KCARS Advies bibliotheken 20-04-2015
Inleiding De keuze die de gemeente Schagen gaat maken over het voortzetten van het bibliotheekwerk vanaf 2016 is een belangrijke. Het gaat om een groot bedrag uit de gemeentelijke begroting en het gaat om een belangrijke voorziening voor de bevolking. Eerder heeft de KCARS er voor gepleit om de drastische bezuiniging te heroverwegen. Het beoordelen van de twee aanbieders wordt er niet makkelijker op doordat elk van de aanbieders een omschrijving geeft van de taken met een andere woordkeuze en een andere hantering van begrippen. Ook een vergelijking van beide aanbieders aan de hand van objectieve criteria maakt niet zonneklaar wat het gevolg is van een keuze voor of de Kopgroep Bibliotheken, of de Bibliotheek Coöperatie Schagen zoals deze door de Questum – Karmak combinatie wordt gepresenteerd. In beide aanbiedingen is te lezen dat het bibliotheekwerk verandert. Dit is een landelijke tendens. Beide formuleren veel wensen/verwachtingen om te realiseren. De Kopgroep Bibliotheek lijkt zich bewust te zijn van de achterstand die zij op dreigt te lopen en formuleert gaandeweg meer producten klantgericht. Bibliotheek Coöperatie Schagen (Questum) presenteert haar aanbod als vernieuwing, ook waar dit maar betrekkelijk zo is. Het bestuur van de KCARS heeft zich breed laten informeren en heeft zelf ook nog gegevens opgezocht. Na de eerste presentatie van beide aanbieders aan de Raad (17-02-2015) zijn de uitgewerkte voorstellen van beide aanbieders ontvangen. In een overleg op 05-03-2015 is gevraagd om een informatieronde door elk van de aanbieders afzonderlijk. Dit vond plaats op 17-03-2015. Hierna zijn door de KCARS nog enkele informaties ingewonnen die in het bijzonder betrekking hadden op de toegang tot de digitale bibliotheek en het participeren in het wettelijk voorgeschreven netwerk.
Overwegingen De digitale bibliotheek en landelijk netwerk De digitale bibliotheek is op dit moment nog niet algemeen toegankelijk maar de verwachting bestaat dat dit spoedig wel wordt gerealiseerd, mogelijk al in 2016. Voor zover de KCARS kan nagaan hebben of krijgen beide aanbieders hierin een gelijke positie. Kopgroep Bibliotheken functioneren in het landelijke netwerk van interbibliothekair leenverkeer. Karmac Bibliotheekservices doet dit om financiële reden niet. De KCARS verwacht wel dat Karmac aan de wettelijke verplichtingen m.b.t. het netwerk zal (gaan) voldoen [nog wel toetsen!!]. De bibliotheeklocaties Hoe vreemd het ook lijkt, het verschil in de aanbieders lijkt niet zo zeer te zitten in het verzorgen van de bibliotheekvoorzieningen voor volwassenen op de bekende 4 locaties. De collectie blijft ruim, de openingstijden blijven ruim, veel taken zullen aan vrijwilligers overgedragen worden, de professionele formatie wordt beperkt. De trend die Questum wil inzetten is het onderbrengen van de kleine locaties en de Meet&Read punten binnen de scholen. De schoolbibliotheken Een duidelijk verschil is te zien in het aanbod aan de basisscholen. De Kopgroep Bibliotheek werkt door op de ingeslagen weg. De schoolbibliotheek is het domein van de school. Daarbij adviseert Kopgroep Bibliotheek. Omdat Kopgroep Bibliotheek ook uit de algemene jeugdcollectie put, lijkt het aanbod aan de scholen hier breder dan bij Bibliotheek Coöperatie Schagen. De bibliobus (2 stuks) blijft rijden, hoewel onderkend wordt dat dit geen ideale situatie is. Questum heeft hier een geheel andere aanpak. Elke school krijgt een eigen schoolbibliotheek die uiteindelijk ook eigendom van de school is/wordt. Hoe staan de scholen hier tegen over? Niet alleen de besturen maar ook de scholen / leerkrachten zelf die de lusten en lasten dagelijks merken? Hebben zij een voorkeur voor het voorstel van Questum (elke basisschool een eigen schoolbibliotheek onder regie en met budget van Questum maar in eigendom van de school) of hebben zij een voorkeur voor het voorstel van Kopgroep Bibliotheek (elke school stelt zijn eigen schoolbibliotheek samen met advies van Kopgroep Bibliotheek en het bestaan van de bibliobus). Hoe staan de scholen tegenover het idee om Meet&Read punten in de school te realiseren en mogelijk op den duur Biblioteekpunten in de school te huisvesten. Activiteiten voor leesbevordering, mediawijsheid en kwetsbare groepen Op de activiteiten gericht op kwetsbare groepen is het een vergelijking tussen uitvoeringservaring en intenties. Hierbij geldt ook dat verschillende begrippen worden gehanteerd. Questum formuleert vlot Kopgroep Bibliotheken wat meer vanuit een bestaand taalgebruik. Is hier echt sprake van verschil in resultaten of een verschil in woordkeuze en presentatietechniek? Kwantificering van diensten is schaars en helpt dus ook niet om onderscheid te zien tussen beide aanbieders. Voor beide aanbieders geldt dat zij geschoolde medewerkers inzet om deze arbeidsintensieve taken uit te voeren. Questum gaat er daarbij vanuit dat zij (meer dan de Kopgroep Bibliotheek) inzet op het scholen/opleiden van medewerkers van partners en daarmee dus ook kosten (en verantwoordelijkheden?) bij anderen legt. Is de HBO mediapedagoog van Questum zoveel anders dan de HBO mediacoach van Kopgroep Bibliotheek? En wanneer zijn de mediapedagogen van Questum beschikbaar omdat de tweejarige opleiding hiervoor nog van start moet gaan? Is het door Questum als nieuw gepresenteerde mediapedagogisch programma voor de jeugd en het media-educatiefprogramma voor de volwassenen echt heel nieuw ten opzichte van de diensten die de Kopgroep Bibliotheek nu al aanbiedt en blijft aanbieden? Hoe staan de samenwerkingspartners van Kopgroep Bibliotheken (ROC,
Consultatiebureaus, GGD, GGZ, NVA, Visio, Wonen plus Welzijn) tegenover het aanbod van Bibliotheek Coöperatie Schagen?
Advies Het KCARS bestuur adviseert het volgende: 1. Sluit alle onduidelijkheden – en daarmee niet getoetste aannames – in de voorstellen en positie van beide aanbieders uit. Verschaf zekerheid met betrekking tot: De toegankelijkheid van de digitale bibliotheek. Aansluiten en participatie binnen de VOB, ProBiblio en het landelijk netwerk. Inzet van mediacoaches of mediapedagogen. Eigendom en waarde van de bestaande collectie. Inzet, taken en verantwoordelijkheden van samenwerkingspartners bij Kopgroep Bibliotheken resp. participanten in Bibliotheek Coöperatie Schagen. Wensen van scholen met betrekking tot de schoolbibliotheek. Bereidheid van scholen – op bestuurs- en op uitvoerend niveau - in het bieden van bibliotheekfaciliteiten die verder gaan dan de eigen schoolbibliotheek (algemene bibliotheek en Meet&Read punten). Handhaven van de bestaande vestigingen. Openingstijden. Collectie en collectiebeheer. Inzet professionele krachten en vrijwilligers. 2. Leg in de gunning van de opdracht prestatieafspraken vast. Waaronder: Vestigingen en openingstijden. Up to date houden van de collectie. Actieve presentatie van de diensten in de regio, in het bijzonder aan scholen en (vertegenwoordigers van) kwetsbare groepen. Inhoud, kwaliteit en aantal verrichtingen van educatieve diensten en diensten aan kwetsbare groepen. Begeleiding en scholing van vrijwilligers. 3. Het KCARS bestuur spreekt haar voorkeur uit voor het voortzetten van het bibliotheekwerk door Kopgroep Bibliotheken. Het bestuur heeft meer vertrouwen in de kracht van deze organisatie en het netwerk waarin die participeert dan in de organisatie van Bibliotheek Coöperatie Schagen. Het bestuur ziet dat de ontwikkelingen in de bibliotheekwereld groot zijn en verwacht dat Kopgroep Bibliotheken over de mogelijkheden beschikt om met een veranderende organisatie hieraan invulling te geven.
Bijlagen: - Schema van objectieve criteria, niet uitputtend ingevuld - Telefonische informatieverkenningen
Overzicht informaties van de twee bibliotheekaanbieders Geplaatst in het schema van de objectieve criteria. Het schema is niet uitputtend ingevuld! Een lege cel betekent dus niet dat er op dit punt niets te melden is, het is niet gedaan of was niet onderscheidend. 1. Welke doelgroepen worden bediend? Kopgroep Bibliotheken
Questum – Karmak bibliotheek services
2. specifieke producten voor kwetsbare groepen, leesbevordering en mediawijsheid Kopgroep Bibliotheken Questum – Karmak bibliotheek services Aandacht aan laaggeletterdheid – Taalpunt. Taal & media-educatief programma voor Digitaal vaardiger maken van burgers – laaggeletterden. Tabletcafé, Digisterker, Klik & Tik. Stelt over KGB: Er is (nu) geen gestructureerd Start in 2015 – Werken met de e-overheid. taal- en media-educatief aanbod voor specifieke Ontmoetingsfuncie wordt verder uitgebouwd in doelgroepen. samenwerking met Wonen Plus Welzijn. Ziet in overleg met Wonen Plus Welzijn kans om Er zijn twee HBO-geschoolde mediacoaches in bibliotheekfuncie voor kwetsbare groepen dienst. sterker te maken. Werkt samen met: ROC, Consultatiebureaus, Wil verder uitbreiden ook naar GGD, GGZ, NVA en Visio. voortgezetonderwijs. Actieve rol bij uitvoering van de 3D. Taal en mediapedagogisch programma jeugd. Collectieve campagnes zo als Boekstart, Advies en informatie voor diverse doelgroepen. Boekenweek, Kinderboekenweek, Nederland Extra activiteiten w.o. lezingen, cursussen en leest, Maand van het spannende boek, Nationale huiswerkbegeleiding. Voorleesdagen. 3. Collectie; diversiteit, omvang, levensduur en vervanging Kopgroep Bibliotheken Questum – Karmak bibliotheek services Collectie op de vier locaties in Schagen: Markt 18 – blijft moderne bibliotheek Boeken voor volwassenen – 30.000 Bibliotheekpunten in Tuitjenhorn, ’t Zand en Jeugdboeken – 27.000 Callantsoog blijven met boekencollectie en CD’s – 1.000 ontmoetingsgerichte leestafel, mogelijk te DVD’s – 2.000 verplaatsen naar scholen. Mediabudget wordt beperkter dan nu. 9 Meet&Read punten in kleine kernen in Mogelijkheid om te lenen uit andere basisscholen. bibliotheken blijft bestaan (beschikbaarheid kan Collectie blijft qua omvang op het huidige peil. langer duren). Vervangen ong. 10 % per jaar. Contributie gaat omlaag van € 45,00 naar € 35,00. 4. Toegankelijkheid en bereikbaarheid; openingstijden, afstanden, spreiding Kopgroep Bibliotheken Questum – Karmak bibliotheek services Markt 18: werkdagen 10 – 20 uur, za – tot 16. Voegt 9 Meet&Read punten toe aan het aanbod. Tuitjenhorn – niet aangegeven. Markt 18 – ruime openingstijden ook in de ’t Zand – ruime openingsuren (onbemand). avonduren. Callandsoog – niet aangegeven (vrijwilligers). (NB – WF – openingstijden in Karmac bibliotheek Servicepunten in Petten en Waarland, mogelijk in Waterland zijn beperkt). in de toekomst in meer kleine kernen. Openingsuren Tuitjenhorn, ’t Zand en
Callantsoog niet gespecificeerd (?). 5. Aanbod aan de lagere school jeugd; schoolbibliotheken, bibliobus Kopgroep Bibliotheken Questum – Karmak bibliotheek services Twee jeugdbussen in gebruik en die blijven. Zal 25 schoolbibliotheken inrichten met 10 Schoolbibliotheken blijven zoals nu taak (en boeken per leerling. Wordt ca. 43.500 boeken budget) van de scholen. met vervanging van ca. 7.000 per jaar. Advisering bij opzetten schoolbieb, advisering Boeken en meubilair in de schoolbibliotheken schoolmediabeleid. worden eigendom van de scholen – (N.B. WF Biedt schoolbibliotheken wisselcollecties aan. Overheveling van budget van welzijn naar Projecten: onderwijs?) Bevorderen van leesplezier en madiawijsheid. Noemt ook voorschoolse leeftijd. Plannen voor invoeren van delen uit “Bibliotheek op school” z.a. leesmonitor en inzet van leesconsulenten. Voorschoolseopvang – BoekStart. Primair onderwijs – Doe de Bieb, Tour de Bieb. Voor leerkrachten – Training leescoördinator. 6. Kwaliteit van dienstverlening Kopgroep Bibliotheken Medewerkers zijn HBO geschoold, veelal op meerdere disciplines.
Questum – Karmak bibliotheek services Biedt mediapedagogisch kennisprogramma. NB – Vanaf welke datum zijn de HBO krachten beschikbaar omdat de opleiding nog moet starten?
7. Vrijwilligers versus professionals; ondersteuning vrijwilligers Kopgroep Bibliotheken Questum – Karmak bibliotheek services Vanaf 2016: Professional – advies en inlichtingenfunctie coördineren vrijwilligers. Vrijwilligers – uitleenproces, opruimen, assisteren bij actititeiten. 8. Certificering en wettelijk kader Kopgroep Bibliotheken Is volledig gecertificeerd Volgt de CAO Openbare Bibliotheken
Questum – Karmak bibliotheek services Speelt in op Bibliotheekwet 2015 om de functie van de bibliotheek op een nieuwe manier te organiseren. Voldoet volledig aan de wettelijke normen (bibliotheekwet, cao, auteurswet).
9. Ondersteuning voor inwoners voor informatieontsluiting Kopgroep Bibliotheken Questum – Karmak bibliotheek services
10. Institutionele setting, netwerk Kopgroep Bibliotheken
11. Toegankelijkheid digitale bibliotheek Kopgroep Bibliotheken Voor lenen van e-books is lidmaatschap van openbare bibliotheek aangesloten bij de VOB nodig. De KGB is aangesloten bij de VOB.
Questum – Karmak bibliotheek services Wordt lokaal verankerde rechtspersoon (coöperatie).
Questum – Karmak bibliotheek services Het lenen van e-books is mogelijk voor alle inwoners van de gemeente. NB – Wieger: De beschikbaarheid van de digitale bibliotheek is minder algemeen geformuleerd – dit vraagt nog om bevestiging.
12. Inzage in financiële risico’s; personeel, gebouwen, collectie Kopgroep Bibliotheken Questum – Karmak bibliotheek services Is bereid personeel van KGB over te nemen. Professionele coördinatie 1,5 FTE Taal en mediapedagogisch programma jeugd 1250 uur per jaar Taal en mediapedagogisch programma volwassenen 750 uur per jaar. 13. Frictiekosten en neveneffecten Kopgroep Bibliotheken De huidige collectie is eigendom van Kopgroepbibliotheken Is er juridisch sprake van “overgang van onderneming”? Frictiekosten – ontslagvergoeding 40.000 – 60.000.
Questum – Karmak bibliotheek services Gaat er van uit dat de huidige collectie wordt overgedragen aan Karmak. Brief met aandachtspunten van Plukker; wegvallen van omzet in de bestaande infrastructuur.
14. Financiele onderbouwing / vertrouwen in de cijfers Kopgroep Bibliotheken Questum – Karmak bibliotheek services Onderverhuur van pand in Tuitjenhorn. Totaal budget - € 622.000, eventueel Vriendencampagne. minderwerk van € 75.000. Zoekt sponsoren in de regio. Aanloop- en opstartkosten € 440.000; inrichting Personeelsbudget - € 135.000 en meubilair, boekencollectie, Collectie - € 115.000 schoolbibliotheken, locaties. (WF – wat vloeit er Jeugdbus - € 77.000 naar onderwijs?). Educatie uit backoffice – deel (?) van 273.000 Wil prestatieafspraken.
Telefonische informatieverkenningen Telefonische informatie van dhr. Frank Schrijvershof, afd. bibliotheekstelsel van het Sector Instituut Openbare Bibliotheken, nu KB De wet maakt inderdaad geen onderscheid in de rechtspersoon van de lokale bibliotheek. Op dit moment is gebruik van de digitale bibliotheek beperkt tot de leden van de lokale bibliotheken. Er is een kaartnummer nodig om in de digitale bibliotheek te kunnen. Mogelijk wordt dit in de toekomst ruimer. Telefonische informatie van mevr. Anne Rube, directeur Probiblio (N-H en Z-H) Nieuwkomers als Questum en Karmak kunnen gaan deelnemen aan het netwerk en de provinciale ondersteuning als zij ook hun afdrachten daarvoor betalen. Vanuit Probiblio worden er geen beperkingen opgelegd. Nu doen zij niet mee en dragen ook niets af. Voor het innen van de auteursrechten bij de digitale bibliotheek is de stichting leenrecht opgericht. Dit staat ook in relatie tot de toegankelijkheid van de digitale bibliotheek. Zij kende het initiatief van Questum om samen met Windesheim en … … te komen tot een HBO opleiding mediapedagogen niet. Probiblio verzorgt de HBO opleiding(en) van de mediacoaches binnen de bibliotheken. Van de website van de Koninklijke Bibliotheek (KB) De KB heeft het basispakket digitale content 2015 vastgesteld. Met dit pakket krijgen bezoekers in de bibliotheek toegang tot verschillende diensten en producten, zoals taaloefenprogramma’s, naslagwerken, Muziekwebluister en de Consumentenbond. Verder bevat het basispakket e-boeken, apps, luisterboeken en cursussen. NB Wieger – Sprake is van bezoekers van de bibliotheken en (nog) niet voor alle mensen in het land. Telefonische informatie van Theo Dooreleijers, medewerker bij Karmac bibliotheken. Karmac neemt niet deel aan het netwerk van interbibliothekaire leenverkeer van de openbare bibliotheken omdat dit erg duur is. Hij stelt dat iedereen toegang heeft tot de digitale bibliotheek. Als ik stel dat ik heb gehoord dat daarvoor een bibliotheekpas nodig is, zegt hij dat Karmac dan ook passen zal (gaan) verstrekken. Karmac verzorgt ook bibliotheken in Apeldoorn en Alphen aan de Rijn. Telefonische informatie van Sander van Kempen van de Koninklijke Bibliotheek. Op dit moment is voor toegang tot de digitale bibliotheek een bibliotheekkaart van een openbare bibliotheek vereist. In de wet staat dat de digitale bibliotheek voor alle ingezetenen toegankelijk moet zijn. Dat gaat dus komen, mogelijk al in 2016. De KB draagt dan samen met de uitgevers zorg voor de afdracht van de auteursrechten. Er is nog veel discussie over de vraag of Karmac een openbare bibliotheek is. Zoals het in de wet staat is de keuze aan de gemeente. Dan is het niet aan de KB om bibliotheken uit te sluiten. Verder wil hij niet gaan in zijn beantwoording, gezien de nog lopende discussie. Voorlopige conclusie van mij (WF) 24-03-2015: De toegang tot de digitale bibliotheek wordt algemeen en is niet gebonden aan een (openbare) bibliotheek. Hierin verschillen KGB en Questum/Karmac in 2016 niet meer. Deelnemen aan het netwerk is verschillend en het is nu nog niet duidelijk of de positie van Karmac beperkingen met zich mee brengt. Het gaat er voor ons vooral om, om te kijken welke diensten beide partijen binnen de gemeente leveren: in de bibliotheken, aan de scholen, in hun educatieve programma’s.
