hr strategie
Ken- en stuurgetallen
steven marshall en filip van den bergh
Dit en meer vormt de context van de elfde editie van het gerenommeerde Ken- en stuurgetallenonderzoek voor personeelsmanagement van Berenschot. De resultaten geven u inzicht in de trends en issues op HR-gebied. Bovendien kunt u aan de hand van de meer dan 60 tabellen en grafieken de HR-investeringen en -uitkomsten van uw organisatie vergelijken met die van anderen.
over de auteurs Steven Marshall is consultant bij Berenschot en gespecialiseerd in het meetbaar maken van de bijdrage van HRM aan het behalen van de organisatiestrategie. Hij is de projectleider van het Ken- & stuurgetallenonderzoek voor personeelsmanagement. Filip van den Bergh is senior adviseur bij Berenschot. Tevens is hij voorzitter van de Berenschot Fundatie, een stichting die onderzoek en productontwikkeling door Berenschot adviseurs stimuleert.
benchmarkcijfers voor strategie en beleid editie 2011-2012 onder redactie van steven marshall en filip van den bergh
editie 2011-2012
474 unieke organisaties, waarvoor in totaal bijna 513.000 medewerkers werkzaam zijn, hebben meegewerkt aan een of meerdere van de onderzoeken die voor deze editie zijn uitgevoerd. Aan het hoofdonderzoek – het grootste en oudste HR-onderzoek in Nederland – namen 231 organisaties deel. De uitkomsten van deze onderzoeken bieden waardevolle informatie op basis waarvan u uw HR-beleid en HR-afdeling met een goede onderbouwing kunt vormgeven.
De resultaten van het hoofdonderzoek staan weergegeven in een vijftal hoofdstukken die onder meer de dynamiek van het personeelsbestand, het HR-instrumentarium, kosten en inrichting van de HR-functie en de beloning van de HR-professional behandelen. Nieuw in deze editie zijn de verdiepingshoofdstukken, waarin actuele HR-thema’s zoals Het Nieuwe Werken en strategische personeelsplanning aan de hand van extra onderzoeksresultaten worden uitgediept.
subtitel staat hier etcetera
personeelsmanagement
Na twee jaren van crisis lijkt de economie weer aan te trekken. Toch blijft de angst voor een nieuwe dip voortdurend aanwezig. Ondertussen neemt de krapte op de arbeidsmarkt wel weer toe. Ontwikkelingen die hun weerslag hebben op alle organisaties in Nederland.
Ken- en stuurgetallen personeelsmanagement
weka uitgeverij b.v. Zekeringstraat 21 1014 BM Amsterdam Telefoon: 020-582 66 00 Fax: 020-582 66 99 Internet: www.hrpraktijk.nl E-mail:
[email protected]
in samenwerking met
TB_K&S 2011 HRS A4 DEF.indd 1
in samenwerking met
15-08-11 09:39
Ken- en stuurgetallen personeelsmanagement Editie 2011-2012
Ken- en stuurgetallen personeelsmanagement Editie 2011-2012 benchmarkcijfers voor beleid en strategie Onder redactie van Steven Marshall en Filip van den Bergh
Onder redactie van: Steven Marshall en Filip van den Berg Interviews: Lonneke Gillissen (RBLG) Fotografie: Martine Sprangers Omslagontwerp: ZEDline, Amsterdam Boekverzorging: LINE UP boek en media bv, Groningen Druk: AD Druk, Zeist © 2011, WEKA Uitgeverij BV, Amsterdam ISBN: 978-90-5883-362-4 NUR: 807 Productnummer: 601520200 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van art. 16b en 17 Auteurswet 1912 dient men de daarvoor verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht, Postbus 882, 1180 AW Amstelveen. Voor het overnemen van een of enkele gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers of andere compilatiewerken dient men zich tot de uitgever te wenden.
1 1.1 1.2
Inhoud Inleiding Korte handleiding benchmarking Opbouw van dit boek
9 9 10
2 Onderzoeksverantwoording 2.1 Scope van het Ken- en stuurgetallenonderzoek 2.2 Hoofdonderzoek 2.3 Verdiepingsonderzoek strategische personeelsplanning 2.4 Verdiepingsonderzoek Het Nieuwe Werken 2.5 Verdiepingsonderzoek professionalisering van de hr-functie
13 13 14 15 15 16
Vera Bergkamp: duurzaamheid is altijd maatwerk
19
3 3.1 3.2 3.3
25 25 27 29
Markt en strategie Marktverwachtingen Prioriteiten van het management Prioriteiten van hrm
Martin Staats: een frisse organisatie
33
4 4.1 4.2 4.3
39 39 43 45
Samenstelling en dynamiek van het personeelsbestand Samenstelling van het personeelsbestand Dynamiek van het personeelsbestand Overige hr-uitkomsten
5 Verdiepingsonderzoek strategische personeelsplanning 5.1 Conclusies: de hype voorbij 5.2 Arbeidsmarktontwikkelingen 5.3 Invloeden op het hrm-beleid 5.4 De strategische inzet van hrm 5.5 Inzicht in de (gewenste) ontwikkeling van het personeelsbeleid 5.6 Informatiebronnen voor strategische personeelsplanning
47 48 49 49 50 51 53
Mirjam Daamen: maak los wat onnodig vastzit
57
6 6.1 6.2 6.3
63 63 64 66
hr-instrumentarium Opleiding Management development Competentiemanagement
7 Verdiepingsonderzoek Het Nieuwe Werken 7.1 Conclusies: de hype voorbij 7.2 Definities van Het Nieuwe Werken 7.3 Toepassing van hnw 7.4 Initiatief en betrokkenheid bij Het Nieuwe Werken 7.5 Doelstellingen en resultaten van Het Nieuwe Werken 7.6 Vertaling Het Nieuwe Werken naar hr 7.7 Onderscheid toepassing van Het Nieuwe Werken 7.8 Knelpunten Het Nieuwe Werken
67 67 68 68 70 71 72 73 73
Gerard Groten: succesnummer
77
8
83 83 85 86
Inrichting van de HR-functie De organisatie van de hr-functie op hoofdlijnen 8.2 Aanwezigheid en taken hr Service Center 8.3 Outsourcing van hr-activiteiten 8. 4 Samenhang tussen de omvang van de hr-functie en de omvang van de organisatie 8.5 Samenhang tussen de omvang van de hr-functie en de sector 8.6 Functieverdeling 8.7 Tijdsbesteding van hr-functionarissen 8.1
9
87 90 92 95
Verdiepingsonderzoek professionalisering van de HR-functie Conclusies: voorzichtig optimisme na bezuinigingen 9.2 hr-doelstellingen 9.3 Ervaren knelpunten in de praktijk 9. 4 Het gebruik van prestatie-indicatoren 9.5 Gebruik van systemen 9.6 Communicatiekanalen 9.7 Professionalisering van de hr-functie: samenhang tussen doelen, prestatie-indicatoren en knelpunten
97 98 99 100 101 102 103
Luk Smeyers: act on it!
109
10 Kosten van hrm 10.1 hr-budget 10.2 Personeelskosten en out-of-pocketkosten van hr
115 115 116
11 Beloning van de HR-professional 11.1 Beloning en strategie 11.2 Onderzoek naar de beloning van de hr-professional 11.3 Uitkomsten hoogte beloning 11.4 Ervaren marktconformiteit
119 119 120 121 124
9.1
6
inhoud
104
Bijlagen Lijst met branches per sector Verklarende woordenlijst Inhoud figuren en tabellen Register Auteurs
125 127 131 135 137
ken- en stuurgetallen personeelsmanagement
7
8
inhoud
1 Inleiding Na twee jaren van crisis trekt de economie weer aan. In januari 2010 was het percentage werklozen het hoogst sinds de start van de crisis. Sindsdien is de werkloosheid alleen nog maar gedaald, met als voorlopig dieptepunt 4,2 procent in mei 2010 (bron: Eurostat). De jeugdwerkloosheid in Nederland is op dit moment de laagste van Europa. Toch blijft de angst voor een nieuwe dip voortdurend aanwezig bij bedrijven. Overheidsorganisaties worden met het kabinet-Rutte, aangetreden in oktober 2010, geconfronteerd met stevige taakstellingen. Deze twee belangrijke ontwikkelingen hebben een grote invloed op de context van alle organisaties. Dit is de context van editie 2011 van het Ken- en stuurgetallenonderzoek personeelsmanagement. Al 20 jaar (de eerste editie verscheen in 1991) verzamelt Berenschot gegevens over personeelsmanagement in Nederland. Daarmee is dit onderzoek het langst lopende onderzoek naar dit vakgebied van ons land. Benchmarking, het vergelijken van gegevens over de eigen organisatie met die van andere organisaties, is gebaat bij een hoge mate van standaardisatie. Tegelijkertijd is personeelsmanagement een dynamisch vakgebied met sterke trends en grote verbeteringen. Om tegelijkertijd voort te bouwen op 20 jaar ervaring en in te kunnen spelen op de nieuwste ontwikkelingen in het vakgebied, combineren we in deze editie voor het eerst verdiepingsonderzoek met onze gestandaardiseerde methode.
verdiepings onderzoek
474 unieke organisaties, waarvoor in totaal bijna 513.000 medewerkers werkzaam zijn, hebben meegewerkt aan een of meerdere van de onderzoeken die we voor deze editie hebben uitgevoerd. De resultaten in dit boek gaan daarmee over het personeelsbeleid voor bijna 7 procent van de werkzame beroepsbevolking in Nederland. Aan het hoofdonderzoek, waarin de meeste gegevens verzameld werden, deden 231 organisaties mee met in totaal bijna 230.000 medewerkers. Het Berenschot Ken- en stuurgetallenonderzoek is daarmee het grootste structurele onderzoek naar hrm van ons land.
1.1 Korte handleiding benchmarking Benchmarking kan worden gedefinieerd als het vergelijken van Ken- en stuurgetallen met die van andere afdelingen (intern) of andere organisaties (extern) als basis voor besluitvorming en gerichte verbetering. Benchmarking staat de laatste jaren sterk in de belangstelling en het belang ervan neemt steeds verder toe. Ook binnen hrm wordt steeds meer gebruikgemaakt van benchmarks, zowel om te sturen op het rendement van hr-beleid als voor het bepalen van de omvang van de personeelsafdeling. Onze ervaring leert dat benchmarking een waardevol sturingsinstrument is. Het biedt organisaties een kwantitatief inzicht in hun eigen positie ten opzichte van een relevante vergelijkingsgroep. Het is echter ook van belang om op een zorgvuldige
ken- en stuurgetallen personeelsmanagement
9
