Kennis en innovatie 14. Projecten met 17 en voor de sector

Jaarverslag 2013

Via de inhoudsopgave kunt u navigeren 2

Voorwoord 3 Communicatie en media

4

Kennis en innovatie

14

Lobby 25

Meerjarenambitie 14

Binnenland 25

Aansluiting bij Topsectoren

14

Internationaal

Woordvoering

4

Onderzoek in EU

14

Media

4

Keten- en themagroepen

15

Bio-Update Professional

5

Bionext College

16

Websitebezoek stijgt verder

5

In trek op sociale media: #biologisch

5

Biofood 5

Projecten met en voor de sector

17

Aangesloten organisaties

26

27

VBP

27

Kwaliteitsprojecten voor VBP-leden

27

Biokap residumonitoring

27

Quality Assurance programma

27

Smaakmakend 5

EKO 17

Biohuis 28

Lekker (w)eten

Dierenwelzijn en -gezondheid

17

Biowinkelvereniging 28

Solidair met soja

17

Kwaliteitsproject voor biowinkeliers

Horecava 6

Antibioticavrije ketens

17

BioVak 6

Regionalisering diervoer

18

BioFach 6

Bomen voor buitenkippen

18

Ondersteuning biologische geiten

19

Directeur-bestuurder 29

Bodemvruchtbaarheid

19

Medewerkers in 2013

Mest verbindt

19

Biodiversiteit & natuur

20 20

6

Vakbeurzen 6

Bio-Congres

Publiekscampagnes en evenementen

7

8

Grüne Woche

8

PPS natuur en biodiversiteit

Lekker naar de Boer

8

Pilot met de Natuur- en landschapsnorm 20

Biologisch, lekker natuurlijk!

9

Uitgangsmateriaal 21

Bio10daagse 9

Evaluatie beleid uitgangsmateriaal

21

Hart voor biodiversiteit

Gentechvrije landbouw

21

9

Pieperpad op tournee

10

Wetgeving 22

Tien jaar Adopteer een Kip

11

Herziening verordening

22

Adopteer een Appelboom

12

Europese zaad- en pootgoedwetgeving

22

Publieksverkiezing favoriete biowinkel

12

Biologische wijnproductie

23

Week van de Smaak

13

Marktontwikkelingen

23

Save our Soils

13

Exportmonitoring en -bevordering

24

Centrale Winkelautomatisering

Organisatie

28 28

29 29

Financiën

30

Steun Bionext!

31

Een greep uit de activiteiten

31

Colofon

33

Inhoudsopgave

Voorwoord De mijlpaal van 1 miljard euro aan bio consumenten­bestedingen is bereikt. Dit maakte Bionext met gepaste trots bekend bij het Biocongres. De export van biologisch voedsel bedraagt ten min­ ste 800 miljoen euro, zo bleek uit ons trendrapport. Daarmee 3

wordt het biologische bedrijfsleven een stevige, volwassen sector die voldoet aan de wens van de bewuste, duurzaam ingestelde consument. Wat dat precies betekent, gezond en duurzaam eten, daarover ontstaat regelmatig discussie in de media. Wanneer biologisch ten onrechte in een kwaad daglicht wordt gesteld, neemt Bionext het op voor de sector. Ook zorgen we dat er positief

octrooien en patenten op natuurlijke eigenschappen van planten aanvechten. Samen

nieuws in de media komt over belangrijke, integrale duurzaam­

met partner­organisaties wordt een rechtszaak voorbereid tegen het Zwitserse Syngenta.

heidsthema’s als gezondheid, dierenwelzijn, bio­diversiteit en eerlijke handel.

Bionext fungeert als verbindende schakel tussen de biologische ketenpartijen en de consument. We staan in verbinding met bedrijven, kennisinstellingen, NGO’s en

De biologische sector heeft niet voor niets de ambitie om kam­

belangenorgani­saties die zich net als wij inzetten voor duurzame ontwikkelingen en

pioen van de integraal duurzame meerkamp te zijn en te blijven.

die raakvlakken hebben met landbouw en voeding. Achter de schermen en in publieks­

Uitbouw en verdieping van de vele duurzaamheidsthema’s staan

campagnes levert dit vruchtbare samenwerkingsverbanden op en concrete project­

momenteel centraal in de activiteiten van Bionext. Dit blijkt uit

resultaten. Bionext is deze organi­saties en bedrijven daar zeer erkentelijk voor.

de tientallen projecten die Bionext in 2013 heeft uitgevoerd en die u in dit jaarverslag terugvindt.

Met het Ministerie van Economische Zaken werken we efficiënt samen op diverse beleidsterreinen, zoals het Topsectorenbeleid, ondersteuning van de export en

In 2013 hebben we de publieksvoorlichting kunnen intensiveren,

onderzoek. Daar zijn we het Ministerie zeer erkentelijk voor. In dit jaarverslag ziet

mede dankzij een subsidie vanuit de EU. De nieuwe campagne

u de voornaamste resultaten die we gezamenlijk hebben geboekt.

‘Biologisch, lekker natuurlijk’ laat een breed publiek kennis

Veel leesplezier!

maken met de (voor­delen van) biologische voeding en landbouw. In 2013 zijn we ook een publieksactie gestart waarmee we de

Bavo van den Idsert, directeur Bionext

Inhoudsopgave

Communicatie en media Woordvoering Namens de biologische sector staat Bionext de media te woord. Vaak gaat dat over de groei van de markt, soms ook over calami­ teiten of ‘bio bashing’ door vooraanstaande wetenschappers. 4

Begin 2013 werden we opgeschrikt door een administratieve fraude­ zaak in de Duitse deelstaat Niedersaksen. Gewone eieren werden verkocht als Freiland eieren en biologische eieren. Bionext heeft

Media

ervoor gezorgd dat Nederlandse biologische eieren niet ten onrechte

De media wisten Bionext beter te vinden dan een jaar eerder. Bionext

in een kwaad daglicht werden gesteld.

heeft in totaal 180 nieuws- en persberichten, ingezonden brieven en reacties verspreid. Dit leverde aandacht op in landelijke printmedia (o.a. NOS,

Een andere calamiteit was de ESBL-besmetting van rundvlees.

Volkskrant, Trouw, Telegraaf), op de televisie (o.a. RTL Nieuws, Eén Vandaag),

Het vlees bleek afkomstig van twee slachterijen die regulier en

op de radio, in consumentenmagazines en vakmedia. Het nieuws over één

biologisch vlees verwerken. De oorzaak van de besmetting is

miljard euro consumentenbestedingen aan biologische voeding werd

niet gevonden. Bionext heeft in deze kwestie benadrukt dat de

­opgepikt door de NOS en haalde alle landelijke kranten. In totaal leverde

­opkomende resistentie tegen antibiotica een omvangrijk probleem

het nieuws zo’n 25 berichten en radio items op.

is waar de biologische veehouderij mede door wordt getroffen.

Zelfs onze 1 april grap over de ‘Nationale regenwormentelling’ leverde radio­

In het voorjaar bleek dat de NVWA de residu-definitie van

zendtijd op. Het doel van deze actie was om aandacht te vragen voor het

­‘perchloraat’ verkeerd had geïnterpreteerd. Daardoor dreigde ten

belang van levende, vruchtbare bodems. Ook de verkiezing van de ‘Lekkerste

onrechte afkeuring van biologische groenten. Bionext zocht de

bio boer’ en de primeur van de ‘geiten­dans’ op de Ridammerhoeve leverden

zaak uit, ontdekte waar de fout zat en voorkwam een miljoenen­

positieve media aandacht op.

schade voor biologische kastelers.

Met serieuze onderwerpen kwam Bionext óók in het nieuws. Zo besteedden RTL Nieuws, BNR Nieuwsradio en Kassa Magazine aandacht aan de nieuwe

In december werd bekend dat Encebe in 2012 een partij van

hoos van octrooien op klassiek veredelde planten. In een uitzending van BNR

11.000 kilo vleeswaren ten onrechte als biologisch geëtiketteerd

Duurzaam werd aandacht besteed aan de voorgestelde nieuwe Europese wet­

en verkocht had. In deze zaak ging het om een menselijke fout,

geving voor zaaizaad en pootgoed. Het TV-programma Eén Vandaag maakte

niet om vooropgezette fraude. Bionext heeft in de media gepleit

een item over de biologische melkveehouderij, met medewerking van

voor scherper risicogericht toezicht en verplichte invoering van

Bionext. Vara’s Vroege Vogels maakte een item over het project ‘Bomen voor

specifieke bio kwaliteitssystemen.

buitenkippen’.

Inhoudsopgave 5

Bio-Update Professional

In trek op sociale media: #biologisch

Wie op de hoogte wil zijn van geplande bijeenkomsten en actuele

De inzet van sociale media zorgt ervoor dat Bionext direct contact

ontwikkelingen in de biologische sector, leest de Bio-Update

heeft met een brede groep beleidsmakers, consumenten en

Professional. De e-nieuwsbrief heeft bijna 5 duizend abonnees en

ondernemers. Dat levert vaak waardevolle gesprekken op, zie

wordt elke twee weken verzonden. In 2013 is Bionext overgestapt

@BionextTweets. De bijna 400 retweets van bedrijven, maat­

op een nieuw mailprogramma dat meer opmaakmogelijkheden

schappelijke organisaties en consumenten zorgden ervoor dat

biedt. Ook hebben we nu beter zicht op statistieken.

nieuwsberichten van Bionext zich snel hebben verspreid.

Websitebezoek stijgt verder De website bionext.nl trok gemiddeld 10 duizend unieke bezoekers per maand. Dit is 10% meer dan het jaar ervoor. In totaal zijn

Op Facebook hadden we eind 2013 1.141 volgers, op Linked-in 557 en op Twitter 3.791. Bijna een verdubbeling ten opzichte van een jaar eerder.

de online pagina’s van Bionext door ruim 425 duizend mensen

Biofood

bezocht, een stijging van 23% ten opzichte van 2012.

Voor iedereen die werk maakt van bio­logische voeding en landbouw is er een ketenbreed vakblad: Biofood! Het biedt interessante

Wageningen UR, het Louis Bolk Instituut, ZLTO, LLTB en LTO Noord

verhalen voor iedereen die professioneel actief is in (primaire)

hebben gezamenlijk besloten alle kennis over biologisch te

­productie, handel, verwerking en retail van biologische landbouw

ontsluiten via de site van Bionext. Hierbij gaat het o.a. om infor­

en voeding, inclusief catering en horeca. Afgelopen jaar stelde

matie over kennis en onderzoek, innovaties en activiteiten voor de

onder meer Pablo Tittonell zich in het magazine voor. Tittonell

biologische sector. Door de informatie over biologisch bij bionext.nl

is de nieuwe hoog­leraar biologische landbouwsystemen aan de

onder te brengen, hebben ondernemers die werkzaam zijn in de

WUR. Biofood verscheen vijf keer met een oplage van 5 duizend

biologische sector nu makkelijker toegang tot relevante, actuele

stuks. Meer weten? Mail naar [email protected].

informatie. Vanzelfsprekend komen de publicaties van afzonderlijke organisaties ook op de eigen websites te staan.

Smaakmakend Voor klanten van biologische winkels maken we het blad Smaakmakend. Dit verschijnt 5 keer per jaar, oplage 50.000 stuks. Daarin staan heerlijke recepten, nieuwe producten en reportages over de mensen achter al die mooie biologische ingrediënten. Als opwarmer voor de Bio10daagse in september organiseerden we een Smaak­makend Kookwedstrijd. De hobbykok Leonie Kohl overtuigde de vakjury en won met haar Tarte tatin van pompoen, geiten­kaas en tijm. Op www.smaakmakend.nl kun je trouwens voor elk seizoen lekkere gerechten vinden.

BioVak

Inhoudsopgave

Bij de opening van de BioVak op 24 januari 2013 werd het convenant Solidair met Soja ondertekend door de deelnemende bedrijven en organisaties. Zie ook p. 17 in dit Jaarverslag. Vanaf die datum is de ecosociale soja verkrijgbaar in Nederland, via het pluimvee­ voer van Van Gorp. Daar zijn we trots op. Tijdens een speciale veiling werd geboden op het schilderij ‘De Bio-Aardappeleters’ van de kunstschilder Norbertus. De opbrengst is door de NAO beschikbaar gesteld aan het Pieperpad, een initiatief van Greenpeace en Bionext.

6

Lekker (w)eten

In een gezamenlijke stand met de aangesloten verenigingen en Stichting EKO presenteerde Bionext zich aan de bezoekers van

In het blad Lekker (w)eten van de EkoPlaza heeft Bionext een

de BioVak. Een prima gelegenheid om met elkaar informeel het

vaste column waarin we de aandacht kunnen vestigen op een

gesprek aan te gaan over regelgeving, sectorstandpunten of de

actueel onderwerp. Daar maken we dankbaar gebruik van!

werkwijze van de ketengroepen. De nieuwe publiekscampagne

Vakbeurzen

‘Biologisch, lekker natuurlijk’ werd ook in de schijnwerpers gezet. Op de BioVak heeft Bionext twee inhoudelijke workshops verzorgd.

Aan drie vakbeurzen heeft Bionext een inhoudelijke bijdrage

Een over het verder sluiten van de voer – mest kringlopen in de

geleverd: de Horecava in Amsterdam, de BioVak in Zwolle en de

biologische landbouw en een over het starten van een gentech­

BioFach in Neurenberg. Ook stond Bionext samen met onder­

vrije zone. Beide workshops werden druk bezocht.

nemers op de Grüne Woche in Berlijn, een grote publieksbeurs die in het teken staat van voeding en landbouw (zie pagina 8).

BioFach Wie de internationale ontwikkelingen van de biologische sector

Horecava

wil volgen, gaat naar de BioFach in Neurenberg. Bionext vertegen­

Na kalfsvlees en lamsvlees heeft de horeca nu geitenvlees ontdekt,

woordigde op uitnodiging van het ministerie van Economische

dankzij een verrassend programma dat Bionext voor de Horecava

Zaken de Nederlandse biologische sector in het Holland Paviljoen,

bedacht. Peter Govers en Ina Eleveld van geitenboerderij Hansketien

samen met een groep ondernemers.

assisteerden chefkok Oliver van der Staal bij een kookdemo van

Bionext organiseerde een ronde tafelgesprek met Nederlandse

biologisch geitenvlees. Govers: “Het lijkt een soort keerpunt,

en Duitse overheden en vertegenwoordigers van het bedrijfs­

in een keer krijgen we heel veel vragen over ons product.”

leven over de verdere kwaliteitsontwikkeling van biologische landbouw en voeding.

Inhoudsopgave

Als vertegenwoordiger van de Nederlandse bio sector nam Bionext deel aan de ledenvergadering van IFOAM EU, waar een belangrijke structuurwijziging werd aangenomen. Op de Biofach is het Technology and Innovation Platform van IFOAM (TIPI) opgericht. TIPI is opgezet vanuit de behoefte om bestaande onderzoekskennis over biologische landbouw te verzamelen en te verspreiden, maar ook om onderzoeksvragen uit te werken die van de belang zijn voor de biologische sector. 7

Bionext maakt deel uit van de IFOAM EU Groep en zit in het bestuur.

Bio-Congres Met circa 180 deelnemers zat restaurant Fifteen in Amsterdam lekker vol tijdens het Bio-Congres. Triodos Bank en Bionext orga­ni­ seerden deze netwerk- en inspiratie dag op 8 oktober. Oprichter Jamie Oliver was helaas verhinderd, maar verscheen wel op het witte doek. Bavo van den Idsert, directeur Bionext, maakte bekend dat de totale consumentenbestedingen aan biologische voeding in 2012 voor het eerst boven de 1 miljard euro zijn uitgekomen. Dit bleek uit een inventarisatie van Bionext in opdracht van het ministerie van EZ. Aansluitend was het woord aan Jaap Seidell, hoogleraar voeding en gezondheid en directeur van de afdeling gezondheidswetenschappen aan de Vrije Universiteit en het VU MC. Hij belichtte oorzaken en mogelijke oplossingen van de actuele gezondheidsvraagstukken in relatie tot voeding. Aan de biologische sector de taak om in het krachtenveld een positie te kiezen. Na het centrale deel van het congres gingen de bezoekers zelf aan de slag in drie workshops.

Hoogleraar en voedingsdeskundige Jaap Seidell. Foto’s: Biojournaal

Inhoudsopgave 8

Publiekscampagnes en evenementen Grüne Woche

buurt, proeverijen, diverse kinderactiviteiten en rondleidingen

In januari stond Bionext voor het eerst op Grüne Woche in Berlijn,

over het erf, waarbij uitleg werd gegeven over de biologische

die dagelijks 30 à 40 duizend bezoekers trekt. Er was een mooie

veehouderij of tuinderij. Deze ontmoetingen tussen boer en

aanleiding: Nederland was Partnerland! Daarom pakte het

burger zijn zeer waardevol, omdat deze bijdragen aan de bewust­

­ministerie, de productschappen en het bedrijfsleven flink uit.

wording over de herkomst en de productie van de dagelijkse

De nieuwe staatssecretaris van Landbouw, Sharon Dijksma, opende

(biologische) boodschappen. De deelnemende boeren zijn veelal

samen met Bondskanselier Merkel de Grüne Woche. Voor het

bevlogen ondernemers die graag vertellen over hun manier

Nederlandse bedrijfsleven is het een mooi platform om zich te

van werken.

presenteren naar de belangrijkste exportmarkt van voeding. En dat gebeurt natuurlijk zoveel mogelijk via de mond. In de stand van Bionext viel ook wat lekkers te proeven, dankzij Nature&More. Duizenden Duitse consumenten werden geïnformeerd over biologische kwaliteitsproducten en recreatiemogelijkheden bij de bioboer in Nederland.

Lekker naar de Boer Als opmaat voor het Lekker naar de Boer-weekend bedacht Bionext een ludieke publieksverkiezing: de Lekkerste Bio Boer van Nederland. Negen biologische boeren uit alle delen van het land hebben zich (min of meer vrijwillig…) kandidaat gesteld. Dat leverde veel vrolijkheid op via sociale media. De kandidaat met de meeste fans won: bio akkerbouwer Thijs Geerse. De overwinning leverde hem o.a. een interview op in het KRO-magazine ‘Boer zoekt vrouw’. Gefeliciteerd Thijs! Op 22 en 23 juni hielden zo’n 160 biologische boerderijen open erf. Er kwamen circa 56.000 mensen op af, ondanks het regen­ achtige weer. Er waren fietsroutes van de stad naar de boer in de

Kom je ook

kijk

? n e v e o r p n e en

Inhoudsopgave 9

Biologisch, lekker natuurlijk!

Hart voor biodiversiteit, geen octrooi op leven

Na een flinke inspanning is het gelukt om een tweejarige

In maart publiceerde de internationale coalitie No Patents on Seeds, waar

­biologische promotiecampagne van de grond te tillen,

Bionext deel van uitmaakt, een rapport waaruit blijkt dat dat er een sterke

met financiële steun van de EU: Biologisch, lekker natuurlijk!

toename is van het aantal verleende octrooien op natuurlijke eigenschappen

Daar zijn we apetrots op. Doel van de campagne is om een breed

van planten en dieren. De coalitie wil deze ontwikkeling een halt toeroepen

publiek te interesseren voor biologische voeding met informatie,

in samenwerking met consumenten, omdat deze op termijn de keuzevrijheid

activiteiten en aantrekkelijke aanbiedingen op de winkelvloer.

inperkt van telers en consumenten.

Per jaar zal Bionext drie grote campagnemomenten neerzetten.

In april heeft Bionext op verzoek van Staatssecretaris Dijksma van Landbouw

Het eerste evenement was de Bio10daagse in september, die

mogelijke oplossingen aangedragen voor de problematiek die ontstaat door

gevolgd gaat worden door de Gezonde Start in januari en Lekker

toepassing van het octrooirecht. Het advies van Bionext: neem een uitgebreide

naar de Boer in juni. Bionext werkt bij de uitvoering nauw samen

kwekersvrijstelling op binnen het octrooirecht. Verder moet de bescherming

met het bedrijfsleven (boeren, handel, merken, winkels, catering).

van octrooien zich beperken tot de techniek zelf; deze zou niet moeten gelden voor planten, zaden en voedsel. Tot slot zouden bedrijven alleen octrooi moeten kunnen krijgen op echte uitvindingen en niet op het “ontdekken” van natuurlijke eigenschappen of het toepassen van klassieke veredeling.

Bio10daagse

Zoals nu wel vaak het geval is. Toen het agro-chemische concern Syngenta in mei octrooi kreeg op klassiek

Het biologische bedrijfsleven had behoefte aan een opvallende

veredelde rode paprikaplanten met insectenresistentie, besloot Bionext een

actie­periode met biologische producten. Die is er nu: de Bio10­

officiële bezwaarprocedure te

daagse, onderdeel van de campagne Biologisch, lekker natuurlijk.

starten bij het Europese Octrooi­

De eerste editie van 19 t/m 28 september was een geslaagd

bureau (EOB). Een kostbare aan­

experiment, ook al kon het allemaal nog beter en groter. Er was

gelegenheid, waarvoor de hulp is

een spaar&win-actie met actiestickers op biologische producten,

ingeroepen van ­betrokken consu­

een Smaakmakend receptenwedstrijd en er waren ruim honderd

menten en donateurs van Bionext.

aantrekkelijke aanbiedingen in reguliere supermarkten en bio­

Deze zaak loopt door in 2014.

een kruising met zaden uit de genenbank die deze gewenste eigenschap al

logische speciaalzaken. Ook werd er samengewerkt met Thuis­

Ondertussen pleit Bionext voor

rechten over alle paprikazaden, -planten en -vruchten met deze eigenschap.

afgehaald, waarbij de enthousiaste thuiskoks van Thuisafgehaald

snelle aanpassing van de Europese

De enige manier om dit octrooi van tafel te krijgen, is een bezwaarprocedure

met korting biologische boodschappen konden doen. Bionext

Octrooi Wetgeving en heeft Bionext

zorgde voor de publiciteit en maakte o.a. een special bij Dagblad

zich aangesloten bij acties tegen

Metro, die in een oplage van 500 duizend stuks is verspreid.

andere octrooi-aanvragen op eigen­

In diverse radioprogramma’s is aandacht besteed aan de Bio10­

schappen van klassiek veredelde

daagse: op BNR nieuwsradio, bij Twente FM en op lokale zenders.

gewassen.

Is een paprika een uitvinding? Nee. Daarom is Bionext een officiële bezwaarprocedure bij het Europese Octrooi Bureau tegen het onlangs verleende octrooi op de rode paprika gestart. Dat is kostbaar, maar móet gebeuren. Uw hulp is hierbij hard nodig. Wat is er aan de hand? De multinational Syngenta heeft octrooi gekregen op rode paprika’s met een natuurlijke afweer tegen insecten. De paprikaplanten zijn gemaakt door bezitten. Zaden van wilde paprika’s, afkomstig van Moeder Natuur en vrij toegankelijk voor elke teler en veredelaar. Toch claimt Syngenta dat hun rode paprika een uitvinding is. Met het octrooi krijgt Syngenta de eigendomsEen ongewenste ontwikkeling.

GEEF NU! Bevrijd de paprika van dit octrooi. Steun de bezwaarprocedure en maak uw gift over op NL TRI0 784784000, t.n.v. stichting Bionext o.v.v. ‘bezwaar rode paprika’.

Bezwaarprocedure laatste redmiddel bij het Europese Octrooi Bureau. Als die zijn ‘vruchten’ afwerpt, worden ook toekomstige octrooiaanvragen bemoeilijkt.

Meer informatie www.bionext.nl/hartvoorbiodiversiteit @BionextTweets

2969.1118 Advertentie BIonext The Optimist_WT.indd 1

25-02-14 10:56

Inhoudsopgave

Pieperpad op tournee Vlakbij het Van Gogh Museum, waar de bekende ‘aardappeleters’ te zien zijn, werden in juni heerlijke biologische aardappel­ gerechtjes uitgedeeld aan voorbijgangers. De hapjes zijn bereid door Boer Ko en Hendrieke in de levensgrote Pieper Mobiel. Boer Ko: “Vandaag hebben we meer dan vijfhonderd mensen de nieuwe, biologische geteelde Frieslander aardappels laten proeven. Ze zijn net geoogst, verser kan bijna niet!” De actie hoort bij de 10

Pieperpad-campagne, een initiatief van Bionext en Greenpeace in samenwerking met de Werkgroep Biologisch van de NAO. De organisaties willen zoveel mogelijk mensen kennis laten maken met biologische aardappels en de biologische teelt, waarbij zo natuurlijk mogelijk wordt gewerkt. Op uitnodiging van de Nederlandse ambassade in Duitsland (Berlijn) heeft Bionext deelgenomen aan een Tourismus Dialog. Maar liefst 44 journalisten kwamen op de bijeenkomst af. Het thema was de relatie tussen toerisme en de biologische landbouw en hierbij stond het Pieperpad centraal. De ambassadeur, de heer Krop – zelf een groot fietsliefhebber – sprak lovende woorden over het initiatief: “De fietsroute en de biologische landbouw versterken elkaar. En wat is er mooier dan het gesprek aangaan met een biologische aardappelteler over de lekkerste aardappelgerechten?” www.pieperpad.nl

Inhoudsopgave

Tien jaar Adopteer een Kip Het aantal biologische legkippen is in tien jaar tijd verzevenvoudigd in Nederland, van circa driehonderdduizend in 2003 naar circa 2,1 miljoen in 2013. In totaal telt ons land ruim 42,8 miljoen leg­ hennen. Het merendeel van deze kippen komt nooit buiten. Biologische legkippen zijn geluksvogels: ze hebben een ruime buitenuitloop, eten biologisch voer en hebben veel bewegings­ ruimte, stro en daglicht in de stal. 11

Adopteer een Kip, een initiatief van Bionext, draagt al tien jaar bij aan de bewustwording over de biologische landbouwmethode. Ook worden speciale projecten gefinancierd voor de biologische pluimveehouderij, zoals de aanplant van bomen in de uitloop. Honderdduizenden mensen hebben met biologisch kennis ­gemaakt via de actie Adopteer een Kip. Eind 2013 deden er ­ongeveer 12 duizend mensen aan mee. Deelnemende winkels zijn o.a. vrijwel alle biologische speciaalzaken, biologische boerderij­ winkels en alle filialen van Jumbo en Lidl. Ter gelegenheid van hun eigen lustrum heeft De Kweker ruim zeshonderd biologische kippen geadopteerd bij Bionext. In de hele maand september gaf Adopteer een Kip aan nieuwe deelnemers een spannend jeugdboek cadeau van – hoe kan het ook anders – uitgeverij Chicken House! Als uitsmijter van het Lustrumjaar vond op 18 september een kippenfestijn plaats bij zorgboerderij de Marsen in Noord-Holland. Kinderen en hun ouders aaiden, ­tekenden, observeerden biologische kippen en vierden vrolijk feest samen met de bewoners en begeleiders op de boerderij. www.adopteereenkip.nl

Inhoudsopgave 12

Publieksverkiezing ‘Mijn favoriete biowinkel’ De ontwikkeling en vernieuwing van de biologische winkels voltrekt zich in hoog tempo. Met succes, want de meeste bio­ winkeliers ‘boeren goed’. Aan het eind van het jaar mochten klanten van biologische winkels laten weten wat hun favoriete

Adopteer een Appelboom

biowinkel is en wat die winkel zo speciaal maakt. In acht weken tijd hebben 1.519 mensen hun enthousiaste verhalen

Een bloeiende biologische fruitboomgaard is een feest voor de zintuigen.

ingevuld op de actiewebsite www.mijnfavorietebiowinkel.nl.

Wie dit wel eens wilde meemaken, kon in het voorjaar terecht bij één van

Daarnaast deden 812 mensen mee aan de enquête ‘Wat verwacht

de bloesemfeesten van Adopteer een Appelboom. Er kwamen in totaal zo’n

je van een moderne biologische winkel?”. De nuttige feedback die

vierduizend bezoekers op af.

dat opleverde, is teruggekoppeld aan de biowinkeliers.

De biologische fruittelers verzorgden rondleidingen en gaven uitleg over de

De publieksverkiezing is een initiatief van de Biowinkelvereniging

biodiversiteit en de natuur rondom de boomgaard. Er waren volop activiteiten

en Bionext. De verkiezing is bedoeld als steun in de rug voor de

voor klein en groot, zoals: een spannende Bomenspeurtocht, een rondrit

winkeliers en geeft klanten de mogelijkheid om mee te denken

met de pluktrein, een bloesemwandeling of een heerlijke picknick onder de

over de eigenschappen van een moderne biologische winkel.

bloeiende appelbomen. Voor deelnemers aan Adopteer een Appelboom is het

De leukste inzendingen van consumenten worden beloond met

bloesemfeest een leuke gelegenheid om te zien hoe hun eigen boom erbij

gratis bio boodschappen.

staat. Je kunt een praatje maken met de teler die de boom het hele jaar

Deze publieksverkiezing met zeer beperkte middelen georganiseerd

verzorgt en je ziet wat de biologische aanpak in de praktijk betekent.

en in de publiciteit gebracht. De ambitie is om de volgende editie groter aan te pakken, gecombineerd met een productverkiezing.

In het najaar kwamen de deelnemers met hun vrienden en familie heerlijke appels plukken. Ruim 6.000 bezoekers waren in de boomgaard te vinden. Bij de plukfeesten pakken de biologische telers flink uit om hun bezoekers een onvergetelijke dag te bezorgen. Er was livemuziek, er waren workshops en proeverijen met biologische streekproducten en er waren activiteiten voor kinderen. Op de Olmenhorst, de grootste deelnemende boomgaard, konden bezoekers hun eigen appel schilderen of met de huifkar het land­ goed doorkruisen. In de pluktijd organiseerde Bionext een fotowedstrijd. De vijf mooiste ­inzendingen werden beloond met een biologisch verrassingspakket. De foto’s zijn te bekijken op: www.adopteereenappelboom.nl

Inhoudsopgave

Save our Soils Op 5 december was het niet alleen Sinterklaas, maar ook World Soil Day. Op die dag ging de campagne ‘Save our Soils’ van start, waarmee aandacht wordt gevraagd voor het belang van gezonde, levende, vruchtbare bodems voor onze voedselproductie. Nu en in de toekomst. Bionext is partner van deze campagne, samen met vele andere organisaties zoals de internationale koepelorganisatie IFOAM en de Engelse Soil Association. 13

De campagne is een initiatief van Nature & More, deelnemer aan FAO’s Global Soil Partnership, en vormt een opmaat voor het Internationaal Jaar van de Bodem: 2015. www.saveoursoils.com

www.weekvandesmaak.nl

Week van de Smaak Aansluitend aan de Bio10daagse van Bionext, organiseerde de Stichting Week van de Smaak de ‘Lekkerste week van het jaar’, met volop aandacht voor slow food, streekproducten en bio­ logisch. Dit jaar was de Regio Venlo de Hoofdstad van de Smaak. Bionext heeft mede aan de wieg gestaan van de Week van de Smaak en draagt het initiatief nog steeds een warm hart toe. Veel biologische ondernemers doen mee aan de Week van de Smaak. Proef de pure smaak van biologisch, weg met de smaakvervlakking!

Inhoudsopgave

Kennis en innovatie

14

Meerjarenambitie: kampioen integraal duurzame meerkamp Alle keteninnovatieprojecten van Bionext sluiten aan bij onze

• Biologische onderzoeksgelden lopen via de topsectoren Agri & Food en Tuinbouw & Uitgangsmateriaal; • Opstartfinanciering in 2013 en 2014 ter waarde van 1,4 miljoen euro omdat budgetten Topsectoren 2013 en 2014 al deels ingevuld waren;

meerjarenambitie die samen met de aangesloten verenigingen is

• Betrekken van de expertise van het Louis Bolk Instituut in de

vastgesteld. In het kort houdt deze ambitie in dat de biologische

uitvoering van een deel van de bio onderzoeksprojecten.

sector de kampioen van de integraal duurzame meerkamp wil

Het amendement betekent een enorme stimulans voor de brede

zijn en blijven. Op alle belangrijke thema’s, zoals dierenwelzijn,

innovatie- en verduurzamingsagenda die door biologische boeren,

biodiversiteit, bodemvruchtbaarheid, energiereductie en klimaat,

tuinders en bedrijven in de praktijk wordt gebracht.

wil de biologische sector koploper zijn of zichzelf verder verbeteren.

Bionext heeft in januari de kennisbehoefte van de bedrijven in de

Vanuit intrinsieke motivatie en de behoefte om de consument

biologische sector geïnventariseerd. De input van bedrijven is door

een makkelijke keuze te bieden voor de meest duurzame

Bionext, Wageningen UR en het Louis Bolk Instituut vertaald naar

voedingsmiddelen.

voorlopige onderzoeksvoorstellen, die op 28 juni bij een bijeen­

De ontwikkelagenda voor de biologische sector, die gebaseerd

komst voor het bedrijfsleven zijn gepresenteerd. Eind augustus

is op de vier IFOAM principes van ecologie, zorg, gezondheid en

zijn er 21 biologische onderzoeksvoorstellen ingediend bij de

eerlijkheid, is in de basis vastgesteld en zal met deelketens en

Topsectoren Agro & Food en Tuinbouw & Uitgangsmateriaal,

stakeholders nader gespecificeerd worden. Dit is een doorlopend

waarvan er 15 zijn goedgekeurd.

proces. Het consumentenperspectief is daarin leidend.

Aansluiting bij Topsectoren In januari kwam er goed nieuws uit Den Haag: voor onderzoeks­

Onderzoek in EU

projecten in de biologische sector is de komende 4 jaar jaarlijks

CORE Organic is een Europees netwerk (ERANET) waarin 21 Europese

5 miljoen euro beschikbaar! Een amendement van de SP zorgde

landen hun beleid voor onderzoek in de biologische sector met

ervoor dat de landbouwbegroting werd aangepast. Het geld is

elkaar afstemmen, gezamenlijk prioriteiten bepalen en geld bij

bedoeld voor onderzoeksvragen die uit de biologische sector zelf,

elkaar leggen. Dit geld wordt dan nog aangevuld met financiering

bottom-up naar voren komen. Bionext heeft namens de biologische

van de Europese Commissie. Zo wordt versnippering van onder­

sector besprekingen gevoerd met het ministerie van Economische

zoeksbudget tegengegaan. Er lopen al 14 Europese onderzoeken

Zaken over de implementatie van het amendement. De belang­

die via dit netwerk betaald zijn, Nederland neemt aan 4 van deze

rijkste resultaten hiervan zijn:

projecten deel. Bionext adviseert EZ over de wensen van de

• Structurele doelstelling van 5 miljoen biologisch onderzoek

biologische sector en is nationaal contactpunt voor het nieuwe

voor minimaal vier jaar, met ingang van 2013;

call, CORE Organic Plus.

Inhoudsopgave

Keten- en themagroepen De keten- en themagroepen zijn de ‘belichaming’ van de keten­ samenwerking in de biologische sector. Er zijn drie ketengroepen voor de dierlijke sectoren en drie voor de plantaardige sectoren. Daarnaast is er een themagroep voor biologisch uitgangsmateriaal en veredeling. In elke groep zitten vertegenwoordigers vanuit de handel en verwerking (VBP) en vertegenwoordigers vanuit de primaire sector (Biohuis). Gezamenlijk werken ze aan de ambitie­ 15

agenda van de sector, het prioriteren van kennisvragen, markt­ ontwikkeling en standpunten op het gebied van regelgeving. Projectleiders van Bionext voeren het secretariaat. Leden van het BioHuis, de VBP en de Biowinkelvereniging worden op de hoogte gehouden van de activiteiten van de ketengroep en kunnen onderwerpen die van algemeen belang zijn agenderen. De ketengroep wordt regelmatig gevraagd een standpunt te formuleren namens de sector. Alle ketengroepen hebben onderzoeksvragen die leven onder boeren, tuinders en verwerkers in kaart gebracht en geprioriteerd, zodat onderzoekers voorstellen konden formuleren die relevant zijn voor de praktijk. Daarnaast is het belang van het EKO-keurmerk en de mogelijke invulling voor iedere sector besproken in de keten­ groepen. In 2013 hebben de dierlijke ketengroepen op verzoek van het ministerie van EZ een standpunt geformuleerd over de definitie van ‘regio’. Dit begrip speelt een rol in de biologische regelgeving en was nog niet nader omschreven. Ook heeft de ketengroep zuivel voor het ministerie van EZ een standpunt opgesteld over aanbindstallen. De ketengroep varkensvlees heeft het beleid rond het stoppen met castreren hoog op de agenda gezet en lost knelpunten op. De ketengroep bedekte teelt houdt voortdurend de ontwikkeling van de biologische regelgeving in Brussel in de gaten en deelt de kennis met haar achterban.

Inhoudsopgave

De ketengroep akkerbouw heeft in 2013 het initiatief genomen voor een bijeenkomst over het gebruik van CMS hybriden in de biologische teelt.

Bionext College Duitsland is de belangrijkste exportmarkt voor Nederlandse handelsbedrijven in biologische producten. Daarom organiseerden we in januari een Bionext College over succesvol zakendoen in

16

Duitsland, samen met enkele exportspecialisten. De deelnemers evalueerden het College als zeer informatief, het gemiddelde cijfer was een 7,7. In juni werd een Bionext College gehouden over trends op het gebied van duurzame verpakkingen. Bijvoorbeeld de allereerste composteerbare lijm voor fruitstickers en dozen zonder plakband. Een bedrijf kan door een goede analyse niet alleen het milieu sparen, maar meestal ook snijden in de kosten. Het college werd beoordeeld met een 7,5. In september stonden de etiketten centraal. Hoe moet een bio­­ logisch etiket er precies uitzien? Vooral kleine ondernemers vinden het lastig om een foutloos etiket te maken. Bionext College richt zich op agrarische ondernemers, groot­ handels en verwerkers van biologische producten, retail, horeca en catering. En op alle dienstverleners die werkzaam zijn voor ketenpartijen in de biologische sector. Het programma van Bionext College bestaat uit flashbijeenkomsten en uitgebreidere studie­ bijeenkomsten. De onderwerpen worden gekozen naar actualiteit en behoefte. De bijeenkomsten worden verzorgd door kennisen ketenmanagers van Bionext in ­samenwerking met deskundigen uit het bedrijfsleven en de wetenschap. www.bionextcollege.nl

Inhoudsopgave 17

Projecten met en voor de sector EKO

De Nederlandse biologische legpluimveesector stelt voortaan

In opdracht van Stichting EKO heeft Bionext in het voorjaar aan

extra eisen aan geïmporteerde soja voor kippenvoer. Dit gebeurt

de invulling van het agrarisch programma voor het keurmerk

in samenwerking met het keurmerk Eco-Social, een sociaal keur­

gewerkt. Bij biologische sectororganisaties is geïnventariseerd

merk binnen de biologische sector. Hiermee investeert de sector

wat zij de belangrijkste thema’s vinden voor de toekomstige

in projecten van de lokale sojatelers ter verbetering van de sociale

ontwikkeling van het keurmerk. Deze thema’s zijn vastgesteld.

en ecologische omstandigheden. De soja moet niet alleen bio­

Op basis van de uitkomst van het project is verder besloten om

logisch geteeld zijn, maar daarnaast ook met zekerheid verbouwd

het project (het maken van een online vragenlijst) te bevriezen

zijn op gronden waar recent geen regenwoud heeft gestaan. Eind

en om directer samen met de biologische boeren en tuinders en

2015 is alle soja in de biologische legpluimveesector eco-sociaal.

de sectororganisaties verder invulling te geven van het EKO-

Het project Solidair met Soja is mede mogelijk gemaakt door het

programma. Dit is ingepland voor de eerste helft van 2014.

platform Verduurzaming Voedsel en Stichting DOEN.

In 2013 heeft belangrijke afstemming plaatsgevonden tussen

Antibioticavrije ketens

Stichting EKO en Bionext. Beide organisaties zijn tot de conclusie

In het voorjaar is een pilotproject met de biologische vleeskippen­

gekomen dat hun missies grotendeels overlappend zijn. Daarom

sector afgerond. Daarin werd bekeken hoe het best gecommuni­

is besloten de samenwerking te intensiveren. De medewerkers

ceerd kan worden over het minimale antibioticumgebruik.

van Stichting EKO houden kantoor bij Bionext en de administratie

De website www.antibioticachecker.nl is gelanceerd en er is een

en centrale ondersteuning wordt door Bionext verzorgd.

folder verspreid in biologische speciaalzaken en slagerijen.

www.eko-keurmerk.nl De biologische dierhouderij loopt ook in andere deelsectoren

Dierenwelzijn en -gezondheid Solidair met soja

voorop als het gaat om diervriendelijke, antibioticavrije ketens. Bionext wil het antibioticumgebruik nog verder terugdringen in samenwerking met de sector. Met Skal is afgesproken dat de antibioticumgebruiksgegevens van biologische bedrijven voortaan

Bij de opening van de BioVak op 24 januari 2013 is het convenant

zullen worden meegenomen in de reguliere inspecties. Zo kan

Solidair met Soja ondertekend. Vanaf die dag is de eco-sociale soja

nauwkeurig gemonitord worden wat het gebruik is en welk effect

verkrijgbaar in Nederland, via het pluimveevoer van Van Gorp.

de inspanningen van de sector hebben op verdere terugdringing.

Inhoudsopgave

Regionalisering diervoer De biologische veehouderijsector staat voor nieuwe uitdagingen rondom de regionale teelt van voedermiddelen en de eis om 100% biologische grondstoffen te gebruiken in het voer. In 2013 verkende Bionext de mogelijkheden om diervoer uit de regio te betrekken. Er werden bijeenkomsten georganiseerd om akker­ bouwers en pluimveehouders te verbinden en samenwerking door de uitwisseling van voer en mest te stimuleren. 18

Bij de productie van biologische voedingsmiddelen ontstaan bijproducten die goed benut kunnen worden als voer voor bio­ logische varkens. Bionext heeft biologische producenten die interesse hebben in het afzetten van hun bijproducten naar varkenshouders opgeroepen om zich te melden, en werkt aan het verbinden van deze partijen aan biologische varkenshouders.

Bomen voor buitenkippen Pluimveehouders met biologische en vrije uitloopkippen werken aan het optimaliseren van de uitloop in het praktijknetwerk ‘Bomen voor Buitenkippen’. De pluimveehouders willen in de uitloop op een duurzame manier beschutting bieden aan hun kippen. Er worden wilgen, fruitbomen of olifantsgras geplant waarvan geoogst kan worden, die mineralen opnemen uit de grond en waarmee de biodiversiteit en ‘eco-efficiëntie’ in de uitloop groter worden. De vraag naar houtige biomassa voor de opwekking van duurzame energie is de laatste jaren sterk toe­ genomen en stijgt nog steeds. Eén van de manieren om houtige biomassa in Nederland te telen, is de aanleg van energieplantages met wilg of met miscanthus. De pluimveehouders worden ­begeleid door Bionext en het Louis Bolk Instituut.

Inhoudsopgave 19

Er vonden diverse excursies plaats voor pluimveehouders: naar

Bodemvruchtbaarheid

een wilgen-energieplantage in de Flevopolder, een olifantsgras­

Alle sectoren in de biologische landbouw zijn grondgebonden.

bedrijf bij Wageningen, een kippenuitloop met fruit en wilgen

In de akkerbouw, fruitteelt en groenteteelt spreekt dat voor zich,

en een speciale excursie voor vleeskuikenhouders. Ook was er

maar ook in de glastuinbouw en bij het kleinfruit telen de onder­

de gelegenheid om te leren snoeien.

nemers in de volle grond. Pluimvee-, varkens- en rundveebedrijven

Ondersteuning biologische geiten

hebben een band met de bodem, doordat ze hun dieren toegang geven tot uitlopen en weidegang.

De geitensector werd ondersteund via een tweetal projecten.

Bionext wil biologische boeren en tuinders stimuleren om de

Hierbinnen is promotiemateriaal gemaakt voor de Organic

bodem nog meer centraal te stellen in hun bedrijf. Gecertificeerde

Goatmilk Coöperatie (OGC) en is gekeken naar nieuwe afzet­

biologische boeren en tuinders die landbouwgrond nodig hebben

mogelijkheden voor geitenzuivel. Daarnaast heeft de sector zich

of willen aanbieden, kunnen hiervoor vanaf nu terecht in de online

in het voorjaar gepresenteerd via het ‘geitendansen’, een ludieke

Bio-Bank: www.bionext.nl/bio-bank.

manier om te laten zien dat biologische geiten echt in de wei staan. De media waren hierin erg geïnteresseerd. Ook is er een

Mest verbindt

samenwerking met Oxfam Novib, met Geef een Geit.

Biologische veehouders moeten al hun biologische mest op

Geitenhouders hebben geiten gegeven aan hun college-boeren

biologische grond afzetten. Vaak betekent dat samenwerken met

in Bangladesh. Oxfam maakte publiciteit voor Nederlandse

een akkerbouwer. Op de Biovelddag, 5 september, organiseerde

biologische geitenzuivel.

Bionext een ‘mestcafé’ om die samenwerking te versterken. Matchmaking, zou je kunnen zeggen. Rondom het mestcafé ontstonden levendige discussies tussen pluimveehouders, varkens­houders en akkerbouwers. Daarnaast heeft het Biohuis een werkgroep bemesting in het leven geroepen, waarin bijna alle sectoren vertegenwoordigd zijn. Deze werkgroep werkt aan het wegnemen van knelpunten om de samenwerking tussen veehouders en akkerbouwers, fruittelers en groentetelers voor wat betreft het gebruik van biologische mest te stimuleren. Bionext heeft deze werkgroep ondersteund.

Inhoudsopgave

Biodiversiteit & natuur PPS marktontwikkeling natuur en biodiversiteit

maakt de nieuwsbrieven. De meeste deelnemers zijn zo enthousiast

Natuur en biodiversiteit zijn belangrijke onderwerpen waar de

dat ze ook na afloop van het project de natuur- en landschaps­

biologische sector (nog meer) werk van wil maken. Daarom heeft

elementen willen blijven beheren.

Bionext samen met Kruidenier Foodservices, de Natuurweide, Ecomel en de Vogelbescherming het initiatief genomen tot de

20

en haalbaar is. Bionext zit in de begeleidingscommissie en

PPS Marktontwikkeling Natuur en Biodiversiteit. Op 1 april was de cofinanciering rond en intussen is dit topsectorenproject in volle gang. In dit project laten we onderzoeken hoe we de bovenwettelijke prestaties op het gebied van natuur, landschap en biodiversiteit het beste kunnen borgen (certificeren) en vermarkten. Daarvoor is onderzoek gedaan onder consumenten en zijn pakketten van natuurmaatregelen samengesteld en doorgerekend. Hierbij kun je denken aan weidevogelbeheer of aanleg van natuur en land­ schapselementen. In december 2013 zijn de pakketten met maat­ regelen besproken met biologische veehouders en potentiële afnemers van de natuurvriendelijke zuivel (Ecomel). In 2014 gaan drie pilots van start met verschillende ambitieniveaus voor natuurmaatregelen.

Pilot met de Natuur- en landschapsnorm In de pilot met de Natuur- en landschapsnorm (NLN) werken 19 boeren ondernemers, waarvan 7 biologische boeren, aan het bevorderen van natuur en landschap op hun bedrijf. De belang­ rijkste maatregel in de NLN is het omzetten van 5% productie­ grond in streekeigen natuur en landschapselementen. Doel van de pilot is testen hoe de NLN het beste in de bedrijfsvoering kan worden ingepast. Ook wordt bekeken welke vergoeding reëel –

Inhoudsopgave

Uitgangsmateriaal

21

Evaluatie beleid biologisch uitgangsmateriaal

Gentechvrije landbouw Hoewel diverse biotechbedrijven zich inmiddels hebben terug­ getrokken uit Europa is de dreiging van gentechteelt in Nederland

De Nederlandse overheid is 10 jaar geleden gestart met een

nog niet geweken. Een mogelijkheid om de biologische landbouw

Nationale Annex, om het aanbod en gebruik van biologisch

gentechvrij te houden is door het instellen van gentechvrije zones.

uitgangsmateriaal te bevorderen. Voor gewassen die op de Annex

Om biologische boeren te stimuleren om een gentechvrije zone

staan is geen ontheffing mogelijk voor het gebruik van gangbaar

op te richten heeft Bionext op de BioVak een workshop georgani­

uitgangsmateriaal. Sinds 2010 is Bionext uitvoerder van dit project

seerd over de (on-)mogelijkheden van gentechvrije zones. Daarnaast

en organiseert ze jaarlijks expertgroepbijeenkomsten waarin vraag

hebben we diverse lokale en regionale initiatieven geadviseerd.

en aanbod worden besproken.

Begin 2014 is de provincie Friesland uitgeroepen tot eerste ­gentechvrije provincie van Nederland.

Maar draagt dit beleid nog wel bij aan het doel of is aanpassing nodig? Om die vraag te beantwoorden heeft Bionext het beleid in 2013 geëvalueerd. Daarvoor is een enquête onder telers gehouden en zijn interviews gehouden met diverse zaadbedrijven en mede uitvoerders zoals Skal en de Naktuinbouw. Uit de evaluatie komt o.a. naar voren dat voor een verdere groei van aanbod en gebruik internationale afstemming cruciaal is. Niet alleen om een level playing field te creëren maar ook om de afzetmarkt voor zaadbedrijven te vergroten. Nederland is kop­ loper in de EU in de ontwikkeling en het gebruik van biologisch uitgangsmateriaal.

Inhoudsopgave

Wetgeving

De Europese Commissie werkt aan de herziening van de biologische De wetgeving voor biologische landbouw, handel & verwerking

verordening. De biologische sector is van mening dat een volledig

is complex, omdat de biologische sector aan de reguliere wetten

nieuw wetgevingsproces, dat jaren in beslag gaat nemen, niet

moet voldoen voor landbouw, bereiding, opslag en transport en

nodig is. Wel moeten een aantal gerichte verbeteringen door­

daarnaast nog aan de biologische wetten. Bionext volgt de nieuwe

gevoerd worden. Bekijk hier de laatste nieuwsbrief die IFOAM EU

wetsontwikkelingen op de voet en informeert de sector als er

over dit onderwerp heeft geschreven.

iets speelt. Ze brengt ook de sector bijeen om standpunten in te 22

Herziening verordening

nemen over gewenste aanpassingen in de regelgeving. Omdat de

Europese zaad- en pootgoedwetgeving

wetten voor de biologische landbouw veelal in Brussel worden

De Europese commissie werkt al enkele jaren aan een herziening

besloten, is Bionext heel betrokken bij de Europese belangen­

van de Europese zaadwetgeving, d.w.z. de regels voor het op de

organisatie van de biologische beweging, de IFOAM EU groep.

markt brengen van zaden en rassen. In IFOAM-verband zet Bionext

Bionext neemt deel in het bestuur en in de raad. Inbreng gebeurt

zich daarom in voor aanpassingen van de wetgeving ten gunste

in overleg met de achterban, de ketengroepen, de VBP (die is

van biologische veredelaars en boerenrassen.

vertegenwoordigd in de specialistengroep voor verwerking,

Op 6 mei heeft de Europese Commissie voorstellen goedgekeurd

de SGOP) en het Biohuis (die zitting heeft in de Farmers Sector

voor nieuwe regels over de productie en het op de markt brengen

Group van de IFOAM EU). Daarnaast is Bionext secretaris van de

van zaaizaad en pootgoed én voor regels op het gebied van plant­

Technische werkgroep, het reguliere overleg met de Nederlandse

gezondheid en de controle daarop. Bionext is teleurgesteld dat

overheid en Skal over de biologische regelgeving. Bij dringende

de Europese commissie niet ondubbelzinnig heeft gekozen voor

gevallen vindt ad hoc overleg plaats.

het vergroten van de biodiversiteit in de landbouw. Weliswaar worden de regels voor de verkoop van “rassen die van belang zijn voor het behoud van genetische diversiteit” iets verruimd, maar het gaat daarbij nog steeds alleen om kleine hoeveelheden van oude landrassen en amateurrassen. Alle nieuwe commerciële rassen die op de markt worden gebracht moeten nog steeds voldoen aan de strenge eisen voor uniformiteit.

Inhoudsopgave

Biologische wijnproductie

23

Marktontwikkelingen

Proost! Op het zevende Europese Biologische Congres in Vilnius, Litouwen, lanceerde IFOAM EU haar dossier over de Europese

Een hoofddoelstelling van Bionext is dat de consumenten­

regels voor biologische wijnproductie. Tot 2012 was het alleen

bestedingen aan biologisch voedsel jaarlijks met 10% stijgen.

toegestaan om wijn te labellen als “gemaakt van biologische

Bij het opstellen van dit jaarverslag waren de IRI-cijfers over 2013

druiven”, eenvoudigweg omdat er voor de fase van oogst tot

nog niet beschikbaar. Of de dubbele cijfers opnieuw gehaald

bereiding geen Europese regels waren. Deze nieuwe situatie is nog

worden is nog niet zeker, wel is duidelijk dat de consumenten­

maar het begin van een proces waarbij lidstaten de regels invoeren

bestedingen aan biologische voeding harder groeien dan de

en uitwerken en waar landen buiten de EU nagaan in hoeverre hun

totale voedingsmarkt. Dit betekent dat het marktaandeel verder

regels voor biologische wijnproductie equivalent kunnen zijn aan

stijgt. Dat mag ook wel, want vergeleken met andere Europese

de Europese regels. IFOAM EU – inclusief Bionext – is hier nauw

landen is Nederland een middenmoter.

bij betrokken. Uit een inventarisatie van Bionext in opdracht van het ministerie van Economische Zaken blijkt dat totale consumentenbestedingen aan biologische voeding in 2012 voor het eerst boven de 1 miljard euro zijn uitgekomen. De meeste biologische voedingsmiddelen worden gekocht in de reguliere supermarkten, de biologische speciaalzaken en de ‘out of home’ sector. Volgens de Monitor Duurzaam Voedsel 2012, die in juni is verschenen, waren deze verkoopkanalen samen goed voor 934 miljoen euro. Uit het rapport ‘Trends in directe verkoop’ van Bionext blijkt dat in de ‘overige verkoopkanalen’, waaronder boerenmarkten, boerderij­ winkels en reguliere speciaalzaken, voor nog eens 70,1 miljoen euro aan biologische voedingsmiddelen is gekocht. Hiermee komen de totale consumentenbestedingen boven de 1 miljard euro uit.

Inhoudsopgave

Exportmonitoring en -bevordering In 2013 heeft Bionext voor het eerst onderzoek verricht naar de omvang van de export van biologische producten. Dit onderzoek is gebaseerd op interviews met ruim 50 leidende bedrijven in de biologische sector en gegevens vanuit de primaire productie­ sectoren. De handelswaarde wordt geschat op € 783 miljoen. De consumentenwaarde van de geëxporteerde biologische 24

producten bedraagt naar schatting 1,2 miljard euro. Ter bevordering van de export van Nederlandse biologische producten, heeft Bionext marktverkenningen uitgevoerd in diverse opkomende landen. De Landbouwraad in Berlijn werkt actief met Bionext samen in een nieuw exportondersteunend project in Zuid-Duitsland. Biologisch is daarin een speerpunt, omdat dit een enorme groeimarkt is die regio. De Landbouwraad is door Bionext langs een aantal Nederlandse bedrijven rondgeleid. Bionext wil een consortium vormen van bedrijven die kansen zien in de Zuid-Duitse markt en daar met ondersteuning van het ministerie van Economische Zaken en Bionext op willen inspelen. Eind november vond een handelsmissie plaats. Bionext bracht samen met 16 biologische telers en merk- en handelsbedrijven een bezoek aan biologische bedrijven in en rond Frankfurt. De kennismaking kwam op een goed moment, want Duitsland heeft moeite om het aanbod van biologische producten gelijk op te laten lopen met de vraag. Vijftig procent van de Duitse bio consumentenproducten wordt geïmporteerd en Nederland is een gewaardeerde leverancier. Ook is er interesse om samen op te trekken bij de verdere kwaliteitsontwikkeling van de ­biologische sector. Vatenopslag bij Ariza b.v.

Inhoudsopgave

Lobby Binnenland Dankzij een amendement van SP-kamerlid van Gerven wordt jaarlijks 5 miljoen euro gereserveerd voor vraaggestuurd biologisch 25

onderzoek. Bionext heeft met het ministerie overlegd over de invulling van het amendement. Staatssecretaris Dijksma toonde zich daar verheugd over: “De biologische sector neemt zelf haar verantwoordelijkheid voor het participeren in de topsectoren en het voldoen aan belangrijke criteria zoals cofinanciering en kwaliteit.” Biohuis en Bionext hebben een brief verzonden aan Staatssecretaris Dijksma. over ‘een toekomstbestendig gemeenschappelijk

en voedingsland is omgeslagen ten opzichte van de vorige kabinets­

­landbouwbeleid’. Dit om ervoor te zorgen dat de GLB vooral

periode. Er is een breed draagvlak voor sterke verduurzaming,

ontwikkelingen stimuleert richting duurzame landbouw. De brief

waarbij biologische landbouw als richtinggevend wordt

is ook ter informatie verzonden naar de Tweede Kamerleden die

aangemerkt.

landbouw in hun portefeuille hebben. In november werd bekend dat Staatssecretaris Dijksma toch geld In september was een Algemeen Overleg in de Tweede Kamer over

vrij maakt voor de beleidsmatige ondersteuning van de biologische

‘het Behandelvoorbehoud inzake het Plant- en diergezondheids­

sector in 2014. Dit naar aanleiding van begrotingsvragen in de

pakket’. Bionext heeft een uitgebreide brief ingediend met concrete

Tweede Kamer en een bespreking met Bionext. De toezegging is

aanbevelingen.

een mooie opsteker voor de inhoudelijke en marktstimulerende projecten van de ketenorganisatie voor biologische landbouw

In oktober heeft Bavo van den Idsert, directeur Bionext, deel­

en voeding.

genomen aan het Rondetafelgesprek Voedsel tussen de Tweede Kamercommissie landbouw en voeding en experts uit de voedings­

In juni heeft Bionext namens Biohuis en VBP een brief gestuurd

wereld. Wat in die bijeenkomst opviel, is dat het klimaat in politiek

naar het ministerie van EZ waarin gepleit wordt om Skal als

Inhoudsopgave

zelfstandige SBO voor de biosector te behouden. Skal en Bionext zijn het erover eens dat de kracht van de bio certificering en controle is dat de hele keten door één onafhankelijke organisatie wordt gecertificeerd en gecontroleerd: plantaardige en dierlijke sectoren, primaire sector, handel en verwerking. Hoewel het kabinet ­besloten heeft het aantal SBO’s in zijn algemeenheid te verminderen, is er oog en aandacht voor de speciale situatie van de biologische sector. Bionext is nauw betrokken bij gesprekken 26

hierover.

Internationaal De Nederlandse biologische sector wordt in de IFOAM EU groep vertegenwoordigd door Bionext. In februari heeft een delegatie van IFOAM EU een bespreking gehad met Eurocommissaris Dacian Ciolos. Er is met name gesproken over het evaluatieproces om tot vernieuwingsvoorstellen van de wetgeving te komen. Bionext was hierbij aanwezig. In samenwerking met IFOAM EU is vorig jaar een groot aantal verbetervoorstellen gedaan aan de Commissie ter verbetering van de biologische wetgeving, o.a. vermindering van niet-biologische inputs, een opname van duurzaamheidseisen aan handels- en verwerkingsbedrijven. Een Europees pilotproject voor ontwikkeling van criteria voor duurzame winkels is afgerond in 2013. Bionext heeft het project overgenomen van PBS die is opgegaan in Bionext. Het eind­ rapport is hier te vinden. In 2014 volgt mogelijk een vervolg waarbij ontwikkelde criteria worden omgezet in lesmodules.

Bij het 10-jarig bestaan van IFOAM EU neemt Bavo van den Idsert (directeur Bionext) een certificaat in ontvangst voor de ondersteuning vanuit Bionext. Links: Marco Schlüter, directeur IFOAM EU, rechts: Christopher Stopes, bestuursvoorzitter IFOAM EU. Foto: John Portelli

Inhoudsopgave

Aangesloten organisaties

27

Vereniging Biologische Producenten en Handel (VBP)

Kwaliteitsprojecten voor VBP-leden Biokap residumonitoring Biokap is een residumonitoring database, waarin 18 aangesloten bedrijven anoniem hun analyseresultaten opslaan. Hierdoor

De VBP is binnen Bionext de belangenbehartiger voor biologische

beschikken zij gezamenlijk over veel informatie. Biokap is een

producenten en handel. VBP biedt haar leden op zowel individueel

initiatief van handel en verwerkingsbedrijven en wordt door

niveau als collectief in Nederland en Europa ondersteuning en

Bionext gefaciliteerd.

diensten aan. Voorbeelden hiervan zijn een uitgebreid netwerk

www.biokap.com

met ledenbijeenkomsten, algemene lobby in Brussel, (inter) nationale wetgevingslobby via IFOAM EU, toegang tot keten- en themagroepen, toegang tot Biokap en korting op activiteiten van Bionext zoals Bionext College. Leden van VBP zijn vertegenwoordigd

Quality Assurance programma

in de keten- en themagroepen voor dierlijke en plantaardige

Hoe borg je de biologische kwaliteit in bestaande kwaliteits­

sectoren. Daarin worden sectorspecifieke vraagstukken behandeld

management-systemen? De VBP heeft een management risico­

die te maken hebben met afzet, kwaliteit, onderzoek en regel­

model ontwikkeld. Dit model maakt aan biologische handels-

geving. Een nieuwe themagroep import zal in 2014 van start gaan.

en verwerkingsbedrijven een groot aantal risicofactoren

In samenspraak met bedrijven worden bijeenkomsten georgani­

concreet zichtbaar ten aanzien van toeleveranciers, product of

seerd over specifieke thema’s, onder de noemer Bionext College.

proces. Bedrijven kunnen vervolgens die risico’s met beheers­

Bijvoorbeeld over nieuwe wetgeving, marktontwikkelingen of

maatregelen effectief borgen. De tool bevat een op de HACCP-

de marketing van biologische producten. In 2013 waren circa

methodiek ontwikkeld risicomodel dat bedrijven op maat

80 bedrijven lid van de VBP, die gezamenlijk 65% van de omzet

kunnen maken op de eigen situatie. Bij de ontwikkeling is

in biologisch vertegenwoordigen.

samengewerkt met de 19 aan Biokap deelnemende bedrijven,

www.vbpbiologisch.nl

Precon Food Management en AOEL, de Duitse vereniging voor biologische producenten en handel.

Inhoudsopgave 28

Biohuis

Biowinkelvereniging

Het Biohuis is in 2013 verder afgetimmerd. Zo

De Biowinkelvereniging heeft

werd er een samen­werkingsovereenkomst

zich in 2013 beziggehouden met

gesloten met LTO Noord, waar naar verwach­

nadere uitwerking van haar

ting ZLTO en LLTB in 2014 bij aan zullen slui­

activiteiten. Eind 2013 heeft zij de plannen en doelstellingen voor

ten. Met alle dragende organisaties zijn af­

het volgende jaar gepubliceerd. Het betreft het organiseren van een

spraken gemaakt over hun bijdragen aan het Biohuis. Door al

bustour voor ondernemers langs inspirerende winkels, een kaas­

deze afspraken is er nu helderheid over de financiële basis en de

cursus, merkenavonden en een Biowinkel seminar in het najaar.

leden­aantallen van het Biohuis.

Door middel van activiteiten wil de vereniging meer leden aan

In 2013 is veel inhoudelijk werk verzet. De werkgroep bemesting

zich binden. Eind 2013 waren 80 winkels aangesloten.

stelde een uitgebreid advies op over biologische bemesting.

Dit is circa 20% van alle biowinkels in Nederland.

Het Biohuis was vertegenwoordigd in Stichting EKO en heeft daar

www.biowinkelvereniging.nl

aangedrongen om het oor beter te luister te leggen bij de boeren, om een gedragen ontwikkeling te realiseren waarbij voldoende mensen zullen meedoen. Biohuis voorzitter Kees van Zelderen

Kwaliteitsproject voor biowinkeliers

nam plaats in de Farmers Sector Group van IFOAM EU. Hier wordt

Centrale Winkelautomatisering

gesproken over alle zaken die in Brussel voor biologische boeren

De Centrale Winkel Automatisering van de biologische sector wordt

van belang zijn. Namens de LTO’s en Biohuis is hij ook actief in

inmiddels door ruim 140 winkels en 30 leveranciers gebruikt. CWA is in

de Copa Cogeca.

2005 van start gegaan en heeft als doel: standaardisering van alle

Het Biohuis heeft veel werk besteed aan de plannen voor

artikelinformatie tussen alle leveranciers, koppeling van alle artikel­

de herziening van de EU regelgeving, naar verwachting zal

informatie van alle leveranciers in een centraal artikelbestand en

dit in 2014 nog meer tijd gaan vragen.

aanlevering van deze artikelinformatie aan de winkel­kassa. Oftewel

Ongeveer de helft van de biologische boeren en tuinders

de kassa van de biologische speciaalzaak. Daar waar elke supermarkt­

is lid van het Biohuis via hun sectororganisatie.

keten zijn eigen artikelbestand heeft, is hier gekozen voor een

Het centrale advies­orgaan binnen het Biohuis is de Bioraad.

artikelbestand dat beschikbaar moet zijn voor alle winkels, ongeacht

Hierin zijn alle sector­organisaties vertegenwoordigd:

of zij tot een winkelformule behoren of geheel zelfstandig zijn.

Natuurweide, VBV, BPV, Prisma, Groene Geit, NVPM, FBBF, BDEko,

Ondersteuning van deze dienst gebeurt via de CWA servicedesk.

Biowad, LTO Noord, ZLTO, LLTB, Studieclub Zuidwest,

www.cwadiensten.nl

LTO Groeiservice werkgroep bio­logische kasteelt. www.biohuis.org

Inhoudsopgave

Organisatie Raad van Toezicht Uli Schnier, voorzitter Erik-Jan van den Brink, VBP Henk Gerbers, VBP Kees van Zelderen, Biohuis

29

Evert Rienks, Biohuis Roosmarijn Saat, Biowinkelvereniging

Directeur-bestuurder Bavo van den Idsert

Medewerkers in 2013 André Brouwer Arend Zeelenberg Corien van Vliet Femke Jurriens Heleen Klinkert Jasper Vink Maaike Raaijmakers Marian Blom Maurits Steverink Miriam van Bree Paula Nijman Paulien Jansen Paulien Veerman Renata Horenova Sabine Horsting Theo Groenendijk

Inhoudsopgave

Financiën Stichting Bionext, als onafhankelijke ketenorganisatie voor de biologische en duurzame sector, heeft in 2013 net als in 2012 een zeer bescheiden positief resultaat geboekt van € 4.445,- op een gerealiseerde begroting van bijna 1,5 miljoen euro. 30

Ondanks de druk op enkele consumentenprojecten is de omzet ten opzichte van 2012 slechts € 38.700 gedaald. Door de continuering van de financiering vanuit alle ketenschakels (telers, handel/verwerking en winkels) en het van start gaan van een aantal nieuwe projecten en promoties zijn de inkomsten grotendeels op peil gebleven. De projectkosten zijn ten opzichte van 2012 gelijk gebleven, de overige stichtings­lasten (o.a. personeelskosten en overige kosten) zijn ten opzichte van 2012 verder verlaagd. Vooral de personeelskosten zijn weer verder afgenomen, de overige kosten zijn gelijk gebleven terwijl er toch geïnvesteerd is in een geheel vernieuwde website. Eind 2013 is er geïnvesteerd in een update van de CRM-database en een cloud werkomgeving. Beide zijn begin 2014 live gegaan. Met de continuering van de algemene financiering vanuit ketenpartijen, met ook in 2014 weer een bijdrage van de overheid en uitbreiding van de project­ financiering zoals de organisatie van de Bio-beurs 2015 en de start van een nieuw consumentenproject, is de begroting voor het komend jaar op orde en wordt een aanzienlijke verbetering van het positief netto resultaat verwacht.

Inhoudsopgave 31

Steun Bionext!

Een greep uit de activiteiten in 2014

Met een lidmaatschap van Biohuis, VBP of Biowinkelvereniging

• In 2014 wil Bionext zich vooral richten op projecten voor verdere

draagt u (indirect) bij aan het werk van Bionext. Hoe meer

kwaliteitsverbeteringen, zoals regionalisering van de veevoer­

­biologische boeren, tuinders, verwerkers, handelsbedrijven en

productie, het stimuleren van de biodiversiteit, verhoging van

­winkeliers zich aansluiten, des te krachtiger wordt de keten­

de natuurlijke weerstand van dieren (en verder minimaliseren

organisatie Bionext.

van antibioticumgebruik), nog betere borging van de bio­ kwaliteit bij handel en verwerking en exportondersteuning in

Het is ook mogelijk om direct donateur te worden van Bionext,

de omringende landen.

zie: www.bionext.nl/donateur. Giften zijn (onder voorwaarden) aftrekbaar voor de belasting, omdat Bionext de ANBI-status heeft voor goede doelen. Uw bijdrage valt altijd in goede aarde!

• Hoogleraar en voedingsdeskundige Jaap Seidell start een meer­ jarig onderzoek naar de effecten van voedingsparticipatie en -bereiding op scholen in achterstandswijken in Amsterdam. Bionext helpt mee om dit van de grond te tillen. • De Giovanni van Bronckhorst Foundation en Bionext zijn een samenwerking gestart ter promotie van het eten van meer biologische groenten, aardappelen en fruit. In 2014 hoor je hier meer over. • Na acht edities van de BioVak-beurs, georganiseerd door ICEM, vond de biologische sector de tijd rijp voor een volgende stap. Bionext pakt samen met Libéma de handschoen op en organi­ seert op 21 en 22 januari 2015 de eerste editie van de Bio-beurs. Meer informatie en aanmelden: www.bio-beurs.nl Daarnaast gaat Bionext nog véél meer doen. Denk aan de nieuwe wetgeving, de onderzoeksagenda voor de biologische sector, de procedure tegen Syngenta en de ontwikkeling van een nieuw consumentenproject etc.

Inhoudsopgave

Korte bio berichten

32

Januari

Mei

voor genetisch gemanipuleerde

Erik Does, directeur EkoPlaza,

landbouwgewassen.

Krispijn van den Dries, biologi­

In Berlijn demonstreren tien­

Terwijl bekende A-merken

De biologische tomaten van

duizenden mensen voor een

zoals Campina, Friesche Vlag

Nature & More teler Frank de

landbouwomslag en tegen

en Becel terrein verliezen in de

Koning winnen de zilveren

Onderzoek Friends of the Earth:

dierfabrieken, pesticiden en

reguliere supermarkten, gaat

medaille bij de Beste Tomaat

44% van de proefpersonen

prijsdruk op de boer.

het hard met het biologische

van Nederland.

heeft glyfosaat (Roundup) in

November

zijn of haar urine.

Voor de laatste keer houdt

A-merk Bio+. Twee jaar geleden

sche akkerbouwer en Volkert Engelsman van Eosta.

De Groene Winkel in Zeist

stond Bio+ nog op 73 in de

Professor dr. ir. Pablo Tittonell

wint de Inspiratieprijs

top 100, en nu op 39.

houdt zijn inaugurele rede

Augustus

als hoogleraar Biologische

Bionext start een officiële

het schap heeft gekregen, zijn

landbouwsystemen aan

bezwaarprocedure bij het

de tellingen niet meer nodig.

Wageningen UR.

Europese Octrooibureau (EOB)

Bio-Winkel 2013.

Maart

Het 5 miljoen-amendement

Tien jaar Adopteer een Kip!

van SP-kamerlid Henk van

Het aantal biologische ‘geluks­

Gerven wordt aangenomen.

vogels’ is in tien jaar tijd

Juni

­verzevenvoudigd in Nederland,

Milieudefensie EKO-tellingen. Nu biologisch een vaste plek in

tegen het onlangs verleende

December

octrooi op de rode peper.

De Giovanni van Bronckhorst

Henk van Gerven van de SP

Dat is kostbaar, maar moet

Foundation en Bionext zijn

van circa driehonderdduizend

wordt door Natuur­

gebeuren.

een samenwerking gestart

Levels Biofruit uit Limburg

in 2003 naar circa 2.1 miljoen

monumenten uitgeroepen tot

wint de jaarlijkse Prisma

in 2013.

Groenste Politicus van het jaar.

Februari trofee voor het lekkerste

September Ali B staat voor Ali Bio! Bij

April

56.000 mensen gaan,

‘The Voice of Holland’ sprak

1.500 mensen zijn bij de eerste

ondanks het regenachtige

hij zich uit voor écht eten en

Het biologische areaal is in

editie van het Geitendansen

weer, Lekker naar de Boer!

biologische producten.

Europa 1,4 miljoen hectare

op de Ridammerhoeve,

gegroeid tot 10,6 miljoen

­georganiseerd door Bionext.

Juli

Oktober

hectare. Wereldwijd kopen

Vara’s Vroege Vogels en RTV

Chemiereus Monsanto maakt

Dit jaar staan er drie onder­

we voor meer dan 60 miljard

Noord-Holland besteden er

bekend gemaakt dat het

nemers uit de biologische

dollar biologische voeding.

aandacht aan.

bedrijf zich grotendeels terug­

sector in de Duurzame 100

trekt uit de Europese markt

van dagblad Trouw:

biologische appelsap.

(cijfers 2011).

ter promotie van het eten van meer biologische groenten, aardappelen en fruit.

Inhoudsopgave

Colofon Bionext Laan van Vollenhove 3221 3706 AR Zeist T + 31 (0)30 233 99 70 [email protected] 33

www.bionext.nl @BionextTweets