Sanctiebeschikking Kenmerk: BVB-00651-mvk Betreft: het verstrekken van Dukaten en het verzilveren van Rocks’ bij verkoop boeken. Beschikking betreffende overtreding van artikel 6, eerste lid, eerste volzin, van de Wet op de vaste boekenprijs door Blokker B.V. (hierna: Blokker). _________________________________________________________________________
a. Verloop van de procedure 1.
Bij brieven van 23 november 2007 (kenmerk BVB-007301-bm), 19 december 2007 (kenmerk BVB-007780-mla), 22 januari 2008 (kenmerk BVB-000299-bm), 7 april 2008 (kenmerk BVB-001700-bm), 5 augustus 2008 (kenmerk BVB-004767-mvk) en per email van 11 september 2008 verzocht het Commissariaat Blokker informatie te verstrekken over de verzilvering van Rocks’ en het verstrekken van Dukaten bij de verkoop van boeken in de Nederlandse en Friese taal.
2.
Bij brieven van 18 en 20 december 2007, 25 februari, 14 april, 10 juni, 20 augustus en 15 september 2008 en telefonisch op 29 augustus 2008 heeft Blokker de gevraagde informatie verstrekt.
3.
Bij aangetekende brief van 9 oktober 2008 (kenmerk BVB-004668-mvk) heeft het Commissariaat Blokker op de hoogte gesteld van het voornemen tot het opleggen van een boete van € 10.000,- en is Blokker daarnaast uitgenodigd voor een hoorzitting op 3 november 2008.
4.
Op 3 november 2008 heeft de hoorzitting plaatsgevonden, waarin Blokker haar zienswijze mondeling naar voren heeft gebracht. Het verslag van de hoorzitting is als bijlage bij deze beschikking gevoegd en maakt hiervan deel uit.
5.
Op 6 november 2008 heeft Blokker per e-mail nadere stukken overgelegd.
b. Feiten 6.
Blokker hanteert een spaarsysteem dat inhoudt dat een klant voor iedere € 5,- die hij bij Blokker besteedt, gedurende een bepaalde periode, een Dukaat ontvangt. De Dukaten zijn vervolgens in te wisselen bij aankoop van daartoe geselecteerde artikelen.
7.
Blokker accepteert Rocks’ vijfjes, die elders worden gespaard. Een Rocks’ vijfje is € 5,waard en kan worden besteed bij aankoop van ieder artikel uit het assortiment bij Blokker.
8.
Blokker heeft bijna 600 vestigingen, waarvan 200 vestigingen van franchisenemers zijn.
c. Relevante artikelen
Kenmerk: BVB-006551-mvk
1
9.
Artikel 6, eerste lid, eerste volzin van de Wet op de vaste boekenprijs (hierna: Wvbp) bepaalt dat de verkoper gehouden is bij de verkoop van boeken in de Nederlandse en Friese taal de prijs toe te passen die de uitgever voor deze boeken heeft vastgesteld.
10. Artikel 13, onder e, Wvbp geeft aan dat bij of krachtens algemene maatregel van bestuur nadere regels kunnen worden gesteld omtrent het toepassen door een verkoper van korting op de vaste prijs, waaronder levering in het kader van een collectieve spaaractie. 11. Artikel 4, eerste lid, Bvbp, omschrijft een collectieve spaaractie als een actie: a. die wordt georganiseerd door een rechtspersoon wiens activiteiten volgens de statutaire doelstelling uitsluitend of hoofdzakelijk bestaan uit de bevordering van de publieksaandacht voor boeken; b. die voldoende publiekelijk bekend wordt gemaakt; c. waaraan alle verkopers onder gelijke, door de organiserende rechtspersoon te stellen voorwaarden kunnen deelnemen, en d. waarbij eindafnemers, zijnde natuurlijke personen, een spaartegoed in de vorm van spaarpunten met een vooraf vastgestelde geldwaarde kunnen opbouwen dat bij alle deelnemende verkopers besteedbaar is voor de koop van boeken zonder beperking naar titel of genre. 12. Artikel 4, tweede lid, Bvbp, bepaalt dat de verkoper alleen bij deelname aan een collectieve spaaractie bij levering van boeken aan een eindafnemer, zijnde een natuurlijk persoon, een korting op de vaste prijs kan toepassen in de vorm van het verstrekken van spaarpunten met een geldwaarde van ten hoogste 2 procent van de vaste prijs van de geleverde boeken. 13. Artikel 4, derde lid, Bvbp, bepaalt dat de verkoper alleen bij deelname aan een collectieve spaaractie bij levering van een boek een korting op de vaste prijs kan toepassen in de vorm van aanvaarding van betaling ten laste van een spaartegoed dat door de eindafnemer in het kader van een collectieve spaaractie is opgebouwd. 14. Op grond van artikel 17, eerste lid, Wvbp, kan het Commissariaat in geval van overtreding van het bepaalde in artikel 2 tot en met artikel 14 Wvbp een bestuurlijke boete opleggen.
d. Standpunt Blokker 15. Blokker is niet in overtreding door het accepteren van Rocks’ en het verstrekken van Dukaten. Rocks’ zijn te vergelijken met VVV-bonnen. Iedere organisatie/winkelier die aan de voorwaarden van Rocks’ voldoet, kan zich aansluiten bij Rocks’ teneinde Rocks’ te kunnen accepteren. Rocks’ betaalt Blokker voor de ingenomen Rocks’ Vijfjes. 16. Blokker wijst op het doel van de Wvbp, zoals is verwoord in het verslag van een 1 schriftelijk overleg inzake de voorhangprocedure van het Besluit vaste boekenprijs . Hierin staat dat de vaste prijs in combinatie met een redelijke handelsmarge pure prijsconcurrentie voorkomt door discounts en supers die zich uitsluitend op goed- en snelverkopende titels richten. Dit is bij Blokker niet het geval. Blokker verkoopt overigens voornamelijk kinderboeken.
1
TK 2004-2005, 30 129, nr. 2, p. 1-7
Kenmerk: BVB-006551-mvk
2
17. Om aan de wensen van het Commissariaat tegemoet te komen, zal Blokker haar medewerkers instrueren dat geen Dukaten meer worden gegeven bij boeken. Ook in de Dukatenfolders zal dit worden vermeld. Verder zal in de Blokkerfolder bij reclame van een boek expliciet worden vermeld dat geen Dukaten worden verstrekt bij aankoop van dat boek. Daarnaast zal Blokker geen actieve promotie voeren voor de verkoop van boeken die onder de Wvbp vallen in combinatie met Rocks’ en zal Blokker – indien nodig – niet langer Rocks’ accepteren bij de verkoop van boeken die onder de Wvbp vallen. 18. Uit controle van de database van het jaar 2007 blijkt dat bij een nader aangeduid percentage van de omzet Rocks’ zijn ingenomen bij de verkoop van boeken die onder de Wvbp vallen. De inname van Rocks’ bij boeken die onder de Wvbp vallen en de daarmee door het Commissariaat gestelde overtreding is derhalve verwaarloosbaar. De boekencollectie van Blokker is de afgelopen jaren qua samenstelling nagenoeg niet veranderd, zodat de jaren voor en na 2007 hetzelfde beeld zullen geven. 19. Bij iedere bestede € 5,- in een uitgifteperiode van Dukaten wordt desgewenst een Dukaat verstrekt. Niet wordt geregistreerd of de Dukaten daadwerkelijk door de klant in ontvangst worden genomen. Inzage in hoeveel Dukaten zijn verstrekt bij verkoop van boeken die onder de Wvbp vallen is dan ook niet mogelijk. 20. Voor zover het Commissariaat van oordeel is dat er sprake is van overtreding van artikel 6, eerste lid, eerste volzin, Wvbp, geeft Blokker aan dat de hoogte van de voorgenomen boete disproportioneel is. In dit kader wijst Blokker op de “Pluk-ze” wetgeving, waarbij het wederrechtelijk verkregen voordeel wordt ontnomen. De voorgenomen boete is in dit geval vele malen hoger dan het verkregen voordeel.
e. Overwegingen Commissariaat Rocks’ 21. Het Commissariaat stelt vast dat bij Blokker in ieder geval sinds de inwerkingtreding van het Bvbp op 27 juli 2005 Rocks’ kunnen worden verzilverd en dat boeken niet zijn uitgezonderd. In het Bvbp zijn de kortingsmogelijkheden die de Wvbp biedt, opgenomen. 22. In artikel 1 t/m 5 van het Bvbp zijn achtereenvolgens de volgende kortingsmogelijkheden opgenomen: volumekortingen, onderwijskortingen, bibliotheekkortingen, collectieve spaaracties en collectieve promotieacties. 23. Hoewel Blokker bestrijdt dat bij het verzilveren van Rocks’ sprake is van korting, is door de wetgever anders bepaald. In artikel 13, onder e, Wvbp, in samenhang met artikel 4, derde lid, Bvbp, en de toelichting op dat artikel, zijn de mogelijkheden opgenomen voor het toepassen van kortingen op de vaste prijs door middel van collectieve spaaracties. Hieruit blijkt dat de verkoper geen betaling mag aanvaarden ten laste van een spaartegoed dat door een eindafnemer op een andere wijze dan met een collectieve spaaractie in de zin van artikel 4 Wvbp is opgebouwd. 24. Een collectieve spaaractie in de zin van de Wvbp moet voldoen aan een aantal eisen (zie punt 11). Aan deze eisen wordt met het Rocks’ spaarprogramma niet voldaan. De Rocks’ kunnen worden verkregen (gespaard) bij onder andere Super de Boer en Texaco. Met een bepaald aantal Rocks’ kan een waardecheque worden verkregen, die vervolgens kan worden ingeleverd bij diverse bij het Rocks’ spaarprogramma Kenmerk: BVB-006551-mvk
3
aangesloten winkels. Voor zover het Commissariaat heeft kunnen nagaan, wordt de Rocks’ spaaractie niet georganiseerd door een rechtspersoon wiens activiteiten volgens de statutaire doelstelling uitsluitend of hoofdzakelijk bestaan uit de bevordering van de publieksaandacht voor boeken. Hiermee wordt niet voldaan aan het criterium dat de spaaractie moet worden georganiseerd door een rechtspersoon wiens activiteiten uitsluitend of hoofdzakelijk uit het bevorderen van publieksaandacht voor boeken bestaan (artikel 4, eerste lid, onder a, Bvbp). 25. Bovendien moeten collectieve spaaracties uitsluitend gericht zijn op bevordering van de 2 verkoop van boeken of bladmuziekuitgaven. De Rocks’ spaaractie is niet gericht op de verkoop van boeken, maar op de verkoop van brandstof bij Texaco en levensmiddelen bij Super de Boer. Blokker heeft nog gesteld dat iedere verkoper onder gelijke voorwaarden kan deelnemen aan de mogelijkheid om Rocks’ te verzilveren. Wat hier ook van zij, de Rocks’ spaaractie voldoet niet aan alle cumulatieve voorwaarden van artikel 4, eerste lid, Bvbp. Nu niet wordt voldaan aan die voorwaarden, concludeert het Commissariaat dat geen sprake is van een collectieve spaaractie in de zin van de Wvbp. 26. De vergelijking die Blokker maakt met VVV-bonnen gaat reeds hierom niet op aangezien VVV-bonnen (Irischeques) niet door middel van een spaarsysteem worden verkregen, maar voor de nominale waarde worden verkocht. Dat Blokker een vergoeding krijgt van Rocks’ voor de ingenomen Rocks’ Vijfjes maakt dit niet anders. 27. Nu geen sprake is van een collectieve spaaractie in de zin van de Wvbp en het Rocks’ spaarprogramma ook niet valt onder één van de andere kortingsmogelijkheden die zijn opgenomen in het Bvbp, is er sprake van ongeoorloofde korting. 28. Gelet op het bovenstaande is het Commissariaat van mening dat Blokker door het geven van de mogelijkheid tot het verzilveren van Rocks’ bij verkoop van boeken die onder de Wvbp vallen, artikel 6, eerste lid, eerste volzin, van de Wvbp, overtreedt. Dukaten 29. Het Commissariaat stelt vast dat bij Blokker in ieder geval sinds de inwerkingtreding van het Bvbp, namelijk op 27 juli 2005, desgewenst Dukaten worden verstrekt bij iedere aankoop van € 5,- in een bepaalde uitgifteperiode van Dukaten. Deze Dukaten zijn vervolgens in te wisselen voor daartoe geselecteerde producten. 30. Een klant van Blokker heeft recht op een Dukaat bij iedere besteding van € 5,-. Boeken zijn van dit spaarsysteem niet uitgezonderd. Dit betekent dat bij verkopen van (onder meer) boeken Dukaten worden verstrekt. De Dukaten kunnen worden ingewisseld voor producten die daartoe zijn geselecteerd. Deze geselecteerde producten kunnen vervolgens met korting worden verkregen. Het Commissariaat concludeert derhalve dat een Dukaat een geldelijk voordeel vertegenwoordigt, dat onder andere wordt verstrekt bij de verkoop van boeken die onder de Wvbp vallen. 31. De wetgever bepaalt in artikel 13, onder e, Wvbp in samenhang met artikel 4, tweede lid, Bvbp en de nota van toelichting betreffende dit artikel dat het verstrekken van spaarpunten bij verkoop van boeken moet worden aangemerkt als korting. Hieruit volgt dat de verkoper niet de vaste prijs toepast indien hij bij de verkoop van boeken spaarpunten verstrekt.
2
TK 2004-2005, 30 129, nr. 2, p.4
Kenmerk: BVB-006551-mvk
4
Er is sprake van een vorm van korting die alleen mag worden verleend als sprake is van een collectieve spaaractie in de zin van artikel 4, eerste lid, Bvbp. 32. Het Commissariaat overweegt dat het spaarprogramma niet wordt georganiseerd door een rechtspersoon wiens activiteiten uitsluitend of hoofdzakelijk bestaan uit het bevorderen van de publieksaandacht voor boeken (dat wil zeggen het bevorderen van het lezen en kopen daarvan). De nota van toelichting op het Bvbp geeft aan dat een organisatie die gericht is op het organiseren en uitvoeren van spaaracties in brede zin, dus ook buiten het terrein van boeken, geen collectieve spaaractie in de zin van het Bvbp kan organiseren. Tevens is deelname aan het spaarprogramma door andere verkopers niet mogelijk en is het spaarprogramma niet uitsluitend gericht op de verkoop van boeken. Naar het oordeel van het Commissariaat voldoet het Dukaten spaarprogramma dan ook niet aan de voorwaarden als genoemd in artikel 4, eerste lid, Bvbp. 33. Gezien het feit dat het Dukaten spaarprogramma niet voldoet aan de voorwaarden die in artikel 4, eerste lid, Bvbp ten aanzien van collectieve spaaracties worden gesteld, was het Blokker niet toegestaan bij de verkoop van boeken korting te verlenen in de vorm van het verstrekken van spaarpunten. Naar het oordeel van het Commissariaat heeft Blokker met de hierboven omschreven handelwijze derhalve artikel 6, eerste lid, eerste volzin, Wvbp overtreden. Overtreding door Blokker B.V. 34. Het Commissariaat constateert dat de spaaracties plaatsvonden in de verschillende Blokker winkels. Ongeveer een derde van deze winkels wordt geëxploiteerd door franchisenemers van Blokker B.V. Het Commissariaat overweegt dat niet alleen degene die door zijn fysieke (feitelijke) handelingen de bestanddelen van het delict vervult, kan worden aangemerkt als overtreder, maar ook de zogenaamde “functionele dader”. Dit betekent dat de sanctie niet alleen kan worden opgelegd aan degene die de gedraging in fysieke zin heeft verricht, maar ook aan degene die maatschappelijk gezien voor de gedraging verantwoordelijk is. 35. Het Commissariaat overweegt in dit verband dat Blokker B.V. het in haar macht had de overtreding van artikel 6, eerste lid, eerste volzin, en artikel 6, tweede lid, Wvbp te voorkomen. Blokker B.V. heeft het Dukaten spaarprogramma opgezet en heeft besloten deel te nemen aan het Rocks’ spaarprogramma. 36. Daarnaast hebben de franchisenemers van Blokker zich verbonden aan bepaalde verplichtingen. Eén van die verplichtingen is deel te nemen aan alle reclameactiviteiten die Blokker B.V. wenselijk acht of die in de eigen filialen van Blokker B.V. plaats hebben (hoofdstuk IV van de door Blokker B.V. gehanteerde franchiseovereenkomst). Op grond van de franchiseovereenkomst zijn franchisenemers van Blokker gehouden deel te nemen aan de in het geding zijnde spaarprogramma’s. 37. Naast bovenstaande is het zo dat Blokker B.V. de handelingen die de overtreding opleveren heeft aanvaard door alle Blokker winkels, waaronder de winkels die door franchisenemers worden geëxploiteerd, te verplichten deel te nemen aan deze spaaracties. 38. Op grond van een en ander is aannemelijk te achten dat Blokker B.V. maatschappelijk gezien voor (het uitvoeren van) de actie verantwoordelijk was.
Kenmerk: BVB-006551-mvk
5
Bestuurlijke boete 39. Zoals overwogen in bovenstaande, is het Commissariaat van oordeel dat Blokker met zowel de verzilvering van Rocks’ bij verkoop van boeken die onder de Wvbp vallen als met de verstrekking van Dukaten bij verkoop van boeken die onder de Wvbp vallen, artikel 6, eerste lid, eerste volzin, van de Wvbp, overtreedt. Het Commissariaat legt dan ook een boete op van in totaal € 10.000, waarvan € 5.000,- voor het verzilveren van Rocks’ en € 5.000,- voor het verstrekken van Dukaten. 40. Bij het bepalen van de hoogte van de boete houdt het Commissariaat rekening met de aard en de ernst van de overtreding. Hierbij worden de omstandigheden van het specifieke geval in aanmerking genomen. Dit betekent dat het Commissariaat in dit geval rekening houdt met het feit dat Blokker een landelijk opererende winkelketen is met 595 winkels (bron: www.blokker.nl), de periode waarin Rocks’ zijn verzilverd en Dukaten zijn verstrekt, het aantal boeken waarbij de Rocks’ zijn geaccepteerd en het aantal boeken waarbij Dukaten zijn verstrekt. 41. Blokker heeft aangegeven dat zij, anders dan ten aanzien van Rocks’, geen administratie bijhoudt van het aantal verstrekte Dukaten. Nu Blokker geen cijfers kan verstrekken over het aantal verstrekte Dukaten, gaat het Commissariaat er vanuit dat het aantal boeken waarbij Dukaten zijn verstrekt, minstens gelijk is aan het aantal boeken waarbij Rocks’ Vijfjes zijn verzilverd. Dukaten worden (desgewenst) immers aan íedere klant verstrekt, zij het gedurende een bepaalde ‘Dukatenperiode’. Het is aannemelijk dat het aantal boeken waarbij Dukaten zijn verstrekt ten minste gelijk is aan het aantal boeken waarbij Rocks’ Vijfjes zijn verzilverd. 42. Anderzijds overweegt het Commissariaat dat Blokker geen publiciteit heeft gegeven aan het verzilveren van Rocks’ Vijfjes bij verkoop van boeken en aan het verstrekken van Dukaten bij de verkoop van boeken. Verder overweegt het Commissariaat dat Blokker heeft toegezegd maatregelen te zullen nemen door niet langer Dukaten te verstrekken bij de verkoop van boeken. Dit zal worden gecommuniceerd naar de medewerkers van Blokker en ook in de folder opgenomen, daar waar van toepassing. Tevens overweegt het Commissariaat dat Blokker heeft verklaard ook ten aanzien van het Rocks’ spaarprogramma de benodigde maatregelen te zullen nemen. 43. Het Commissariaat is verder niet gebleken van feiten of omstandigheden die het zouden rechtvaardigen van de toepassing van de bestuurlijke boete af te zien. De stelling van Blokker dat de boete gelet op de “Pluk-ze wetgeving” (artikel 36e Wetboek van Strafrecht) disproportioneel zou zijn, wordt door het Commissariaat niet gevolgd. Die wetgeving ziet immers op een ander rechtsgebied en is reeds daarom niet van toepassing. Bij de behandeling van de Wvbp door de Tweede Kamer is overigens ook nimmer sprake geweest van aansluiting bij de “Pluk-ze wetgeving”. Overigens betreft de “Pluk-ze wetgeving” een maatregel die wordt toegepast naast het opleggen van een sanctie voor de wederrechtelijke gedraging.
f.
Besluit
44. Gelet op hetgeen hiervoor is overwogen, legt het Commissariaat een boete op van € 5.000,- vanwege overtreding van artikel 6, eerste lid, eerste volzin, Wvbp inzake de uitgifte van Dukaten bij verkoop van boeken en een boete van € 5.000,- vanwege overtreding van artikel 6, eerste lid, eerste volzin, Wvbp inzake de verzilvering van Rocks’ bij verkoop van boeken. Het Commissariaat legt derhalve een boete van in totaal € 10.000,- op. Kenmerk: BVB-006551-mvk
6
Hilversum, 18 november 2008 COMMISSARIAAT VOOR DE MEDIA,
mr. Inge Brakman voorzitter
prof. dr. Jan van Cuilenburg commissaris
Op grond van de Algemene wet bestuursrecht kan de natuurlijke persoon of rechtspersoon wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, daartegen binnen zes weken na de dag waarop dit besluit op de voorgeschreven wijze is bekendgemaakt, een bezwaarschrift indienen bij het Commissariaat voor de Media.
Kenmerk: BVB-006551-mvk
7
