KEPA Kunst Educatie Platform Almelo. Primair Onderwijs Culturele Instellingen Gemeente Almelo KEPA KOMPAS

KEPA Kunst Educatie Platform Almelo

Primair Onderwijs Culturele Instellingen Gemeente Almelo

KEPA KOMPAS C u l t u u r e d u ca t i e 2 0 1 3 - 2 0 1 7

KEPA KOMPAS C u l t u u r e d u ca t i e

2 0 1 3 - 2 0 1 7

Inhoud Inhoud

2

6. De vaart erin 14

1. Inleiding 3

A. Beleid

15

2. Terugblik 4

B. Cultureel programma

16

3. Ontwikkelingen 5

C. Doorgaande leerlijnen

17

3.1 Landelijke ontwikkelingen cultuureducatie

5

Deskundigheidsbevordering

18

Rijksprogramma Cultuureducatie met kwaliteit

5

ad a] scholen: ICC’ers

18

Regeling prestatiebox primair onderwijs

5

ad b] scholen: teams/overige leerkrachten

19

3.2 Provinciale ontwikkelingen cultuureducatie

6

ad c] culturele instellingen: vakdocenten en

De kracht van cultuur: creatief verleden,

educatief medewerkers

heden en toekomst

6

Cultuur aan de basis

6

3.3 Lokale ontwikkelingen

7

KEPA onderzoek voorjaar 2012

8

20

7. Woorden- en begrippenlijst 21

Mate van verankering van cultuureducatie in Almelo 8 Stand van zaken bovenschoolse besturen

8

Stand van zaken directies en Interne cultuurcoördinatoren

8

4. Waarom cultuureducatie 10 4.1 Cultuureducatie in het onderwijs

10

4.2 Van educatie naar participatie

11

5. Missie, visie en doelstellingen van KEPA 12 5.1 Missie en visie

12

5.2 Doelstellingen

13

2


2 0 1 3 - 2 0 1 7

1. Inleiding Het Kunst Educatie Platform Almelo (KEPA) draagt sinds het

De wens voor dit document kwam niet alleen voort uit ‘twaalf

schooljaar 2001-2002 zorg voor de uitvoering van het cultuur-

jaar KEPA’ maar was ook een reactie op alle nieuwe landelijke,

educatiebeleid voor het primair onderwijs in de gemeente

provinciale en lokale ontwikkelingen die van belang zijn voor

Almelo. De nota ‘Da’s pas kunst’ (2000) was daarbij het uit-

en invloed hebben op cultuureducatie. In Hoofdstuk 3 worden

gangspunt, maar we waren tegelijkertijd voortdurend in be-

deze nieuwe ontwikkelingen op de rij gezet.

weging om aan te sluiten bij de ontwikkelingen binnen het onderwijs en cultuureducatie.

Om inzicht te krijgen in de manier waarop cultuureducatie

Het concrete en zichtbare resultaat is dat jaarlijks vrijwel alle

vorm krijgt op schoolniveau, heeft KEPA een externe organisatie

kinderen in onze gemeente kennis maken met kunst en cul-

opdracht gegeven om onderzoek te doen. Er is gesproken met

tuur. Ze worden verrast, verbazen zich over onverwachte kunst-

directeuren en icc’ers van basisscholen in Almelo. Ook is er met

uitingen, ontdekken onvermoede talenten bij zichzelf, leren

een drietal bovenschoolse bestuurders gesproken om inzicht te

dat je niet alles mooi hoeft te vinden, ervaren dat discipline en

krijgen in het belang dat bovenschools management hecht aan

doorzettingsvermogen nodig zijn, maar bovenal: ze genieten.

cultuureducatie.

Na twaalf jaar KEPA ontstond de behoefte aan een nieuw

Ondanks de bezuinigingen is cultuureducatie binnen de drie

richtinggevend document. Omdat in KEPA zowel de scholen,

bestuursniveaus rijk-provincie-gemeente, een belangrijk uit-

de culturele instellingen als de gemeente zijn vertegen-

gangspunt van het beleid. In Hoofdstuk 4 wordt uitgelegd

woordigd, is het mogelijk om de nieuwe koers Almelo-breed

waarom cultuureducatie zo belangrijk wordt gevonden dat

te laten ontstaan vanuit een gedeelde missie en visie. Echter,

hierin juist nu wordt geïnvesteerd.

meteen stond voor ons vast dat de wens van de scholen leidend moest zijn bij het bepalen van de nieuwe koers. In Hoofdstuk 2

Onze missie, visie en doelstellingen zijn verwoord in Hoofdstuk 5.

schetsen we in vogelvlucht 12 jaar KEPA en wordt beschreven

In Hoofdstuk 6 - de feitelijke kern van dit document- schetsen

welke stappen gezet zijn bij de totstandkoming van dit KEPA

we hoe we dit de komende jaren willen concretiseren.

KOMPAS, cultuureducatie 2013-2017.

3


2 0 1 3 - 2 0 1 7

2. Terugblik De gemeente Almelo (Almelo, Aadorp en Bornerbroek) heeft

We zijn steeds meegegroeid met (landelijke) ontwikkelingen.

een structureel cultuureducatiebeleid sinds eind 2000. De nota

Zo is voortdurend aansluiting gezocht bij het lokale culturele

‘Da’s pas kunst’ is vastgesteld door de gemeenteraad. Geko-

aanbod, werd de jaarlijkse KEPA-map vervangen door een

zen is voor het geven van prioriteit aan cultuureducatie voor

website en is er ingezet op scholing van leerkrachten via de

kinderen van 4 t/m 12 jaar.

opleiding Interne cultuurcoördinator om enkele voorbeelden te noemen.

Aan het begin van het schooljaar 2001-2002 is het Kunst Educatie Platform Almelo (KEPA) opgericht. Hierin zijn de scholen,

In het voorjaar van 2012 is door een extern bureau onder-

de culturele instellingen en de gemeente vertegenwoordigd.

zocht hoe de basisscholen in onze gemeente aankijken tegen

Sinds de oprichting is KEPA de belangrijkste partner van de ge-

cultuureducatie en tegen het KEPA-aanbod.

meente voor de concretisering en uitvoering van het cultuureducatiebeleid.

1

In de gemeente Almelo zijn 35 scholen waarvan er 33 hun cultuureducatie

vormgeven door betrokkenheid bij KEPA.

In relatief korte tijd was KEPA helemaal ingeburgerd en maakten vrijwel alle scholen1 gebruik van het cultuureducatie aanbod. Dat betekent dat vrijwel alle basisschoolleerlingen in Almelo jaarlijks structureel geconfronteerd worden met kunsten cultuuruitingen. Daarnaast krijgen sinds enkele jaren krijgen alle kinderen van groep 4 een wekelijkse muziekles die verzorgd wordt door een vakdocent van Kaliber Kunstenschool (de lessen Muziek-ABC).

4


2 0 1 3 - 2 0 1 7

3. Ontwikkelingen Cultuureducatie is volop in ontwikkeling. Landelijke, provinciale

culturele instellingen ondersteund worden bij het bereiken

en lokale overheden hechten belang aan cultuureducatie in

van de kerndoelen binnen het leergebied kunstzinnige oriën-

het onderwijs en stimuleren en financieren met diverse beleids

tatie. Via de lumpsum krijgen scholen van het Rijk een budget,

maatregelen en subsidies.

waarvan een deel naar eigen inzicht aan cultuureducatie besteed kan worden. Daarnaast krijgen gemeenten en provincies

Mensen krijgen met steeds meer èn met steeds snellere veran-

budget om scholen en culturele instellingen op lokaal niveau

deringen te maken. Het goed kunnen omgaan met deze ver-

te ondersteunen. Het Fonds voor Cultuurparticipatie is verant-

anderingen vergt veel creativiteit en is van groot belang om je

woordelijk voor de uitrol van dit programma.

te handhaven in de wereld van nu, maar ook zeker in die van over twintig jaar.

Bron: Ministerie OCW (2012) Bestuurlijk kader Cultuureducatie met

Het omgaan met (culturele) verschillen wordt ten gevolge van

kwaliteit.

internationalisering en migratie steeds belangrijker. De waarde van historische kennis als onderdeel van een gezamenlijke

Regeling prestatiebox primair onderwijs

identiteit wordt steeds meer onderkend.

Schoolbesturen krijgen naast de reguliere lumpsumbekostiging, ook een bedrag via de zogenoemde prestatiebox. Deze biedt

3.1

Landelijke ontwikkelingen cultuureducatie

schoolbesturen bestedingsvrijheid om de ambities uit het be-

Het kabinet is van mening dat cultureel bewustzijn in de eenen

stuursakkoord met de PO-raad te realiseren. Het gaat hier name-

twintigste eeuw een kerncompetentie is. Met het programma

lijk niet om een subsidie met een specifieke verantwoordingslast,

‘Cultuureducatie met kwaliteit’ wordt hierin geïnvesteerd door

maar om bijzondere bekostiging met bestedingsvrijheid.

middel van een landelijke samenhangende aanpak.

Het gaat om de budgetten voor taal en rekenen (€15,58 per leerling) en cultuureducatie (€10,90 per leerling). Over deze

Rijksprogramma Cultuureducatie met kwaliteit

budgetten hoeven scholen zich niet apart te verantwoorden.

Het kabinet wil kinderen en jongeren op het gebied van cultuur een stevig fundament bieden. In het programma ‘Cultuur

Bron: http://duo.nl/zakelijk/PO/bekostiging/prestatiebox_po.asp

educatie met kwaliteit’ is daarom verwoord dat scholen en 5


2 0 1 3 - 2 0 1 7

3. Ontwikkelingen 3.2

Provinciale ontwikkelingen cultuureducatie

In samenwerking met gemeenten en scholen wil de provincie

De provincie Overijssel ziet cultuur als een kerntaak en gaat uit

cultuureducatie- en cultuurparticipatieprogramma’s ontwikke-

van de gedachte dat cultuur en maatschappij met elkaar ver-

len, zodat alle inwoners van Overijssel kennis kunnen maken

bonden zijn. Cultuur versterkt de kwaliteit van (samen)leven

met cultuur en cultuur kunnen beleven in brede zin.

en sociale cohesie en stimuleert creativiteit en innovatie. Kunst, cultuur en erfgoed vertellen ons wie we zijn, verbinden


ons, stimuleren de lokale economie, laten ons vernieuwend

Cultuur aan de basis bestaat uit twee delen: ‘Cultuureducatie

denken en ondernemen en dragen bij aan een aantrekkelijke

met kwaliteit’ (match met het Rijksprogramma) en ‘Cultuur-

woon- en werkomgeving. Cultuur, kortom, bepaalt en vormt

educatie Overijssel’ (autonoom provinciaal programma). Beide

onze identiteit.

programma’s hangen nauw met elkaar samen en moeten elkaar

De hieruit voortvloeiende missie en doelstellingen zijn uitge-

versterken.

werkt in de cultuurnota ‘De kracht van cultuur: creatief verleden,

‘Om maximale resultaten te boeken met het programma

heden en toekomst (2013-2016)’.

‘Cultuureducatie met kwaliteit’ is het noodzakelijk in te blijven inzetten op randvoorwaarden. Met het deelprogramma

De kracht van cultuur: creatief verleden, heden en toekomst

‘Cultuureducatie Overijssel’ zetten we in op deskundigheids

In de cultuurnota gaat de provincie Overijssel in op verschillende

zoeken we samenwerking met gemeenten, scholen en instel

onderdelen van cultuur. Behoud en duurzame ontwikkeling

lingen. Zo maken we zorgvuldig af waar we in 2009 aan zijn

van het cultureel erfgoed om zo de identiteit en eigenheid van

begonnen, namelijk de verankering van cultuureducatie bij

Overijssel zichtbaar en beleefbaar te maken, vormen de basis

gemeenten.

bevordering, advies en (voortzetting van de) netwerken. Hierin

van het provinciale beleid. Ten aanzien van cultuureducatie is de nota gericht op ‘kennis-

Iedere gemeente kan en mag meedoen aan het cultuureduca

maken en leren doen’, onder de noemer ‘Cultuur aan de basis’.

tieprogramma Cultuur aan de basis, op voorwaarde dat zij hun

Het deel dat gericht is op participatie, ‘Cultuur in de vrije tijd’,

eigen bijdrage aan cultuureducatie tot en met schooljaar 2016-

is gericht op ‘meedoen en ontwikkelen’.

2017 in standhouden (voortzetting van huidige afspraken). 6


2 0 1 3 - 2 0 1 7

3. Ontwikkelingen We vragen gemeenten tevens om een duurzame samenwer

3.3

king aan te gaan met schoolbesturen, om ook het onderwijs

Cultuureducatie als beleidsterrein sluit goed aan bij het

een duidelijke rol en een verantwoordelijkheid te geven. Na

gemeentelijk beleid van Almelo, met name bij de programma’s

2016 is de basis op orde en is de provinciale regierol afgerond.’

‘Eigen kracht en participatie’ en ‘Aantrekkelijke stad’ en maakt

In de uitvoeringsnota van de provincie wordt subsidie aan

deel uit van de ‘Sociale Agenda 2020’, waarin sociale stijging

gemeenten beschikbaar gesteld voor cultuureducatieve activi-

als vertrekpunt wordt genomen.

teiten voor het primair onderwijs:

Cultuureducatie past bij de maatschappelijke opdrachten ‘Ver-

a. een aanbod van cultuureducatieve activiteiten voor het

sterken van menselijk kapitaal door in te zetten op talentont-

primair onderwijs;

Lokale ontwikkelingen

wikkeling’ en ‘Vergroten van de maatschappelijke participatie’.

b. activiteiten gericht op de ontwikkeling, de verdieping en

Aanknopingspunten vinden we in de stijgingsroute ‘Leren’,

de vernieuwing van doorgaande leerlijnen cultuureducatie;

maar met name in de stijgingsroute ‘Vrije tijd’ die als eerste

c. activiteiten die bijdragen aan de vakinhoudelijke deskun-

doelstelling heeft ‘het vergroten van de maatschappelijke par-

digheid van leerkrachten inclusief vakdocenten en educa-

ticipatie’. Een van de concretiseringen luidt ‘Het samen en in

tief medewerkers op het gebied van cultuureducatie;

nauw overleg met scholen en aanbieders van kunsteducatie

d. activiteiten gericht op het versterken van de meerjarige

jaarlijks ontwikkelen van een programma voor binnenschoolse

samenwerking van de school met de lokale culturele omge-

cultuureducatie in het primair onderwijs.’

ving ten behoeve van de kunstzinnige en culturele ontwik-

Hiermee bereiken we de kinderen in een leeftijdsfase waarin

keling van leerlingen.

zij beschikken over een natuurlijke ontvankelijkheid en interesse, leergierig zijn en open staan voor nieuwe indrukken. Via

Bronnen:

de cultuureducatie dragen we bovendien bij aan de creativi-

-

Uitvoeringsbesluit Subsidie Overijssel (2011).

teitsontwikkeling van kinderen. Creativiteit wordt in onze snel

§ 4.16 Cultuur aan de basis

veranderende samenleving steeds belangrijker om je slagvaar-

-

Cultuurnota 2013-2016 Provincie Overijssel (2012).

dig door het leven te navigeren.

De kracht van cultuur: creatief verleden, heden en toekomst. Bron: Gemeente Almelo (2012). Sociale Agenda Almelo 2020 . Strategische visie op het sociale domein.

7


2 0 1 3 - 2 0 1 7

3. Ontwikkelingen KEPA onderzoek voorjaar 2012

Bron: Lefers, T. en A. Tijs (2012) Verankering van cultuureducatie in

In 2012 heeft Kunst en Cultuur Overijssel (KCO) namens KEPA

gemeentelijk beleid in Oost-Nederland. Edu-art/KCO. Arnhem/Zwolle.

een onderzoek gedaan onder ICC-ers, Kuco’s, directeuren en bovenschools managers. KEPA wilde met dit onderzoek de

Stand van zaken bovenschoolse besturen

stand van zaken en de wensen en behoeften op het gebied

Op bestuurlijk niveau worden de kaders vastgesteld en de grote

van cultuureducatie in kaart krijgen. Tegelijkertijd heeft de

lijnen uitgezet in een strategisch beleidsplan. De invulling (van

gemeente deelgenomen aan het onderzoek ‘Verankering van

het onderwijsprogramma maar ook van de organisatie) wordt

cultuureducatie in gemeentelijk beleid in Oost-Nederland’.

bepaald op schoolniveau. Scholen stellen autonoom binnen de gestelde kaders hun beleid vast. Zo ook het cultuureducatie

Bron: Kanter, M de (2012) Beleidsplan KEPA Input. Samenvatting eind-

beleid. Alle besturen hechten belang aan cultuureducatie maar

rapport resultaten onderzoek. KCO Zwolle, (Bijlage opvraagbaar).

erkennen tegelijkertijd de ondergeschoven positie ervan. In de rijksregeling Cultuureducatie met kwaliteit is een van de

Mate van verankering van cultuureducatie in Almelo

speerpunten dat schoolbesturen cultuureducatie opnemen in

Het voormalig Kunst & Cultuur Overijssel (KCO) heeft een ver-

het strategisch meerjarenplan.

ankeringsmaat ontwikkeld waarmee de mate van verankering van cultuureducatie in het beleid van gemeenten inzichtelijk

Stand van zaken directies en Interne cultuurcoördinatoren

kan worden gemaakt. Onderzocht is in hoeverre dat is geborgd

Uit het onderzoek van KCO blijkt dat alle ICC’ers, maar ook de

en waar nog verbeterslagen gemaakt kunnen worden. Hier-

meeste schooldirecteuren, cultuureducatie belangrijk vinden.

op zijn 41 gemeenten in Oost-Nederland onderzocht. In het

Kennismaking met kunst en cultuur wordt als basisdoel gezien

eindrapport staat Almelo op de vijfde plaats van gemeenten

voor cultuureducatie op school, soms aangevuld met talent

die cultuureducatie het best verankerd hebben.

ontplooiing.

Als verbeterpunten werden genoemd ‘anticipatie’, ‘draagvlak’

De budgetten voor cultuureducatie in het onderwijs zijn be-

en ‘actuele ontwikkelingen’. Er is aandacht voor deze punten

perkt. In Almelo besteden bijna alle scholen tenminste € 5,00

in KEPA Kompas.

per leerling aan het KEPA programma.

8


2 0 1 3 - 2 0 1 7

3.Ontwikkelingen Een klein deel van de scholen besteedt ook de rest van de

Directies staan positief tegenover bijscholing van leerkrachten

€ 10,90 (zie regeling prestatiebox, pag. 4) aan cultuureducatie.

op het gebied van cultuureducatie, maar zijn genoodzaakt

Een enkele school reserveert daarnaast extra cultuureducatie-

nut, investering, etc. scherp tegen elkaar af te wegen. Scholen

budget uit de lumpsum, maar in de meeste gevallen ontbreekt

zijn (zeer) tevreden over het KEPA-aanbod, de Almelose cul-

het de scholen aan financiële ruimte.

tuureducatiestructuur en de inzet van de gemeente.

Als verbeterpunten kwamen naar voren: • Het ontbreken van doorlopende leerlijnen terwijl de meerwaarde hiervan wel wordt erkend. • Er is behoefte aan meer samenhang, nu staan veel activiteiten vaak op zichzelf. • Het integraal inzetten van cultuureducatie wordt door alle scholen als waardevol beschouwd, maar wordt in de praktijk slechts op een enkele school gerealiseerd. • De meeste scholen hebben moeite met het formuleren van duidelijke vragen op het gebied van cultuureducatie, waardoor een aanpak vanuit vraagsturing nog geen realiteit is. Cultuureducatie heeft in het onderwijs een ondergeschoven positie o.a. door gebrek aan tijd, kennis en vaardigheden bij leerkrachten. De ABC-vakdocenten worden mede daarom erg gewaardeerd, handvatten voor leerkrachten zijn zeer gewenst.

9


2 0 1 3 - 2 0 1 7

4. Waarom cultuureducatie Cultuur is een wezenlijk onderdeel van je ontwikkeling tot

Door cultuureducatie te verankeren in ons onderwijs wordt het

modern burger en daarom een verantwoordelijkheid van zo-

creatieve vermogen van leerlingen sterker ontwikkeld. Creati-

wel overheid als het onderwijs.

viteit is van groot belang voor onze kenniseconomie 2.

Ervaringen met kunst en cultuur dragen bij aan de persoonlijke ontwikkeling van kinderen en leveren mogelijkheden voor

Bron: http://www.cultuuropschool.nl/info/waarom-cultuureducatie

maatschappelijke deelname aan en in onze samenleving. Het gaat daarbij niet alleen om het kind als (toekomstige) actieve

Als er iets is dat kinderen in de 21e eeuw moeten ontwikke-

of receptieve cultuurdeelnemer, maar ook -of misschien zelfs

len om te kunnen navigeren in een veranderlijke en complexe

veel meer- als creatieve werker op de arbeidsmarkt van morgen.

wereld, dan is het creativiteit. De arbeidsmarkt vraagt in toenemende mate om flexibiliteit en creativiteit. Creativiteit die

4.1

Cultuureducatie in het onderwijs

toepasbaar is in alle leerprocessen, dus niet alleen op het ge-

Dé plek die heel geschikt is om zoveel mogelijk kinderen in

bied van kunst en cultuur. Kinderen moeten uitdagende vragen

aanraking te brengen met cultuur is het onderwijs. Daar zijn

leren stellen, verbanden leren leggen en patronen doorzien,

alle kinderen en jongeren verzameld en krijgen ze, ongeacht

verbeeldingskracht ontwikkelen. Cultuureducatie is bij uitstek

achtergrond of sociale situatie, de kans om kennis te maken

geschikt om een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van

met kunst en cultuur, hun talenten te ontdekken en op te

deze competenties.

groeien tot volwaardig burger.

4.2

Van educatie naar participatie

Cultuuroverdracht is van groot belang voor ieders betrokken-

Participatie gaat over het meedoen aan de samenleving. Cul-

heid bij de samenleving. Wie kennisneemt van kunst, erfgoed

tuureducatie is een middel om de maatschappelijke deelname

en media, en daar bewust en actief mee bezig is, doet mee aan

en gemeenschapsvorming te bevorderen. In toneelclubs, koren,

de samenleving en ontwikkelt begrip voor andere normen,

blaasorkesten en leesclubs ontmoeten mensen elkaar. Ze leven

waarden en culturen. Cultuureducatie stimuleert kinderen

hun passie uit en maken zichzelf én anderen daar blij mee.

om andere ‘talen te spreken’, waardoor onvermoede talenten boven kunnen komen: leerlingen met een taalachterstand blijken bijvoorbeeld een groot muziektalent te zijn.

2

In een filmpje op de genoemde website legt wetenschapsjournalist

Mark Mieras uit waarom kunst broodnodig is voor het kinderbrein.

10


2 0 1 3 - 2 0 1 7

4. Waarom cultuureducatie Culturele instellingen gaan steeds vaker verbindingen aan met onderwijs, buurt- en wijkwerk, jeugdwelzijnsorganisaties, jeugdhulpverlening en sportclubs. Samen creëren ze bijvoorbeeld zinvolle vrijetijdsbesteding en ontwikkelen ze community arts projecten in de wijk. Uit onderzoek blijkt dat dankzij community arts nieuwe vriendschappen en contacten ontstaan. Ook worden mensen zich bewust van hun eigen woonomgeving en hebben zij een positievere waardering voor hun eigen omgeving. Broek, A van den (2010). Faq’s over kunstbeoefening in de vrije tijd (Pg 88 t/m 95). Sociaal Cultureel Plan Bureau Den Haag. Eerste deel van een drieluik over kunstbeoefening in de vrije tijd.

Trienekens, S (2004) Respect! Urban Culture, Community Arts en Sociale Cohesie. Voor SKVR Rotterdam.

11


2 0 1 3 - 2 0 1 7

5. Missie, visie en doelstellingen van KEPA We hebben met het KEPA-bestuur uitgebreid stilgestaan bij

De scholen kunnen en hoeven dat niet alleen te doen. We

onze missie, visie en doelstellingen.

beschikken in Almelo over een goede culturele infrastructuur,

We willen geen loze kreten opschrijven omdat het verwoorden

die de scholen op een professionele manier kan ondersteunen.

van een missie en visie ‘nu eenmaal hoort in een document als

Een belangrijke factor waar rekening mee moet worden

dit’. Nee, we willen dat het ons écht iets zegt zodat we daar-

gehouden zijn de landelijke kerndoelen voor het primair

mee de komende jaren een leidraad hebben.

onderwijs. Deze geven de wettelijke kaders voor de kern van de

Het dwong ons om terug te gaan naar de essentie: waar gaan

onderwijsinhoud. Ze laten op hoofdlijnen zien wat belangrijk

we voor en waar staan we voor. Voor wie doen we het eigen-

wordt gevonden om kinderen mee te geven. De kerndoelen

lijk? Wat vinden we belangrijk? Aan welke eisen moeten we vol-

zijn niet heel precies omschreven. Daardoor krijgen de scholen

doen? Wat is inhoudelijk, financieel en qua workload haalbaar?

de mogelijkheid om zelf invulling te geven aan de inhoud van hun onderwijs.

5.1

Missie en visie

In onze missie willen we kort en krachtig tot uitdrukking bren-

Bron: http://tule.slo.nl/index.html

gen waar de cultuureducatie in Almelo werkelijk om draait: de kinderen. We hebben dat als volgt verwoord:

Dat leidt tot de volgende visie: Kepa wil een bijdrage leveren aan de verankering van cultuur-

Kepa bevordert dat kinderen in de leeftijd van 4 t/m 12 jaar

educatie in het primair onderwijs én bij de culturele instellingen,

zich open stellen voor kunst en cultuur en stimuleert daarmee

waarbij aansluiting wordt gezocht bij de landelijke kerndoelen.

het cultureel (zelf)bewustzijn. Deze missie kunnen we het beste verwezenlijken via de binnenschoolse cultuureducatie, want alle kinderen gaan naar school. Daardoor bereiken we ook kinderen waarvoor participeren aan kunst & cultuur om sociale- of financiële redenen geen vanzelfsprekende zaak is. 12


2 0 1 3 - 2 0 1 7

5. Missie, visie en doelstellingen van KEPA 5.2 Doelstellingen Omdat onze missie de kinderen betreft, richten onze doelstellingen zich ook rechtstreeks op hen. 1. het continueren van een basisprogramma cultuuractiviteiten dat aansluit bij de landelijke kerndoelen, waarbij we alle kinderen van de deelnemende scholen, van hun vierde tot en met hun twaalfde jaar, een brede algemene culturele bagage geven; 2. het aanbieden van een verdiepingsprogramma om het cultureel zelfbewustzijn van kinderen verder te ontwikkelen, waarbij keuzes gemaakt worden op grond van onderwijsvisie. Om deze doelstellingen te realiseren is het nodig dat de partners van KEPA (gemeente, scholen, culturele instellingen), op basis hiervan binnen hun eigen organisatie(s) cultuureducatiebeleid formuleren en implementeren, zodat de cultuureducatie Almelo-breed wordt verankerd. In hoofdstuk 6 worden deze doelen geconcretiseerd. De concretiseringen zijn ‘smart’ geformuleerd en dus meetbaar.

13


2 0 1 3 - 2 0 1 7

6. De vaart erin Aan het eind van het schooljaar 2016-2017 willen we onze

A. Beleid

doelstellingen gerealiseerd hebben.

B. Cultureel programma

Daarbij is het belangrijk om steeds voor ogen te houden dat

C. Doorgaande leerlijnen

het de basisschoolleerlingen uit onze gemeente zijn, waar we

D. Deskundigheidsbevordering

het voor doen. Hieruit volgt dat de scholen de belangrijkste

actor zijn.

- ICC-leerkrachten

De doelstellingen strekken zich nadrukkelijk ook uit naar de

culturele instellingen. Om cultuureducatie inhoudelijk te ver-

• betreffende scholen, namelijk - Teams/overige leerkrachten

• betreffende culturele instellingen

binden met de onderwijsprogramma’s is samenwerking en afstemming nodig.

In het volgende schema zijn de acties geconcretiseerd. Deze

De derde actor is de gemeente. Die heeft geen inhoudelijke,

zijn per rubriek genummerd.

maar een regisserende rol. De gemeente legt de verbinding tussen de landelijke, provinciale en lokale uitgangspunten en

Dit schema zal de komende vier jaar onze koers gaan bepalen.

heeft aandacht voor de randvoorwaarden (subsidierelatie met de provincie, prestatieafspraken met de culturele instellingen). We willen de vaart erin houden door concrete acties te formuleren, waarbij de drie actoren afzonderlijk en KEPA als platform verschillende verantwoordelijkheden hebben. De acties zijn gegroepeerd in vier rubrieken die een directe relatie hebben met de doelstellingen (zie hoofdstuk 5):

14


2 0 1 3 - 2 0 1 7

A. Beleid concrete punten

basis programma

verdiepings programma

1. Jaarplannen KEPA

x

2. Bijstellen en zo nodig aanscherpen beleid

gemeente

KEPA

wanneer

x

kartrekker

meedenken, feedback, betrekken onderwijsveld

najaar - 2013 juni - 2014 2015 2016

x

x

kartrekker

jaarlijkse evaluatie

juni - 2014 2015 2016

3. Een actieve rol van KEPA om de wensen en behoeften van de scholen te vertalen naar een concreet plan van aanpak

x

x

coördinatie/taakverdeling; gespreksformat ontwikkelen (T=jan. 2014]; vertalen van de uitkomsten door opname in cultureel programma [B1 en B2] e/o jaarplan KEPA [A1]

2013 2014 2015

4. Opnemen van een visie en een beleid op cultuureducatie in het schoolplan

x

x

als team komen tot een gezamenlijk gedragen visie op cultuureducatie, vaststellen wat dat betekent voor de selectie van cultuureducatieactiviteiten [T=50%]; ICC’er heeft (ook) inhoudelijke rol en wordt hiervoor gefaciliteerd [D1]; cultuureducatie opnemen in de begroting [D1];

activiteitenprogramma toetsen aan visie/beleid en zo nodig aanpassen [T=jaarlijks]; inspelen op schoolprofielen (vraagsturing) [T=5 scholen]

een hulpmiddel / format ontwikkelen waarin scholen het eigen cultuureducatiebeleid gemakkelijk kunnen beschrijven [begin 2014]; het vaste en vrije aanbod ombuigen naar een basisprofiel (voor alle scholen, beperkte keus) en een verdiepingsprofiel (ruimte voor eigen keuzes, mogelijkheden om aanbod aan te passen aan de vraag) [realiseren in cult. programma ’14-‘15]

2014 2015 2016

5. Concretisering van het cultuureducatiebeleid in het onderwijsprogramma

x

x

wat betekent de schoolvisie voor het dagelijks handelen van de leerkrachten; ICC’er inzetten als kartrekker [D1] [T=40% van de ICC’ers heeft kartrekkersrol]

desgevraagd ondersteunen

praktische workshop/studiemiddag voor teams in aanbod. Ontwikkeling i.o. met ICC’ers (T=pilot voorjaar 2014, daarna opname in regulier programma)

2014 2015 2016 2017

6. Cultuureducatie een vanzelfsprekend deel laten uitmaken van het dagelijks handelen in de klas

x

x

agenderen in teamoverleg; kern- en tuledoelen als onderlegger gebruiken; faciliteren scholingsbehoefte [T=30% scholen aandacht op teamniveau]

bewust zijn van verbanden met leerdomeinen, kern- en tule-doelen [zie C4]

onderzoeken via gesprekken [A3] en evaluatieformulier hoe leerkrachten dit realiseren; evaluatieformulier kepaactiviteiten hierop aanpassen [zomer 2014]; succesfactoren in beeld brengen en meenemen

2014 2015 2016 2017

7. Verankering van de cultuureducatie

x

x

scholen committeren zich aan het meerjarenplan van KEPA [T=90% huidige kepa-scholen]; schoolbesturen tekenen een intentieverklaring;

8. Evaluatie KEPA Kompas

scholen

cultureleinstellingen

culturele instellingen voeren gesprekken met individuele scholen [T=per jaar 1/3 deel]

scholen werken mee aan stand-vanzaken-onderzoek (T=80%)

in prestatieovereenkomst opnemen dat instellingen inspelen op de vraag en duurzame samenwerking tussen individuele scholen met de cultuurinstellingen; bewaken dat de instellingen binnen reële kaders de prestatie kunnen leveren [A2]

intentieverklaring met schoolbesturen afsluiten

mei 2014

Stand-van-zaken-onderzoek en vergelijken met de nulmeting (zie hfdst. 3.3)

2017

15


2 0 1 3 - 2 0 1 7

B. Cultureel programma concrete punten

basis programma

1. Jaarlijks een cultureel basisprogramma samenstellen waardoor elk kind tenminste een maal per jaar deelneemt aan een cultuureducatie activiteit en waarbij elk kind na acht jaar in aanraking is gekomen met alle cultuurdisciplines en culturele locaties in Almelo

x

2. Een bewuste keuze maken voor een cultureel verdiepingsprogramma;


scholen

culturele instellingen

gemeente

KEPA

wanneer

door ICC’ers participeren in de selectie: - via de netwerkbijeenkomsten - door bezoeken presentatiedagen - door deel te nemen aan de selectiegroep Overijssel [A4]

programma samenstellen en op website plaatsen (T=jaarlijks]; participeren in de netwerkbijeenkomsten, o.a. over de inhoud van het culturele programma; uitzoeken waar scholen behoefte aan hebben [A3]

faciliteren website

bewaken dat het aanbod aansluit bij - de behoefte van het onderwijs - de kerndoelen; - culturele kwaliteit heeft [A2]

voorjr. 2014 2015 2016

x

op basis van het schoolplan wel/ geen verdiepingsprogramma kiezen [T= 90%]; indien wel dan keuze inhoud verdiepingspr. baseren onderwijsvisie; [T=30% van de scholen met verdiepingsprogramma]

programma samenstellen en nieuwe activiteiten ontwikkelen in samenspraak met het onderwijsveld T=afstemming tenminste 1x per jaar] - waar relevant verbinden met basis programma; - koppelen aan Tuledoelen [T=hele verdiepingspr.] - vakoverstijgende mogelijkheden zichtbaar maken [T=hele verdiepingspr.] - vakoverstijgende mogelijkheden concretiseren [T= 30% van het verdiepingspr. bevat uitgewerkt materiaal]

faciliteren website; regie op gefaseerde aanpak, niet alles in een keer willen realiseren

bewaken dat het aanbod - uitdagend is - verbindingen legt met kern- en Tuledoelen, - vakoverstijgende mogelijkheden heeft; - bewaken dat het aanbod culturele kwaliteit heeft [A2]

voorjr 2014 2015 2016

3. In de KEPA-programma’s helder maken welke kerndoelen en leerdomeinen van toepassing zijn op het activiteitenprogramma, met als doel dat activiteiten voor cultuureducatie in de scholen een onderdeel van het geheel gaan vormen in plaats van op zichzelf staande activiteiten

x

x

scholen maken voor zichzelf inzichtelijk wat de relatie is tussen het basisprogramma waarop is ingeschreven en de leerdomeinen en kerndoelen [T=30%]; scholen die kiezen voor het verdiepingsprogramma betrekken hierin bewust kerndoelen, Tuledoelen en vakoverstijgende mogelijkheden [T=50% van de scholen met verdiepingsprogramma]

in kaart brengen van kerndoelen en leerdomeinen in huidige aanbod [T=100%]; nieuw aanbod ontwikkelen dat meerdere kerndoelen e/o leerdomeinen bedient, tenzij bij een bepaald onderdeel een bewuste keus wordt gemaakt voor l’art pour l’art;

zichtbaar maken via de KEPA-website; bewaken dat er een evenwichtig aanbod komt met aandacht voor alle leerdomeinen; [A2] desgewenst training voor de culturele instellingen organiseren;

2014 2015 2016

4. Monitoren en evalueren van de cultuureducatie activiteiten

x

x

invullen online kepa-evaluatie formulier na deelname aan onderdeel activiteitenprogramma [T=65%]; jaarlijkse inhoudelijke team evaluatie cultuureducatie [T=35%]

resultaten online evaluatieformulieren vertalen in activiteitenprogramma [T=2014,2015, 2016];

resultaten online evaluatieformulieren vertalen in activiteitenprogramma [T=2014,2015, 2016]; scholen ondersteunen door formuleren mogelijke kwaliteitsindicatoren t.b.v. teamevaluatie [T=realisatie 2015] online evaluatieformulier aanpassen als kerndoelen en leerlijnen in het activiteitenprogramma zijn geïntegreerd [T= 2016]

2015 2016 2017

16


2 0 1 3 - 2 0 1 7

C. Doorgaande leerlijnen concrete punten

basisprogramma

verdiepingsprogramma

scholen


1. De ABC-lessen opnemen in een doorgaande leerlijn van het onderwijsprogramma van de school

x

de leerkrachten groep 4 pakken een actieve rol bij de ABC-lessen, leerkracht en vakdocent hebben op gezette tijden overleg [T= 50%]; de ABC-lessen worden verbonden met het onderwijsprogramma van groep 4 en van de hele school (leerlijn) [T=10%]; de leerkrachten zijn op de hoogte [T=90%] van het Jeugdfonds en verwijzen enthousiaste e/o talentvolle kinderen uit minder draagkrachtige gezinnen door

signaleren van talentvolle leerlingen is onderdeel van het overleg tussen leerkracht en vakdocent [T=100%]; kaliber ontwikkelt een leerlijn die aansluit op de ABC-lessen [T= pilot 2015]

2. Zorgen voor leerlijnen m.b.t. de culturele omgeving (wijk/stad/regio) Bijv. Galerie Groenenveld voor Windmolenbroek en Ossenkoppelerhoek of kunstwerken in de Schelfhorst als De Stenen Cirkel

x

aansluiting zoeken bij de onderwijsvisie [T= 2 scholen]

ontwikkelen van programma op basis van wensen van scholen

gemeente

afstemmen op beleid stadsdelen

KEPA

wanneer

informatie over het Jeugdfonds opnemen op de website [T= realisatie 2013];

2013 2015 2016

(externe) ondersteuning bij de ontwikkeling van lesmateriaal; anticiperen op pilots CmK [T= 2e tranche 2014];

2014 2015

3. Ontwikkelen doorgaande leerlijnen voor alle cultuurdisciplines

x

x

leerkrachten/ICC’ers geven de instellingen input bij het ontwikkelen van doorgaande leerlijnen [A3];

ontwikkelen doorgaande leerlijnen [T= 1e helft 2015]

workshop/studiemiddag doorgaande leerlijnen voor onderwijs en in-stellingen [T= realisatie begin 2014]

2014 2015

4. KEPA onderzoekt methodegebruik (taal, rekenen, wereldoriëntatie, cultuureducatie) van scholen

x

x

leerkrachten leggen een verbinding tussen cultuureducatie en het eigen onderwijsprogramma [T= 20%]

de programmering beter aan laten sluiten bij de onderwijsinhoud; voor vakoverstijgende mogelijkheden verwijzen naar veel gebruikte methodes [T= 2016 hele verdiepingsprogramma hierop screenen]

in kaart brengen welke methodes gebruikt worden in het onderwijs [T= 2015]; workshop/studiemiddag lesmethodes koppelen aan cultuureducatie [T= eind 2015];

2015 2016

x

klassikaal aandacht besteden aan wijk- of stedelijke activiteiten [T= 50%]

op de website de rubriek cultuur om de hoek uit-bouwen [T= 2016]

2014 2015 2016

x

landelijke ontwikkeling afwachten

5. Kinderen informeren over buitenschoolse cultuureducatie 6. Volgen en meten van leeropbrengsten

x

landelijke ontwikkeling afwachten

landelijke ontwikkeling volgen en inbrengen in KEPA

landelijke ontwikkelingen afwachten en oppakken wanneer er tools zijn ontwikkeld voor het meten van leeropbrengsten [A2]

17


2 0 1 3 - 2 0 1 7

Deskundigheidsbevordering a] scholen: ICC’ers b] scholen: teams/overige leerkrachten c] culturele instellingen: vakdocenten en educatief medewerkers ad a] scholen: ICC’ers concrete punten

basisprogramma

1. Scholen zorgen er structureel voor om op zijn minst één gecertificeerde ICC’er in het team hebben.

verdiepingsprogramma

scholen


gemeente

KEPA

wanneer

x

in cultuurbeleid school opnemen dat er tenminste één gecertificeerde ICC’er deel uitmaakt van het team [T= 65%]; afspraken vastleggen met ICC’er m.b.t. uren/ normjaartaak, taken, verantwoordelijkheden, budget, actueel houden competenties (deelname ICC-netwerk, studiebijeenkomsten e.d.) [A4]; mogelijkheid tot volgen van een ICC opleiding opnemen in scholingsplan [T= 65%]; streven naar 2 icc’ers per school zodat uitval altijd opgevangen wordt [T= 10%]

bij schoolcontacten aandacht vestigen op wenselijkheid gecertificeerde ICC’er [A3]

opleiding interessant maken door een deel van de opleidingskosten te subsidiëren [T= 1x voor elke geïnteresseerde school, ’13-‘14 max. 4, daarna max. 10 p.j.]

gebruik maken van landelijk ICC trainingsaanbod; inspiratiedocument maken t.b.v. directies scholen m.b.t. beleid en afspraken ICC’ers [T= 2014];

2013 t/m sch.jr. ’16-‘17

2. In stand houden van een lokaal ICCnetwerk

x

x

ICC’ers zijn actief betrokken bij het lokale ICCnetwerk (inspiratie, uitwisseling ervaringen, meedenken over verbindingen cultuureducatie aan onderwijsaanbod) [T= 30%];

leveren van inhoudelijke bijdragen aan bijeenkomsten ICC-netwerk [T= 100%];

subsidiëren projectleider ICC-netwerk; subsidiëren gastsprekers [T= tenminste 3]

ICC netwerkbijeenkomsten organiseren [T= tenminste 2 p.j.]; lokale ICC-netwerk toegankelijk houden voor niet-gecertificeerde cultuurcoördinatoren; ICC’ers actief informeren over bredere ontwikkelingsmogelijkheden op het terrein van cultuureducatie [T= info op website 2016]

2013 t/m 2016

3. Deskundigheidsbevordering op het gebied van scouten en beoordelen onderdelen activiteiten-programma

x

x

bezoeken presentatiedagen door combi’s van ICC’ers en medewerkers kunstinstelling/kepa [T= 3x 2 ICC’ers]

presentatiedagen afstemmen via kepa i.v.m. vorming combi’s [T= 100%]

vergoeden reis- en verblijfkosten ICC’ers [A1]

presentatiedagen agenderen en input leerkrachten meenemen in selectie activiteitenprogramma [A2]; kijkwijzer beschikbaar stellen [T= 2013]; studiebijeenkomst of korte training [T=2015]

voor ’14-‘15 ’15-‘16 ’16-‘17

x

opnemen in het na- en bijscholingsplan [A4]; faciliteren ICC’er door vervangen/vrij roosteren [D1]

opnemen in na- en bijscholingsplan vakdocenten [T= 100%]

kosten voor scholen deels vergoeden [A1];

aankondigingen via de website en het ICC-netwerk

2014 2015 2016 2017

4. Stimuleren bezoeken van relevante conferenties (Cultuur in de Spiegel, Cultuur in Zicht e.d.)

18


2 0 1 3 - 2 0 1 7

ad b] scholen: teams/overige leerkrachten concrete punten

basis programma


scholen


gemeente

KEPA

wanneer

5. In kaart brengen scholingsbehoeften teams

x

x

scholingsbehoefte meenemen in cultuureducatiebeleid (mogelijkheden o.a. doorgaande leerlijnen, koppelen methodes aan activiteitenprogramma, creëren rijke leeromgeving in relatie met activiteitenprogramma) [A4]; scholingsbehoeften team inbrengen in ICCnetwerk voor combineren vergelijkbare wensen [D1]

uitgaan van het beleid van de scholen/aansluiten bij het schoolprofiel; teamtrainingen op maat; [A3, A5]

indien relevant verbanden leggen met onderwijsbeleid

in kaart brengen van de wensen [T=voorjaar 2015]; agenderen in ICC-netwerk [T= tenminste 1x p.j.], indien relevant bij teamoverstijgende wensen organiseren van workshops, studiebijeenkomsten e.d.; teamtrainingen op maat opnemen in het jaarlijkse programma bij ‘aanbod voor leerkrachten’ [T=2014]

2014 2015

x

de cultuureducatie-activiteiten zien als een structureel onderdeel van het onderwijs, de activiteiten staan niet op zichzelf [C1, C3, C4]

actieve rol vakdocent bij aanreiken concrete suggesties voor verbinding van culturele activiteiten met onderwijsprogramma [C1, C3, C4]

training aanbieden voor leerkrachten groep 4 om de ABC-lessen te verbinden met het onderwijsprogramma (ontwikkelen 2014, aanbieden 2015) [T=50%]

2014 2015

6. Concrete koppelingen maken tussen leerkracht en vakdocent: elkaar inspireren en van elkaar leren

19


2 0 1 3 - 2 0 1 7

c] culturele instellingen: vakdocenten en educatief medewerkers concrete punten

basis programma


7. Onderdelen voor het activiteitenprogramma ontwikkelen waarin voorzien wordt in doorgaande leerlijnen gebaseerd op de Tuledoelen, vakoverstijgende mogelijkheden o.a. door verbindingen met onderwijsmethodes, creëren rijke leeromgeving.

x

8. Concrete koppelingen maken tussen leerkracht en vakdocent bij de inzet van vakdocenten, zodat zij van elkaar leren en elkaar inspireren

x

scholen

leerkracht ondersteunt vakdocent bij leggen verbinding met het onderwijsprogramma [C1]


gemeente

KEPA

wanneer

trainingen voor vakdocenten en educatief medewerkers opnemen in na- en bijscholingsplan [T=2015] zorgen dat vakdocenten die binnenschoolse activiteiten verzorgen op de hoogte zijn van de uitgangspunten van het onderwijs [T=90%];

in de prestatieovereenkomsten opnemen dat de kunstinstellingen met hun binnenschoolse activiteiten aansluiten bij de uitgangspunten van het onderwijs [T= in overeenkomsten voor 2015]

bij selectie activiteiten aandacht voor verbinding met onderwijs [B2]

2015 2016 2017

de cultuureducatie-activiteiten zien als een structureel onderdeel van het onderwijs, de activiteiten staan niet op zichzelf [C1, C3, C4]

2014 2015

20


7. Woorden- en begrippenlijst

2 0 1 3 - 2 0 1 7

Binnenschoolse cultuureducatie

Cultuureducatie die plaatsvindt onder schooltijd. Bijv. met de groep + leerkracht naar Theater Hof 88 op woensdagmorgen is binnenschoolse cultuureducatie.

Buitenschoolse cultuureducatie

Cultuureducatie die plaatsvindt buiten de reguliere schooltijden. Het betreft activiteiten in de vrije tijd (‘op’ muziekles zijn) maar ook in het kader van de verlengde schooldag.


Uitvoeringsnota cultuureducatie van de Provincie Overijssel (t/m schooljaar 2016-2017).

Cultuur in de Spiegel

Een meerjarig onderzoek naar een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs van de Rijksuniversiteit Groningen en SLO in samenwerking met 14 scholen primair en voortgezet onderwijs. De ambitie is docenten en scholen een theoretisch kader te geven waarbinnen zij een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs kunnen ontwikkelen die aansluit bij hun eigen schoolvisie en is afgestemd op hun leerlingen, om vanuit dit kader cultuuronderwijs te onderbouwen en te ontwerpen.

Cultuureducatie met Kwaliteit

Rijksregeling met als doel het borgen van de kwaliteit van cultuureducatie door middel van een landelijk samenhangende aanpak.

ICC’er

Intern Cultuurcoördinator. Dit is een leerkracht of directeur in het primair onderwijs die de centrale specialist is binnen het team op het gebied van cultuureducatie.

KCO

Kunst en Cultuur Overijssel (eind 2012 opgeheven). Fungeerde als adviesbureau voor kunst en cultuur, waaronder cultuureducatie, voor de provincie Overijssel.

KEPA

Kunst Educatie Platform Almelo. Samenwerking tussen gemeente, scholen voor primair onderwijs en cultuur(educatie) instellingen in de gemeente Almelo met als doel organiseren en coördineren van cultuureducatie.

Kerndoelen en leerlijnen

Kerndoelen zijn de wettelijke kaders voor de kern van de onderwijsinhoud. Het zijn de eisen die aan het onderwijs worden gesteld. Leerlijnen gaan over de opeenvolging van de inhouden over de hele basisschool, door toename in moeilijkheid e/o complexiteit van de lesstof.

Muziek-ABC

Wekelijkse binnenschoolse algemene muzieklessen, verzorgd door een vakdocent van Kaliber Kunstenschool. De lessen worden gegeven in alle groepen 4 van scholen die deelnemen aan KEPA.

Prestatiebox primair onderwijs

Bijzondere bekostigingsregeling voor taal/rekenen en voor cultuureducatie met als doel realiseren van de ambtities uit het bestuursakkoord met de PO-raad.

21

KEPA Kunst Educatie Platform Almelo. Primair Onderwijs Culturele Instellingen Gemeente Almelo KEPA KOMPAS

Recommend Documents