KERE KE WERE! SYMPOSIUM SEN-SEO

‘KERE KE WERE!’ SYMPOSIUM SEN-SEO

4.12.2015

BUITENGEWOON ONDERWIJS: SEN-SEO KLASSE! SEN-SEO SYMPOSIUM – 4 DECEMBER 2015 An Van Wolvelaer – BuSO De Karwij Leo Audenaert – OC St.Jozef Joris Van de Velde – BuO De Vinderij Leen De Neve – Outreach De Steiger-De Meander

INTRO “Ik verwacht hoe dan ook excuses.”  “Die leerling doet niet anders dan mijn aandacht opeisen. Hij stelt ook steeds dezelfde vragen.”  “Hij moet niet denken dat hij de regels hier kan bepalen. Ik laat mijn gezag niet ondermijnen.”  “Ik wil niet dat de jongeren hun mp3-speler gebruiken op de bus.”  “Hoe kunnen we ervoor zorgen dat hij een fase hoger gaat functioneren?” 

0 - 6 m.

6 - 18 m.

diep V.H.

diep V.H.

ADAPTATIE

SOCIALISATIE

EERSTE INDIVIDUATIE

EERSTE IDENTIFICATIE

REALITEITSBWW

homeostase

vertrouwen

autonomie

initiatief

zelfvertrouwen











disregulatie

wantrouwen

afhankelijkheid

geremdheid

minderwaardigheid

Z

I W E -

18 m. - 3 j. diep V.H.

J

ernstig V.H.

3 - 7 j. ernstig V.H.

N

DENTITY

7 - 12 j.

matig V.H.

D

O

matig V.H. licht V.H.

E

N

I - DENTITY

fysiologische aanpassing

toegenomen soc. gerichth.

afstand (‘separatie-

meer initiatief en keuzes

eigen rol en plaats in

sensorische integratie

hechting; basale veiligheid

individuatie’)

vriendjes

omgeving

arousal-regulatie

symbiose

interesse leeftijdsgenoten

ontstaan van normbesef

introspectie / reflectie

integratie van ruimte en tijd

angst bij scheiding

begin IK (egocentr;“neen”);

identificeren met belangrijke

transitioneel object

invloed op omg. (almacht)

anderen

zelf-differentiatie

ego-ontwikkeling

nabijheid

nabij op afstand

begeleiding op afstand

uitnodigend en stimulerend

zowel groep als indiv.

prikkelarm

grenzen

regels en consequenties

vertrouwensrelatie met beg.

herinterpreteren van als

structuur

basale veiligheid

optimaal frustreren

dragen van verantwoordlh.

negatief beleefde

deelverantwoordelijkheid

o. b.v. succeservaringen

gebeurtenissen

rust reguleren

cirkelen

spel

supernanny

vaardigheden

1. ADAPTATIEFASE (0 – 6M): HOMEOSTASE VS. DISREGULATIE 

Steeds weer aanpassen aan te veel of te weinig = volle dagtaak en vraagt alle energie:  Fysiologisch  Sensorisch  Arousal



Beginnend hechtingsgedrag



Kerntaak van de begeleider = REGULEREN

2. SOCIALISATIEFASE (6-18M): VERTROUWEN VS. WANTROUWEN 

Hechten – ‘plakken’ – symbiose (actieve rol van kind) 

 



Scheidingsangst, angst voor vreemden

Basale emotionele (on)veiligheid Emotioneel bijtanken; veilige haven; voorzichtig op exploratie

Kerntaak van de begeleider = CIRKELEN

3. EERSTE INDIVIDUATIEFASE (18M – 3J): AUTONOMIE VS. AFHANKELIJKHEID 

Separatie – Individuatie: = ambivalentie   

ikke neen zelf



Ego-centrisch



Sociaal-moreel: primitief



Eerst destructief, dan constructief



Kerntaak van de begeleider = SPEL

4. EERSTE IDENTIFICATIEFASE (3-7J): INITITATIEF VS. GEREMDHEID steeds meer afstand nemen van de zorgfiguren  initiatief / keuzes  hoe en waarom-vragen  eerste vriendjes 

‘het geweten’: verinnerlijking van de wet  zich identificeren met belangrijke anderen en dus ook vergelijken - wat en hoe ben ik (ipv wie) ? 



Kerntaak van de begeleider = SUPERNANNY

5. REALITEITSBEWUSTWORDING (7-12J): ZELFVERTROUWEN VS. MINDERWAARDIGHEID



eigen plaats en rol in de sociale omgeving zelfvertrouwen & verantwoordelijkheid zelf vulling geven aan vriendschap en vrije tijd komen tot prestaties, ontwikkelen van eigen mogelijkheden; balans tussen eigen mogelijkheden en verwachtingen van de omgeving introspectie en reflectie geweten: volledig geïnternaliseerd



Kerntaak van de begeleider = VAARDIGHEDEN

   



1. OPLEIDING EN VORMING

Leo Audenaert

ORTHOPEDAGOGISCH CENTRUM SINT-JOZEF GENT EBERGIST DE DEYNESTRAAT STROPSSTRAAT RERUM NOVARUMPLEIN

ORTHOPEDAGOGISCH CENTRUM SINT-JOZEF GENT 

Multifunctioneel centrum 



Verblijf, dagopvang, dagbesteding, mobiele en ambulante begeleiding

Scholen voor buitengewoon onderwijs Basisaanbod (type 1)  Type 2  Type 3  Type 9 

VERANDERINGSTRAJECT 

Tijd



Energie



Volharding



1998 Dimensies van toenmalig AAMR 

Intellectueel functioneren en adaptieve vaardigheden



Psychologie en emotie



Gezondheid en etiologie



Omgeving

Observatie, handelingsplannen, individuele dienstverleningsovereenkomsten.  MFC 

CASUS 2009  Vastlopen  Kennismaking werk Došen  Ontwerpen eigen schaal  Casusbespreking 

SCHOLEN OV 2 EN 1 EN LEEFGROEPEN 

Studiedagen



Voordrachten Filip Morisse

2009 - 2011 

Werkgroepen SEN



Opleiding trainers

2012  

Coaching Strategische werkgroep Directies en vertegenwoordigers middenkader en basismedewerkers.  Acties: o.a. sensibilisering, planning opleiding, faciliteren afnames, opvolgen visietekst,… 



Operationeel werkgroep  



Opleiding (+300)    



Basismedewerkers en middenkader Acties: o.a. “Format” VINO, SEO-café, opvolging Scholen (pedagogische studiedagen), MFC-medewerkers interne vorming Directie Alle medewerkers MFC

Het model naar de vloer brengen

Klemtonen per fase Weinig * Af en toe ** Regelmatig *** Veel **** Samenvatting op basis van A. Došen, Psychische stoornissen, probleemgedrag en verstandelijke beperking, 2014

Interactionele aspecten

Fase 1

Fase 2

Fase 3

Fase 4

Fase 5

Sociale beloning Psychotherapie

Psycho therapie Cognitieve training

Gedragsverandering door

Medicatie/ omgevingsaanpassing

Medicatie/ omgevingsaanpassing

Ped. Aanpak Gedragstherapie training

Individueel

****

****

***

**

*

Begrenzing

****

****

***

**

*

Nabijheid

***

****

****

**

*

Affectiviteit

*

**

**

***

***

Stimulering

*

*

**

***

****

Uitbreiding gedrag

*

*

**

***

****

Confrontatie

*

*

***

**

**

Verantwoordelijkheid

*

*

**

***

****







Specifieke afspraken leefgroep (indien van toepassing) 

-



-

Specifieke afspraken klas (indien van toepassing) 

-



-

Specifieke afspraken thuis (indien van toepassing) 

-



-

DE LANGE ADEM GEEF ONS 5 JAAR!

Neem je tijd  Onzekerheid overwinnen  Faciliteren 

     



Beroep doen op mensen die de schaal goed kennen (2 + 1) Jaarlijkse herneming van opleiding Inschrijven in handelingsplan (dimensies) Visietekst als houvast Workshops SEO café

DE LANGE ADEM GEEF ONS 5 JAAR!

Wat doen wij eigenlijk?  Werkt het?  Niet alleen inschatten maar ook ondersteuning 

Verschil cronologische, verstandelijke en emotionele leeftijd  Kunnen en aankunnen  Normale ontwikkeling en stoornis 

DE LANGE ADEM GEEF ONS 5 JAAR!



Van inschatten naar ondersteunen:     

Meer over wijze van begeleiding dan over fases In de klas In de leefgroep Ouders Vertrekkend van wat aanwezig is

DE LANGE ADEM GEEF ONS 5 JAAR!



Van inschatten naar ondersteunen: Wijze van begeleiding  Naar een meer aangepaste begeleiding 

Nabijheid  Structuur en grenzen  Activiteiten  Communicatie  Probleemgedrag 



Concreet met dit kind in mijn klas

NIET VERGETEN: AL DE REST… 

Intellectueel functioneren en adaptieve vaardigheden



Psychologie en emotie



Gezondheid en etiologie



Omgeving

FILMPJE 

B 1310 Project Leo Audenaert.mp4

2. IN PRAKTIJK BRENGEN

An Van Wolvelaer

2. IN PRAKTIJK BRENGEN 2.1 Proces van Zorg- en Onderwijsgroep De Hagewinde en co

2.2 Inbedding van EO in organisatie 2.3 Het verhaal van De Karwij

2.1 PROCES VAN Z&O-GROEP DE HAGEWINDE EN CO





Vorming rond ‘Kader van Došen’ ~ mei 2012 Kandidatuur pilootproject ingediend, om organisatie sterker te maken in het werken rond ‘emotionele ontwikkeling’

‘Het gedrag dat sommige jongeren stellen, kan niet binnen het secundair onderwijs (OV3). Het is maatschappelijk ongehoord en het strookt ook niet met de vooropgestelde einddoelstellingen. Het is dan ook vaak een reflex dat leerkrachten/opvoeders dit gedrag bekijken als een uiting op zich, afgewogen tegenover de normen in de maatschappij en de opleiding en afgetekend tegenover de persoonlijke overtuiging. Op deze manier heb je inderdaad een maatstaf tot ‘wat mag’ en ‘wat niet mag’, maar wordt er niet verder gekeken. Het kan onze job zwaar maken, aangezien je maar blijft vaststellen hoe erg het toch is. De job als leerkracht binnen het type1-3-onderwijs zou draaglijker kunnen zijn, indien men speurt naar de betekenis van het gedrag van de leerling. Het zou interessant zijn de problematiek van de leerling te kunnen omschrijven via het niveau van het socio-emotionele functioneren van de leerling en zijn/haar behoeften op dit gebied.’



Aanvraag goedgekeurd - Opstart pilootproject september 2012



Heterogene samenstelling, 9 bijeenkomsten (tijdens klassenraad) met coach



Inhoudelijk    

Theorie EO door onze coach Inoefenen inschaling met onze coach Schoolfoto Opmaak actieplan

SCHOOLFOTO 

In welke mate heeft ‘emotionele ontwikkeling’ een plaats in onze organisatie? Waar liggen de noden?



Opmaak aan de hand van zelfevaluatie-instrument 



Evaluatie-instrument__verankering_van_EO_binnen_organisaties.xlsm

Van daaruit acties bepaald (macro – meso – micro – natuurlijk netwerk)   

Visie en missie Beeldvorming Ondersteuningsplanning

MACRO

MESO

MICRO

FAMILIE & NETWERK

1. Erkennen van emotionele ontwikkeling als fundamenteel in de ondersteuningsplanning

1. Beeldvorming wordt geïntegreerd in de ondersteuningsplannen

1. Creatief omzetten van ondersteuningsplannen in dagelijkse ondersteuning

1. Samenspraak mbt uitwerken van ondersteuningsplannen

KAN BETER

VEEL WERK

VEEL WERK

VEEL WERK

2. Faciliteren van de uitwerking/vertaling

2. Dynamisch en continu proces

2. Constante reflectie en afstemming van eigen handelen

2. samenspraak/delen van ervaringen ifv evaluatie

VEEL WERK

GOED

VEEL WERK

KAN BETER

3. Continue terugkoppeling tussen beeldvorming en dagelijks handelen GOED 4. Taak – en bevoegdheidsverdeling KAN BETER



3 acties: 

Opmaak visietekst



Opmaak fasefiches    

Het mag niet louter bij zinvolle theorie blijven Duidelijke vraag van de leerkrachten zelf: ‘Wat betekent dit voor ons in de klas?’ Theorie samengebald in 5 fasefiches: ‘Van inschaling naar ondersteuning’ Stimuleren van ‘zelf doen’ en ‘ervaren’ om op die manier deskundigheid te verhogen

Fasefiche 1 151202.doc Fasefiche 2 151202.doc 

Inbedding EO in volledige organisatie

2.2 INBEDDING VAN EO IN ORGANISATIE 

Overkoepelend:   





Steun vanuit en gedragen door directie: “We gaan ervoor” Opstart beleidsgroep: verankering in organisatie, afstemmingsorgaan, gedragenheid – het is meer dan een hype Welke partners betrekken we? Alle scholen buitengewoon onderwijs, MFC en CLB De trekkers?  Tussentijdse overlegmomenten  Input bepalen (organisatie vormingen, aanbrengen overkoepelende thema’s, aandacht voor ieders eigen verhaal, uitwerking tools (filmpjes, verslag SEO-R,…))  Zorgen voor terugkoppeling naar directie

Per entiteit:  

Actieplan per organisatie Het verhaal van ‘De Karwij’

Organogram_november 2015.docx

2.3 HET VERHAAL VAN DE KARWIJ



 

Directie en omkadering nemen duidelijk standpunt in Naast EO ook aandacht voor Rots & Water, LSCI & Diversiteit Caroussel (alle leerkrachten kiezen uit één van de 4 workshops) SEO-café EO is niets nieuws – verhaal van elke dag Van ‘onbewust bekwaam’ naar ‘bewust bekwaam’ Leerkrachten ervan overtuigen dat aandacht voor EO antwoorden en biedt en ondersteunend werkt.  4x/schooljaar tijdens klassenraad – leerkrachten schuiven elk jaar door    

 

Naast caroussel, ook een kernteam SEO (5 leden) Kernteam denkt na over EO in de praktijk: Hoe maken we het laagdrempelig? Hoe maken we leerkrachten bewust bekwaam? Hoe kunnen we leerkrachten laten ervaren dat het werkt, dat het iets oplevert?  Hierbij moeten we rekening houden met enkele heikele punten binnen onderwijscontext 







We hebben zo weinig tijd…We komen niet tot inschalen en al zeker niet tot het formuleren van concrete ondersteuningsadviezen Doorheen de schoolweek weinig momenten mogelijk om alle betrokkenen samen te brengen voor overleg Verschillende snelheden onder collega’s …

Uitwerking inschattingsfiche als antwoord…  Inschatten i.p.v. inschalen  Tijdens klassenraadmoment in februari  Korte herhaling theorie aan de hand van de fasefiches  Leerkrachten aan de slag: Inschatten van EO van elke leerling waaraan ze les geven, vanuit buikgevoel,...  Fasefiches bij de hand  Ruimte voor eigen bevindingen, do’s en don’ts, wat werkt wel/niet? SEOinschatting_sjabloon.docx SEOinschatting_ingevuld_leerling X.docx 







Dossier van de leerling up-to-date en leerkracht kan dit steeds raadplegen

Begin schooljaar wordt overdrachtsmoment ingepland (vb. leerkrachten van 2de jaar geven info/tips door aan leerkrachten van 3de jaar): => Positieve reacties van de leerkrachten => Voor herhaling vatbaar Info zal ook plaats krijgen in IHP van de leerling, samen met handelingsgerichte adviezen vanuit Rots&Water en LSCI, dit per pijler. Wat heeft de leerling nodig op vlak van…    

Afstand – nabijheid Communicatie Structuur en grenzen Activiteiten

3. INHOUDELIJKE VERANKERING

Joris Van de Velde

… EN DE LINK VAN INSCHATTING NAAR ONDERSTEUNING Geen eiland  Niet: leerlingen een fase hoger brengen  Wel: comfort brengen binnen huidige ontwikkeling  Wat na een inschaling/inschatting?  Vertalen ondersteuning naar praktijk 

WAT KUNNEN WIJ

DOEN!

Wat werkt al?  Onbewust bekwaam naar bewust bekwaam  Leerlingen veiligheid bieden door lerarengedrag aan te passen  Terugvallen op vertrouwde kaders voor leerkrachten 

Fasefiches

Pijlers

Orthodidactisch kader

OMSLAG NAAR DE KLAS

HET ORTHODIDACTISCH KADER Veilige/gekende materie voor leraren  Koppelen ondersteuning aan veilige kaders  UDL 

een korte verkenning…

ORIËNTATIE IN DE RUIMTE 

Hoe stel ik mijn klas op?



Wie zit waar?

DIDACTISCHE WERKVORMEN 

Groepswerk vs ontwikkeling Opbouw  Gradatie: 

Samen-Alleen  Samen-Naast elkaar  Samen met elkaar 



Stijl van de leerkracht

SPEELTIJD Vrijheid/Chaos?  Chaos  Structuur  Begeleiding: 

PRIKKELS beperken/doseren  Samen  Zelf binnen veilig kader  Versterken van verantwoordelijkheden. 

OVERGANGSMOMENTEN Duidelijk structureren  Veiligheid  Transitioneel object  Eilandjes van rust voorzien: wennen aan situatie  Transfer 

STRAFFEN EN BELONEN 

Strikte regels vs duidelijke afspraken Wij vechten niet  Uitleg over de regels 

Onderhandelen van een aantal afspraken.  Vooral begrenzen en minder inzetten op straf  Overnemen van situatie  Focus op belonen  Klasafspraken (UDL) 

BEGELEIDINGSSTIJL 

Focus op:     



Welbevinden Betrokkenheid Stevig staan Communicatie Hetzelfde anders doen Jezelf in vraag stellen

[email protected] [email protected] [email protected] [email protected]