drie keer Standaart in het Noorden….. Op het moment dat ik het idee had bijna alle bespeelbare theaterorgels in Nederland te hebben bezocht, werd ik door Bert-Jan de Waard gevraagd om eens mee te gaan naar een Standaart theaterorgel in de Pniëlkerk in Leeuwarden. Het orgel waar Taco Tiemersma jarenlang op gespeeld heeft, voor veel enthousiast publiek. Ik wist er vaag iets van. Meer bekend is voor mij een ander Standaart orgel dat Taco (thuis) in zijn bezit had en uiteindelijk terecht is gekomen in Hotel-Restaurant ‘De Zon’ in Oosterwolde. Tja, als ik dan toch vanuit Zeeland naar het hoge noorden reis, waarom zouden we dan niet óók dit orgel bezoeken én een ander oud Standaart orgel dat te vinden is in Veenhuizen? Het is gelukt om de nodige contact- ofwel sleutel-personen te vinden en op zaterdag 28 juli al deze orgels te zien en te horen! Overigens, op de website www.organtronics. com van Bert-Jan treft u ook nadere informatie aan over o.a. deze drie orgels. En veel over MIDI.

Gelukkig, er zijn lokale plannen om het orgel grondig aan te pakken en hierbij de ‘toys’ en Vox Humana terug te plaatsen. Het orgel wordt dan nóg authentieker. Dan naar Oosterwolde. Een fraai 3-klaviers theaterorgel, 7 ranks, in een knusse theaterzaal, met een bar, op de eerste verdieping van hotel-restaurant ‘De Zon’. Een klein team mensen: Paul Hartog, Jan Hollander, Jan Kooy en Hans Baumgarten werken geregeld aan de opbouw van dit orgel. Er moet nog wat gestemd en geïntoneerd worden, maar het orgel is eigenlijk zo goed als volledig bespeelbaar. BertJan de Waard is met het aanbrengen van MIDI in de weer geweest. Bij dit orgel geen dikke leidingen (brandweerslang) naar de orgelkamer maar gewoon een dun netwerkkabeltje! Ook vandaag moest er nog wat getest worden. Voor het eerst kon via het midisysteem een opname (van mijn spel) gemaakt worden op dit orgel, een uniek moment.

Eerst naar Veenhuizen. Een redelijk grote neogotische r.k. kerk, gebouwd rond 1892 en wel bedoeld als gestichtskerk: de zgn. rijkswerkinrichtingen Veenhuizen. Rond 1965 werd een orgel ‘op de kop getikt’ en hier geplaatst. Daarvoor stond het in Tilburg en in Rotterdam. Toch wel bijzonder, een oud (1923) 2 klaviers theaterorgel, 3 ranks, van de firma Standaart. Bij de eerste aanblik valt op: deze speeltafel mag weleens schoongemaakt en geverfd worden. Toch verkeren de klavieren en registers nog in een redelijke staat en wilde ik dus het orgel ook wel bespelen. En dat kon. Geen typische theater-speeleffecten, maar toch een heel aardig geluid. En dat voor een orgel dat niet recentelijk gestemd is en een onderhoudsbeurt zou moeten krijgen.

Ik weet nog niet hoe en wat, maar ik hoop toch wel dat meer theaterorgel-liefhebbers binnenkort de weg naar Oosterwolde weten te vinden. Genieten van de orgelklanken en eventueel ook van een lekkere maaltijd of overnachting op deze locatie aan de rand van het dorpscentrum. Tenslotte naar Leeuwarden. We werden welkom geheten door de huisorganist (ook Cor Steyn liefhebber), die eerder die dag nog moest spelen op een rouwplechtigheid. Dit Standaart orgel uit 1933: een keurige speeltafel met wat eigenaardige presets. Maar een hele fraaie theatersound toch wel, in deze Pniëlkapel. Jawel, met tibia’s en tremulanten. Twee klavieren, tien ranks. De trompet klonk naar mijn smaak te luid, maar verder kon er leuk geregistreerd worden, weliswaar zonder toeters en bellen zoals we die kunnen horen bij het VARA- of ASTA orgel. Het orgel wordt gelukkig nog wel geregeld bespeeld, overwegend ten behoeve van de zondagsdiensten.

20

Het zijn niet meer de populaire orgelconcerten met Taco Tiemersma in vroegere jaren, helaas. Het kerkbestuur gaat zich in 2008 beraden op het toekomstig gebruik van de kerk, hetgeen consequenties zou kunnen hebben voor het orgel. Frappant is, zoals in een eerder artikel door Peter Koppe opgemerkt, dat het oudste orgel van Standaart (Veenhuizen) tegenwoordig te vinden is in de nabijheid van het laatste door Standaart geproduceerde orgel (Oosterwolde). Samen met het orgel in Leeuwarden betreft het hier geen NOF-concertlocaties maar het is wel zeer de moeite waard om deze unieke Standaart orgels te bezoeken, te horen en wat mij betreft ook: om te behouden! Bedankt Bert-Jan, voor deze fijne dag en voor jouw interesse en inzet naar deze orgels toe.

foto niet beschikbaar in deze file

Fr Br

Bioscooporgelpuzzel Deze keer een wat gemakkelijker te maken raadsel, een echte seizoensopgave. Hieronder ziet u de bejaarde organist achter zijn twee manuaals instrument. Streep de verschillende muziekstukjes op de juiste wijze weg. Soms worden bepaalde letters meerdere malen gebruikt. Welk toepasselijk zinnetje blijft er over na de overgebleven letters achter elkaar gezet te hebben?

Drie prijswinnaars komen weer in aanmerking voor een cd, dezelfde als vorige keer uiteraard. Veel succes gewenst. Persoonlijke gegevens zijn om privacy redenen in deze file weggelaten

De weg te strepen woorden (horizontaal en verticaal in beide richtingen) zijn: Foxtrot, Mars, Ouverture, Parade, Paso doble, Polka, Samba, Tango, Quickstep.

21

Vakantie in Engeland

Jan Verkiel stuurde zijn orgelervaringen tijdens zijn vakantie in Engeland van 30 mei tot 6 juli jl. Voor we met vakantie gingen had ik een uitdraai gemaakt van de COS (Cinema Organ Society) van hun lijst met Engelse orgels en van alle toen bekende concerten in the UK in die periode. Bedoeling was een rondreis te maken en bij vrienden in Ilkeston, Bawtry en Christchurch aan te gaan, wat van het Peakdistrict en Noord Wales te genieten en onderweg iets van de Engelse orgelwereld te zien, te horen of onder de vingers te krijgen. Dat laatste viel mij ten deel in de Minster (hoofdkerk van een diocese, een klein soort kathedraal) in Southwell. Ik vond het een genot dat ik de kans kreeg een aantal hymns op dat prachtige 4-klaviers orgel met zijn typische volle ronde Engelse klank en zijn sprankelende mixtuur en andere vulstemmen te mogen spelen. Geweldig! Vlak bij Bawtry (ten Z.O. van Doncaster) ligt Bircotes, waar in het Welfare-gebouw een Christie moet staan. Ik heb mensen in de zaal gesproken die niet bij het orgel konden komen, maar die me wel de naam van de teamleider daar en zijn telefoonnummer gaven. Ik kon hem helaas in de tijd dat we daar waren niet te pakken krijgen. We trokken door het Peakdistrict, een wandelgebied bij uitnemendheid, maar zijn daar wegens aanhoudende stortbuien niet verder dan één forse wandeling en een paar kleintjes gekomen. Toen wilde ik graag de ‘Theatre Organ Heritage’ in Eccles, voorstad van Manchester, zien. Daar staat een 2-klaviers Wurlitzer. Daar is ook een tentoonstelling van allerhande zaken die door Robert Hope-Jones, de vader van het cinema organ, zijn uitgevonden en vervaardigd. Het is dus een soort van museum. Wanneer is zoiets nou open? Juist! Op zondag, zou je zeggen. Wij waren op zondagmorgen even voor 12 uur bij het gebouw. Rolluiken voor de deuren naar beneden, ramen geblindeerd. Geen aanwijzingen van telefoon of andere contactmiddelen. Het is een bijgebouw van een oude kerk die op zijn beurt weer bijgebouw leek van een nieuwere kerk, waar een dienst aan de gang was. Je kunt niet naar binnen gaan en vragen of iemand iets weet over de Heritage. 22

Ik zei tegen Annie (mijn vrouw): ‘Blijf jij maar even wat puzzelen in de auto, dan zoek ik dit wel even uit.’ Maar eens beginnen met een bel-actie bij de buren. Ring…… ‘Good morning Madam/Sir, sorry that I disturb you on Sunday morning, but do you happen to know something about this Cinema Organ Heritage or about someone I could contact?’ ‘No, Sorry ….’ Na vier keer nul op het request ben je dat beu. Daar kwam een vriendelijk ogende oude dame aanlopen. ‘Goede morgen Mevrouw, weet u misschien iets over die Heritage?’ ‘Ja, daar staat een prachtig orgel in, waar ze iedere week op woensdagen op zaterdagavond een concert op geven. Ik kom er nog al eens.’ ‘Ja, daar kom ik ook voor, maar weet u misschien iemand van die club te bereiken of te wonen?’ ‘Nee, helaas’. Onder het motto ‘De aanhouder wint’ sprak ik een jonge man aan met een wandelwagentje met jongetje erin en nog twee jongetjes erbij. Ik dacht: ‘Die man weet van wanten.’ En bingo! ‘Ja, mijn oud-leraar timmeren werkt daaraan mee. Hij woont even verderop in de straat, ik breng u wel even.’ Voorstelceremonie en bedankt. Mijnheer Mc. Culloch had de sleutel en hij en zijn vrouw gingen naar het gebouw terwijl ik Annie van haar puzzel verloste. Er werd thee gezet. Allerhartelijkst! Er volgde uitleg over de bouwkundige bijzonderheden van het gebouw, inderdaad een heel leuk theaterzaaltje, de bijzondere vloer, opgebouwd uit blokjes hout, de zwaluwstaartjes in de kasten, uit welk theater die lamp, die bank en dat hek kwam, enz. en uiteindelijk het orgel, de pijpenkamer, het museum, waar de eerste en de tweede console (4-klaviers), die Robert Hope-Jones nog voor 1900 had vervaardigd, stonden opgesteld, benevens een hoop pijpwerk met die bekende zeer enge mensuren, bedoeld voor zeer hoge drukken, die hij had bedacht en vele andere dingen en afbeeldingen.

De hamvraag: ‘Mag ik eens op dat orgel spelen? Mocht. Windvoorziening werd gestart, De computer werd gestart, maar die gaf geen beeld. Opnieuw. Niets. Mijnheer Mc. Culloch raakte wat gefrustreerd. ‘Ik zal Mr. Halsall eens even bellen. Die weet er alles van.’ Die mijnheer kwam na een kwartier. Opstarten. Niets. Wat frutselen. Niets. ‘Ik denk dat ik u een groot plezier heb gedaan met mijn vraag, want als u dit had ontdekt een kwartier voor het eerstvolgende concert, dan zou dat wel pijnlijk zijn geweest.’ Nou, daar stemden zij mee in. Na zo’n ruime 2 ½ uur zijn we, vele foto’s, inlichtingen en een boek over HopeJones rijker als oude vrienden uiteengegaan. Gezellige mensen! Na een winderige tocht naar de top van Mount Snowdon zijn we afgezakt richting Abingdon in de buurt van Oxford, waar op zondagmiddag een theaterorgelconcert zou worden gegeven in de Abbey Hall op de 4/10 Compton. We arriveerden op vrijdag op een camping in de buurt. Op zaterdag hebben we de ± 9 km naar Abingdon gefietst om de zaak eens te verkennen. Interessante plaats met al meer dan 8000 jaar bewoning. Bijna de hele dag miesregen. Er stond inderdaad een restant van een oude abdij met een betonblok daartegenaan gebouwd met de naam Guildhall / Abbey Hall. Bussen rijden er op zondag niet, dus maar op de fiets naar het concert. Gezellige babbel met de teamleden. Bij de opening; ‘Iedereen hartelijk welkom, in het bijzonder onze speciale gasten van de NOF uit Nederland!’ Luid applaus. Die Engelsen zijn toch toneelspelers . . . . Er stond een keyboard naast de console. Daar speelde de organist cd’s op met pianomuziek en een stevige bas- en ritmepartij. Verbazingwekkend zoals hij met zijn rechterhand mee improviseerde en met zijn linkerhand tegenmelodieën speelde. Ook de timing was subliem. Hij had ook een leuke, laconieke babbel tussen de muziekstukken door. In het begin gebruikte hij alleen een 8’ op het pedaal, waarmee hij er nogal eens naast kleunde.

Na de pauze zat hij wat met zijn linkerbeen te slingeren, soms dwars tegen het ritme in, zonder open pedaalregisters. Maar de zaal was enthousiast, ± 80 bezoekers, en, ik moet het toegeven, het klonk allemaal heel leuk. Nog nooit zoiets meegemaakt. Vermakelijk. Nadien nog even naar een pub voor een pint mild en vervolgens naar Evensong in de kerk met een prachtig gerestaureerd mechanisch sleeplade-orgel en toen in de stromende regen terug naar de camping, waar we eerst onze schoenen uittrokken en leeggoten voordat we onze pas aangeschafte bouwjaar 1989 camper binnenstapten en onze regenjassen en broeken in het douchecelletje ophingen om uit te druipen, voordat we een pittige borrel namen. Gelukkig onder deze omstandigheden geen tent meer. We hadden toch een leuke, gevarieerde dag gehad. De rest van de reis hebben we zelfs zonder hulp van een buitenboordmotor op schema volbracht en 6 juli waren we weer thuis. J.V.

Links: Wurlitzer speeltafel in ‘Theatre Organ Heritage. Rechtsboven: 4/10 Compton, onder the Abbey Hall.

23

De jongste cd van de NOF . . . Een betere plaats om reclame te maken voor deze cd dan deze editie waarin veel aandacht is voor het Comptonorgel zal er nauwelijks zijn. Ofschoon we natuurlijk heel benieuwd zijn hoe het thans in Haarlem klinkt, velen zullen wellicht ook willen ervaren hoe het instrument destijds in Middelburg geklonken heeft. Gelukkig kan dat wanneer u deze cd koopt en beluistert. Een bonte afwisselende verzameling van vlotte en langzamere nummers met Len Rawle ten handen en voeten uit. Zó klonk het orgel in Middelburg. “You’ve got a friend in me” kost € 15.-. De cd kan ook op bestelling worden geleverd door € 17.- (inclusief verzend- en portokosten) over te maken op postbanknummer 225 2432 t.n.v. Penningmeester NOF, Amstelveen. Het schijfje wordt u dan omgaand toegezonden. Vermeld aub duidelijk naam en adresgegevens. Heel veel plezier bij het luisteren naar: High School Cadets, Medley, Diamonds, Cara Mia/Moulin Rouge, Anaconda Samba, Fools rush in, Pasadena, Medley, Circus Renz, Traces, I’m beginning to see the light, Prelude in Classic style, String Song, Hot Canary, Bugle Call Rag, Lady in red, Big Band Time, en You’ ve got a friend in me. De NOF heeft ook andere cd’s uitgebracht die tijdens concerten of op bestelling leverbaar zijn. 1)‘Teamwork’. Deze cd bevat een boeiende verzameling muziek op drie theaterorgels met meerdere organisten.

2) Jelani Eddington, aan het NOF/VARA-orgel in Voorburg ter gelegenheid van het 35-jarige jubileum.

Een website speciaal voor Haarlem Muziek en techniek Een van de voorwaarden voor het plaatsen van ons orgel in Haarlem was de aanwezigheid van een MIDI-systeem voor het op commando laten spelen van het instrument wanneer er geen organist aanwezig is. Want alle in het museum aanwezige draaiorgels spelen met ponsboeken, ons instrument heeft een bespeler (m/v) nodig. Nu is wel gebleken dat er voor het bespelen heel veel belangstelling is, toch zal er niet altijd een organist zijn die er goed mee uit de voeten kan. En de handen niet te vergeten. Demonstraties Gelukkig zijn er binnen de NOF en ook bij het museum wel mensen die verstand van MIDI hebben en inmiddels is het systeem zo goed als gereed en bruikbaar. Nog wat testen en aansluiten, dan kunnen eventuele bespelingen worden opgenomen en opnieuw afgespeeld. Dus wanneer er een rondleiding in het museum is, waarbij alle draaiorgels om beurten worden gedemonstreerd (zoals dat elke zondagmiddag gebeurt) kan het theaterorgel letterlijk bij die presentaties worden ingeschakeld.

Alle goede dingen in drie? Naast de NOF-website (www.nederlandseorgelfederatie.nl) is er momenteel een site van het Voorburgse team. Die kon wel eens ‘gebakken’ zijn door Rene van Donk en zijn collega’s in het team Voorburg. (www.nofvoorburg.nl) Het ziet er perfect uit Gaat u ook eens gauw ‘surfen’ naar de thans officiële website van het Haarlemse team www.comptonhaarlem.nl Er staat veel informatie op en er is een grote verzameling foto’s. Een Engelse versie is in de maak door Anneke Bezemer. Er wordt nog volop aan de website gesleuteld, net als aan het orgel! U zult versteld staan. m pt o nh a a r le m w.co w .n w

l

Communicatie In het team zijn Jan Roffel en Rene van Donk niet alleen zeer bedreven (en gedreven!) bij alle techniek en schakelsignalen in het orgel, beiden lopen ze over van ideeën voor en over communicatie via het internet en zijn ze meesters op de computer.

Web-ideeën Al snel werd het idee geboren om voor het project in Haarlem een eigen website te creëren, aanvankelijk onder Jan’s privé-adres (http://home.quicknet.nl/qn/prive/j.roffel/compton). Inmiddels is de officiële website geregistreerd en volop in bedrijf. Met een zeer gemakkelijk te onthouden en voor de hand liggende naam: www.comptonhaarlem.nl

Route naar het Draaiorgelmuseum in Haarlem

➣

Met eigen vervoer: Vanaf de A1, A2, A4 via de A 9 richting Amstelveen / Alkmaar kiest u afrit Halfweg, knooppunt Rottepolderplein, (rotonde met verkeerslichten) richting Haarlem (de spoorlijn ligt rechts van u)

Halte Waarderbrug, vandaar is het circa 15 minuten lopen.

Links voorsorteren, richting Waarderpolder, de fly-over over de weg en de spoorlijn heet daar Camera Obscuraweg.

De Waarderbrug over, Industrieweg volgen (langs de woonschepenhaven links, de kleine Industrie-bebouwing rechts laten liggen).

Volg deze weg, Ikea links laten liggen, ga met de bocht mee. Straaltoren van de KPN rechts laten liggen, de weg heet vanaf hier de Oudeweg.

Industrieweg volgen tot de vrij brede Heringaweg

Neem de derde grote afslag naar rechts: de Nijverheidsweg (borden volgen naar de Gamma). Na plm 700 mtr. direct links Heringaplein (plantsoentje) en volg de Hendrik Figeeweg bijna tot het einde, rechtsaf de Kuppersweg in. (er zijn meer aftakkingen met dezelfde naam) Het museum is in de laatste aftakking en bevindt zich aan de linkerzijde op nr. 3. Met openbaar vervoer Naar Haarlem CS en daar aan de zuidzijde van het stationsplein naar de bussen. Uit het station vandaan rechts, bijna tegen de Kruisstraat aan, (achter het stenen kantoorgebouwtje) is de halte voor de buslijn Haarlem Noord. (Vanaf het station Spaarnwoude kan wel, maar dan is het een pittig eindje lopen.) Anders dan Kunkels op haar website aankondigt, neemt u lijn 4. (Mogelijk dat lijn 5 wel in de Waarderpolder komt, maar in het weekeinde rijdt deze bus niet, of schaars).

Looproute vanaf de Waarderbrug. De bushalte is even voorbij de brug, u moet dus even iets terug,

Zodra de bebouwing voorbij de Gamma ophoudt Rechtsaf de Kuppersweg op en doorlopen tot de laatste afslag. (Pas even op want alles heet Kuppersweg). Het draaiorgelmuseum bevindt zich op nr. 3 aan de rechterzijde, in de laatste afslag naar links. Autonavigatie (Tom Tom e.d.) Bij de meeste navigatiesystemen werkt de postcode 2031 EA als bestemmingsadres het gemakkelijkst. Computer Er is een beknopte routebeschrijving te vinden onder ‘bereikbaarheid’ op de site van het museum: www.draaiorgelmuseum.org. Bij ‘Routenet’ en andere reisplanprogramma’s invoer met postcode en adres: Kuppersweg 3, 2031 EA. Overige informatie over andere locaties en alle activiteiten van de Nederlandse Orgel Federatie vindt u op www.nederlandseorgelfederatie.nl

ptonhaarlem w.com .nl w w

➣

Nederlandse Orgel Federatie voor het behoud van theaterorgels

Met dank aan Ton en Anneke voor hun inzet bij de ontmanteling, de verhuizing en de wederopbouw van het Compton theaterorgel

Nederlandse Orgel Orgel Federatie Federatie Nederlandse