Kennisregio Alkmaar Uitvoeringsprogramma

Kennisregio Alkmaar Uitvoeringsprogramma september 2011

energie & duurzaamheid

zorgmedisch cluster

sportcluster

Convenantspartners Kennisregio Alkmaar

Hier ruimte voor een bescheiden bijschrift

Andere betrokken partijen

inhoud Kennisregio Alkmaar Uitvoeringsprogramma

05 Inleiding 09 Werkplan Kennisregio Alkmaar 17 Organisatie 21 Informatie over Kennisregio Alkmaar 22 Bijlagen

Bron: De Kop van Noord-Holland; Het verdienend vermogen van der regio (Eo Wijers-prijsvraag, Provincie Noord-Holland).

groeiclusters Noord-holland noord

1. Inleiding De wereld verandert en het belang van kennis neemt toe. Stedelijke regio’s functioneren daarbij als knooppunten van kennis, creatieve broedplaatsen, ontmoetingsplek en vestigingsplaats van kenniswerkers en kennisintensieve bedrijven. Om ervoor te zorgen dat de regio Alkmaar haar huidige economische positie in de toekomst kan vasthouden en versterken, hebben de gemeente Alkmaar, Hogeschool Inholland Alkmaar, Medisch Centrum Alkmaar, de Kamer van Koophandel, Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord en woningcorporatie Woonwaard het initiatief genomen om actie te ondernemen en in te zetten op ‘Kennisregio Alkmaar’. De veranderende samenleving biedt zowel kansen als bedreigingen voor de regio Alkmaar. Zo is er sprake van een braindrain van jonge (potentiële) kenniswerkers, verandert de economische structuur als gevolg van de toename van het belang van kennis (ook in landbouw en productiegerichte sectoren) en vergrijst en ontgroent de regio de komende jaren aanzienlijk. Daarnaast liggen er kansen om te profiteren van de ligging van de regio ten opzichte van de Randstad. Veel mensen forensen dagelijks voor hun werk naar Amsterdam en omgeving. Ook kent de regio Alkmaar een dynamisch Midden- en Kleinbedrijf met veel kennis en creativiteit, huisvest de regio verschillende vestigingen van het Medisch Centrum Alkmaar, is er veel kennis op het gebied van energie en duurzaamheid en staat Alkmaar bekend om diverse topsportactiviteiten met onder andere voetbalclub AZ, de ijsbaan en het sportpaleis.

Aanleiding Directe aanleiding voor dit uitvoeringsprogramma zijn de conclusies en uitkomsten uit het onderzoeksrapport Alkmaar Kennisstad opgesteld in 2009 door TU Delft/Inbo. Dit onderzoeksrapport is een antwoord op het “Ontwikkelingsperspectief 2015, regio op eigen kracht” van de Kamer van Koophandel Noordwest-Holland, waarin naar voren kwam dat de regio Alkmaar geen onderscheidend en helder economisch profiel heeft. Wel werd het belang van Alkmaar als knooppunt van voorzieningen en kennis benoemd. Dit riep de vraag op welke positie de regio Alkmaar inneemt in de kenniseconomie en hoe deze kan worden versterkt. Daarnaast heeft de gemeente Alkmaar een proces doorlopen met als uitkomst de “Stadsvisie 2030.” In de Stadsvisie zijn de ambities en prioriteiten voor de ontwikkeling van de stad vastgelegd. Zo wordt er onder meer gesproken over het versterken van Alkmaar als aantrekkelijke stad voor studenten. Naast het bieden van goede en betaalbare woonruimte, gaat het om de aantrekkingskracht van Alkmaar als studentenstad. Het onderzoeksrapport “Alkmaar Kennisstad” laat zien dat de regio op een aantal punten wel degelijk meedraait in de kenniseconomie. Om de regionaal sterke groeisectoren zoals het technologisch hoogwaardige MKB, agribusiness & food, energie & duurzaamheid, sport en de medische sector voor de regio te behouden en sterker te maken, is samenwerking

5

tussen de aanwezige kennisinstellingen, bedrijven en de overheid cruciaal. Alleen op deze wijze kan de regio haar ambities realiseren. Centraal staat het ontwikkelen van organiserend vermogen, het maken van heldere keuzes en het zichtbaar maken van de regio Alkmaar als Kennisregio. In het uitvoeringsprogramma Kennisregio Alkmaar wordt de samenwerking tussen de gemeente Alkmaar, Hogeschool Inholland, Medisch Centrum Alkmaar, de Kamer van Koophandel, het Ontwikkelingsbedrijf NoordHolland Noord, de creatieve en culturele sector en woningcorporatie Woonwaard vastgelegd en uitgewerkt. Op 15 januari 2010 is deze samenwerking bekrachtigd in het Convenant Alkmaar Kennisstad. In de ondertekening van dit convenant zijn de initiatiefnemers overeengekomen om “studenten en kenniswerkers te verleiden naar de stad te komen of in de stad te blijven, door ervoor te zorgen dat het leefklimaat, de opleidingsmogelijkheden en de carrièreperspectieven voor hogeropgeleiden worden verbeterd.” Dit programmaplan vormt de uitwerking van deze ambitie. Kennisregio Alkmaar is een integrale en regionale opgave. Integraal omdat het de gezamenlijke inspanning vergt van overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen. Een duurzame samenwerking tussen deze partijen waarbij middelen worden gebundeld en de slagvaardigheid wordt vergroot is daarom wenselijk. Daarnaast is Kennisregio Alkmaar ook een regionale opgave. Centraal staat de versterking van de regionale samenwerking en profilering van de regio, met als gevolg meer focus, meer massa, meer samenhang en versterking van de slagkracht en innovatiekracht.

Visie en ambitie Uit het onderzoeksrapport “Alkmaar Kennisstad” blijkt dat Alkmaar zich kan meten met vergelijkbare regio’s, maar ook dat het verzilveren van kansen en het uitdragen van de kwaliteiten niet vanzelf zal gaan. Een sterke kennisregio is in staat om talent aan te trekken, nieuwe kennis te creëeren, kennis toe te passen en (nieuwe) groeiclusters te ontwikkelen. Uit het onderzoek naar Alkmaar Kennisstad uit 2009 blijkt dat als er niets gebeurt, kenniswerkers per saldo de regio zullen verlaten. De visie Kennisregio Alkmaar richt zich dan ook op het samenbrengen van partijen die gezamenlijk de kennis en de kennisgerelateerde activiteiten op de kaart kunnen zetten. Hiermee wordt de regio nog sterker verbonden met de Kennisas van Nederland, van Eindhoven tot Amsterdam. Alkmaar positioneert zich daarbinnen als een onderscheidende creatieve doeplaats, waar ideeën en innovatie tot uitvoering komen. Het is de ambitie van Kennisregio Alkmaar om een verbinding te leggen tussen sterke economische clusters in de regio en belangrijke maatschappelijke vraagstukken (zie tekstbox).

Het uitvoeringsprogramma Kennisregio Alkmaar is aanvullend op reeds lopende initiatieven en ontwikkelingen. Het uitvoeringsprogramma van Kennisregio Alkmaar is bedoeld als instrument om alle projecten en activiteiten die binnen de groeiclusters worden ondernomen nog meer zichtbaar te maken en met elkaar te verbinden. Kennisregio Alkmaar biedt toonaangevende bedrijven en (onderzoeks)instellingen een platform voor hun kwaliteiten en toegevoegde waarde voor de regio, ondersteunt de ontwikkeling van studenten en biedt kenniswerkers een inspirerende en comfortabele werk- en woonomgeving. Het initiatief is opgestart vanuit de gemeente Alkmaar maar het is de bedoeling om ook de gemeenten uit de regio bij de ontwikkelingen te betrekken.

Met EU2020 (als opvolger van de Lissabon strategie) wordt gestreefd naar een strategie met meer focus en een geïntegreerde visie op de EU uitdagingen. Dat leidt tot een gezamenlijk beheer van alle EU-fondsen. In de nieuwe strategie staat de sociale weerslag centraal: -- Slimme groei: kennis, creativiteit en innovatie gericht op regionale specialisatie -- Duurzame groei: beperking van CO2-uitstoot en schaarste van hulpbronnen is niet alleen een bedreiging maar biedt ook kansen voor het creëren van een concurrerende, groenere netwerkeconomie. -- Inclusieve groei: afstemming van vraag en aanbod van arbeid om uitsluiting tegen te gaan en armoedebestrijding te stimuleren en daarmee sociale cohesie te bevorderen. In Kennisregio Alkmaar komen Europese en regionale ambities samen in twee thema’s: 1. Gezond ouder worden. Binnen dit thema gaat het om combinaties tussen sport, gezondheid en voeding. Dit thema sluit goed aan op de kernkwaliteiten van onze regio: relatief veel open ruimte, gezonde lucht, kust en duinen, het medisch cluster, sportvoorzieningen en de agrisector. 2. Duurzaamheid. In dit thema ligt de focus op verduurzaming van de leefomgeving met bijzondere aandacht voor energie. Kernwaarden van Kennisregio Alkmaar: -- Solide & vakkundig als basis -- Open & ondernemend als ambitie -- Betrokken als identiteit

?

7

Missie & doelen De missie van het Uitvoeringsprogramma Kennisregio Alkmaar is om de positie van Alkmaar en de regio in de kenniseconomie te versterken. Hiervoor willen we studenten en kenniswerkers binden aan de stad, kennis en innovatie van het bedrijfsleven stimuleren en kennisgerelateerde activiteiten in de regio zichtbaar maken. Daarbij biedt de regio een aantrekkelijk leefklimaat voor kenniswerkers, vestigingsklimaat voor kennisintensieve bedrijven en passende opleidingen met carrièreperspectief voor studenten. De hoofddoelstelling van Kennisregio Alkmaar is de positie van de regio Alkmaar in de kenniseconomie te versterken.

Kernopgaven en basisopgaven Deze hoofddoelstelling valt uiteen in drie inhoudelijke kernopgaven: 1. Studenten en kenniswerkers aantrekken en binden aan stad en regio. 2. Stimuleren van de ontwikkeling of versterking van groeiclusters op de gebieden: I. Energie & duurzaamheid II. Zorgmedisch cluster III. Sportcluster regio Alkmaar 3. Stimuleren van de ontwikkeling van nieuwe kennis door bedrijven en onderwijs- en onderzoeksinstellingen in de regio. De focus ligt bij de drie groeiclusters. Om de inhoudelijke kernopgaven te versterken geldt ook dat de basis (het kennisfundament) hiervoor versterkt moet worden, door het: 1. Stimuleren van de toepassing van kennis door burgers, bedrijven en andere partijen in de regio. De focus ligt bij de drie groeiclusters. 2. Versterken van het fundament van de kennisregio Alkmaar, met bijzondere aandacht voor: I. Studentenstad Alkmaar II. Creativiteit, cultuur en innovatie III. Arbeidsmarkt IV. Leefklimaat

Leeswijzer In het volgende hoofdstuk wordt kort ingegaan op de drie groeiclusters en het belang van het versterken van de fundamenten van Kennisregio Alkmaar. Vervolgens wordt een beknopte toelichting gegeven op de cross-over projecten die vanuit Kennisregio Alkmaar worden opgepakt. In hoofdstuk drie komt de organisatie van het programma aan de orde. Uitgangspunt hierbij is het dienende en faciliterende karakter van Kennisregio Alkmaar; het gros van het werk zal gebeuren binnen/vanuit initiatieven die al lopen en hun eigen organisatiestructuur kennen. Vanuit het uitvoeringsprogramma Kennisregio Alkmaar wordt dit waar nodig ondersteund. In het vierde hoofdstuk wordt ingegaan op de wijze waarop u meer informatie over het programma kunt krijgen.

2. Werkplan Kennisregio Alkmaar In dit hoofdstuk wordt het werkplan van Kennisregio Alkmaar voor 2011 en verder besproken. Voor de groeiclusters, de fundamenten en de cross-over projecten zijn de ambities en doelen bepaald waarmee een bijdrage wordt geleverd aan de centrale programmadoelstelling en de geformuleerde kernopgaven van Kennisregio Alkmaar. De doelstellingen zijn vertaald naar acties en maatregelen die hieraan het beste een bijdrage leveren (zie bijlage 5). Daarbij wordt vooralsnog uitgegaan van en aangesloten op reeds lopende ontwikkelingen en initiatieven. Het werkplan presenteert concrete acties en maatregelen maar biedt ook ruimte om enkele ideeën en plannen nog een stap verder te brengen voordat met de uitvoering wordt begonnen. Tegelijkertijd laat dit werkplan ruimte om nieuwe initiatieven en projecten “along-the-way” op te pakken en te ondersteunen. Op deze wijze krijgt het werkplan een dynamisch en bottom-up karakter.

Uitgangspunten –– Kennisregio Alkmaar is er om bestaande initiatieven te verenigen onder één centrale doelstelling en partijen te stimuleren om hier een bijdrage aan te leveren. –– Samenwerking wordt vormgegeven met en tussen een veelheid aan betrokken partijen. Geen van deze partijen staat boven de ander. Succes en falen is dus een resultaat van de kwaliteit van de samenwerking. –– Het programmamanagement biedt overzicht aan en daarmee inzicht in wat er allemaal aan projecten/initiatieven/activiteiten in Alkmaar en omgeving speelt. –– Kennisregio Alkmaar is een regionale opgave.

Groeiclusters, fundamenten en cross-over projecten Voor de realisatie van de hoofddoelstelling en de uitvoering van de vijf kernopgaven worden er de komende jaren projecten en activiteiten opgepakt en met elkaar verbonden op een aantal thema’s. Het betreft drie economische groeiclusters met een kennisintensief karakter (energie & duurzaamheid; Zorgmedisch cluster; Sportcluster regio Alkmaar) en vier fundamenten ter versterking van de Kennisregio Alkmaar. Het uitvoeringsprogramma legt daarbij de nadruk op het opstarten en uitvoeren van cross-over projecten die de koppeling leggen tussen de drie groeiclusters en/of de fundamenten. In de figuur op de volgende pagina wordt dit schematisch weergegeven.

9

Deel A. De groeiclusters Energie en duurzaamheid Op het gebied van duurzame energie is de regio NHN sterk in het toepassen van kennis. Er zijn meerdere toonaangevende kennisintensieve bedrijven gevestigd, zoals NRG, HVC, RGS Development Wind Energy Solutions en in de toekomst Taqa, waardoor de positie van Nederland als gasrotonde van Europa wordt versterkt. Verder is in Alkmaar en omgeving de bouw- en installatiebranche sterk vertegenwoordigd met een grote specialisatie in de toepassing van energiebesparende technieken. Stad van de zon heeft landelijke bekendheid als unieke CO2–emissie neutrale woonwijk. Daarnaast heeft Den Helder, als hoofdstad van de Noordzee, een goed bereikbare haven en een strategische ligging voor offshore windenergie en is Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) het grootste onderzoeksinstituut in Nederland op energiegebied. Samen met HVC timmert ECN aan de weg met baanbrekend onderzoek en initiatieven op het gebied van vergassing van biomassa. Deze pijler bestaat derhalve uit drie onderdelen: 1. Versterking Energiecluster in Noord-Holland Noord. Hierbij wordt meer bestuurskracht ontwikkeld met als doel de deelname in Energy Valley te verstevigen en de positie van de regio als Topgebied Energie te versterken. De focus van het energiecluster ligt het ontwikkelen van nieuwe en duurzamere energiebronnen, zoals groen gas uit biomassavergassing en offshore wind en het faciliteren van de infrastructuur voor energievoorziening. De realisatie van een kenniscampus en de acquisitie en promotie van energiegerelateerde bedrijvigheid behoren vanzelfsprekend tot dit cluster. 2. Via Paviljoen 2030 wordt ingezet op kennisuitwisseling door bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid en het ontwikkelen van kennis op gebied van verduurzaming. Daarbij staan de bebouwde omgeving en energiebesparing centraal. 3. Via het programma duurzaamheid & klimaat 2010-2012 van de gemeente Alkmaar wordt met concrete projecten handen en voeten gegeven aan besparing op niet-duurzame energie en toename van de productie van duurzame(groene) energie.

Zorgmedisch cluster Het tweede groeicluster betreft het zorgmedisch cluster. Binnen dit cluster is het project Holland Health zeer belangrijk. Holland Health is het samenwerkingsverband dat van Noord-Holland Noord een Centre of Excellence voor innovatieve zorg maakt. Hoogwaardige technologieën als nanotechnologie en nucleaire geneeskunde verbeteren en vernieuwen de zorg, zoals de ontwikkeling en productie van isotopen en tracers van NRG en MCA voor de diagnostiek en behandeling van kanker en hart en vaatziekten. Daarnaast geeft Holland Health een economische impuls aan de regio: door bundeling van krachten op het gebied van sport, voeding en zorgmedische kennis worden onderwijs, onderzoek en ondernemerschap in de regio nog verder versterkt en het imago verbeterd. Nieuwe bedrijven in de medische sector worden aangetrokken, zodat

nieuwe werkgelegenheid ontstaat. Hierdoor groeit Noord-Holland Noord naar een ‘Health Valley’ waardoor ook talenten van buiten de regio worden aangetrokken. Bij Holland Health zijn 40 partijen uit bedrijfsleven, zorg, onderwijs en (semi)overheid betrokken.

Sportcluster regio Alkmaar De regio Alkmaar heeft de afgelopen jaren een uitgebreid scala aan (top) sportvoorzieningen en activiteiten opgebouwd. Met sporten zoals voetbal, hockey, schaatsen, wielrennen, vechtsporten, (tafel)tennis en zwemmen heeft Alkmaar op het gebied van top- en breedtesport heel wat te bieden. De gemeente Alkmaar heeft in 2009 de beleidsnota Alkmaar Sportstad opgesteld. Alkmaar Sportstad krijgt met het nieuwe college een sterke impuls, waarbij samen met de partners uitvoering wordt gegeven aan (top) sportontwikkeling en de relatie van de (top)sportontwikkeling met onderwijs, onderzoek en maatschappelijke opgaven. Juist door het brede palet aan sportactiviteiten en -voorzieningen in de wijk is het mogelijk om het sportcluster actief in te zetten voor andere sectoren en opgaven. Daarnaast worden sport en leisure in de Westrand gestimuleerd. Hiermee wordt een bijdrage geleverd aan de Olympische ambitie voor 2028.

11

Deel B. De fundamenten In dit deel wordt gepresenteerd hoe het fundament van Alkmaar in de kenniseconomie wordt versterkt. Doelstelling is om in Alkmaar en omgeving een aantrekkelijk leef- en vestigingsklimaat voor kenniswerkers en kennisintensieve bedrijvigheid te bieden en de groeiclusters van Kennisregio Alkmaar te versterken. Naast het inzetten op Alkmaar als studentenstad, het versterken van de creatieve en innovatieve kracht van het bedrijfsleven gaat het ook om het versterken van het woon- en vestigingsklimaat, het voorzieningenniveau en de arbeidsmarktkansen voor kenniswerkers in de regio. Kracht door verbinding: de Alliantiefabriek Op 14 december 2010 heeft de Alliantiefabriek plaatsgevonden. Een bijeenkomst waarbij circa 50 personen van bijna 40 organisaties (overheden, bedrijven, instellingen) uit de regio allianties hebben gesmeed rondom thema’s als duurzaamheid & energie, leefbaarheid & voorzieningen, wonen, kenniseconomie, bereikbaarheid, leisure en meer.

Studentenstad Alkmaar Vanuit de kernopgave om studenten en kenniswerkers te binden aan stad en regio, wordt het eerste fundament gevormd door de ontwikkeling van Alkmaar tot studentenstad. Er zijn in het recente verleden tussen politiek, onderwijs en partijen uit de woningmarkt discussies gevoerd over de huisvestingskansen van studenten. Alle partijen zijn het erover eens dat de binding van studenten aan de binnenstad, de levendigheid en uitstraling van Alkmaar ten goede komt. Inzetten op Alkmaar als aantrekkelijke studentenstad betekent ook dat het voorzieningenniveau op het gebied van activiteiten, evenementen, sport en cultuur moet worden verbeterd. Studenten en studentenactiviteiten moeten ook zichtbaarder worden in de stad en het moet duidelijk worden wat de stad de student zowel qua leer- als qua leefervaring te bieden heeft. Daarbij geldt ook dat het perpectief op een baan in de regio voor afgestudeerden moet worden belicht. Dit betekent dat opleidingen en lectoraten worden gericht op de economische groei clusters van de regio.

Creativiteit & innovatie In 2010 hebben KvK Noordwest Holland, Rabobank, Hogeschool Inholland, Gemeente Alkmaar, Ondernemend Alkmaar en het Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord een onderzoek laten uitvoeren naar de mogelijkheden voor versterking van de creativiteit, innovatie en ondernemerschap in Alkmaar en omgeving. Dit heeft onder andere geresulteerd in de oprichting van de stichting Creatief Innovatief Netwerk Alkmaar en omstreken (CINA). Doel is het vergroten van de innovatiekracht en het ondernemerschap in Alkmaar en omgeving door de creatieve industrie te ondersteunen bij ondernemerschapontwikkeling. Ook worden ondernemers uit de creatieve industrie en de culturele sector verbonden met partijen uit de economische groeiclusters van Noord-Holland Noord. De volgende locaties zijn in beeld als broedplaatsen: De Hallen op Overstad, het voormalig KPN-gebouw in Overdie en bij Projekt072 plekken voor creatieve en innovatieve bedrijvigheid, starters en studenten. De

broedplaatsen dienen als katalysator voor de herontwikkeling van wijken en als motor voor innovatie.

Cultuur & Media Hoogwaardige culturele voorzieningen versterken de kwaliteit van de leefomgeving en binden hoogopgeleiden en kenniswerkers aan de stad. Daarmee is cultuur een fundament van de kenniseconomie. Er wordt een nieuw programma voor cultuur en media opgezet gericht op jongeren. Ook wordt een regionale visie op leisure en cultuur (poppodium) ontwikkeld. Naast gemeentelijke investeringen in cultuur is de uitdaging om het bedrijfsleven te verleiden culturele activiteiten verder aan te jagen. Regio Alkmaar is rijk aan cultuur(historie). Met projecten als ‘beleef de geschiedenis’ en met behulp van nieuwe media wordt de toegankelijkheid van het cultuurhistorisch aanbod bevorderd.

Arbeidsmarkt Een goede afstemming van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt is essentieel voor het opbouwen van een florerende kenniseconomie. In de regio Alkmaar is het Regionaal Platform Arbeidsmarkt Noord-Holland Noord (RPA-NHN) het samenwerkingsverband waarin deze afstemming vorm krijgt. Betrokken zijn de gemeenten, onderwijsinstellingen, de Kamer van Koophandel, werkgeversverenigingen en vakbonden uit de regio. Het RPA-NHN valt niet onder de ‘span of control’ van het uitvoeringsprogramma Kennisregio Alkmaar, maar waar nodig wordt wel contact gezocht.

Leefklimaat Het laatste fundament van een sterke kennisregio wordt gevormd door een aantrekkelijk woon- en leefklimaat. Centraal hierin staat het versterken van de stedelijke diversiteit en de kwaliteit van de stedelijke leefomgeving. Het gaat om het bieden aantrekkelijke woonmilieus en een goed voorzieningenaanbod voor studenten, kenniswerkers en hogeropgeleiden. Het versterken van het leefklimaat in de regio Alkmaar is een brede verantwoordelijkheid voor alle stakeholders in de stad: burgers, gemeenten, bedrijven en instellingen. Voor een goed leefklimaat is ook de verbinding van de stad met het groene achterland van belang en het toegankelijker maken van waardevolle natuur(historische) locaties. Vanuit Kennisregio Alkmaar wordt geen directe sturing uitgeoefend op dit fundament; dit is onderdeel van het generieke beleid. Kennisregio Alkmaar zal wel de ontwikkeling van het leefklimaat voor haar doelgroep monitoren.

13

Deel C. De cross-over projecten De belangrijkste activiteit van het uitvoeringsprogramma Kennisregio Alkmaar is het formuleren, opstarten en uitvoeren van cross-over projecten. Innovatie en kennisontwikkeling ontstaat onder meer door kennisdomeinen te koppelen. Met de cross-over projecten wordt er vanuit het uitvoeringsprogramma Kennisregio Alkmaar nadrukkelijk de verbinding gelegd tussen de verschillende groeiclusters. Hieronder volgt de uitwerking van het werkplan met daarin een korte omschrijving van de projecten die als eerste tussen de clusters worden opgepakt. Binnen de beschikbare capaciteit en financiële middelen kunnen gedurende het uitvoeringsprogramma nieuwe projecten worden geformuleerd. Hieronder volgt de omschrijving van enkele cross-over projecten.

Regionaal Kenniscentrum Obesitas; voor gezonde kwaliteit van leven Dit betreft een haalbaarheidsonderzoek (marktscan) naar de ontwikkeling van een uniek centrum voor levensloopbegeleiding aan mensen met obesitas. Er is een plan van aanpak opgesteld voor dit haalbaarheidsonderzoek met het voorstel een marktscan uit te voeren onder partijen in de regio die zich met het thema obesitas bezig houden. In dit project wordt de koppeling gelegd tussen de kennisdomeinen bewegen, voeding en gezondheid. Hiermee wordt onder meer invulling gegeven aan één van de twee hoofdthema’s van Kennisregio Alkmaar: gezond ouder worden. Naar aanleiding van dit rapport zullen creatief en innovatief Alkmaar en Kennisregio Alkmaar een of meerdere cross-over bijeenkomsten organiseren waarbij dit thema met behulp van de creatieve industrie verder wordt uitgewerkt en op de kaart wordt gezet.

Advies herontwikkeling zorginfrastructuur De gedeeltelijke nieuwbouw van een Regionaal Topklinisch Interventie Centrum van het MCA in Heerhugowaard brengt nieuwe dynamiek in de zorginfrastructuur van de regio. Enerzijds biedt dit kansen in relatie tot de nieuwbouw van het ziekenhuis en de herverdeling van activiteiten in de regio, anderzijds vraagt dit ook om een goede samenwerking, verbinding en afstemming in de regio. De bestaande locatie in Alkmaar kan daarbij een cruciale rol spelen om naast de herontwikkeling van het diagnostisch en poliklinisch centrum een opwaardering te krijgen als kennisknooppunt en trainingscentrum in relatie tot de ontwikkeling van Foreest Medical School. De ontwikkeling van een kenniscentrum voor nucleaire geneeskunde en nanotechnologie past hier vanzelfsprekend in. Kennisregio Alkmaar brengt in kaart op welke wijze een impuls kan worden gegeven aan deze kennis- en zorginfrastructuur.

Advies ontwikkeling Westrand: sportmedische kennis Het programmateam Kennisregio Alkmaar ziet mogelijkheden om bij te dragen aan de plannen die vanuit de initiatiefgroep Westrand worden opgesteld voor de ontwikkeling van een sportplaza Westrand. Het programmateam draagt levert een bijdrage aan deze ontwikkeling met een advies waarin de mogelijkheden voor een concept waarin sport en gezonde voeding worden ingepast. De gedachten gaan daarbij vooral uit naar de ontwikkeling van een sportmedisch cluster in de Westrand. Het programmateam onderzoekt in overleg met de initiatiefnemers en de projectleider de haalbaarheid van de ontwikkeling van een sportmedisch cluster waar alle medische kennis en expertise die nodig is om (op topniveau) sport te beoefenen voorhanden is. Dit project richt zich in eerste instantie op de organisatorische koppeling van de kennisdomeinen sport, voeding en de medische wetenschap. Uit het haalbaarheidsonderzoek zal moeten blijken of deze koppeling inpasbaar is in de ruimtelijke plannen van de initiatiefnemers. Ter voorbereiding op dit advies voeren vijf studenten van de Hogeschool van Amsterdam een haalbaarheidsonderzoek uit.

Kennisontwikkeling en toepassing van het sportcluster Alkmaar is een echte sportstad met veel topsporters, sportverenigingen en sportvoorzieningen. Binnen de sportsector is veel kennis aanwezig op bijvoorbeeld het gebied van gezondheid, opvoeding, onderwijs en materiaal ontwikkeling. Tegelijkertijd wordt sport in toenemende mate gezien als belangrijk instrument om maatschappelijke doelen te bereiken op diverse beleidsterreinen zoals jeugdwerk, ouderenzorg en werkgelegenheid. Naast het stimuleren van sportbeoefening gaat het hier nadrukkelijk ook om de positieve effecten ervan op sociale cohesie, integratie en gezondheid. Het programmateam onderzoekt op welke wijze de aanwezige kennis, infrastructuur, voorzieningen, opleidingsaanbod en expertise uit de sportsector zichtbaar kan worden gemaakt en kan worden ingezet om zowel (top)sport te stimuleren als ook de maatschappelijke en economische bijdrage van (top)sport te vergroten. Hiertoe zijn er drie projectvoorstellen opgesteld: 1. Haalbaarheidsonderzoek Sports Field Lab. Bevordering sportprestaties met kennisintensieve ICT-hulpmiddelen ten behoeve van top- (AZ) en breedtesport. 2. Hetontwikkeling Sportcomplex De Meent. Duurzame herontwikkeling De Meent tot Sportcomplex van de toekomst. Conceptontwikkeling en opstellen Programma van Eisen. 3. Onderzoek Sport- en Wijkontwikkeling Alkmaar. Met de herontwikkeling van de sportparken Groene Voet en het DFS terrein wordt deelgenomen aan het Nationaal Onderzoek Sport- en Wijkontwikkeling van de Erasmus Universiteit Rotterdam.

15

Creatieve Broedplaatsen voor studenten en starters CINA, de Kamer van Koophandel en Hogeschool Inholland willen de ontwikkeling van creatieve broedplaatsen voor studenten en pas afgestudeerden stimuleren. Er zal een overkoepelende visie en aanpak worden gemaakt over hoe we broedplaatsen gaan faciliteren. Daarbij wordt zowel de begeleiding als de ruimtebehoefte van deze doelgroep in kaart worden gebracht. Kennisregio Alkmaar onderzoekt welke middelen hiervoor nodig zijn en aan welke bestaande initiatieven dit wordt gekoppeld. Daarnaast worden creatieve ondernemers (o.a. in de mediasector) uitgedaagd om mee te werken in een zogenaamd MediaLab (proeftuin voor innovatieve formats, media technieken, innovatieve diensten) met als doel de kwaliteiten van de regio op kennisgebied uit te dragen richting (toekomstige) bedrijven en kenniswerkers.

Culturele voorzieningen voor jongeren en studenten Om jongeren en studenten te verleiden in Alkmaar te komen en blijven studeren en hen aan Alkmaar te binden, is uitbreiding van het voorzieningenniveau voor deze doelgroep van groot belang. Samen met de culturele instellingen in de stad, wordt onderzocht wat hiervoor nodig is.

3. Organisatie Het Uitvoeringsprogramma Kennisregio Alkmaar wordt voorzien van een zo licht mogelijke organisatiestructuur. Het zwaartepunt van de inspanningen van alle betrokken partijen ligt in de groeiclusters en fundamenten. Daar worden de projecten en activiteiten uitgevoerd die gezamenlijk een bijdrage leveren aan de hoofddoelstelling van het uitvoeringsprogramma. Voor het programmateam ligt de nadruk op het zoeken naar kansrijke verbindingen tussen de groeiclusters bij de crossovers.

De aanpak: programmamanagement Voor de uitvoering en aansturing van Kennisregio Alkmaar is gekozen voor de systematiek van programmamanagement. In de ‘Leidraad projectmatig en programmatisch werken’ (gemeente Alkmaar, april 2009) wordt uitgelegd wat een programma is: “Een programma is een verzameling van tijdelijke, samenhangende en dynamische doelen, inspanningen en activiteiten die tot uitvoering worden gebracht met beperkte middelen in samenwerking met meerdere disciplines en organisaties. Programma’s onderscheiden zich van projecten doordat het resultaat van te voren is aangegeven. Een programma heeft doelen die bereikt moeten worden. Het programmaplan omschrijft welke projecten en activiteiten worden uitgevoerd om de geformuleerde doelen te bereiken. Activiteiten en projecten kunnen tussentijds worden aangepast als daarmee het bereiken van het doel van het programma dichterbij komt.”

Resultaten en planning Het uitvoeringprogramma wil de volgende resultaten gekoppeld aan de doelstellingen bereiken: 1. Verleiden en binden van studenten en kenniswerkers aan de regio Alkmaar. 2. Uitvoering van minimaal 5 cross-over projecten per jaar ter stimulering van de ontwikkeling of versterking van de genoemde groeiclusters. 3. Meer bekendheid en zichtbaarheid van Alkmaar als kennisregio met de onderliggende clusters, vanuit een goede inventarisatie van bestaande activiteiten, het opstarten van nieuwe ontwikkelingen en een duidelijke communicatie van de resultaten hiervan. Voor de basis (het kennisfundament) gelden de volgende resultaten: 1. Kennis van de groeiclusters is zichtbaar en beschikbaar voor burgers, bedrijven en andere partijen in de regio via onderwijsprogramma’s, netwerkinitiatieven en goede informatie verschaffing. 2. Aantrekkelijkheid van de kennisregio Alkmaar voor studenten, kenniswerkers en kennisintensieve bedrijven is vergroot, met in het bijzonder: I. Meer mogelijkheden en activiteiten voor studenten op het gebied van wonen, werken, uitgaan en studeren. II. Verbeterde samenwerking van de groeiclusters met de creatieve industrie en een verhoging van de innovatiegraad van bedrijven. III. Uitbreiding van het aanbod van Kunst & cultuur voor hoger opgeleiden IV. Meer arbeidsmogelijkheden voor hoger opgeleiden V. Verbetering van het leefklimaat voor hoger opgeleiden in relatie tot een toevoeging van passend woningaanbod en gewenste voorzieningen.

17

Voor de planning geldt dat in het eerste half jaar (2e helft 2011) van het uitvoeringsprogramma de focus ligt op het zichtbaar maken en communiceren van de bestaande initiatieven binnen de groeiclusters (inventarisatie en communicatiestrategie) en het opstarten van de eerste cross-over projecten (werkplan en financiering). Het tweede half jaar zal het uitvoeringsprogramma zicht richten op het verbinden zowel organisatorisch als inhoudelijke met de regio (afstemming en regionale samenwerking), het laten zien van de eerste resultaten en uitkomsten van de cross-overprojecten. Hierna volgt een eerste evaluatie van het eerste jaar, waarbij ook wordt gekeken naar het verdere vervolg van het programma in relatie tot het herijken van de actualiteiten, het aanscherpen van de communicatie, verbeteren van de samenwerking, het bijwerken van de planning en de financiën en het formuleren van nieuwe cross-over projecten. Schematisch ziet de organisatie van het Uitvoeringsprogramma er als volgt uit.

19

Groeiclusters & fundamenten Binnen de groeiclusters en fundamenten zijn de trekkers in samenspraak met de direct betrokken partijen verantwoordelijk voor het bepalen van de kerndoelen per thema en de uitvoering van projecten en activiteiten. Kennisregio Alkmaar bemoeit zich niet met de interne organisatie per thema.

Programmateam Het programmateam vormt het kloppend hart van het Uitvoeringsprogramma Kennisregio Alkmaar. Onder leiding van de programmamanager wordt sturing gegeven aan en samenhang aangebracht in de uitvoering van de projecten van de groeiclusters en fundamenten. Het programmateam is uitvoeringsgericht en maakt geen nieuw beleid. Het programmateam kan zelf activiteiten of projecten ondernemen of bestaande projecten ondersteunen gericht op het behalen van de doelstellingen van het programma Kennisregio Alkmaar. Ook kan het programmateam advies uitbrengen over (geplande) ontwikkelingen in de stad, waarbij een relatie kan worden gelegd met het programma Kennisregio Alkmaar. Het programmateam heeft hiervoor een stimuleringsbudget dat als cofinanciering kan dienen en gaat ook actief op zoek naar aanvullende financieringsmogelijkheden. Het programmateam verzorgt de monitoring van de voortgang, signaleert knelpunten en ondersteunt de clusters en fundamenten bij het vinden van oplossingen. Enerzijds faciliteert en ondersteunt het programmateam de clusters en fundamenten, anderzijds rapporteert het programmateam aan de regiegroep ten aanzien van de voortgang van de realisatie van de centrale programmadoelstellingen. Het uitvoeringsprogramma is een dynamisch document waarbij activiteiten en projecten kunnen worden aangevuld of bijgesteld.

Werkgroep communicatie Cruciaal onderdeel bij de samenwerking tussen een veelheid van partijen, is de vormgeving van de communicatie en de uitvoering van de gemeenschappelijke communicatiestrategie. In samenspraak met de communicatiemedewerkers van de groeiclusters, onder voorzitterschap van een gemeentelijk communicatieadviseur en in opdracht van het programmateam geeft de werkgroep vorm aan de communicatie van Kennisregio Alkmaar.

Regiegroep De programmamanager informeert de regiegroep over de voortgang van het uitvoeringsprogramma Kennisregio Alkmaar. De regiegroep coördineert het uitvoeringsprogramma. De regiegroep monitort de resultaten, houdt periodiek in de gaten of ambities gehaald worden of bijgesteld moeten worden en stimuleert de samenhang tussen de projecten. Ook zoekt de regiegroep naar oplossingen voor projectoverstijgende problemen.

Studentenpanel Indien gewenst en haalbaar wordt er een Studentenpanel in het leven geroepen die reflecteert op de acties en maatregelen dat in het kader van Kennisregio Alkmaar worden opgepakt. Het studentenpanel scherpt de regiegroep en het programmateam Kennisregio Alkmaar aan op de impact van het programma op studenten.

4. Informatie over Kennisregio Alkmaar Kennisregio Alkmaar betreft een programma met veel betrokken partijen, belangen en perspectieven. Doel is uiteindelijk om zichtbaar te maken wat Alkmaar te bieden heeft aan studenten en kenniswerkers, zodat daarmee de uitstraling en het imago van Alkmaar als kennisstad verbetert. Met andere woorden, gezien de basis aan bedrijven, kennisinstellingen en leefen werkomgeving, is Alkmaar duidelijk een kennisstad, maar doordat dit te weinig bekend is, heeft de stad moeite om studenten en kenniswerkers aan de stad te binden of nieuwe bewoners en bedrijven in de kenniseconomie aan te trekken. Dit is een gemiste kans maar ook een reële bedreiging. Onze opgave is om zichtbaar te maken welke ambities de regio heeft en vooral: zichtbaar te maken van alles wat we al in huis hebben. De communicatie over Kennisregio Alkmaar draait dan ook om visualiseren van ambitie en potentie, het inspireren van partners en organisatie en bedrijven om hun bijdrage te leveren en het informeren van geïnteresseerden. Op de website van de gemeente Alkmaar kunt u meer informatie krijgen over het programma. U kunt als bewoner, instelling of bedrijf zelf ook actief meedoen aan Kennisregio Alkmaar. U kunt hiervoor met ons in contact treden en ideeën aandragen die bijdragen aan onze doelstellingen. Ook worden er diverse bijeenkomsten georganiseerd waaraan u kunt deelnemen. Via de website en de regionale media houden wij u op de hoogte. Hieronder vindt u onze contactgegevens: Website: www.alkmaar.nl/kennisregio Contactpersoon: Petra Bijvoet (programmanager Kennisregio Alkmaar) Telefoon: 072-548 90 04 E-mail: [email protected]

21

Bijlage 1 Toetsingskader projecten Kennisregio Alkmaar is een stimuleringsprogramma dat initiatieven ondersteunt die zijn gericht op kennisontwikkeling en -toepassing voor de drie economische groeiclusters waarop regio Alkmaar zich wil onderscheiden of waarmee de fundamenten van de kenniseconomie worden versterkt. Binnen de drie groeiclusters voeren de partners van Kennisregio Alkmaar al vele activiteiten uit. Daarnaast zijn er projecten die specifiek vanuit het programma worden gefinancierd, de cross-over projecten. Kenmerkend voor Kennisregio Alkmaar is dat het om een faciliterend programma gaat en innovatie en ontwikkeling stimuleert. Op welke manier kunnen we andere (nieuwe) projecten en initiatieven beoordelen die niet direct uit het programma worden gefinancierd of binnen de pijlers/fundamenten vallen, maar die wel bijdragen aan de doelstellingen van Kennisregio Alkmaar? De financiële ondersteuning wordt vanuit het programma ingezet: –– als startsubsidie en heeft daarmee een aanjaagfunctie; om die reden wordt uitgegaan van minimaal 50% aan cofinanciering –– voor (bijdragen in) haalbaarheidsstudies of onderzoeken. –– volgens het revolving fund principe dat betekent dat de financiële steun in principe wordt terugbetaald uit de te verwachten projectop¬brengst. Uitgangspunten voor de projecten/initiatieven van Kennisregio Alkmaar zijn: –– projecten zijn SMART geformuleerd. –– uitvoerbaarheid: op basis van een risicoanalyse wordt de haalbaarheid van het initiatief ingeschat. De samenwerking tussen de partners is goed geregeld. –– er is een blijvende impact op het programma.

Toetsingskader De onderstaande vier criteria worden gehanteerd bij het beoordelen welke projecten in aanmerking komen voor een gemeentelijke bijdrage: 1. Strategische impact In hoeverre draagt het effect van het project/initiatief bij aan de doelstellingen van het programma? Vindt er een verbinding plaats tussen meerdere groeiclusters en fundamenten? Is er sprake van synergie? 2. Originaliteit Onderscheidend vermogen qua gekozen thematiek en/of gebruik van communicatiemiddelen. 3. Onorthodox Hoe baanbrekend, grensverleggend en vernieuwend/innovatief is het project m.b.t. de te bereiken resultaten? 4. Multiplier effect Het effect dat de overheidsinvestering uitlokt op investeringen door andere partijen (percentage eigen bijdrage). Multiplier 1 op 3. Verhouding tussen het subsidie/investeringsbedrag en de (maatschappelijke) effecten.

Beoordelingsproces De beoordeling vindt plaats aan de hand van een scoringsformulier per project, waarbij de score per criterium wordt uitgedrukt in zeer goed (++), goed (+), voldoende (0) en onvoldoende (-). De programmamanager maakt een opzet voor de beoordeling van de projecten/initiatieven en stelt het scoringsformulier op. Deze beoordeling wordt besproken in de regiegroep Kennisregio Alkmaar, met als resultaat een advies aan het college. Het college besluit vervolgens over de financiële ondersteuning.

Bijlage 2 Projecten Kennisregio Alkmaar Projecten clusters Cluster energie & duurzaamheid –– Paviljoen 2030. Regionaal platform dat zich richt op het overdragen van kennis over energiebesparing op concrete toepassingen van duurzame energie in de gebouwde omgeving met als horizon een energieneutrale samenleving. –– Onderzoek kennisbehoefte bij professionals. Vervolgonderzoek naar de concrete kennisbehoeftes bij professionals op het gebied van verduurzaming in de bouw- en installatiebranche. –– Adopteer een wijk –– Integrale woningrenovatie op wijk- of buurtniveau. gericht op het verduurzamen van de woningen: zuiniger energiegebruik en duurzame materialen. –– Werkplan Duurzaamheid & Klimaat 2010-2012 –– Visie & Actieplan energiecluster

Sportcluster regio Alkmaar –– –– –– –– –– –– –– –– –– –– –– –– ––

Versterken Sportcluster door het verbinden van partijen Missie en doelstellingen bepalen voor beleid Alkmaar Sportstad Opstellen van actieprogramma Verbeteren van sportgerelateerd opleidingsaanbod Topsportklimaat en topsportfaciliteiten voor Alkmaar Sportstad bepalen Verhogen van de sportmedische kennis en het creëren van sportmedische toepassingen Technologische innovaties in de sportbranche ontwikkelen Opzetten van een business/sponsorclub Alkmaar Sportstad Bieden van een aantrekkelijke sportieve woonomgeving en sportaanbod voor studenten en kenniswerkers Bepalen van de positie van Alkmaar Sportstad in het Olympisch Plan 2028 Talentontwikkeling AZ RTC’s sportbonden Ontwikkeling sportaccommodaties

23

Zorgmedisch cluster –– –– –– –– –– –– ––

Imagocampagne innovatie zorgregio Stimuleren van Werkgelegenheid in de zorgsector Oprichten kenniscentrum nucleaire geneeskunde Oprichten kenniscentrum nano geneeskunde Oprichten Point of Care Diagnostics Oprichten Clinical Trial Centre Onderwijsinnovatie

Projecten fundamenten Fundament Studentenstad Alkmaar –– Huisvesting studenten/ jongeren –– Match opleidingsaanbod – vraag uit de regio –– Quick scan woningbehoefte tijdelijk personeel Institute for Energy / Joint Research Centre Petten

Fundamenten Creativiteit & Innovatie en Cultuur & Media –– –– –– –– –– –– –– –– –– –– –– –– –– –– ––

Revitaliseren Theater De Vest Poppodium Bibliotheek Centrum voor Kunst & Erfgoed SOVON Kunst & cultuur in het curriculum bij HOVO Samenwerking Inholland – culturele instellingen Bioscoop Opening vestiging Stichting STAD in Alkmaar Architectuurdebatten en activiteiten Debat bijeenkomsten voor jongeren en volwassenen Instellen van een innovatieprijs Broedplaatsen en productiehuizen Organiseren bijeenkomsten ter bevordering ondernemerschap Organiseren thematische bijeenkomsten (cross-overs) en Innovatieconferentie –– Club CAAS –– Oprichten Creative Board –– Ruimte voor creatieve economie en broedplaatsen op Overstad, inclusief verleidingssalon

Programmabrede projecten Cross-over projecten –– Communicatieplan Kennisregio Alkmaar: profilering/uitdragen van de kwaliteiten van de regio op kennisgebied richting (toekomstige) bedrijven en kenniswerkers –– Regionaal Kenniscentrum Obesitas: gezonde kwaliteit van leven –– Onderzoek Sport- en Wijkontwikkeling Alkmaar: Met de herontwikkeling van de sportparken Groene Voet en het DFS terrein wordt deelgenomen aan het Nationaal Onderzoek Sport- en Wijkontwikkeling van de Erasmus Universiteit Rotterdam. –– Herontwikkeling Sportcomplex De Meent: Duurzame herontwikkeling De Meent tot Sportcomplex van de toekomst. –– Haalbaarheidsonderzoek Sports Field Lab (SFL).

Mijlpalen in het uitvoeringsprogramma –– –– –– –– ––

Creatieve werk/broedplaatsen Paviljoen 2030 (energie & duurzaamheid) is operationeel. Kenniscampus Studentenhuisvesting in Alkmaar Nieuw programma voor Cultuur en Media

Ontwikkelingsprogramma’s –– Advies herontwikkeling zorginfrastructuur –– Advies ontwikkeling Westrand: sportmedische kennis. –– Advies ontwikkelingsplan ten aanzien van de Olympische ambitie 2028

25

Colofon Inbo Geeresteinselaan 57 Postbus 57 3930 EB Woudenberg T +31 (0)33 286 81 50 [email protected] www.inbo.com Project P07763 - Kennisregio Alkmaar Opdrachtgever Gemeente Alkmaar Postbus 53 1800 BC ALKMAAR Datum September 2011 Referentie 410/MH/JH/P07763 Status Definitief Auteurs Petra Bijvoet, Gemeente Alkmaar Marco van Hoek, Inbo Joost van Hoorn, Inbo

Alle rechten voorbehouden. Overname uit deze uitgave is alleen toegestaan met schriftelijk toestemming van de uitgever.

www.inbo.com