KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN FACULTEIT SOCIALE WETENSCHAPPEN OPLEIDING COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN
Muziekblogs
Promotor: Prof. Dr. D. DE GROOFF Verslaggever: Prof. Dr. G. DE MEYER
MASTERPROEF aangeboden tot het verkrijgen van de graad van Master in de Communicatiewetenschappen door Yves FRATEUR
academiejaar 2008-2009
KATHOLIEKE UNIVERSITEIT LEUVEN
Inhoud Voorwoord ................................................................................................................. 5 Inleiding ..................................................................................................................... 6 1
Literatuurstudie ................................................................................................... 8 1.1
Internet ....................................................................................................... 8
1.2
MP3 formaat ............................................................................................... 8
1.3
Weblogs ...................................................................................................... 9
1.3.1
Historisch overzicht van weblogs........................................................... 10
1.3.2
Definitie van een weblog ....................................................................... 11
1.3.3
Blogosfeer ............................................................................................. 12
1.4
MP3 blogs................................................................................................. 13
1.4.1
Definiëring van MP3 blogs .................................................................... 13
1.4.2
Historiek van MP3 blogs ....................................................................... 16
1.4.3
Wie zijn MP3 bloggers?......................................................................... 16
1.4.3.1 Waarom starten deze bloggers een MP3 blog?.................................. 17 1.4.3.2 Cultuur van MP3 bloggers ................................................................ 18 1.4.4 Wie zijn de lezers van MP3 blogs? ........................................................ 18 1.4.4.1 Wat drijft de lezers van MP3 blogs om deze blogs te bezoeken? ...... 19 1.4.5 Wat voor soort muziek verschijnt op MP3 blogs? .................................. 19 1.4.5.1 Remixen in de MP3 blogosfeer ......................................................... 20 1.4.6 Geprofessionaliseerde MP3 blogs versus de traditionele muziek journalistiek ....................................................................................................... 21 1.4.6.1 Geprofessionaliseerde MP3 blogs versus muziek e-zines ................. 22 1.4.7 Legaliteit van MP3 blogs ....................................................................... 23 1.4.8 1.5
MP3 blog aggregatoren .......................................................................... 25 Muziekindustrie ........................................................................................ 26
1.5.1
Een veranderde muziekmarkt ................................................................. 28
1.5.2
Het belang van filters in de veranderde muziekmarkt............................. 28
1.5.2.1 MP3 blogs als gespecialiseerde filters van de veranderde muziekmarkt 29 1.6 Marketing en promotie .............................................................................. 30 1.6.1
Promotionele functie van MP3 blogs ..................................................... 31
1.6.1.1 De promotionele functie van MP3 blogs kritisch bekeken ................ 33 1.6.2 Promoten van hit artiesten via MP3 blogs .............................................. 34 1.6.3
Promoten van beginnende en/of niche artiesten via MP3 blogs .............. 35 2
2
1.7
De muziekindustrie kan talent ontdekken via MP3 blogs .......................... 36
1.8
Besluit van literatuuronderzoek................................................................. 37
Onderzoek ......................................................................................................... 38 2.1
3
2.1.1
Vlaamse Radio- en Televisieomroep...................................................... 39
2.1.2
Studio Brussel ........................................................................................ 39
2.1.2.1 Waarom de selectie van Studio Brussel voor deze dissertatie?.......... 40 Methode ............................................................................................................ 40 3.1
4
Algemene context beschrijving van VRT en Studio Brussel ..................... 38
Semi-gestructureerde interviews ............................................................... 41
3.1.1
Keuze van respondenten en informanten ................................................ 41
3.1.2
Het semi-gestructureerde interview in de praktijk .................................. 43
Resultaten .......................................................................................................... 44 4.1 4.1.1
Radioprogramma‟s van Studio Brussel en het gebruik van MP3 blogs ..... 44 Hype Channel ........................................................................................ 44
4.1.1.1 Het ontstaan van Hype Channel ........................................................ 45 4.1.1.2 Omschrijving van Hype Channel ...................................................... 45 4.1.1.3 De blogs van Hype Channel ............................................................. 46 4.1.1.4 Muziekselectie van Hype Channel .................................................... 48 4.1.1.5 Informatiebronnen voor muzikale content van Hype Channel .......... 49 4.1.1.6 Interactie met MP3 bloggers voor redactionele items ....................... 50 4.1.1.7 Hype Channel en legaliteit ................................................................ 51 4.1.1.8 Stopzetting van het radioprogramma Hype Channel ......................... 53 4.1.2 Volt........................................................................................................ 54 4.1.2.1 Muziekselectie van Volt ................................................................... 54 4.1.2.2 Informatiebronnen voor muzikale content van Volt .......................... 55 4.1.2.3 Volt en legaliteit ............................................................................... 57 4.1.3 Antenna ................................................................................................. 58 4.1.3.1 Muziekselectie van Antenna ............................................................. 58 4.1.3.2 Informatiebronnen voor muzikale content van Antenna .................... 58 4.1.3.3 Antenna en legaliteit ......................................................................... 59 4.1.4 Mish Mash ............................................................................................. 59 4.1.4.1 Muziekselectie van Mish Mash ........................................................ 60 4.1.4.2 Informatiebronnen voor muzikale content van Mish Mash ............... 60 4.1.4.3 Mish Mash en legaliteit .................................................................... 61 4.2 Geïnterviewde muzieksamenstellers en de MP3 blogosfeer ...................... 61 4.2.1
Informatiekanalen van muzieksamenstellers .......................................... 61
4.2.2
MP3 blogs als informatiebronnen voor muzieksamenstellers ................. 62
3
4.2.2.1 Wanneer wordt webmuziek geselecteerd en opgenomen in een playlist rotatie? 64 4.2.2.2 Wanneer wordt webmuziek gesignaleerd? ........................................ 65 4.3 Beschrijving van het MP3 blog fenomeen door de geïnterviewden ........... 66 4.3.1
Definiëring van MP3 blogs .................................................................... 66
4.3.1.1 Kwalitatieve MP3 blogs ................................................................... 66 4.3.2 Wie zijn MP3 bloggers?......................................................................... 68
5
4.3.3
Wie zijn de lezers van MP3 blogs? ........................................................ 68
4.3.4 4.3.5
Wat voor soort muziek verschijnt op MP3 blogs? .................................. 69 MP3 blogosfeer en legaliteit .................................................................. 69
4.3.6
Promotie van muziek via MP3 blogs...................................................... 70
4.3.7
Toekomstbeeld door de geïnterviewden ................................................. 73
Algemeen besluit ............................................................................................... 74
Referenties ............................................................................................................... 78 Bijlagen .................................................................................................................... 82 Bijlage 1: Korte biografieën van de geïnterviewden.............................................. 82 Bijlage 1.1: Philippe Cortens (Studio Brussel) ................................................... 82 Bijlage 1.2: Gerrit Kerremans (Studio Brussel) ................................................. 82 Bijlage 1.3: Manu Lammens (Studio Brussel) ................................................... 83 Bijlage 1.4: Steven Lemmens (Studio Brussel) .................................................. 83 Bijlage 1.5: Jan Pauly (Poppunt) ....................................................................... 84 Bijlage 1.6: Nadiem Shah (Studio Brussel) ........................................................ 84 Bijlage 2: Programmaschema Studio Brussel ........................................................ 85 Bijlage 3: Gesprekgids - interview met Nadiem Shah ........................................... 87
4
Voorwoord Deze masterproef had niet tot stand kunnen komen zonder de hulp van enkele mensen. Daarom wil ik in dit voorwoord graag diegenen bedanken die er een bijdrage aan hebben geleverd. Zo betuig ik mijn dank aan mijn promotor, professor De Grooff, omwille van zijn feedback die hij meerdere malen verleend heeft. Daarnaast wil ik de geïnterviewde medewerkers van Studio Brussel (Philippe Cortens, Gerrit Kerremans, Manu Lammens, Steven Lemmens en Nadiem Shah) en Jan Pauly bedanken voor de informatie die ze mij hebben verschaft. Tenslotte wil ik mijn familie en vrienden bedanken voor de steun die ik van hen heb ontvangen. Op de cruciale momenten zorgden zij ervoor dat het „typen‟ bleef doorgaan. Daarnaast wil ik Matthias Lauwers en Olivier Van Der Brempt bedanken voor nauwkeurig nalezen en verbeteren van de tekst.
5
Inleiding Muziekblogs of MP3 blogs zijn een redelijke recente niche van weblogs en onderscheiden zich door hun blogcontent grotendeels toe te wijden aan de bespreking en verspreiding van muzieknummers. De MP3 blogosfeer is een toegankelijk internet fenomeen, met een specifiek doelpubliek. De jongere generaties van muziekliefhebbers en –artiesten vinden steeds vaker de weg naar dit specifieke genre van weblogs en deze populariteitstoename blijft niet onopgemerkt door de muziekindustrie. In deze masterproef wordt de bekendheid en het gebruik van MP3 blogs bij de redactieleden van Studio Brussel voor het eerst onderzocht en dit op kwalitatieve wijze. Meer specifiek werden vijf redactieleden van Studio Brussel apart geïnterviewd op basis van een semi-gestructureerde gesprekgids. Eén van deze redactieleden is Nadiem Shah en hij vermeldde in een recente uitgave van het Poppunt Magazine het volgende: “Ik betrap mezelf er tegenwoordig op dat ik sneller een mp3 zou checken die ik op een van mijn favoriete blogs gevonden heb dan de nieuwe tracks die op de officiële MySpace-pagina van die band te vinden zijn. Net zozeer luister ik vaak naar liever naar een dozijn nieuwe mp3‟s die ik op die manier heb verzameld dan naar een promo copy van een volledig album.” (Van Petegem, A., 2009, p. 24). In het eerste hoofdstuk worden de basiselementen (internet, MP3 formaat en weblogs) voor het ontstaan van MP3 blogs kort besproken. Daarna volgt een uitgebreide beschrijving van het MP3 blog fenomeen. Het onderzoek van deze masterproef wordt toegelicht in het tweede hoofdstuk, net als de keuze voor Studio Brussel als onderzoeksobject. Beschrijvingen van de Vlaamse Radio- en Televisieomroep (VRT) en Studio Brussel geven de context van het onderzoek weer. De methode van het onderzoek wordt behandeld in het derde hoofdstuk. De keuzes voor semi-gestructureerde interviews en de theoretische selectie van interviewkandidaten worden hier besproken en daarna wordt de praktische uitvoering ervan behandeld. In het vierde hoofdstuk worden de resultaten van het onderzoek weergegeven. De onderzoeksresultaten zijn onderverdeeld in drie delen. Het eerste deel bespreekt het gebruik van MP3 blogs als informatiebronnen voor vier specifieke radioprogramma‟s van Studio Brussel (Hype Channel, Volt, Antenna en Mish Mash). Vervolgens wordt het gebruik van deze bronnen op Studio Brussel weergeven en in het laatste deel wordt de persoonlijke visie van de geïnterviewden over de MP3 blogosfeer behandeld.
6
Het vijfde hoofdstuk is het algemene besluit van deze masterproef. De belangrijkste bevindingen uit de dissertatie worden hier samengebracht en beschreven.
7
1
Literatuurstudie
Deze literatuurstudie onderzoekt wat MP3 blogs zijn en in welke context ze bestaan. Daarnaast schetst ze een beeld van de voorgaande studies die zich concentreerden op MP3 blogs. Via deze studies wordt de invloed die MP3 blogs uitoefenen op de muziekindustrie verhelderd. Daarbij wordt er extra aandacht besteed aan de beïnvloedende rol die MP3 blogs hebben op de marketing- en promotietechnieken van de muziekindustrie.
1.1 Internet Weblogs maken gebruik van het internet. Omdat de historiek, definiëring en inhoud van het internet al meerdere malen behandeld is geworden in voorgaande thesissen beperk ik mij in deze masterproef tot een beknopte omschrijving ervan. Een geschikte definiëring van het internet, waarbij de invloed van het internet op de muziekindustrie in is verwerkt, gaat als volgt: “Het internet is een computergelinkte globale communicatietechnologie, waarvan het World Wide Web (WWW) een belangrijk onderdeel is. Het WWW bevat websites van alle in de muziekindustrie opererende instanties (of die nieuwe creëren, zoals de virtuele fonogramwinkel). Het internet introduceerde een compleet nieuwe virtuele of niet-fysieke conceptie, naast de klassieke fysieke conceptie (fonografie en live) van creatie, distributie, auteursrechtelijke bescherming en consumptie van muziek. Toch vinden beide elkaar onder meer via het klassieke marketingdenken.” (De Meyer, G., & Trappeniers, A. 2003, p. 141). Hierna wordt de courante verspreidingsmethode van muziek over het internet, namelijk via het gecomprimeerde Moving Picture Experts Group, Audio Layer III (MPEG3 of kortweg MP3) bestandsformaat, toegelicht (De Meyer, G., & Trappeniers, A., 2003, p. 164).
1.2 MP3 formaat In een digitale omgeving zoals het internet wordt muziek vaak beluisterd en uitgewisseld via digitale geluidsbestanden in het MP3 formaat. MP3 is een afkorting voor Moving Picture Experts Group, Audio Layer III. In de jaren ‟80 werd deze compressietechnologie ontwikkeld door het Frauhofer Institute in het Duitse
8
Erlangen. In 1994 brachten de Duitse ingenieurs van het Fraunhofer Institute1 voor het eerst een MP3 encoder uit voor het grote publiek. De populariteit van MP3 bestanden bestaat dankzij de ontwikkeling van gratis downloadbare audioclients (ook wel MP3 spelers genoemd) op het internet. Via zulke audioclients, waarvan de software Winamp2 een populair voorbeeld is, kunnen particulieren MP3 bestanden omzetten in beluisterbare muzieknummers (Wikipedia, 05.03.2009). Muziek wordt in het MP3 formaat digitaal gecomprimeerd volgens het principe van „lossy‟ data compressie. Zulke compressie houdt een sterke reductie in van de hoeveelheid data die nodig is om de geluidsopname te kunnen reproduceren, met behoud van eenzelfde geluidskwaliteit in vergelijking met de originele geluidsopname. Die datareductie is mogelijk doordat bepaalde geluidsdelen, die niet of moeilijk waarneembaar zijn voor het menselijke gehoor, verwijderd of gereduceerd worden en de overblijvende geluidsdelen op een efficiënte wijze worden gecomprimeerd. Vandaar dat deze technologie wordt aangeduid met de term „lossy‟, wat in het Engels „verloren‟ betekent. Samengevat zijn de voordelen van de MP3 compressietechnologie de kleine datagrootte van MP3 bestanden en de hoogstaande geluidskwaliteit. Deze voordelen dragen bij tot de populariteit van dit formaat voor digitale muziekuitwisselingen via het internet en hebben ervoor gezorgd dat het uitgegroeid is tot een standaard voor digitale muziekspelers (De Meyer, G., & Trappeniers, A., 2003, p. 164; Wikipedia, 05.03.2009). Muziekbestanden kunnen ook in andere formaten gecomprimeerd worden, zoals Ogg Vorbis3 of Windows Media Audio 4. Hoewel deze coderingen soms gehanteerd worden voor muziekbestanden die verschijnen op zogenaamde „MP3 blogs‟ (zie 1.4 hieronder), blijft het MP3 formaat het populairst in dit specifieke blogsegment. Als in het vervolg van deze dissertatie geen specifieke verwijzing gemaakt wordt naar een andere bestandscodering, wordt er bijgevolg van uitgegaan dat de besproken geluidsbestanden gecomprimeerd zijn in het MP3 formaat.
1.3 Weblogs Weblogs zijn een soort websites die teruggevonden kunnen worden op het World Wide Web en de basis vormen van MP3 weblogs. MP3 weblogs kunnen pas bestudeerd worden wanneer de herkomst en definiëring ervan gekend is.
1
http://www.iis.fraunhofer.de/EN/bf/amm/products/mp3/mp3.jsp http://www.winamp.com 3 http://www.vorbis.com 4 http://www.microsoft.com/windows/windowsmedia/default.mspx 2
9
1.3.1 Historisch overzicht van weblogs In 1997 beschreef de Amerikaan Jorn Barger als één van de eerste internetgebruikers diens persoonlijke registratieproces van interessante websites, die hij gevonden had op het World Wide Web. Jorn Barger publiceerde dit register op zijn persoonlijke website die de naam Robotwisdom5 droeg (Thompson, G., 09.2003). Het registreren („loggen‟) van websites en/of interessante content van op deze websites werd nadien populairder en kreeg de naam „weblogging‟ of „blogging‟. De auteurs van zulke websites werden „bloggers‟ genoemd en deze specifieke websites kregen de term „weblog‟ of kortweg „blog‟ (Blood, R., 2002, p. 7). In de begindagen van weblogs, van 1997 tot 1999, was het totale aantal blogs beperkt en was er sprake van een overzichtelijk geheel van weblogs. Het aanmaken en onderhouden van blogs was toen enkel weggelegd voor diegenen die beschikten over de benodigde kennis in HTML. Er ontstond in 1999 echter een gestage groei in het aantal weblogs en deze deed de overzichtelijkheid dalen (Blood, R., 2002, p. 7). De oorzaak van deze aangroei was de introductie van eenvoudig hanteerbare en goedkope webapplicaties. Deze maken de creatie en het onderhoud van weblogs toegankelijk voor de grote meerderheid van internetgebruikers, namelijk voor diegenen die niet over HTML kennis beschikken (Anderson, 2006, p. 72; Blood, 2002, pp. 7-11; Rigby, R., 04.01.2005). Het niveau van kennis en vaardigheden om weblogs te starten en te onderhouden is sinds 1999 met de jaren gedaald. Vandaag hoeven internetgebruikers enkel nog te beschikken over een basisvaardigheid in computeromgang om succesvol te kunnen bloggen en zo een potentieel publiek te bereiken dat niet gelimiteerd is door nationale grenzen. De verdienste daarvan wordt aangerekend aan zogenaamde „blog providers‟, zoals Blogger6 of Wordpress 7. Internetgebruikers kunnen zich op de websites van deze blog providers registreren en ontvangen zo de toegang tot de bijbehorende webapplicaties, zodat men een blog kan creëren en onderhouden. De interface van zo een webapplicatie is gebaseerd op die van een moderne tekstverwerker en geeft de gebruiker ervan de mogelijkheid om berichten te posten zonder enige basiskennis van HTML. De opslagruimte en het design van gratis aangemaakte en onderhouden weblogs wordt door de blog providers beperkt, maar gebruikers kunnen dit uitbreiden door betaling aan de blog providers. Webloggen is een toegankelijk medium voor een overgroot deel van internetgebruikers en vormt bovendien een efficiënt kanaal voor de verspreiding van inhoud (Anderson, 2006, p. 72; Goldstone, A., 28.10.2006, p.3; Miura & Yamashita 2007; O‟Donnell, 2006, p. 2; Schmidt, 2007). Sinds 2004 vormen weblogs een internationaal erkend fenomeen (Rigby, 04.01.2005). De hedendaagse alomtegenwoordigheid en bestendiging van het bestaan van weblogs wordt in het „State of The Blogosphere 2008‟ rapport van Technorati
5
http://www.robotwisdom.com http://www.blogger.com 7 http://www.wordpress.com 6
10
bevestigd. Het bedrijf Technorati8 specialiseert zich in het verzamelen van blogcontent en verzorgt een zoekfunctie binnen deze vergaarde inhoud (Technorati, 2008a).
1.3.2 Definitie van een weblog Zoals hiervoor werd aangehaald kunnen weblogs vandaag op een relatief kostenloze en eenvoudige wijze opgestart en onderhouden worden door individuele internetgebruikers die beschikken over enige computervaardigheden. Een groot aantal particuliere internetgebruikers heeft al één of meerdere weblogs aangemaakt dankzij de toegankelijkheid van het weblog medium. Het definiëren van weblogs wordt bemoeilijkt door de verschillende inhoud (content) die gepubliceerd wordt op deze blogs. Verschillende auteurs hebben een passende definiëring trachten te ontwikkelen voor weblogs (Blood, R., 2002, p. 7-15; Herring, S. C., Scheidt, L. A., Bonus, S. & Wright, E., 2004, p. 1; O‟Donell, P., 2006, p.2; Wodtke, L., 2008, pp. 11-12). De definiërende eigenschappen die deze auteurs gemeenschappelijk toewijzen aan weblogs zijn samengevat in de onderstaande definiëring door Schmidt. Een „weblog‟ of „blog‟ is een regelmatig bijgewerkte website waar inhoud (tekst, foto‟s, geluidsbestanden, hyperlinks naar andere websites, enzovoort) aan wordt toegevoegd door één of meerdere „blogauteurs‟ of „bloggers‟. Deze inhoud wordt gepubliceerd in een afzonderlijk blogbericht, ook wel „entry‟ of „post‟ genoemd, die identificeerbaar is door zijn unieke URL en gepubliceerd wordt op een weblog in een omgekeerd chronologische volgorde. Lezers van blogs kunnen „comments‟, oftewel reacties, posten op deze individuele posts (Schmidt, 2007). Een gemiddelde blogentry ontstaat wanneer een blogger interessante content ontdekt en deze mee wil delen aan zijn lezerspubliek. Een blogger zal vervolgens een blogpost aanmaken en daarin de interessante content beschrijven via een korte begeleidende tekst. In deze korte tekst, die vaak slechts enkele zinnen lang is, verwoordt de blogger kernachtig zijn persoonlijke visie omtrent de aangeboden content en drukt hij zichzelf op een speelse wijze uit (Blood, R., 2002, pp. 8-9). Naast een korte tekst voegt een blogger vaak ook één of meerdere hyperlinks (kortweg links) toe aan een blogpost, die de blogbezoekers kunnen aanklikken om extra informatie over de vermelde content te vergaren. De onderwerpen die aan bod kunnen komen op weblogs zijn divers. Voorbeelden van zulke onderwerpen zijn beschrijvingen van het leven van een blogger (een digitaal dagboek) en/of zijn hobby‟s of interesses. Maar bijvoorbeeld ook de persoonlijke meningen van een blogger over de actualiteit en/of politiek. Sommige bloggers laten een verscheidenheid aan onderwerpen toe op hun weblog, terwijl anderen zich specialiseren in één of meerdere onderwerpen. Via de onderwerpen
8
http://www.technorati.com
11
selectie en de wijze waarop een blogger de gekozen onderwerpen behandelt op zijn weblog, onthult de blogauteur informatie over diens persoonlijkheid. De kracht van weblogs zit in de persoonlijke selectie en verwerking van informatie. Bloggers dragen enerzijds bij tot de continue informatiestroom op het internet door zelf content aan te brengen, maar filteren anderzijds ook deze informatiestroom door interessante content eruit te selecteren en er aandacht aan te schenken via toegewijde blogposts (Blood, R., 2002, pp. 9-12). Blogs kunnen volgens Blood een alternatief informatiekanaal vormen ten opzichte van de mainstream (of traditionele) mediakanalen (radio, televisie, geschreven pers). Weblogs vormen wel pas een adequaat informatie alternatief voor de mainstream media wanneer bloggers minder bekende informatiebronnen gebruiken, aanvullende feiten weergeven, alternatieve zienswijzen aanbieden, conflicterende elementen laten oplichten en doordacht commentaar leveren ten opzichte van de mainstream mediakanalen (Blood, R., 2002, pp. 9-12). De informatiekwaliteit van weblogs is per definitie variabel omdat iedere blogauteur autonoom bepaalt op welke wijze hij content selecteert, publiceert en becommentarieert. Weblogs hebben op zich geen autoriteitswaarde en er bestaat geen garantie voor de correctheid van alle informatie die op weblogs terug te vinden is. Ondanks de voorgaande stellingen vormen weblogs in hun geheel een betrouwbaar informatie alternatief voor de traditionele mediakanalen. Individuele bloglezers kunnen accurate informatie ontvangen via weblogs indien ze verschillende weblogs raadplegen en de vergaarde content op een kritische wijze analyseren (Anderson, 2006, pp. 78-79).
1.3.3 Blogosfeer Weblogs vormen samen een groter netwerk dat verschillende blogauteurs en –lezers verenigt in een gemeenschap of community, namelijk de „blogosfeer‟. Onderlinge verwijzingen tussen weblogs zijn de voornaamste bindende factoren die de blogosfeer doen ontstaan. Zulke verwijzingen ontstaan bijvoorbeeld wanneer bloggers commentaren („comments‟) plaatsen op individuele blogentry‟s, links naar andere weblogs („trackbacks9‟) toevoegen aan de content van een blogpost en een lijst van favoriete blogs („blogroll‟) creëren (Miura & Yamashita, 2007; Schmidt, 2007). Het meten van de omvang van de blogosfeer is niet vanzelfsprekend omwille van de grote dynamiek die erin heerst en de gedecentraliseerde oorsprong ervan (Technorati, 2008a). Er zijn verschillende voorbeelden op te noemen die het onderzoek naar de grootte van de actieve blogosfeer belemmeren. Allereerst worden sommige blogs opgestart en vervolgens na enkele weken tijd verwaarloosd en/of 9
Trackback is een systeem om vanuit weblog A een signaal te sturen naar weblog B. Op die manier weten lezers van weblog B dat er op weblog A een mogelijk interessant bericht staat. Trackback is dus een manier van reageren op een posting op een andere weblog, anders dan via de reguliere reactiepanelen (Wikipedia, 10.06.2009).
12
verwijderd door de blogauteur. Ten tweede verhuizen blogs soms van internetadres waardoor de indruk ontstaat dat de weblog niet langer bestaat. Ten derde worden sommige weblogs enkel gecreëerd ter verbetering van zoekresultaten op online zoekmachines en bestaat hun content uit een nietszeggende tekst. Er dient rekening gehouden te worden met deze drie voorbeelden zodat de resultaten van onderzoeken niet vertekend geraken (Thompson, 09.2003). De schattingen over de grootte van de blogosfeer kunnen door de moeilijke dataverzameling, omwille van onder andere de bovenstaande redenen, variëren over verschillende studies. Het mediacommunicatie bedrijf Universal McCann10 voerde in maart 2008 een studie naar de grootte van de blogosfeer uit. Volgens de resultaten van deze studie hebben 184 miljoen mensen, verspreid over de gehele wereld, een blog opgestart en bestaan er over de gehele wereld ongeveer 346 miljoen bloglezers. Verder schat deze studie dat 77% van alle actieve internetgebruikers een blog zou lezen (Technorati, 2008a). Hoewel enige voorzichtigheid geboden is bij het interpreteren van deze onderzoeksresultaten, omwille van de mogelijke resultaatsvertekeningen door de moeilijke dataverzameling, kan er toch uit besloten worden dat weblogs geen onbekend gegeven meer vormen in de wereld. Uit cijfers van Technorati blijkt bovendien dat het aantal weblogs blijft groeien, maar niet meer volgens de explosieve groei die weblogs gekend hebben bij hun ontstaan (Sifry, 2007; Technorati, 2008a). Binnen de blogosfeer verenigen een groot aantal muziekliefhebbers zich door weblogs op te richten. Zij specialiseren zich in muziek gerelateerde blogcontent. Via de onderlinge interactie tussen muziekminnende blogauteurs en –lezers ontstaat er een subgemeenschap binnen de blogosfeer, de muziek blogosfeer.
1.4 MP3 blogs De muziek blogosfeer bestaat uit een subgenre van weblogs, namelijk muziekblogs. Op deze weblogs wordt voornamelijk, zoals hun naam doet vermoeden, muziek besproken. Binnenin dit subgenre van muziekblogs kan een extra onderverdeling gemaakt worden. Sommige muziekblogs beperken zich tot een pure tekstuele bespreking van muziek, terwijl andere muziek weblogs de kans geven aan hun bezoekers om de besproken muziek te beluisteren. Deze laatste categorie van muziekblogs staat centraal in deze masterproef.
1.4.1 Definiëring van MP3 blogs Muziekblogs zijn een specifiek subgenre van weblogs dankzij de gespecialiseerde blogcontent die erop terug te vinden is. Dit blogtype kan beschreven worden aan de hand van de definiëring van doorsnee weblogs door Schmidt (Schmidt, 2007). 10
http://www.universalmccann.com
13
Een gemiddelde blogpost van een muziekblog, die de mogelijkheid tot muziekbeluistering geeft aan diens bloglezers, bevat enkele elementen die hieronder staan opgelijst. De aan- of afwezigheid van die elementen en de mate waarin ze voorkomen kan verschillen tussen muziekblogs (O‟Donnell, 2006, p.6; Wodtke, 2008, pp. 7-8): - Een tweetal paragrafen ter bespreking van een artiest, groep en/of muzieknummer. In deze tekst worden biografische elementen van de muziekartiesten, muziekbeschrijvingen en/of de persoonlijke mening van blogger vermeld. - Eén of meerdere muzieknummers worden in MP3 formaat via hyperlinks aangeboden om te beluisteren en/of te downloaden. - De downloads van MP3 bestanden zijn beschikbaar voor een beperkte tijdsperiode. - Eén of meerdere foto‟s worden verwerkt in een blogpost. Op deze foto‟s staan bijvoorbeeld de muziekartiesten die besproken worden in de blogpost op afgebeeld. - Links naar de websites van de besproken artiesten en/of online verkooppunten waar de muziek van de artiesten aangekocht kan worden. Voorgaande onderzoeken naar dit type weblogs (Goldstone, 28.10.2006; O‟Donnell, 2006; Wodtke, 2008) hanteerden de term MP3 blogs om te verwijzen naar het specifieke type muziekblogs die centraal staan in deze thesis. De aanwezigheid van hyperlinks in de blogposts, die verwijzen naar beluisterbare en/of downloadbare MP3 bestanden, is één van de belangrijkste definiërende eigenschappen van dit type weblogs. Vandaar dat de voorgaande auteurs (Goldstone, 28.10.2006; O‟Donnell, 2006; Wodtke, 2008) de term MP3 blogs verkozen om deze categorie van blogs te beschrijven. Dit kan echter tot enige verwarring leiden aangezien muziek op MP3 blogs eveneens aangeboden kan worden via bijvoorbeeld muziekvideo‟s en/of streamingtechnologie. Toch blijft de beschikbaarheidstelling van muziek op MP3 blogs voornamelijk gebeuren via geluidsbestanden in het MP3 formaat en blijft de keuze voor de term MP3 blogs aldus gerechtvaardigd. De meeste MP3 bloggers maken gebruik van de gratis diensten van zogenaamde „file-hosters‟, zoals Zshare 11 en MediaFire12. Bloggers kunnen MP3 bestanden uploaden op de servers van deze externe file-hosters. Na het succesvol uploaden van een MP3 bestand ontvangt een MP3 blogger een internetadres van de file-hoster. Het geüploade MP3 bestand kan gedownload worden wanneer verkregen internetadres opgezocht wordt. Een MP3 blogger vormt dit internetadres om tot een werkende hyperlink en plaats deze link in een relevante blogpost zodat de lezers van de MP3 blog naar de downloadlocatie van het MP3 bestand geleid kunnen worden. De beschikbaarheid van geüploade MP3 bestanden is afhankelijk van de gebruiksovereenkomsten van de gehanteerde file-hoster en is meestal beperkt in tijd en/of aantal downloads (Goldstone, 28.10.2006, p.15; Wodtke, 2008, pp. 7-8). 11 12
http://www.zshare.net http://www.mediafire.com
14
Sommige MP3 bloggers maken minder gebruik van de diensten van externe filehosters en kiezen ervoor om toegewijde dataservers te huren, zodat de content van hun eigen MP3 blog gehost wordt op een eigen dataserver. De huur van zulke dataservers kost geld en gaat meestal gepaard met een beperkte capaciteit van dataverkeer (upload en download). Die beperkte hoeveelheid dataverkeer heeft tot gevolg dat MP3 bloggers vaak dienen te selecteren welke MP3 bestanden gehost blijven en welke verwijderd worden van de server. Het verwijderen van MP3 bestanden van de dataserver heeft als gevolg dat sommige muziekbestanden na een tijd niet meer beluisterbaar en/of downloadbaar zijn voor de blogbezoekers. MP3 bestanden die voorkomen in recente blogposts zullen vaker beschikbaar om te beluisteren en/of te downloaden in vergelijking met muziekbestanden die behoren tot oudere blogposts, want MP3 bloggers verwijderen voornamelijk MP3 bestanden die voorkomen in oudere blogposts (Goldstone, 28.10.2006, p.15; Wodtke, 2008, pp. 78). Het gebruik van gehuurde dataservers blijft beperkt in de MP3 blogosfeer en daar zijn twee mogelijke redenen voor. Ten eerste lopen de kosten van het huren van externe dataservers en het verbruikte dataverkeer hoog op. En ten tweede lijken MP3 bloggers zich beter beveiligd te voelen tegen gerechtelijke acties wanneer ze MP3 bestanden anoniem kunnen uploaden op externe file-hosters. Het hosten van MP3 bestanden op persoonlijk gehuurde dataservers is een minder aantrekkelijke optie, wanneer de blogactiviteiten een hobby vormen en losstaan van professionele contexten. De meeste MP3 bloggers gaan ervan uit dat hun blogcontent in een grijze zone van legaliteit verkeert en trachten zich te behoeden voor mogelijke gerechtelijke vervolgingen. Een mogelijke preventieve maatregel is het gebruik van externe filehosters in plaats van persoonlijke gehuurde dataservers. Een tweede preventiemaatregel, namelijk de toevoeging van zogenaamde „disclaimers‟ op de MP3 blog, wordt toegepast door het merendeel van de MP3 bloggers. Een gemiddelde disclaimer van een MP3 blog wijst de aansprakelijkheid van de MP3 blogger, over de bloginhoud en de gedragingen van diens bloglezers, af. Daarnaast wordt in een disclaimer verklaard dat de bewuste MP3 blog enkel een promotioneel doel dient ten voordele van de behandelde muziekartiesten. Dat promotionele doel bestaat uit het bekendmaken van de bloglezers met bepaalde muziek, in de veronderstelling dat zij de beluisterde muziek legaal zullen aankopen wanneer ze het goed vinden. De blog gebruikers worden aangespoord door de MP3 bloggers om de gedownloade MP3 bestanden enkel te gebruiken als proefstalen en deze nadien te verwijderen. De auteurs van MP3 blogs vermelden eveneens in disclaimers dat zij ertoe bereid zijn om bepaalde muziekbestanden offline te halen, indien relevante betrokkenen (muziekartiesten, platenlabels of andere instanties uit de muziekindustrie) daarom vragen (Goldstone, 28.10.2006, p.11; O‟Donnell, 2006, p.8). Het merendeel van gewone weblogs wordt opgestart en onderhouden door één blogauteur (Herring, S., Scheidt, L., Bonus, S. & Wright, E., 2005). Eenzelfde tendens wordt gevonden bij de meerderheid van MP3 blogs. Succesvolle MP3 blogs, die beperkt zijn in aantal, gaan echter vaker samenwerkingsverbanden aan met 15
meerdere blogauteurs en passen daarbij een professionele rolverdeling toe tussen de verschillende MP3 bloggers. Succesvolle MP3 blogs onderscheiden zich van doorsnee MP3 blogs aan de hand van enkele factoren. Zo beschikt een succesvolle MP3 blog over trouwe bloglezers, die geregeld de MP3 blog herbezoeken om nieuwe blogposts te lezen. De hoge publicatiefrequenties van blogposts stimuleren de blogbezoekers om geregeld de MP3 blog opnieuw te bezoeken. Deze stimulatie van blogbezoeken zal enkel effectief zijn wanneer de verschillende blogposts een zeker kwaliteitsniveau bereiken. Een kwalitatieve blogpost bevat een beluisterbaar en/of downloadbaar muzieknummer dat enige exclusiviteit geniet en met andere woorden nog niet wijd verspreid is binnen de MP3 blogosfeer. In zo een blogpost wordt het aangeboden muzieknummer bovendien op een boeiende wijze en met kennis van zaken besproken door een MP3 blogger. De gehele MP3 blog is opgebouwd volgens een aantrekkelijk webdesign en wordt geruggensteund door relevante webtechnologieën. Samenvattend kan gesteld worden dat succesvolle MP3 blogs zich distantiëren van doorsnee MP3 blogs door een hoger kwalitatief niveau van blogcontent, webdesign en webtechnologieën. Op de website van de MP3 blog aggregator „The Hype Machine‟ (zie 1.4.8 hieronder) kan er een populariteitslijst van MP3 blogs teruggevonden worden. De populairste MP3 blogs volgens deze lijst voldoen aan de bovenstaande beschrijving van succesvolle MP3 blogs (The Hype Machine Inc., 2009b).
1.4.2 Historiek van MP3 blogs Het is moeilijk vast te stellen wanneer de eerste MP3 blog ontstaan is, maar één van de eerste invloedrijke MP3 blogs ontstond in 2002 en kreeg de naam Fluxblog13 mee. Na 2002 is het aantal MP3 blogs sterk gestegen in aantal, maar een correcte telling van hun totale aantal is net als het gehele aantal weblogs moeilijk te realiseren (Alden, 2005; Perpetua, M., 2008; O‟Donnell, 2006, p.7). De invoering van MP3 blogs is niet zonder gevolgen en het beïnvloedt enkele cruciale aspecten van muziek, zoals de consumptie, de verspreiding, de promotie en de discussie over muziek. Meer algemeen zorgt het voor nieuwe relaties tussen de muziekindustrie, public relations, reclame, journalistiek en tenslotte de consument (Wodtke, 2008, pp. 3-8).
1.4.3 Wie zijn MP3 bloggers? De demografische eigenschappen van bloggers (leeftijd, geslacht, geaardheid, huiskleur, maatschappelijke klasse, inkomen en beroep) kunnen moeilijk accuraat afgeleid worden vanuit de geposte blogcontent. Dat komt omdat de meeste bloggers hun ware identiteit afschermen en een pseudoniem hanteren tijdens hun 13
http://www.fluxblog.org
16
blogactiviteiten (Technorati, 2008c). De online gehanteerde identiteit van een MP3 blogger verschilt of houdt minder informatie in dan diens reële identiteit. De demografische kenmerken van MP3 bloggers kunnen enkel achterhaald worden via een rechtstreekse bevraging van de blogauteurs (Wodtke, 2008, p. 83). O‟Donnell voerde zo een rechtstreekse bevraging van de demografische eigenschappen uit bij een kleine, niet gerandomiseerde selectie van MP3 bloggers en stelde op basis daarvan een ruwe schatting op van de demografische eigenschappen van MP3 blogauteurs. Een gemiddelde MP3 blogger is mannelijk, jong (tussen de 18 en 34 jaar oud), blank en heeft enige vorm van hoger onderwijs genoten (O‟Donnell, 2006, p. 15). Deze ruwe demografische eigenschappen van MP3 bloggers stemmen grotendeels overeen met de demografische eigenschappen van bloggers uit het onderzoek van Technorati (Technorati, 2008b). Een basisvoorwaarde om een MP3 blog op te starten is een voorliefde voor muziek. Muziekliefhebbers die beschikken over een computer met een internetverbinding en een basisniveau aan computervaardigheden kunnen een MP3 blog opstarten. Volgens Wodtke beschikken MP3 bloggers bovendien over zeker niveau van muziekkennis. Die muziekkennis gebruiken ze om kritische muziekanalyses te kunnen maken en verwoorden. Een groot niveau van muziekkennis stelt een MP3 blogger instaat om geloofwaardige en uitgebreide muziekrecensies te schrijven voor diens MP3 blog. Het vergaren van een zeker niveau van muziekkennis gebeurt niet op korte termijn, maar wel over meerdere jaren. Vandaar dat de meeste MP3 blogauteurs zich in een leeftijdscategorie zullen bevinden die gepaard gaat met een zekere maturiteit (Wodtke, 2008, p. 85). De hoofddoelstelling van MP3 bloggers is hun liefde voor muziek mee te delen aan hun lezerspubliek en hen de kans geven om, aan de hand van downloadbare MP3‟s, te luisteren naar datgene wat de blogauteur voor hen heeft geselecteerd en beschreven. De toevoeging van muziek aan een blogpost heeft bijgevolg niet de verspreiding van gratis muziek als doelstelling, maar wel de creatie van nieuwe fans voor de geposte muziek. Dat de bloglezers daadwerkelijk fan worden van de behandelde muziek is afhankelijk van de mening die de lezers zelf gevormd hebben na het beluisteren van het MP3 bestand (Wodtke, 2008, pp. 45-50).
1.4.3.1 Waarom starten deze bloggers een MP3 blog? Een auteur van een MP3 blog bespreekt een selectie van muzieknummers in een aantal blogposts. Deze muziekselectie geniet de affectieve muziekvoorkeur van de MP3 blogger en door de publieke verspreiding van deze muziekselectie via blogposts geraakt zijn persoonlijke muziekvoorkeur ook bekend bij de lezers van diens MP3 blog (Anderson, 2006, p. 82; Wodtke, 2008, p. 44; Wodtke, 2008, pp. 82-83). Een groot deel van de individualiteit en identiteit van een muziekliefhebber, bijvoorbeeld een MP3 blogger, wordt ontleend vanuit een publieke presentatie. De MP3 blogosfeer is een publieke ontmoetingsplaats voor muziekliefhebbers. Hierin primeert het subculturele kapitaal en de geloofwaardigheid. Beide worden onder 17
andere bepaald door de muziekkennis waarover de MP3 blogger beschikt. Als een MP3 blogger obscure en alternatieve muziek post op diens MP3 blog, dan stijgt zijn geloofwaardigheid binnen de subcultuur waartoe hij behoort aangezien de muziekselectie aantoont dat de MP3 blogger over een hoog niveau aan muziekkennis beschikt (Anderson, 2006, p. 82; Wodtke, 2008, p. 44; Wodtke, 2008, pp. 82-83). MP3 bloggers streven naar een zo groot mogelijke reputatie binnen de subcultuur waartoe ze behoren. De populariteitsgraad van een MP3 blog is een indicatie voor het reputatieniveau dat de blogger geniet. MP3 bloggers zullen bijgevolg de populariteit van hun MP3 blog nagaan. Populariteitscontroles van weblogs kunnen bijvoorbeeld uitgevoerd worden via metingen van het aantal blogbezoekers of via het doorlezen van de commentaren op een post (Wodtke, 2008, pp. 40-41). Google Analytics14 of StatCounter15 zijn twee voorbeelden van toepassingen die gespecialiseerd zijn in het registreren van blogstatistieken (Google, 2009; StatCounter, 2009).
1.4.3.2 Cultuur van MP3 bloggers MP3 bloggers definiëren hun subcultuur door zich af te zetten tegen de door hun negatief gepercipieerde kenmerken van de traditionele muziekindustrie en – journalistiek. Zo bekritiseren MP3 bloggers de commerciële doelstellingen die gehanteerd worden door traditionele muziekjournalisten (van radio, televisie of geschreven pers). De blogauteurs gaan er vanuit dat commerciële doelstellingen de integriteit van muziekbesprekingen beperken. De muziekselectie en –besprekingen door MP3 bloggers staan los van commerciële doelstellingen, maar worden gekoppeld aan persoonlijke kwaliteitsstandaarden. Bijgevolg genieten MP3 bloggers, volgens zichzelf, een hogere geloofwaardigheid en betrouwbaarheid in vergelijking met traditionele muziekjournalisten (Wodtke, 2008, pp. 70-79). Het dient echter opgemerkt te worden dat de hierboven geformuleerde stelling van Wodtke minder teruggevonden zal worden bij geprofessionaliseerde, kwalitatieve MP3 blogs. Zulke blogs nemen immers steeds meer stijlelementen over uit de traditionele muziekjournalistiek en hanteren soms eveneens commerciële doelstellingen.
1.4.4 Wie zijn de lezers van MP3 blogs? De lezers van MP3 blogs hebben grotendeels dezelfde demografische eigenschappen als MP3 bloggers (O‟Donnell, 2006, p. 4). Dat is een logische bevinding aangezien de meeste blogauteurs van MP3 blogs ook andere MP3 blogs lezen. Uit het onderzoek van O‟Donnell komen nog andere eigenschappen van MP3 bloglezers naar voren. Zo bezoeken deze muziekliefhebbers gemiddeld 14 MP3 blogs per week en 14 15
http://www.google.com/intl/nl_ALL/analytics http://www.statcounter.com
18
spenderen ze in totaal vijf uur tijd aan het lezen van deze blogs. Tijdens een week downloaden deze bloglezers gemiddeld 27 muzieknummers van MP3 blogs. Het merendeel van de lezers van MP3 blogs (69%) verklaart enkel MP3 blogs of online platenwinkels te gebruiken voor het downloaden van digitale muziekbestanden (O‟Donnell, 2006, p. 17). Uit de studie van O‟Donnell kan echter niet afgeleid worden welke digitale muziekbron (MP3 blogs versus online platenwinkels) de grootste muziekproportie aanlevert aan het merendeel van de lezers van MP3 blogs.
1.4.4.1 Wat drijft de lezers van MP3 blogs om deze blogs te bezoeken? Gebruikers van MP3 blogs bezoeken deze weblogs om verschillende redenen. Uit het onderzoek van O‟Donnell blijkt dat de bloglezers voornamelijk naar MP3 blogs surfen om gratis muziek te kunnen downloaden. Het gratis downloaden van muzieknummers via MP3 blogs vormt een kostenvermindering voor de bloglezers. Gratis gedownloade muzieknummers vormen immers een evenwaardig alternatief vormen voor legaal aangekochte nummers. Andere mogelijke gebruiksredenen die lezers van MP3 blogs kunnen hanteren zijn het leren kennen van nieuwe muziek en het mee zijn met de blog buzz, maar bijvoorbeeld ook de uitbouw van een persoonlijke muziekbibliotheek met nieuwe en/of zeldzame muzieknummers. Het deel uitmaken van de cultuur en gemeenschap van MP3 blogs is een laatste gebruiksreden die de lezers van MP3 blogs kunnen hanteren. Waarschijnlijk vormt een combinatie van de verschillende gebruiksredenen de doorslaggevende factor om blijvend gebruik te maken van MP3 blogs (O‟Donnell, 2006, p.15; O‟Donnell, 2006, p.25). Het kenmerkende muziekfanatisme van MP3 blog gebruikers doet een muzikale behoefte bij hen ontstaan. Muziekliefhebbers stillen deze muzikale behoefte doorgaans via het aanbod van traditionele mediakanalen (radio, televisie en geschreven pers). Sommige muziekliefhebbers ontdekken echter een alternatief kanaal voor hun muzikale behoeftebevrediging, namelijk MP3 blogs. Via MP3 blogs vervullen muziekfanaten zelf hun muzikale noden door actief op zoek te gaan naar dat wat ze wensen (Goldstone, 28.10.2006, p. 3; O‟Donnell, 2006, p. 25).
1.4.5 Wat voor soort muziek verschijnt op MP3 blogs? Muziekliefhebbers kunnen eenvoudig een blog oprichten en daarop content publiceren over hun favoriete muziek. Er bestaan MP3 blogs die zich specialiseren in het aanbrengen van content omtrent bepaalde muziekgenres zoals hip-hop, jazz, funk, blues, klassieke muziek of gewoonweg mainstream muziek. Maar in de MP3 blogosfeer kunnen er evengoed ook MP3 blogs terug gevonden worden die hun content niet beperken tot één bepaalde muziekstijl (Pasick, 2004). In vergelijking met traditionele mediakanalen (radio, televisie en geschreven pers) kan een groter aanbod van muziekgenres behandeld worden in de MP3 blogosfeer. 19
Traditionele mediakanalen bedienen een groot doelpubliek met marktgerichte doelstellingen. Bijgevolg verspreiden deze mediakanalen enkel content dat in de smaak valt bij de grootste gemene deler van het specifieke doelpubliek die ze willen bereiken. De verspreiding van afwijkende content schrikt het doelpubliek van een kanaal af en brengt de marktgerichte doelstellingen ervan in gevaar. Een gemiddelde MP3 blog hoeft in principe geen rekening te houden met de wensen van diens bloglezers. De beperkte kosten van het opstarten en onderhouden van een MP3 blog verlagen de noodzaak voor een MP3 blogger om commerciële doelstellingen te hanteren tijdens diens blogactiviteiten. Het gebrek aan commerciële doelstellingen vergroot de publicatievrijheid van MP3 bloggers ten opzichte van traditionele mediakanalen. In de MP3 blogosfeer kunnen alle mogelijke muziekgenres behandeld worden. Volgens Wodtke bestaat de MP3 blogosfeer grotendeels uit alternatieve muziek, die uitgebracht wordt op kleinere platenlabels, ofwel independent labels. Zulke muziek wordt kortweg omschreven via de benaming „indie‟ muziek. Maar in de MP3 blogosfeer wordt evengoed mainstream muziek behandeld die verschijnt op grote platenmaatschappijen zoals Universal, Sony, EMI, Warner en BMG (Wodtke, 2008, p. 46; Wodtke, 2008, pp. 86-88). Naar mijn persoonlijk aanvoelen verschijnen er in de MP3 blogosfeer voornamelijk muzieknummers die nog niet of recentelijk pas zijn uitgegeven door een platenlabel. Daarnaast bestaat een groot deel van de content van de MP3 blogosfeer uit muzieknummers die gemaakt en verspreid worden door beginnende en/of amateur muziekartiesten. Verder bevat de MP3 blogosfeer muziek die niet eenvoudig op te sporen valt via andere netwerken (bijvoorbeeld door de ouderdom van de muziekuitgave en/of het toebehoren tot een specifieke muziekniche). Fervente MP3 bloggers gaan actief op zoek naar interessante muzieknummers. Er bestaat een onderlinge wedloop om als eerste nieuwe en/of zeldzame muziek te ontdekken en vervolgens te posten op de eigen MP3 blog. Om zulke muzieknummers te verkrijgen hanteren MP3 bloggers verschillende netwerken zoals collega bloggers en hun MP3 blogs, gespecialiseerde emailfora en bevriende DJ‟s of muziekproducenten die rechtstreeks muzieknummers aanleveren (Pasick, 2004). Het posten van volledige muziekalbums wordt in de MP3 blogosfeer als een taboe beschouwd. Een gemiddelde blogpost van een MP3 blog bevat daarom een beperkt aantal hyperlinks naar beluisterbare en/of downloadbare MP3 bestanden (Wodtke, 2008, pp. 62-64). Er bestaan weliswaar MP3 blogs waarop volledige muziekalbums aangeboden worden om te downloaden, maar deze voldoen meestal niet aan de definiëring van MP3 blogs die in deze dissertatie wordt gehanteerd.
1.4.5.1 Remixen in de MP3 blogosfeer In de MP3 blogosfeer verschijnen opvallend veel remixen van originele muzieknummers. De makers van remixen kunnen zowel gevestigde muziekartiesten zijn, maar ook beginnende muziekliefhebbers. Het merendeel van remixen geraakt in 20
de MP3 blogosfeer verspreid kort na de officiële uitgave van het originele muzieknummer. In uitzonderlijke gevallen duiken remixen nog voor de officiële release van een muzieknummer op in de MP3 blogosfeer en dienen ze als een soort teaser of warmmaker voor de officiële uitgave van het originele muzieknummer. Volgens Anderson vormen remixen een promotietool. Als een muzieknummer geremixed wordt door een aantal muziekartiesten uit verschillende muziekgenres, dan vormen deze remixen waardevolle promotionele aanvullingen voor het originele muzieknummer. De promotionele waarde van remixen zit in de verspreiding van het originele muzieknummer in de richting van verschillende muziekniches, waar het originele muzieknummer anders nooit in eenzelfde mate bekend zou geraken (Anderson, 2006, pp. 188-189). Het nummer Kids van MGMT16 vormt een geslaagd voorbeeld van deze promotietechniek. Dit muzieknummer werd onder handen genomen door Soulwax17, een Belgische band die in de MP3 blogosfeer en in de electro-rock scene een grote faam geniet. Via de remix van Soulwax werd het nummer Kids omgevormd tot een uiterst dansbaar en hip electro nummer, waarrond een grote hype ontstond in de MP3 blogosfeer. In een korte tijdsperiode geraakte de remix verspreid over een groot deel van de MP3 blogosfeer en verscheen de naam MGMT ook op MP3 blogs die doorgaans nooit over deze band zouden berichten. Remixen kunnen ook een promotionele waarde hebben voor de remixers zelf. Amateur muziekliefhebbers verspreiden geregeld zelfgemaakte, onofficiële remixen in de MP3 blogosfeer om de eigen naambekendheid te vergroten. Deze amateur remixers willen via hun remixen de aandacht naar zich toe trekken, in de hoop dat uiteindelijk een verantwoordelijke uit de muziekindustrie hen zal opmerken en de muziekartiesten een platencontract zal aanbieden (Anderson, 2006, pp. 188-189).
1.4.6 Geprofessionaliseerde MP3 blogs versus de traditionele muziek journalistiek Het grootste deel van MP3 bloggers start en onderhoudt een MP3 blog op vrijwillige basis, zonder winstkenmerk en beschouwt het bloggen over muziek als een hobby (O‟Donnell, 2006, p.8; Wodtke, 2008, p. 50). Een aantal geprofessionaliseerde MP3 blogs, zoals Stereogum18, nemen echter steeds meer stijlelementen over uit de traditionele muziekjournalistiek en onderscheiden zich op deze wijze van gemiddelde MP3 blogs (Wodtke, 2008, pp. 100-102). Geprofessionaliseerde MP3 blogs vormen een minderheid in de MP3 blogosfeer, maar worden binnen deze blogosfeer wel aanzien als toonaangevende referentiepunten. De professionalisering van een MP3 blog brengt enkele veranderingen met zich mee. Zo zal de schrijfstijl van MP3 bloggers niet langer hoofdzakelijk subjectief zijn, maar steeds meer evolueren naar een objectieve schrijfstijl die gehanteerd wordt door 16
http://www.whoismgmt.com http://www.myspace.com/soulwax 18 http://stereogum.com 17
21
professionele muziekjournalisten (Wodtke, 2008, pp. 21-22; Wodtke, 2008, pp. 4345). Daarnaast zal de kwaliteitsgraad en hoeveelheid van geblogde content op MP3 blogs stijgen wanneer een team van bloggers samenwerkt in een professionele structuur, naar het voorbeeld van de professionele muziekjournalistiek (Anderson, 2006, pp. 134-136). Een stijgende professionaliseringsgraad van MP3 blogs doet ook de werkingskosten van weblogs stijgen. Voorbeelden van zulke werkingskosten zijn vergoedingen voor de prestaties van MP3 bloggers en een stijgende investering om de MP3 weblogs te onderhouden. Die kostenstijging leidt tot een toename van verhuring van advertentieruimtes op geprofessionaliseerde MP3 blogs, zodat via de gegenereerde reclame-inkomsten de werkingskosten van de MP3 blogs gefinancierd kunnen worden (Wodtke, 2008, pp. 100-102). Muziekjournalisten ontvangen regelmatig promotionele exemplaren van nog niet uitgegeven muzieknummers, die hen toegezonden worden vanuit de muziekindustrie. Vandaag verzendt de muziekindustrie ook promotionele exemplaren van muzieknummers naar een selectie van blogauteurs van MP3 blogs. Het zijn vaak blogauteurs van geprofessionaliseerde en invloedrijke MP3 blogs die dit voorrecht krijgen. Deze blogauteurs delen vervolgens de promotionele exemplaren mee aan hun bloglezers (Wodtke, 2008, p. 48; Wodtke, 2008, pp. 104-105). De bloglezers van toonaangevende, geprofessionaliseerde MP3 blogs beschikken soms zelf ook over een MP3 blog en gebruiken de toonaangevende MP3 blogs als een inspiratiebron voor hun eigen blogcontent. MP3 bloggers vinden het vaak niet erg dat hun eigen blogcontent overgenomen wordt door collega MP3 bloggers, maar verwachten in zulke situaties wel dat er aan de originele informatiebron gerefereerd wordt via een werkende hyperlink. Een muzieknummer in MP3 formaat geraakt via de onderlinge overname van blogcontent verspreid over de volledige MP3 blogosfeer en dat bevordert de naambekendheid van de artiest van het muzieknummer.
1.4.6.1 Geprofessionaliseerde MP3 blogs versus muziek e-zines De traditionele geschreven muziekjournalistiek heeft zich sinds enige tijd haar activiteiten uitgebreid naar het online gebeuren. Muziekmagazines zoals NME 19 en Rolling Stone20 verschijnen in een klassieke papieren uitgave, maar ook online in de vorm van een digitaal magazine, ofwel e-zine. De inhoud van beide verschijningsvormen van muziekmagazines (online en offline) kan in enige mate verschillen (NME, 2009a; Wenner, J., 2009). Muziek e-zines en geprofessionaliseerde MP3 blogs lijken vandaag steeds meer op elkaar doordat beide categorieën taalkundige en grafische kenmerken van elkaar overnemen (Wodtke, 2008, pp. 34-36; Wodtke, 2008, p. 65). Op de e-zine van NME
19 20
http://www.nme.com/home http://www.rollingstone.com
22
wordt zelfs een MP3 blog aangeboden onder de naam The Daily Download 21 (NME, 2009b).
1.4.7 Legaliteit van MP3 blogs De universele verspreiding van muziek is vandaag mogelijk door de uitvinding van het MP3 formaat en de digitale distributie technologieën die het internet kernmerken. Het verspreiden van digitale muziekbestanden is in het verleden regelmatig het onderwerp van rechtszaken geweest. In deze masterproef worden de auteursrechten van muziekartiesten niet uitvoerig belicht, maar wordt er wel besproken op welke wijze MP3 bloggers deze auteursrechten kunnen schenden. Op MP3 blogs kunnen bloglezers hyperslinks aantreffen die leiden tot downloadbare muzieknummers, die digitaal gecomprimeerd zijn in het MP3-formaat. Het plaatsen van zulke hyperlinks op een MP3 blog is enkel legaal indien de MP3 blogger de voorafgaande toestemming heeft verkregen van de houder van de auteursrechten. De meeste MP3 bloggers vragen en ontvangen echter geen toestemming van de auteursrechthebbenden en schenden bijgevolg de auteursrechten van muziekartiesten door onrechtmatige kopieën van muziek publiek te verspreiden via hun MP3 blogs (Anderson, 2006, p. 83; Goldstone, 28.10.2006, pp.4-5; Pauly, 22.04.2009). Het verspreiden van onrechtmatige kopieën van muziek, in dit geval digitaal en gecomprimeerd in het MP3 formaat, door auteurs van MP3 blogs wordt vastgesteld vanaf dat deze kopieën beschikbaar gesteld worden voor een publiek. Het plaatsen van hyperlinks op een MP3 blog die leiden naar niet geautoriseerde muzieknummers kan leiden tot de wettelijke aansprakelijkheidsstelling van de blogauteur van die MP3 blog. MP3 bloggers die onrechtmatig muziek hebben geupload en/of ernaar linken zullen de gevolgen moeten dragen voor de schendingen van auteursrechten die veroorzaakt worden wanneer hun bloglezers de auteursrechtelijk beschermde bestanden downloaden en opslagen op hun harde schijf (Goldstone, 28.10.2006, pp. 5-6; Goldstone, 28.10.2006, p. 15-16). MP3 bloggers kunnen echter ook op een legale wijze muziek beschikbaar stellen aan hun bloglezers. Het gaat hier om muzieknummers waarvan de houders van de auteursrechten expliciet afstand hebben gedaan van hun auteursrechten. Meestal gebeurt zo een expliciete afwijzing van de auteursrechten onder de vorm van een zogenaamde Creative Commons Licence22. Via een Creative Commons License verkrijgen bloggers de toestemming van de beoefenaars van het auteursrecht om de muzieknummers te gebruiken volgens de toegelaten gradatie van de Creative Commons Licence. Het verspreiden van muzieknummers die onder Creative Commons Licences vallen is echter uitzonderlijk in de MP3 blogosfeer (Anderson, 2006, p. 83; Creative Commons, 2009). 21 22
http://www.nme.com/blog/index.php?blog=122 http://creativecommons.org
23
De International Federation of the Phonographic Industry (IFPI)23 vertegenwoordigt de belangen van de internationale platenindustrie en strijdt al enkele jaren tegen de illegale verspreiding van muziekbestanden via het internet. In het Digital Music Report (2008) verduidelijkt IFPI dat het hoofddoel van de strijd tegen muziekpiraterij gefocust blijft op het bestrijden van peer-to-peer (P2P) netwerken die bestanduitwisselingen van MP3 bestanden mogelijk maken. De opkomst van weblogs als een verspreidingskanaal voor illegale MP3 bestanden komt eveneens aan bod in dit rapport. IFPI kijkt er streng op toe dat er geen volledige muziekalbums verspreidt worden in de MP3 blogosfeer en wil meer specifiek voorkomen dat muziekalbums nog voor hun officiële releasedatum gedownload kunnen worden via MP3 blogs (IFPI, 24.01.2008, p. 19). Er zijn verschillende redenen mogelijk waarom grote platenmaatschappijen, beheerders van auteursrechten of organen zoals IFPI hun aandacht niet volledig op MP3 blogs richten. Allereerst is het niet de gewoonte in de cultuur van MP3 blogs om hyperlinks aan te bieden naar volledig downloadbare muziekalbums. Ten tweede is de online gehoste muziek meestal slechts voor een beperkte tijdsperiode beschikbaar. Ten derde wordt de bekendheid van MP3 blogs als te beperkt beschouwd. En als laatste wordt de invloed van MP3 blogs op de muziekverkoop als te gering beschouwd (Goldstone, 28.10.2006, p. 36; O‟Donnell, 2006, p.8; Pauly, 22.04.2009; Wodtke, 2008, pp. 4-8). Een groot deel van de aangeboden muziek in de MP3 blogosfeer is illegaal. De meerderheid van de MP3 bloggers weet ook dat hun blogcontent illegaal is, maar blijven hun werkwijze hanteren aangezien er weinig gerechtelijke vervolgingen in de MP3 blogosfeer voorkomen. Er kan wel opgemerkt worden dat de houders van auteursrechten steeds meer het initiatief nemen om hun eigen muzieknummers te beschermen. Zo ontvangen MP3 bloggers steeds meer verzoeken van houders van auteursrechten om downloadlinks van bepaalde muzieknummers te verwijderen van hun MP3 blog. Deze verzoeken worden ingewilligd door MP3 bloggers omdat zij geen gerechtelijke vervolging wensen (Pauly, 22.04.2009). Het gebruik van MP3 blogs als een promotietool bemoeilijkt de legaliteitskwestie van MP3 blogs. Een auteur van een MP3 blog ontvangt bijvoorbeeld promotionele exemplaren van muzieknummers vanuit de muziekindustrie. Een promotioneel exemplaar wordt opgestuurd naar een MP3 blogger zodat de blogauteur, op basis van het promotionele exemplaar, een recensie erover kan publiceren op diens blog. Het promotionele exemplaar van een besproken muzieknummer wordt vervolgens aan de relevante blogpost toegevoegd, zodat de bloglezers ook een eigen oordeel kunnen vormen over het besproken muzieknummer. De MP3 blogger begaat echter een overtreding wanneer hij het promotionele exemplaar verspreidt naar diens bloglezers, want meestal ontbreekt een expliciete toestemming van de auteursrechthebbende om deze promotionele exemplaren publiek te mogen verspreiden en beschikt het muzieknummer niet over een Creative Commons License.
23
http://www.ifpi.org
24
1.4.8 MP3 blog aggregatoren Wanneer een titel van een muzieknummer vandaag wordt ingegeven in een zoekmachine op het internet, zoals de webrobot Google24, dan verschijnen in de zoekresultaten steeds meer hyperlinks die de zoeker naar MP3 blogs leiden. Het gericht doorzoeken van de inhoud van de MP3 blogosfeer kan echter niet efficiënt gebeuren aan de hand van webrobots zoals Google. Het ontstaan van MP3 blog aggregatoren maakt een gerichte zoektocht doorheen een deel van de MP3 blogosfeer echter wel mogelijk. MP3 blog aggregatoren, zoals The Hype Machine 25 en Elbows 26, hanteren dezelfde werkwijze als webrobots, maar specialiseren zich in het doorzoekbaar maken van een beperkt deel van de MP3 blogosfeer. Deze gespecialiseerde aggregatoren doorzoeken en registreren alle blogcontent van MP3 blogs die opgenomen zijn in repertoire van de MP3 blog aggregatoren en stellen op basis daarvan een doorzoekbaar dataregister op. Dit doorzoekbaar dataregister maakt het mogelijk voor de gebruikers van MP3 blog aggregatoren om te zoeken naar relevante blogposts en MP3 bestanden (Goldstone, 28.10.2006, pp.13-15; Wodtke, 2008, p. 7). Gebruikers van MP3 blog aggregatoren worden doorverwezen naar relevante blogposts van MP3 blogs. Op deze wijze vergroten MP3 blog aggregatoren de bezoekersaantallen van de MP3 blogs die opgenomen zijn in het repertoire van deze aggregatoren. Hoge bezoekersaantallen vormen een belangrijke motiverende factor voor MP3 bloggers en ontlenen ook status aan MP3 blogs. Veel MP3 bloggers zullen dan ook proberen om tot de bloglijst van een MP3 aggregator toegelaten te worden, omdat zo hun bezoekersaantallen kunnen stijgen (Wodtke, 2008, p. 25-26; Wodtke, 2008, pp. 40-41). Om opgenomen te worden in de bloglijst van een MP3 blog aggregator dient een MP3 blog aan enkele vormvereisten te voldoen. Bijgevolg hebben MP3 blogs die toegelaten zijn tot de bloglijst van een MP3 aggregator enkele vormkenmerken met elkaar gemeen. MP3 blogs uit de bloglijst van een MP3 blog aggregator dienen op hun beurt als een inspiratiebron voor andere MP3 weblogs, die al dan niet opgenomen willen worden in dezelfde bloglijst. Op deze wijze geraken bepaalde vormkenmerken van MP3 blogs steeds meer gestandaardiseerd binnen de MP3 blogosfeer. De gemeenschappelijke vormkenmerken van MP3 blogs consolideren op hun beurt MP3 blogs als een subgenre binnen de blogosfeer. De vormvereisten die de twee aangehaalde MP3 blog aggregatoren hanteren, namelijk The Hype Machine en Elbows, wijken enigszins van elkaar af, maar delen eenzelfde rode draad. Hierna worden de twee gemeenschappelijke vormvereisten beschreven die beide MP3 blog aggregatoren hanteren. Ten eerste moeten MP3 blogs in het merendeel van hun blogposts muziekgerelateerde onderwerpen behandelen en in deze posts enkele hyperlinks toevoegen die leiden naar beluisterbare en/of 24
http://www.google.be http://hypem.com 26 http://elbo.ws 25
25
downloadbare muziekbestanden die gecomprimeerd zijn in het MP3 formaat. Ten tweede vereisen beide MP3 blog aggregatoren dat MP3 bloggers op een verantwoorde wijze omspringen met muziekbestanden die een auteursrechterlijke bescherming genieten. Elbows heeft in vergelijking met The Hype Machine een lagere opnamedrempel voor MP3 blogs en is daardoor minder exclusief. Zo hoeven MP3 blogs volgens de opnamevoorwaarden van Elbows niet te bewijzen dat ze al enige tijd bestaan en staat Elbows in verhouding met The Hype Machine een grotere keuzevrijheid aan blogonderwerpen toe (itMayBe Media, 2009; Wodtke, 2008, p. 2829; The Hype Machine Inc., 2009a).
1.5 Muziekindustrie De muziekindustrie is traditioneel opgebouwd rond een massacultuur die ondersteund en bijgestuurd wordt vanuit de muziekindustrie door verschillende, traditionele mediakanalen (radio, televisie en geschreven pers) te beïnvloeden. De media versturen gelijkaardige content langs een beperkt aantal mediakanalen naar een doelpubliek en oefenen op deze wijze een beïnvloedingsmacht uit op het consumentengedrag van hun doelpubliek. De consumptiereacties van het doelpubliek van mediakanalen doen een bijbehorende economie van het uitzendtijdperk ontstaan. De media beschikken over de macht om te bepalen wat de volgende muziekhit wordt en welke artiest verheven wordt tot een beroemdheid. Vandaar dat de muziekindustrie het media-aanbod zal proberen te beïnvloeden, want muziekhits vormen een belangrijke inkomstenbron voor de muziekindustrie. Vandaag vervaagt de massacultuur en de eens vlot draaiende economie van het uitzendtijdperk ondervindt daar nefaste gevolgen van. Deze evolutie kan verklaard worden door de komst van het internet. Deze digitale technologie heeft het aantal keuzemogelijkheden voor de consument exponentieel doen stijgen, waardoor deze geconfronteerd wordt met een ongefilterde, ongedifferentieerde en ongelimiteerde toegang tot content. De huidige keuzemogelijkheden van een consument worden niet langer gestuurd door de traditionele media en de muziekindustrie (Anderson, 2006, pp. 1-15). Anderson gaat ervan uit dat de consumenten niet langer passief zullen consumeren wat hen wordt voorgeschoteld, maar actief op zoek zullen gaan naar die muziek die het nauwste aansluit bij hun eigen muziekvoorkeur. De grootste mate van muzikale behoeftebevrediging wordt door consumenten gerealiseerd wanneer zij muziekniches ontdekken die nauw aansluiten bij hun eigen muziekvoorkeuren. Mainstream muziek zal in principe nooit de grootste kwaliteit/tevredenheid verhouding opleveren voor consumenten. Mainstream hits dienen te voldoen aan de wensen van de grootste gemene deler van consumenten en ontstaan bijgevolg op basis van muzikale compromissen. De hedendaagse technologische evoluties (computer, internet, World Wide Web, weblogs, enzovoort) geven de consument de mogelijkheid om zelf op zoek te gaan naar muzieknummers die nauw aansluiten bij de eigen muziekvoorkeur. Daardoor geraken de grote consumentengroepen van de massacultuur verspreid over 26
een ontelbaar aantal muziekniches en verliezen de traditionele opinieleiders van de massacultuur (radio, televisie en geschreven pers) hun beïnvloedingsmacht. Deze evolutie toont aan dat de massacultuur vervaagt en er bijgevolg een nieuw consumptiemodel ontstaat. In dit consumptiemodel oefenen particulieren de belangrijkste beïnvloedingsmacht over consumptiegedragingen uit. De vervaging van de massacultuur brengt het traditionele model van muziekmarketing, verkoop en distributie in moeilijkheden en dwingt de muziekindustrie om zichzelf aan te passen aan de heersende cultuur (Anderson, 2006, pp. 1-15; Anderson, 2006, pp. 64-65; Anderson, 2006, pp. 72-73). Tussen 1994 en 1994 steeg de verkoop van muziekalbums en –singles, beschikbaar op het Compact Disc (CD) formaat, maar deze groei sloeg in 2000 om in drastische verkoopsdaling. Volgens de Recording Industry Association of America (oftwel RIAA)27 werd die verkoopsdaling veroorzaakt door de ingebruikname van een nieuwe technologie die toeliet om muziekbestanden op een grote schaal illegaal te kunnen downloaden, namelijk peer-to-peer (P2P) software28 (O‟Donnell, 2006, pp. 1-5; RIAA, z.d.). De komst van de eerste P2P programma‟s kan beschouwd worden als een breekpunt voor de traditionele beïnvloedingsmacht waarover de muziekindustrie beschikte en symboliseert de vervaging van de massacultuur. Een tijd lang leek de muziekindustrie geen afdoende antwoord te vinden op de populariteit van muziekgerelateerde technologieën, zoals P2P programma‟s, en het leek er zelfs op dat de muziekindustrie geen potentieel zag in het online gebeuren. Uiteindelijk breidde de muziekindustrie toch geleidelijk aan diens activiteiten uit naar het internet en lijkt het er vandaag op dat de muziekindustrie haar greep op de veranderde muziekmarkt langzaam aan het herstellen is. In 2007 ontvingen platenmaatschappijen over de gehele wereld ongeveer 2,9 miljard dollar uit de online verkoop van muziek. Er werden toen 1,7 miljard legale muzieknummers gedownload, wat een stijging is van 26% met het jaar daarvoor, en de online verkoop van muzieknummers maakt daarmee ongeveer 15% van de gehele muziekmarkt uit. Dat verkoopspercentage is met voorsprong groter dan de digitale verkoopsaandelen van de kranten-, film- en boekenindustrie uit datzelfde jaar (IFPI, 24.01.2008, p. 5). De digitale wereld wordt niet langer argwanend bekeken door de platenmaatschappijen en het wordt steeds meer geïntegreerd in alle producten en diensten van de muziekindustrie. Die integratie van internettechnologieën door de muziekindustrie leidt tot innovatie, experimenten en een diversiteit aan handelsmodellen (IFPI, 24.01.2008, p. 5, RIAA, z.d.).
27
http://www.riaa.com Peer-to-peer (P2P) netwerken bestaan uit verschillende, met elkaar verbonden computers van gelijkaardige gebruikers (peers). Via de computerverbindingen kunnen de gebruikers van deze netwerken content, zoals MP3-bestanden, met elkaar uitwisselen. P2P netwerken zijn toegankelijk dankzij gespecialiseerde software, zoals KaZaa of Soulseek. 28
27
1.5.1 Een veranderde muziekmarkt In de huidige muziekmarkt gaan consumenten op zoek naar muziekgenres en – nummers die zo nauw mogelijk aansluiten bij hun eigen muziekvoorkeur. Zulke muzieknummers worden voornamelijk teruggevonden in muziekniches, aangezien mainstream content nooit de beste kwaliteit/tevredenheid verhouding zal opleveren wanneer de persoonlijke muziekvoorkeur in rekening wordt gebracht. De rendabiliteit van muzikale nichecontent was vroeger erg beperkt door een gefnuikte muziekverkoop ervan. Gespecialiseerde muzikale content had immers af te rekenen met de fysieke beperkingen van schapruimtes in verkooppunten en distributieknelpunten waardoor de niche content moeilijk teruggevonden en geconsumeerd kon worden door de consument. Vandaag zijn deze twee problemen, die de verkoop van muzikale nichecontent fnuikten, opgelost dankzij de technologische evoluties die het internet met zich mee bracht. De mogelijkheid om muzikale nichecontent op een efficiënte wijze aan te bieden aan consumenten en de gestegen consumenteninteresse naar nichecontent doen samen de economische rendabiliteit ervan stijgen (Anderson, 2006, pp. 1-15; Anderson, 2006, pp. 61-62). Vandaag biedt de muziekindustrie een grootschalig en divers muzikaal aanbod aan de consumenten. In dat aanbod zit zowel mainstream content in verwerkt, als nichecontent. Dit kan geïllustreerd worden aan de hand van de catalogi van online platenwinkels, zoals iTunes29. De catalogus van iTunes begon met een selectie van mainstream muzieknummers en heeft deze selectie steeds verder aangevuld. Vandaag kunnen in de catalogus van iTunes muzieknummers uit verschillende muziekgenres teruggevonden worden en het assortiment bevat bovendien zowel oudere muziekreleases als recente. Consumenten kunnen vandaag hun muzikale honger stillen door een keuze te maken uit een groot en divers assortiment van muzieknummers. Dit assortiment blijft aangroeien dankzij aanvullingen vanuit de muziekindustrie, maar ook door muzieknummers die aangebracht worden door amateur muziekartiesten. De introductie van computers met internetverbindingen hebben een democratiserend effect gehad op de productie en distributie van muziek (Anderson, 2006, pp. 64-65). Voor de consument kan dit enorme muzikale aanbod echter overdonderend zijn. Er ontstaat een steeds grotere nood aan filters die consumenten de juiste weg wijzen doorheen het steeds groeiende aanbod van muzikale content.
1.5.2 Het belang van filters in de veranderde muziekmarkt Consumenten kunnen hun muzikale behoefte het beste verzadigen door een muziekniche te ontdekken die het nauwste aansluit bij de eigen muziekvoorkeur. Bij de zoektocht naar deze muziekniche zal een consument geconfronteerd worden met ruis. Ruis bestaat uit content waarnaar de consument niet op zoek is en bestaat in 29
http://www.apple.com/benl/itunes
28
deze situatie uit muziekniches die niet overeenstemmen met de persoonlijke muziekvoorkeur van de consument. Consumenten kunnen echter gebruik maken van de diensten van filters om de hoeveelheid ruis en de daarmee gepaard gaande zoekkosten te doen dalen. Zoekkosten omvatten diverse elementen, zoals verloren tijd of verwarring, en hebben net als ruis een negatieve invloed op de potentiële consumptie van gezochte content. Relevante en krachtige filters helpen consumenten om muzikale content te vinden die overeenstemt met de persoonlijke muziekvoorkeur (Anderson, 2006, pp. 64-65; Anderson, 2006, pp. 127-131). De consument wordt geconfronteerd met steeds meer muzikale content dankzij de democratisering van productiemiddelen en distributie mogelijkheden, maar deze aanbodsgroei vergroot eveneens de potentiële ruis en zoekkosten voor consumenten. Het internet biedt echter een tal van filters (bijvoorbeeld: zoekmachines, blogaggregatoren en weblogs) aan de consument, zodat deze efficiënt de gewenste (niche)content kan opsporen. De lage zoekkosten motiveren de consument bovendien om verder te zoeken buiten diens bekende wereld, waardoor de vraag in de richting van verschillende niches kan groeien en dus het ganse aanbod van een markt kan bestrijken (Anderson, 2006, pp. 64-65). Er bestaan twee categorieën van filters, namelijk voor- en achternagaande filters. De eerste categorie van filters ziften, op basis van kennis en ervaring, interessante content uit een totaal aanbod en deze filtercategorie wordt ingezet in zakelijke contexten. Voorafgaande filters dienen een commercieel doel aangezien ze gespecialiseerd zijn in het vinden en promoten van specifieke content, waarvan voorspeld wordt dat ze een groot succes zullen kennen binnen een bepaalde markt. De muziekindustrie maakt al een geruime tijd gebruik van voorafgaande filters. Voorbeelden daarvan zijn uitgevers, talentenscouts, studiomanagers, inkopers, marketingdeskundigen en adverteerders (Anderson, 2006, pp. 134-136). Particulieren willen het beste selecteren uit een bestaand marktaanbod en beroepen zich daarom op de diensten van achternagaande filters. Achternagaande filters selecteren kwalitatieve content, op basis van filtergebonden kwaliteitsvereisten, uit het marktaanbod en bevelen deze aan naar hun gebruikers toe. Via de selectie van achternagaande filters wordt een consument geconfronteerd met minder ruis en dalen diens zoekkosten. Voorbeelden van zulke achternagaande filters zijn blogs, speellijsten van muziek, recensies en aanbevelingen van consumenten (Anderson, 2006, pp. 134-136).
1.5.2.1 MP3 blogs als gespecialiseerde filters van de veranderde muziekmarkt MP3 blogs zijn voorbeelden van achternagaande filters die gezamenlijk het ganse aanbod van de muziekmarkt kunnen bestrijken. Dankzij de democratisering van productiemiddelen en distributiemogelijkheden kunnen steeds meer muziekliefhebbers filters zoals MP3 blogs opstarten. Op MP3 blogs publiceren deze muziekfanaten muziekbesprekingen en –fragmenten en dit voor een potentieel doelpubliek van gelijkgestemde muziekliefhebbers. Eens gelijkgestemden gevonden 29
zijn, ontstaan er vaak kleine gemeenschappen. In deze gemeenschappen gidsen de verschillende leden elkaar naar content waarover een gedeelde interesse bestaat. Het ontdekken van relevante muziekfilters, in dit geval MP3 blogs, doet de zoekkosten voor muziekliefhebbers dalen en kan de vraag van muziekliefhebbers vergroten over het ganse aanbod van de muziekmarkt (Anderson, 2006, pp. 64-65; Anderson, 2006, pp. 127-131). De muziekindustrie heeft haar machtige beïnvloedingspositie voor een groot deel afgestaan aan particuliere muziekliefhebbers. Dit verlies van beïnvloedingskracht kan de muziekindustrie rechtzetten door aangepaste aanbeveling- en marketingmethoden te ontwikkelen die inspelen op de beïnvloedingskanalen van muziekliefhebbers, namelijk filters zoals MP3 blogs (Anderson, 2006, pp. 127-131; McGuire, M. & Slater, D., 20.02.2008).
1.6 Marketing en promotie Marketing wordt door de American Marketing Association (AMA) 30 gedefinieerd als: “Het proces van planning en uitvoering van de ontwikkeling, prijsbepaling, promotie en distributie van ideeën, goederen en diensten met het doel ruiltransacties te creëren waarmee organisaties en personen hun doelstellingen trachten te verwezenlijken.” (Belch, G., & Belch, A., 2004, p.8). De marketingmix bestaat uit de 4 P‟s, namelijk prijs, product, plaats en promotie. Elke element uit deze marketingmix vormt een belangrijke bijdrage tot het welslagen van de gehele campagne en moet bijgevolg zorgvuldig gepland en uitgevoerd worden. MP3 blogs kunnen opgenomen worden in de marketingmix, als onderdeel van een promotiecampagne. Promotie kan worden gedefinieerd als: “Alle door een verkoper geïnitieerde pogingen tot het opzetten van kanalen voor informatie en overtuiging om goederen en diensten te verkopen of een idee te promoten.” (Belch, G., & Belch, A., 2004, p. 20). Muziek promotie wil de consument motiveren om muzieknummers aan te kopen. Bij het uitvoeren van promotiecampagnes worden verschillende elementen uit de promotiemix toegepast. Deze elementen gaan gepaard met een zekere aanvangskost en deze kost wordt betaald door de opdrachtgevers van de promotiecampagne. Op MP3 blogs kunnen zowel betaalde reclameadvertenties verschijnen, als onbetaalde en 30
http://www.marketingpower.com
30
spontane muziekbesprekingen die beschouwd kunnen worden als publiciteit. Reclame en publiciteit zijn promotie elementen, net als sales promotion (Belch, G., & Belch, A., 2004, p. 20). Een voorbeeld van sales promotion zijn proefstalen die de consument mag uittesten en waarna de aanbieder van de proefstalen hoopt dat de consument in de toekomst gelijkaardige producten zal aankopen en/of positieve mond-op-mond reclame over de geteste producten zal generen (Belch, G., & Belch, A., 2004, p. 28). In de muziekindustrie kunnen muzieknummers die opgestuurd worden naar MP3 bloggers beschouwd worden als een vorm van sales promotion. Daarbij hopen de actoren uit de muziekindustrie dat de MP3 bloggers de opgestuurde muzieknummers positief zullen recenseren in een blogpost en bovendien in deze blogpost enkele relevante hyperlinks zullen plaatsen (O‟Donnell, 2006, pp. 26-27; Wodtke, 2008, p. 46). Een eerste hyperlink verwijst naar een beluisterbaar en/of downloadbaar muzieknummer en een andere naar de officiële webpagina van de besproken muziekartiesten. Een laatste hyperlink stuurt de bloglezer door naar een digitale platenwinkel, waar de besproken nummers aangekocht kunnen worden. Een succesvolle promotiecampagne maakt gebruik van verschillende promotietools die samen een synergie vormen. Bij het selecteren van promotietools wordt een evenwichtige samenstelling tussen online en offline promotie instrumenten in gedachten gehouden. Het gebruik van één promotietool en/of één promotiecategorie (online, offline) volstaat met andere woorden niet (Pauly, 22.04.2009). Vandaag bereiken muziekartiesten een grote doelgroep het snelst en efficiëntst via online promotietools zoals MySpace31 of MP3 blogs. Online promotietools zijn daarom onmisbaar geworden voor promotiecampagnes van muziekartiesten en hun aandeel in de promotiemix zal de komende jaren steeds groter worden. Bij het toekomstige gebruik van deze promotietools zal er wel een aandachtsverschuiving plaatsvinden waarbij niet langer de kwantiteit van de contacten primeert, maar wel de kwaliteit (Pauly, 22.04.2009).
1.6.1 Promotionele functie van MP3 blogs De traditionele top-down marketingstrategie van de muziekindustrie boet in aan efficiëntie omwille van een culturele en economische verschuiving die de beïnvloedingskracht van de muziekindustrie verkleint ten voordele van muziekartiesten en muziekliefhebbers. Bovendien ontstaat er een overvloed aan nieuwe muziek dankzij de democratisering van productiemiddelen en distributiemogelijkheden. Deze overvloed bemoeilijkt de zoektocht van een consument die op zoek is naar die muzieknummers die het nauwste aansluiten bij diens eigen muziekvoorkeur. Filters die de zoekkosten en ruis doen dalen worden steeds belangrijker voor consumenten. Bijgevolg ontstaat er een verschuiving van een informatie- naar een aanbevelingstijdperk. Via aanbevelingen vinden we snel datgene 31
http://www.myspace.com
31
wat we zoeken of komen we nieuwheden tegen die corresponderen met onze interesses. Het aanbevelingstijdperk wordt aangedreven door smaakmakers. Smaakmakers kunnen omschreven worden als opinieleiders die op hun beurt het gedrag van anderen beïnvloeden en over de mogelijkheid beschikken om nieuwe producten aan te prijzen. Professionele muziekjournalisten worden traditioneel als opinieleiders beschouwd en vormen een belangrijke filterende tussenschakel tussen muziekartiesten en consumenten. Vandaag zijn de verschillende MP3 bloggers microsmaakmakers of efluentials doordat ze dezelfde functie bekleden als de traditionele opinieleiders, maar wel een kleiner doelpubliek bereiken, namelijk hun blogbezoekers. De muzikale aanbevelingen van MP3 bloggers kunnen via het principe van mond-op-mond reclame enige beïnvloedingskracht uitoefenen op de commerciële vraag naar muziek van hun bloglezers (Anderson, 2006, pp. 109-110; Anderson, 2006, pp. 119-120; O‟Donnell, 2006, p. 25; Pauly, 22.04.2009; Sun, e.a., 2006, p.105; Wodtke, 2008, pp. 55-56; Wodtke, 2008, p. 69). De lezers van MP3 blogs zijn muziekfanaten en vormen een belangrijk commercieel doelpubliek voor de muziekindustrie. Het merendeel van MP3 blogbezoekers (68%) beschikt over een muziekbudget dat ligt tussen 11 en 60 dollar. Dat budget dient voornamelijk om concerttickets aan te kopen (70%), gevolgd door aankopen uit traditionele platenwinkels (60%) en het aanschaffen van digitale muziek (47%) (The Hype Machine Inc., 2009b). Lezers van MP3 blogs kopen maandelijks vijf muziekalbums aan. Twee tot drie van de aangekochte muziekalbums worden geselecteerd op basis van muzieknummers die de bloglezers voorafgaand gedownload hadden via MP3 blogs. Lezers van MP3 blogs hanteren verschillende informatiebronnen om hun muzikale kennis te onderhouden en bij te schaven. De primaire informatiebronnen daarvoor zijn MP3 blogs (99%), gevolgd door muziek websites (86%), mond-tot-mond informatie (80%) en magazines (62%) (O‟Donnell, 2006, pp. 17-18). Artiesten en/of platenlabels hebben de potentiële beïnvloedingskracht van invloedrijke MP3 bloggers opgemerkt en bieden een selectie van hun muziek aan deze MP3 bloggers aan, in de hoop dat de MP3 bloggers positieve recensies over de toegezonden muziek zullen posten op hun MP3 blogs. De blogcontent van invloedrijke MP3 blogs wordt uitvoerig in de gaten gehouden door verschillende muziekfanaten, waartoe ook collega MP3 bloggers behoren. Interessante muzikale content, die terug te vinden is op invloedrijke MP3 blogs, kan door collega MP3 bloggers opgepikt worden en vervolgens geplaatst worden op hun eigen MP3 blog. Zo geraakt een muzieknummer verspreid binnen de MP3 blogosfeer. Een snelle verspreiding van een muzieknummer doorheen de MP3 blogosfeer wordt aangeduid met de termen „buzz‟ of „hype‟. Een blog buzz rond een muzieknummer genereert ook aandacht voor dat nummer buiten de MP3 blogosfeer. Redacties van traditionele mediakanalen (radiozenders, muziekzenders op televisie, muziekmagazines) kunnen een blog buzz opmerken en deze buzz vervolgens integreren in hun eigen content. Op deze wijze stijgt de bekendheid van het muzieknummer en dat heeft positieve gevolgen voor de marketingwaarde van de artiest (Goldstone, 28.10.2006, p.2). 32
1.6.1.1 De promotionele functie van MP3 blogs kritisch bekeken Gemiddelde MP3 bloggers zijn muziekfanaten die actief op zoek gaan naar interessante muziek en de beste vondsten uit deze zoektocht selecteren op basis van hun persoonlijke oordeelkundigheid en vervolgens meedelen aan hun bloglezers door de muzikale vondsten te verwerken in blogposts. Deze werkwijze heeft als gevolg dat MP3 bloggers meestal positieve besprekingen zullen plaatsen op hun MP3 blog, aangezien ze persoonlijke voorstanders zijn van de muziek die op hun MP3 blog wordt besproken en de aangehaalde artiesten willen promoten bij het lezerspubliek van hun blog. Toch bestaan er ook MP3 blogs die kritische tot negatieve blogposts publiceren over bepaalde muziek, maar dit soort posts komen niet frequent voor in de MP3 blogosfeer (Alden, 2005; Wodtke, 2008, p. 50-52). Platenlabels of muziekartiesten willen via een promotionele campagne via MP3 blogs bereiken dat hun muziek in een positief daglicht wordt gesteld naar een potentieel doelpubliek. Promotionele campagnes via MP3 blogs moeten bijgevolg voorafgegaan worden door een selectieprocedure zodat uiteindelijk enkel de invloedrijke en positiefgezinde MP3 bloggers overblijven en gecontacteerd kunnen worden door platenlabels of muziekartiesten. Een niet gerichte promotionele campagne via MP3 blogs vergroot het risico op een mogelijke negatieve bespreking door een MP3 blogger (Alden, 2005; Wodtke, 2008, p. 50-52). De positieve steun van invloedrijke bloggers voor platenlabels en/of muziekartiesten is niet onvoorwaardelijk en van onbeperkte duur. Volgens MP3 bloggers worden hun blogposts gekenmerkt door een zekere grilligheid, die ze zelf aanduiden met de term „hype and retreat‟. Daarmee duiden MP3 bloggers ten eerste aan dat een single en/of muziekalbum pas door een MP3 blogger gepromoot zal worden wanneer deze muzieknummers door de persoonlijke kwaliteitsfilter van de MP3 blogger geraken. Er bestaan echter ook MP3 bloggers die onvoorwaardelijk een bepaalde muziekartiest promoten en bijgevolg alle beschikbare promotionele content daarover posten op hun MP3 blog, maar het merendeel van de MP3 bloggers zal elk muzieknummer toetsen aan de persoonlijke kwaliteitsmaatstaven vooraleer het gepost wordt. Ten tweede blijft de promotionele steun door een MP3 blogger vaak beperkt tot één of meerdere blogposts, die geleidelijk aan op de achtergrond verdwijnen doordat nieuwe blogposts met de grootste aandacht gaan lopen. Traditionele mediakanalen verspreiden de promotionele aandacht voor bepaalde muzieknummers over enkele weken tijd en brengen het opnieuw onder de aandacht. Volgens MP3 bloggers wordt het negatieve „hype and retreat‟ kenmerk van weblogs uitvergroot en versnelt, in vergelijking met de traditionele media, door de hyper-onmiddelijkheid van de blogosfeer (Wodtke, 2008, pp. 92-93). Zoals hiervoor werd beschreven worden in de MP3 blogosfeer voornamelijk positieve besprekingen van muzieknummers teruggevonden. Promotionele campagnes in de MP3 blogosfeer kunnen ongewild negatieve muziekbesprekingen uitlokken wanneer MP3 bloggers en/of hun bloglezers het gevoel krijgen dat er vanuit de muziekindustrie geprobeerd wordt om een blog hype te creëren of te beïnvloeden (Gallagher, D., 16.08.2004; Wodtke, 2008, pp. 104-105). 33
Een belangrijke kritische opmerking omtrent de marketing en promotionele waarde van MP3 blogs heeft betrekking op de gelijkenis tussen illegaal gedownloade en legaal aangekochte muzieknummers. Het gratis downloaden van illegale muziekbestanden zal een negatief effect hebben op de aankoop van legale muzieknummers, omdat het illegaal gedownloade muziekexemplaar te sterk lijkt op het legale alternatief. Doordat er geen noemenswaardig kwaliteitsverschil tussen beiden aanwezig is, wordt het gratis exemplaar bewaard en blijft de legale aankoop uit (Goldstone, 28.10.2006, p. 33). Uit het onderzoek van O‟Donnell blijkt dat lezers van MP3 blogs, die op zoek zijn naar gratis muziek en/of een muziekbibliotheek willen uitbouwen, meer illegale muzieknummers zullen downloaden en minder muzieknummers zullen aankopen op een legale wijze (O‟Donnell, 2006, pp. 18-20). Hoewel lezers van MP3 blogs gemiddeld meer geld uitgeven aan muziekgerelateerde zaken dan andere consumenten, gaat de mate waarin deze lezers van MP3 blogs illegale muziek downloaden niet gepaard met een evenredig niveau van legale muziekaankopen (O‟Donnell, 2006, pp. 25-26). Er wordt vaak beweerd dat muziekartiesten zoals The Artic Monkeys32, Franz Ferdinand33 en Lily Allen34 groot zijn geworden via online promotietools zoals MySpace en MP3 blogs (O‟Donnell, 2006, pp. 26-27; Pasick, 2004; Wodtke, 2008, pp. 4-8). Maar deze uitspraken moeten genuanceerd worden aangezien deze artiesten werden geruggensteund door een grote promotiemachine die uitging van de corresponderende platenfirma‟s (Pauly, 22.04.2009).
1.6.2 Promoten van hit artiesten via MP3 blogs Hit artiesten genieten reeds enige bekendheid, staan meestal getekend bij grote platenmaatschappijen en hun muziek kan vaak omschreven worden als mainstream popmuziek. Grote platenmaatschappijen ontwikkelen uitgekiende marketingplannen om de muziek van hun hit artiesten te promoten en maken daarbij gebruik van traditionele mediakanalen (radio, televisie, geschreven pers). Het gebruik van traditionele mediakanalen voor promotiedoeleinden is enkel mogelijk wanneer een platenmaatschappij beschikt over grote financiële budgetten. De kans dat MP3 blogs opgenomen worden in de marketingplannen van grote platenmaatschappijen is klein. Grote platenmaatschappijen staan erg terughoudend als het gaat over het gratis verspreiden van muzieknummers, want de verkoop van deze muzieknummers is de belangrijkste inkomstenbron van deze platenmaatschappijen (Anderson, 2006, p. 83; Pauly, 22.04.2009). Volgens Pauly mag het succes van promotiecampagnes via MP3 blogs niet gemeten worden via de positieve bijdrage die de campagne met zich mee brengt op de verkoop van muzieknummers. Het plaatsen van een selectie van muzieknummers 32
http://www.arcticmonkeys.com http://www.franzferdinand.co.uk 34 http://www.lilyallenmusic.com/lily 33
34
op MP3 blogs zal op korte termijn immers geen positieve invloed hebben op de verkoop van deze muzieknummers. Een betere doelstelling voor het gebruik van MP3 blogs als promotietool is volgens Pauly het aanzwengelen van de mate waarin er content gegenereerd wordt over bepaalde muziekartiesten en dat zowel binnen als buiten de MP3 blogosfeer. Desalniettemin blijft Pauly geloven dat MP3 blogs ook een positieve rol kunnen hebben in promotiecampagnes voor bekende hit artiesten (Pauly, 22.04.2009). Een voorbeeld van een promotiecampagne via MP3 blogs wordt geleverd door de bekende rockband U235. Uit hun laatste muziekalbum „No line on the horizon‟ werd een eerste muzieksingle naar voren gebracht, namelijk „Get on your boots‟. Het bijzondere aan deze muzieksingle is dat U2 de toelating heeft gegeven aan twee hippe electrogroepen om er remixen van te maken. De bewuste remixen, naar de hand van Crookers36 en Justice37, geraakten in een korte tijdsspanne verspreid over een groot deel van de MP3 blogosfeer. De verspreiding van de remixen zorgde er gelijktijdig voor dat het nieuws over het nieuwe muziekalbum van U2 bekend geraakte bij MP3 bloggers en bloglezers. U2 stond met andere woorden in het middelpunt van een blog buzz en ontving op deze wijze een grote mate van publiciteit voor het nieuwe muziekalbum.
1.6.3 Promoten van beginnende en/of niche artiesten via MP3 blogs Beginnende muziekartiesten en muziekartiesten die zich specialiseren in een bepaalde muziekniche hebben enkele dingen met elkaar gemeen. Zo hebben beide artiestengroepen het moeilijker om toegang te krijgen tot de traditionele mediakanalen (radio, televisie, geschreven pers) in vergelijking met hit artiesten. Beide artiestengroepen beschikken vaak over een te klein budget om promotiecampagnes via traditionele mediakanalen te kunnen aanschaffen en beschikken bovendien over een te kleine naambekendheid waardoor ze buiten het interessegebied van de meeste traditionele mediakanalen vallen. Beide groepen van muziekartiesten zoeken bijgevolg naar goedkope promotie alternatieven voor de traditionele mediakanalen en ontdekken zo online promotietools zoals MySpace en MP3 blogs (Goldstone, 28.10.2006, p.2; Pauly, 22.04.2009). Beginnende en/of niche artiesten worden geconfronteerd met een vicieuze cirkel die hun potentieel succes fnuikt. Doordat ze weinig bekendheid genieten, genereren ze weinig speelkansen want de programmatoren van concerten boeken sneller muziekartiesten met enige bekendheid. De muziekartiesten moeten met andere woorden naambekendheid verwerven en traditioneel vormt airplay op de radio daar een ideaal instrument voor. Maar ook hier speelt de onbekendheid van de artiesten in hun nadeel, want onbekende muziekartiesten krijgen weinig kans op airplay. De 35
http://www.u2.com http://www.myspace.com/crookers 37 http://www.myspace.com/etjusticepourtous 36
35
cirkel is daarmee rond en de onbekendheid van de muziekartiest is de cruciale factor die de vicieuze cirkel bestendigt (Pauly, 22.04.2009). Muziekartiesten moeten ergens in de vicieuze cirkel inbreken en dat is mogelijk via een gerichte en gedegen promotiecampagne, via onder andere MP3 blogs, die bedoeld is om de bekendheid van de muziekartiesten te verhogen. Een van de belangrijkste elementen in zo een promotiecampagne is de creatie van content (gaande van tekst tot audio fragmenten in MP3 formaat) die gerelateerd is aan de muziekartiesten. Deze content wordt aangemaakt door de muziekartiesten zelf en vervolgens verspreidt via relevante online promotiekanalen zoals MP3 blogs. Deze verspreide content op MP3 blogs kan vervolgens ontdekt worden door andere MP3 bloggers. Deze MP3 bloggers kunnen de content overnemen en publiceren op hun eigen MP3 blog zodat uiteindelijk de content steeds verder verspreid geraakt binnen de MP3 blogosfeer. Hoe groter de hoeveelheid verspreide content in de MP3 blogosfeer is, hoe groter de kans wordt dat de naambekendheid van de artiesten zal stijgen. Via deze werkwijze bereikt de content bovendien een potentieel doelpubliek van de muziekartiesten en kan er een fanbase ontstaan die bestaat uit MP3 bloggers en bloglezers. Uiteindelijk kunnen de muziekartiesten ontdekt worden door de verantwoordelijken uit de muziekindustrie en de redacties van de traditionele mediakanalen, omdat de groeiende naambekendheid en fanbase van de muziekartiesten de vicieuze cirkel heeft doorbroken (Pauly, 22.04.2009).
1.7 De muziekindustrie kan talent ontdekken via MP3 blogs Een Artist and Repertoire (A&R) afdeling voert samen met de marketing afdeling één van de kernfuncties van een platenmaatschappij uit. Een A&R manager zoekt in opdracht van een platenmaatschappij naar talent (artist) en geschikte muzieknummers (repertoire). Hij vormt de verbinding tussen artiesten en een platenlabel (IFPI, 24.01.2008, p. 13; De Meyer, G., & Trappeniers, A., 2003, p. 32). Door het ontstaan van nieuwe digitale communicatie kanalen en sociale netwerken stijgt het belang van een goed functionerende A&R afdeling van een platenmaatschappij. Steeds meer muziekartiesten gebruiken het internet om zichzelf en hun muziek te verspreiden over een zo groot mogelijk doelpubliek (Pauly, 22.04.2009). Daardoor ontstaat er een overvloed aan artiesten en muziek. Dat vergroot meer als ooit tevoren de noodzaak van een goede filtering van het muzikale aanbod en dat is een van de hoofdtaken van het A&R departement. Het internet is een interessante informatiebron voor een A&R manager, die bijvoorbeeld via websites snel de nodige contactinformatie van artiesten kan opzoeken of liveopnames via Youtube38 filmpjes of MP3 bestanden kan beluisteren (IFPI, 24.01.2008, p. 13; Pauly, 22.04.2009). MP3 blogs vormen specifieke informatiebronnen voor A&R managers die op zoek zijn naar nieuwe talenten. A&R managers kunnen zelf talenten opsporen door 38
http://www.youtube.com
36
verschillende MP3 blogs te doorzoeken en kunnen daarbij gelijktijdig nagaan hoe deze artiesten onthaald worden binnen de MP3 blogosfeer. In dat geval maken de A&R managers gebruik van het voorgaande ziftwerk dat door verschillende blogauteurs werd gedaan. De recensies en commentaren van MP3 bloggers en hun lezers kunnen de A&R managers begeleiden bij het bepalen van het potentiële succes van artiesten. Het eindoordeel blijft natuurlijk in handen van de A&R managers, maar de mening van gepassioneerde muziekliefhebbers kan een belangrijke invloed hebben. Als invloedrijke MP3 bloggers een artiest positief promoten, kan er een buzz ontstaan in de MP3 blogosfeer. Het is de taak van A&R werknemers om deze buzz zo spoedig mogelijk op te sporen en te beoordelen. Indien de gehypte artiest binnen de omkadering van de platenmaatschappij past, dan kunnen er verdere contacten gelegd worden en wordt de artiest eventueel tot het platenlabel getekend.
1.8 Besluit van literatuuronderzoek MP3 blogs zijn een redelijk recent fenomeen dat nog maar weinig bestudeerd is geworden. Drie wetenschappelijke studies, namelijk Goldstone (28.10.2006), O‟Donnell (2006) Wodtke (2008), gingen reeds specifiek in op het voorgenoemde onderwerp. De verweving van hun bevindingen vormt dan ook de basis van deze literatuurstudie. Zo beschreef de kwalitatieve studie van Wodtke het MP3 blog fenomeen vanuit een literaire, retorische invalshoek, waarbij ze een vergelijking maakte tussen MP3 blogs en de traditionele print muziekjournalistiek (Wodtke, 2008). De voornamelijk kwantitatieve studie van O‟Donnell bracht daarentegen de demografische eigenschappen van de lezers van MP3 blogs naar voren en daarnaast maakte hij een analyse van de potentiële effectiviteit van promotie campagnes voor muziekartiesten via MP3 blogs (O‟Donnell, 2006). De studie van Goldstone behandelde op theoretische wijze de mogelijke schendingen van het auteursrecht door MP3 blogs, bloggers en bloglezers. Aan deze auteursrechtschendingen koppelde hij bovendien mogelijke rechtspraken (Goldstone, 28.10.2006). Daarnaast suggereerden Wodtke en O‟Donnell enkele mogelijkheden tot vervolgonderzoek. Volgens O‟Donnell dienden zowel de consumptiegedragingen van de lezers van MP3 blogs verder onderzocht te worden, als die van de MP3 bloggers zelf. Bovendien adviseerde O‟Donnell een zoektocht naar kwalitatieve data. Deze data zou de mogelijks verscholen motivaties van MP3 bloggers en bloglezers aantonen, wat tot nieuwe sterke inzichten zou leiden. (O‟Donnell, 2006, p. 28). Wodtke daarentegen vond dat extra aandacht moest worden besteed aan het in kaart brengen van de demografische kernmerken en consumptiepatronen van MP3 bloggers en hun bloglezers. Daarenboven ontbrak volgens Wodtke het nodige onderzoek naar de globaliteit van MP3 blogs en hoe democratisch dit fenomeen is (Wodtke, 2008, pp.107-108). Een andere bron die in deze literatuurstudie intensief aangehaald werd, is het boek „The Long Tail‟ van auteur Chris Anderson (Anderson, 2006). Dit boek verschafte 37
enerzijds een beeld van de veranderde muziekindustrie, onder invloed van het internet. Anderzijds gaf het boek interessante informatie over weblogs en hun mogelijke toepassingen voor de promotie van muziek. Er werd getracht om de informatie, die uit het boek van Anderson kwam, zoveel mogelijk te ondersteunen via andere bronnen. Zo kan het interview met Jan Pauly39 (Pauly, 22.04.2009) gekaderd worden als een ondersteuning voor de bevindingen van Anderson.
2
Onderzoek
Deze masterproef vertrekt vanuit het MP3 blog fenomeen en kan daardoor beschouwd worden als een vervolgonderzoek op de drie intensief aangehaalde studies uit het literatuuronderzoek (Goldstone, 28.10.2006, O‟Donnell, 2006, Wodtke, 2008). De invalshoek van deze dissertatie over MP3 blogs is geïnspireerd op de titel (“Does NME even know what a music blog is?”) van de licentiaatsthesis van Wodtke. Deze titel stelt de vraag of het MP3 blog fenomeen gekend is op de redactie van het Britse muziekmagazine NME (Wodtke, 2008: NME, 2009a). Deze vraag kan positief beantwoord worden aangezien de e-zine van NME zelf een MP3 blog bevat, namelijk The Daily Download (NME, 2009b). De vraagstelling van Wodtke is in deze masterproef verder doorgetrokken naar een ander traditioneel medium dan de geschreven pers, namelijk radio. Dat leidt tot een onderzoek naar de bekendheid en het gebruik van MP3 blogs op de redacties van radiostations. Een onderzoek naar de bekendheid en het gebruik van MP3 blogs bij redacties van alle radiostations van de wereld zou ons te ver leiden. Vandaar wordt het onderzoeksgebied van deze masterproef beperkt tot een Vlaamse radio/muziekzender, namelijk Studio Brussel. Aan de hand van een kwalitatieve studie, waarbij vijf medewerkers van Studio Brussel worden geïnterviewd, wordt de invalshoek van deze masterproef bestudeerd.
2.1 Algemene context beschrijving van VRT en Studio Brussel Het onderzoeksgebied van deze masterproef is beperkt tot de radiozender Studio Brussel. De keuze daarvoor wordt in de laatste paragraaf gemotiveerd. De Vlaamse Radio- en Televisieomroep en Studio Brussel worden voorafgaand kort beschreven, om de context van het onderzoek te illustreren.
39
Jan Pauly verstrekt, als medewerker van Poppunt, popadvies aan beginnende en professionele muzikanten. Poppunt is organisatie die bestaat uit muziekliefhebbers en een aanspreekpunt vormt voor muzikanten en dj‟s. De organisatie geeft informatie aan muzikanten en dj‟s, creëert speelkansen voor hen en geeft hen tips opdat ze zichzelf beter leren promoten. Daarnaast speelt de organisatie een actieve rol in het poplandschap.
38
2.1.1 Vlaamse Radio- en Televisieomroep De Vlaamse Radio- en Televisieomroep (VRT)40 is een openbare omroep die een basisfinanciering ontvangt van de Vlaamse overheid en zich richt op Vlaamse radioen televisiegebruikers. Naast drie televisiekanalen (Eén, Canvas en Ketnet) beschikt het ook over vijf landelijke radiokanalen, namelijk Radio 1, Radio 2, Klara, MNM en Studio Brussel (VRT, 2009).
2.1.2 Studio Brussel Studio Brussel heeft als lid van de Vlaamse Radio- en Televisieomroep (VRT) tot doel om radio te maken voor de jongeren van vandaag. Om daarin te slagen hanteert Studio Brussel een aanpak die omschreven kan worden als eigentijds, jong van geest, ad rem en humoristisch met de nodige zelfrelativering. Deze stijl leidt tot een muziekaanbod dat gepercipieerd wordt als verfrissend, verrassend en vernieuwend. Bovendien draagt de ingebakken nieuwsgierigheid naar de buitenwereld bij tot de omschrijving van dit radionet als een spraakmaker, trendspotter, en -setter met enig kritisch gehoor (Var, 26.03.2009; VRT, 2009b). De luisteraars van Studio Brussel krijgen nieuws en culturele informatie voorgeschoteld, maar muziek vormt de prioriteit. De radiozender hanteert bijgevolg ook het motto „Life is music‟. De radioprogramma‟s van Studio Brussel bevatten overdag een mengeling van kwaliteitsvolle pop en rock muziek, met aandacht voor nieuwe ontdekkingen en sensaties. In de loop van de avond worden de radioprogramma‟s gespecialiseerder en in het weekend wil men de luisteraar doen lachen en dansen (Var, 26.03.2009; VRT, 2009b). Naast muziek vormen luisteraars ook een belangrijk onderdeel van Studio Brussel. Zij worden steeds meer betrokken bij verschillende programma‟s en dat vooral via de website van Studio Brussel41. Daar kunnen ze user-generated content42 uitwisselen d.m.v. web-2.0-technologie43. Deze luisteraargerichte werkwijze blijkt succesvol te zijn want niet alleen werd in 2007 de website een trefpunt voor de jonge muziekliefhebber, maar tevens behoort de site tot een van de meest bezochte radiowebsites van Vlaanderen met daaromheen een zeer actieve community (Var, 26.03.2009; VRT, 2009b; VRT, NV van Publiek Recht; 2009, p.42-43). Uit onderzoek van de Vlaamse Audiovisuele Regie (VAR) 44 blijkt dat de gemiddelde Studio Brussel luisteraar omschreven kan worden als een actieve en hoger opgeleide persoon, afkomstig uit een koopkrachtig gezin. Ze worden eveneens aangeduid als early adopters, met een sterk communitygevoel en een zekere 40
http://www.vrt.be http://www.stubru.be 42 http://nl.wikipedia.org/wiki/user-generated_content 43 http://oreilly.com/web2/archive/what-is-web-20.html 44 http://www.var.be 41
39
creativiteit. Het grootste luisterpercentage is voor Studio Brussel terug te vinden in de leeftijdscategorie van 15 tot 34 jarigen (20,5%) (Var, 26.03.2009).
2.1.2.1 Waarom de selectie van Studio Brussel voor deze dissertatie? Uit de voorgaande beschrijving wordt onthouden dat Studio Brussel zich wil profileren als een hippe muziekzender voor muziekliefhebbende radioluisteraars, die behoren tot een jonge leeftijdsdoelgroep en beschikken over enige internetvaardigheden (Var, 26.03.2009; VRT, 2009b). Deze ruwe beschrijving van de demografische eigenschappen van het luisterpubliek van Studio Brussel komt grotendeels overeen met de demografische beschrijving die O‟Donnell opstelde over MP3 bloggers en hun bloglezers (O‟Donnell, 2006, p. 15; O‟Donnell, 2006, p. 17). Daarnaast draagt de trendgevoeligheid van Studio Brussel bij tot het aandachtig bijhouden van de nieuwe revelaties binnen hun interessegebied (Var, 26.03.2009; VRT, 2009). Deze belangstelling houdt onder andere de ontdekking van nieuwe en interessante muziekreleases in. Bijgevolg lijkt het waarschijnlijk dat Studio Brussel de MP3 blogosfeer, waarin muzikale revelaties verschijnen, in de gaten zal houden. De doorslaggevende factor voor de keuze van Studio Brussel als onderzoeksobject van deze dissertatie is het radioprogramma Hype Channel, dat in 2006-2007 uitgezonden werd op Studio Brussel. Dit radioprogramma was gebaseerd op online vergaarde content, waaronder muziek. Na het verzamelen van extra informatie over Hype Channel, via de Vlaamse printmedia databank Mediargus 45, ontstond een sterk vermoeden dat tijdens het maken van dit radioprogramma MP3 blogs werden geconsulteerd als informatiebron (De Preter, J., 26.01.2008, p. 49; Ilo., 02.02.2008, p. 87; Theerlynck, A., 30.08.2006, p. 21; Theerlynck, A., 25.01.2007, p. 21; Vpb., 07.09.2006, p. 29). Het radioprogramma Hype Channel kan beschouwd worden als het vertrekpunt van deze masterproef.
3
Methode
Redactieleden van Studio Brussel hanteren verschillende informatiebronnen om muziekgerelateerde kennis te vergaren (Taelman, K., 2007, pp. 20-25), maar de bekendheid en het gebruik van MP3 blogs op de radioredactie van Studio Brussel is nog nooit eerder onderzocht. In deze dissertatie is ervoor geopteerd om de bekendheid en het gebruik van MP3 blogs (de variabele van het onderzoek) door redactieleden van Studio Brussel (de eenheden van het onderzoek) via een kwalitatief onderzoek te beschrijven. Dit kwalitatieve onderzoek doet een gedetailleerde beschrijving van de variabele ontstaan en geeft de mogelijke beïnvloedingen op de bekendheid en het gebruik van MP3 blogs bij redactieleden weer. Bovendien komen de onderliggende gebruiksmotieven van de redactieleden van Studio Brussel naar 45
http://www.mediargus.be
40
boven via een kwalitatief onderzoek en daardoor kan de variabele in een relevante context geplaatst worden (Linders, H. & Hijmans, E., 1995, p. 539-542). Het uitvoeren van een kwalitatief onderzoek houdt ook enkele gevaren in. Zo veroorzaakt de keuze voor een kwalitatief onderzoek een grote afhankelijkheid van de verschillende respondenten en/of informanten en kan het onderzoek bovendien beïnvloedt worden door omgevingsfactoren. Daarnaast wordt de onderzoeker, die vaak zelf de uitvoerder is van het onderzoek, geconfronteerd met hoge eisen bij de uitvoering. Zo vraagt de uitvoering van een dergelijk onderzoek veel tijd en/of geld en wordt er van de uitvoerder verwacht dat het ganse onderzoeksproces op een correcte (objectieve) wijze verloopt, zodat mogelijke beïnvloedingen van het onderzoek geminimaliseerd blijven.
3.1 Semi-gestructureerde interviews In semi-gestructureerde interviews spelen de geïnterviewden een intermediaire rol tussen de onderzoeker en de onderzochte variabele van een onderzoek. Een geïnterviewde geeft als respondent zijn persoonlijke meningen en ideeën weer, of beschrijft als informant diens eigen gedrag en/of dat van anderen. Op deze wijze ontvangt de onderzoeker een zogenaamde insiders-view, ofwel een blik achter de schermen. Deze blik levert de onderzoeker kennis op die normaliter verborgen blijft voor buitenstaanders (Linders, H. & Hijmans, E., 1995, p. 540). Het gebruik van een semi-gestructureerde interviewtechniek houdt zowel een beperking als een zekere vrijheid van het interview in. Enerzijds wordt de vrijheid van een onderzoeker gelimiteerd door een gesprekgids. Deze bepaalt welke onderwerpen en/of vragen behandeld dienen te worden tijdens het interview. Anderzijds zijn de volgorde en formulering van deze onderwerpen en/of vragen vrij te bepalen door de onderzoeker. Ook beschikt hij over enige speelruimte om bijkomende vragen te stellen. Zo kan een onderzoeker bijvoorbeeld doorvragen (of „proben‟) wanneer een verkregen antwoord van de geïnterviewde oppervlakkig of onduidelijk is (Linders, H. & Hijmans, E., 1995, p. 541, Luyten, P. & Lowyck, B., 2003; Vanden Abeele, M., 2008). De hierboven beschreven techniek werd in deze masterproef gehanteerd om de bekendheid en het gebruik van MP3 blogs door redactieleden van Studio Brussel in kaart te brengen en bovendien ook de onderliggende motieven voor het potentiële gebruik ervan te ontdekken.
3.1.1 Keuze van respondenten en informanten De verschillende redactieleden van Studio Brussel vormen een moeilijk af te bakenen doelgroeppopulatie, wegens de beperkte publieke informatie die beschikbaar is over deze werknemers en hun bijbehorende taakverdeling. In een dergelijke situatie raden Linders en Hijmans aan om een steekproefkader op te bouwen via een 41
sneeuwbaleffect. Dit sneeuwbaleffect wordt door een onderzoeker in gang gezet en heeft minstens twee stappen. In de eerste stap selecteert een onderzoeker een aantal sleutelpersonen m.b.t. het onderzoek en vraagt hen om mee te werken. Daarna zal de onderzoeker, in de tweede stap van de procedure, de sleutelpersonen vragen om andere relevante personen aan te duiden. Deze kunnen op hun beurt nieuwe relevante personen aanwijzen en zo ontstaat er een sneeuwbaleffect. Deze methode zorgt voor een uitbreiding van het steekproefkader. Uit dit steekproefkader, dat bestaat uit potentiële interviewkandidaten, maakt de onderzoeker op de eerste plaats een gerichte selectie op basis van theoretische gronden, literatuur en/of specifiek kenmerken. Daarnaast selecteert hij interviewkandidaten ter bevestiging, verscherping of correctie van eerder gedane bevindingen (bijvoorbeeld uit voorgaande interviews). Zulke selectie definiëren Linders en Hijmans als een „theoretische selectie‟ (Linders, H. & Hijmans, E., 1995, pp. 544-545). De representativiteit van deze techniek is gegarandeerd, indien de selectie [1] zowel voorstanders, neutrale personen, als tegenstanders van het onderzoeksonderwerp bevat, [2] de verschillende categorieën (voorstander, neutraal, tegenstander) in gelijke mate vertegenwoordigd zijn en [3] aan het verzadigingscriterium voldaan is. Verzadiging treedt enerzijds op bij een voldoende grote interviewselectie, wanneer alle kandidaten van het steekproefkader geïnterviewd zijn of wanneer de uitvoering van nieuwe interviews niet leidt tot nieuwe informatie. Anderzijds beïnvloedt de grootte van het financiële onderzoeksbudget en/of een tijdslimiet ook het verzadigingscriterium (Linders, H. & Hijmans, E., 1995, pp. 544-545). Uit de ingewonnen informatie over het radioprogramma Hype Channel van Studio Brussel, uitgevoerd via de Vlaamse printmedia databank Mediargus, kwamen de namen van twee programmamedewerkers van Hype Channel naar voren, namelijk Steven Lemmens en Nadiem Shah. Zij vormden als sleutelfiguren de basis van de populatieselectie. Beide werden afzonderlijk geïnterviewd en gevraagd om andere relevante interviewkandidaten te introduceren. Deze relevante interviewkandidaten moesten redactieleden zijn van Studio Brussel en bovendien gebruik maken van MP3 blogs als informatiebronnen. Op basis van deze voorwaarden werden verschillende personen aanbevolen en uit dit aanbod werden Manu Lammens, Gerrit Kerremans en Philippe Cortens geselecteerd. Er ontstond bijgevolg een theoretische selectie van vijf personen. Nadiem Shah, Steven Lemmens en Gerrit Kerremans werden geselecteerd omwille van hun rechtstreekse betrokkenheid bij het radioprogramma Hype Channel. De selectie van Manu Lammens en Philippe Cortens was gebaseerd op het feit dat zij muzikale speellijsten voor Studio Brussel programma‟s maakten. Korte biografische beschrijvingen van de geïnterviewden zijn terug te vinden in de bijlagen van deze masterproef. Tijdens het vijfde en laatste interview met Studio Brussel medewerkers, namelijk met Philippe Cortens, werd duidelijk dat het verzadigingscriterium van de theoretische selectie van deze masterproef bereikt was. Het merendeel van de antwoorden die Cortens namelijk verschafte waren in de voorgaande interviews al naar voren gekomen. 42
Op de redacties van Studio Brussel worden ook redactieleden teruggevonden die geen gebruik maken van MP3 blogs als informatiebronnen. Deze en een extra goep van neutrale personen, omtrent het gebruik van MP3 blogs, werden wegens tijdgebrek niet opgenomen in de theoretische selectie van deze masterproef. Deze selectiebeperking dient in rekening te worden gebracht bij representativiteitbeschouwing van dit onderzoek. Mogelijke vervolgonderzoeken van deze masterproef dienen de selectie van interviewkandidaten representatief op te stellen. Dat wil zeggen dat zowel de voorstanders, tegenstanders als neutrale redactieleden van Studio Brussel, omtrent het gebruik van MP3 blogs als informatiebronnen, opgenomen moeten worden in de theoretische selectie. Daarnaast is het raadzaam om de huidige muziekverantwoordelijke van Studio Brussel (Luc Tirez) en netmanager van Studio Brussel (Jan Van Biesen) op te nemen in de theoretische selectie, aangezien zij optreden als officiële spreekbuizen voor Studio Brussel.
3.1.2 Het semi-gestructureerde interview in de praktijk Wanneer een interviewkandidaat toestemde om deel te nemen aan een interview voor deze masterproef, werden de nodige praktische regelingen getroffen. De interviewkandidaten stelden naar eigen keuze een datum, tijdstip en locatie voor. Alle vijf interviews met redactieleden van Studio Brussel werden afgenomen in de gebouwen van de VRT, meer specifiek in de rustige omgeving van de zogeheten „plantentuin‟. Enkel het interview met Gerrit Kerremans werd niet uitgevoerd in de platentuin, maar wel in zijn eigen bureau in de VRT gebouwen. De uitgevoerde, semi-gestructureerde interviews duurden gemiddeld 90 minuten en werden geregistreerd via een digitale dictafoon. De gesprekgidsen voor de semi-gestructureerde interviews die gehanteerd werden voor dit onderzoek, werden steeds voor het interview verstuurd naar de interviewkandidaten, zodat zij zich konden voorbereiden op het interview. Iedere gesprekgids werd opgesteld vanuit de invalshoek van deze masterproef, namelijk de bekendheid en het gebruik van MP3 blogs door redactieleden van Studio Brussel. De eerste gesprekgids bestond op het meest algemene niveau uit een aantal vragencategorieën die gedestilleerd werden uit [1] de literatuurstudie van deze masterproef, [2] de ingewonnen informatie over Hype Channel en [3] de bacherlorthesis over de muziekwerking van Studio Brussel (Taelman, K., 2007). Nadien werden voor de verschillende kenmerken van elke categorie open vragen uitgewerkt en dat leidde uiteindelijk tot de eerste gesprekgids. Na elk interview werd deze eerste gesprekgids, op basis van de bevindingen die voortkwamen uit de voorgaande interviews, aangepast aan het volgende interview. Met behulp van de herziene gesprekgidsen werd er getracht om zoveel mogelijk nieuwe informatie (bevestigend, verscherpend, corrigerend) te bemachtigen in de nog uit te voeren interviews. 43
Het uitgevoerde interviewproces steunde op drie belangrijke literatuurbronnen (Linders, H. & Hijmans, E., 1995, p. 541, Luyten, P. & Lowyck, B., 2003; Vanden Abeele, M., 2008). De aanwijzingen voor een correcte uitvoering van het interviewproces, afkomstig uit deze drie informatiebronnen, werden zoveel mogelijk in acht gehouden, maar zullen hier wegens de omvang ervan niet verder worden toegelicht.
4
Resultaten
In deze sectie wordt eerst het gebruik van MP3 blogs als informatiebronnen voor vier specifieke radioprogramma‟s van Studio Brussel (Hype Channel, Volt, Antenna en Mish Mash) toegelicht. Ten tweede wordt het gebruik van de MP3 blogosfeer door muzieksamenstellers van Studio Brussel algemener belicht. Ten laatste geven de geïnterviewden hun persoonlijke visies weer omtrent de MP3 blogosfeer.
4.1 Radioprogramma’s van Studio Brussel en het gebruik van MP3 blogs MP3 blogs zijn een bron van muziek en informatie. Het was echter het onduidelijk of de redactieleden van Studio Brussel MP3 blogs kenden en gebruikten. Bij de uitvoering van het onderzoek van deze masterproef werden vijf redactieleden van Studio Brussel geïnterviewd. Op basis daarvan kon het gebruik van MP3 blogs voor vier Studio Brussel programma‟s geïllustreerd worden. Hype Channel, Antenna en Mish Mash zijn radioprogramma‟s die omschreven kunnen worden als genrespecifieke avondprogramma‟s van Studio Brussel en bevatten een muziekselectie die gespecialiseerd is. Het radioprogramma Volt hanteert een muzikale playlist die een tussenschakel vormt tussen de mainstream content die overdag op Studio Brussel wordt uitgezonden en de gespecialiseerde muziekselecties die ‟s avonds uitgezonden worden.
4.1.1 Hype Channel Zoals eerder werd beschreven vormt het radioprogramma Hype Channel46 het vertrekpunt van deze masterproef. Drie van de vijf geïnterviewden waren rechtstreeks betrokken bij de uitvoering van dit radioprogramma (Kerremans, 23.04.2009; Lemmens, 03.04.2009; Shah, 17.04.2009). De uitgebreidste programmabespreking gaat bijgevolg over Hype Channel.
46
http://www.stubru.be/programmas/hypechannel
44
4.1.1.1 Het ontstaan van Hype Channel Het programma Hype Channel is ontstaan vanuit de vaststelling dat Studio Brussel zijn rol als hippe muziekzender gedeeltelijk niet meer kon nakomen door het achterblijven van hun traditionele informatiekanalen op de vele nieuwe en kwalitatief hoogstaande muziek die steeds meer op het internet verscheen. De combinatie van deze vaststelling samen met de ontdekking dat de hoeveelheid webmuziek (dat voldeed aan de radiotechnische kwaliteitseisen) voldoende groot bleek te zijn om wekelijks een radioprogramma mee te vullen, uitte zich uiteindelijk in de ontwikkeling van Hype Channel (Kerremans, 23.04.2009; Shah, 17.04.2009). Dit programma had als doelstelling de luisteraars van Studio Brussel wegwijs te maken in de muzikale evoluties op het internet (Kerremans, 23.04.2009; Shah, 17.04.2009). De naam Hype Channel werd ontleend aan een belangrijke informatiebron van het radioprogramma, namelijk de MP3 blog aggregator The Hype Machine (zie 1.4.8 hierboven) (Kerremans, 23.04.2009; Shah, 17.04.2009).
4.1.1.2 Omschrijving van Hype Channel Hype Channel was een radioprogramma dat iedere donderdagavond, in een avondblok van 22u tot 24u, uitgezonden werd op Studio Brussel in de periode van 7 september 2006 tot 19 juni 2007. Het werd gepresenteerd door Steven Lemmens, de muziek werd samengesteld door Nadiem Shah en de producer van dit radioprogramma was Gerrit Kerremans. De redactie van Hype Channel bestond uit Steven Lemmens en Nadiem Shah. Beide redactieleden bepaalden autonoom de invulling van Hype Channel, onder de begeleiding van producer Gerrit Kerremans (Shah, 17.04.2009). Het radioprogramma richtte zich op muziekliefhebbers die geïnteresseerd waren in nieuwe, alternatieve popmuziek en het online gebeuren. Omwille van het late uitzenduur was het luisterpubliek van Hype Channel eerder beperkt. Nadiem Shah schat dat Hype Channel gemiddeld ongeveer 10.000 luisteraars telde. Dat is een erg beperkt publiek in vergelijking met het aantal luisteraars die Studio Brussel overdag bereikt (Kerremans, 23.04.2009; Shah, 17.04.2009; Var, 27.05.2009). In het radioprogramma werden uiteenlopende onderwerpen behandeld, op voorwaarde dat er een zekere relatie met het internet aanwezig was. Nieuwe internethypes werden verwerkt tot een twee uur durende radio uitzending. Voorbeelden van mogelijke programmatopics waren online gaming, sociale netwerksites en muziek die exclusief terug te vinden was op het internet (Lemmens, 03.04.2009; Shah, 17.04.2009). Lemmens verzamelde voornamelijk redactionele inhoud en verwerkte dit tot een radioprogramma, die hij vervolgens presenteerde. Het selecteren van webmuziek was dan weer de hoofdtaak van Shah, hoewel hij af en toe ook redactionele items aanbracht. Voor het samenstellen van de muziek van Hype Channel had Shah in principe één werkuur tijd, maar in de praktijk vergaarde hij gedurende de gehele 45
week informatie. Zo doorzocht Shah tijdens vrije momenten de content van verschillende websites, waaronder MP3 blogs (Lemmens, 03.04.2009; Shah, 17.04.2009). De wekelijkse online zoektocht van Shah resulteerde in een kwalitatieve webmuziek selectie van een 25-tal muzieknummers, die evenwichtig werden gekozen uit de vele muziekgenres waardoor er nooit één bepaald muziekgenre overheerste (Shah, 17.04.2009). De luisteraars van Hype Channel werden aangespoord om hun interessante muzikale ontdekkingen van op het internet door te sturen naar de redactie van het programma. Deze opgestuurde aanbevelingen werden door de redactie gefilterd op relevantie en vervolgens opgenomen in het radioprogramma. Het gebruik van deze luisteraargerichte methode had tot gevolg dat tegen het einde van de loopduur van het radioprogramma een beperkte community van actieve luisteraars was ontstaan die geregeld aanbevelingen doorstuurden naar de redactie. De omvang van de community was eerder klein en bestond uit muziekliefhebbers die gedreven zochten naar muziek op het internet. Via de inbreng van die community werd de redactie bijna automatisch op de hoogte gesteld van nieuwe internethypes (Lemmens, 03.04.2009; Shah, 17.04.2009; Theerlynck, A., 30.08.2006, p. 21). Het valt onmogelijk te achterhalen in welke mate het luisterpubliek van Hype Channel bestond uit actieve MP3 bloggers en/of bloggebruikers. Desondanks schatte Lemmens dat het grootste deel van de luisteraars van Hype Channel waarschijnlijk de MP3 blogosfeer niet kenden en/of gebruikten. Het merendeel van de actieve communityleden rond Hype Channel kenden dan weer wel MP3 blogs (Lemmens, 03.04.2009; Shah, 17.04.2009). Het bestaan van de MP3 blogosfeer werd nooit actief gepromoot naar de luisteraars van Hype Channel toe. Alle referenties naar de vindplaatsen van webmuziek, die bijvoorbeeld gevonden werd op MP3 blogs, werden tijdens de uitzendingen van Hype Channel bewust zo vaag mogelijk gehouden. Tijdens de uitzendingen waren het aantal specifieke referenties naar MP3 blogs beperkt en werden de vindplaatsen voornamelijk omschreven als „bronnen op het internet‟. Enkel bij redactionele items konden in beperkte mate referenties naar MP3 blogs opduiken. Voorbeelden van zulke redactionele items waren muzieknummers die exclusief te beluisteren waren op bepaalde MP3 blogs (Lemmens, 03.04.2009; Shah, 17.04.2009).
4.1.1.3 De blogs van Hype Channel Hype Channel beschikte over twee blogs, die gebruikt werden als ondersteunend instrument. Hierop konden de luisteraars extra informatie ontvangen over de uitgezonden muzieknummers en de behandelde redactionele items, waardoor de redactie minder informatieverzoeken over de uitgezonden content ontvingen (Shah, 17.04.2009). De informatie in de blogposts bestond uit korte beschrijvingen, met 46
enkele hyperlinks. Daarnaast beschikten de luisteraars over de mogelijkheid om comments achter te laten (Theerlynck, A., 30.08.2006, p. 21). De eerste weblog kon beschouwd worden als de officiële weblog van Hype Channel47. Deze was dan ook geïntegreerd in de website van Studio Brussel en meer specifiek in de programmapagina van Hype Channel. Na elke uitzending werd de behandelde en uitgezonden redactionele content toegevoegd aan deze officiële blog (Shah, 17.04.2009). Een gedeelte van deze weblog kan nog steeds teruggevonden worden op de website van Studio Brussel, maar een onbekend aantal blogposts zijn verwijderd op verzoek van de VRT, vanwege hun mogelijke illegale inhoud (Lemmens, 03.04.2009). De tweede blog van Hype Channel, de onofficiële weblog, was een extern aangemaakte en onderhouden weblog die gebruik maakte van de diensten van blogprovider Wordpress (Shah, 17.04.2009). Deze onofficiële weblog van Hype Channel werd gehost op een dataserver die niet toebehoorde tot Studio Brussel of VRT, maar wel tot het Antwerpse muziekcentrum Trix48 (Lemmens, 03.04.2009). Op de officiële site van Studio Brussel waren geen hyperlinks terug te vinden naar deze externe weblog van Hype Channel, maar op de externe weblog van Hype Channel werden wel hyperlinks aangebracht die refereerden naar de website van de radiozender. Deze onofficiële weblog kon eenvoudig teruggevonden worden wanneer Hype Channel ingegeven werd als zoekopdracht in een online zoekmachine zoals Google (Shah, 17.04.2009). Vandaag de dag is deze blog echter verwijderd. De onofficiële weblog had een drieledige doelstelling. Ten eerste moest de tweede weblog diepgaandere informatie over de uitgezonden muzikale content van Hype Channel verstrekken aan de blogbezoekers. Zo werden bijvoorbeeld de vindplaatsen van uitgezonden webmuziek nummers meegedeeld in blogposts. Ten tweede moest de signalisatie van onbekende, maar interessante muziekartiesten de verschillende blogbezoekers in contact brengen met nieuwe muziek. En ten derde werd er vanuit gegaan dat het aanbieden van een muzikale voorproef van de behandelde artiesten, via de aangeboden links, uiteindelijk een promotionele waarde zou hebben voor deze muziekartiesten. Als de muzikale voorproef gesmaakt werd door de blogbezoekers, dan werd er vanuit gegaan dat de blogbezoekers verdere informatie over de artiest zouden opzoeken en uiteindelijk de muziek zouden aankopen (Kerremans, 23.04.2009; Lemmens, 03.04.2009; Shah, 17.04.2009). Het dient beklemtoond te worden dat de onofficiële weblog van Hype Channel nooit werd opgericht met de intentie om blogbezoekers actief aan te zetten tot het illegaal downloaden van MP3 bestanden en dat er nooit rechtstreekse hyperlinks naar MP3 bestanden gepost werden op deze weblog. Op de tweede blog van Hype Channel konden wel hyperlinks naar externe MP3 blogs gevonden worden, die op hun beurt weer doorverwijzingen bevatten naar beluisterbare en/of downloadbare MP3 bestanden (Kerremans, 23.04.2009; Lemmens, 03.04.2009; Shah, 17.04.2009).
47 48
http://www.stubru.be/programmas/hypechannel http://www.trixonline.be
47
De redactie van Hype Channel wist dat de onofficiële weblog zich, omwille van zijn inhoud, in een grijze legaliteitszone bevond. Het gebruik van een externe blog provider en server wijst alvast op preventieve maatregelen die mogelijke gerechtelijke vervolgingen moesten afwenden. Lemmens bevestigde dit en voegde eraan toe dat de preventieve maatregelen voornamelijk werden ingevoerd ter vrijwaring van de Vlaamse Radio- en Televisieomroep. De VRT kan zich immers geen verwikkelingen in een negatieve mediastorm rond schendingen van auteursrechten veroorloven (Lemmens, 03.04.2009). De redactie van Hype Channel heeft de onofficiële weblog na een korte periode verwijderd. De aanzet tot deze verwijdering kwam er na een legaliteitsvergadering samen met Sabam49 en de juridische diensten van VRT. Volgens Sabam promootte de VRT, via de onofficiële weblog van Hype Channel, illegale MP3 blogs en diende de blog hiervoor dan ook verwijderd te worden (Shah, 17.04.2009).
4.1.1.4 Muziekselectie van Hype Channel De muziekselectie van Hype Channel bestond enkel uit muzieknummers die gevonden konden worden op het internet en die selectie kan omschreven worden als webmuziek. Webmuziek kan diverse muziekgenres omvatten en de meeste webmuziek nummers zijn nooit officieel uitgebracht door een platenlabel. Webmuziek kan in grote lijnen omschreven worden als bijzondere muzikale samenwerkingen tussen muziekartiesten, nummers van beginnende artiesten en speciale covers, remixen of live versies van bepaalde muzieknummers. Buiten de technische vereisten van geluidskwaliteit diende webmuziek ook over voldoende nieuwigheid te beschikken opdat het opgenomen kon worden in de playlists van Hype Channel. De muzieknummers van Hype Channel mochten bij wijze van spreken nog niet behoren tot de mainstream content van andere radiozenders en moesten tot het alternatieve popmuziek genre behoren dat kenmerkend is voor Studio Brussel (Kerremans, 23.04.2009: Lemmens, 03.04.2009; Shah, 17.04.2009; Theerlynck, A., 30.08.2006, p.21; Vpb., 07.09.2006, p. 29). Hype Channel behoorde tot de genrespecifieke programma‟s van Studio Brussel. Genrespecifieke programma‟s worden ‟s avonds uitgezonden en hun muzikale playlists worden voor het grootste deel naar vrije keuze ingevuld door de verantwoordelijke muzieksamenstellers. Deze grote keuzevrijheid leidt tot gevarieerde en alternatieve playlists, die duidelijk afwijken van de mainstream dagprogrammatie van Studio Brussel (Kerremans, 23.04.2009; Lemmens, 03.04.2009; Shah, 17.04.2009). De playlists van Hype Channel waren niet alleen representatief voor de muziek die op dat moment leefde in de internetgemeenschap, maar ook voor de toekomstige inhoud van de dagplaylists van Studio Brussel. Sommige muzieknummers werden bijvoorbeeld voor het eerst uitgezonden tijdens Hype Channel en groeiden pas later 49
http://www.sabam.be
48
uit tot een mainstream hit op Studio Brussel. Singles van muziekartiesten zoals Soko50, Robyn51, I‟m From Barcelona 52, Gotye53 en The Airborn Toxic Event 54 zijn daar voorbeelden van. Anderzijds zijn sommige muzieksingles die Hype Channel signaleerde nooit uitgegroeid tot hits (Kerremans, 23.04.2009; Lemmens, 03.04.2009). Wekelijks telde de playlist van Hype Channel een 25-tal muzieknummers en slechts een beperkt deel hiervan was afkomstig van MP3 blogs. Om een selectie te maken uit het grote aanbod uit van de MP3 blogosfeer werden wekelijks 200 tot 300 muzieknummers gedownload, waarna de beste nummers eruit werden gezift. Als er van een artiest meerdere muzieknummers beschikbaar waren, dan werden alle beschikbare nummers gedownload en nadien werd het beste nummer geselecteerd. De playlist van Hype Channel vormde een samenvatting van de beste nieuwe muziek die er de afgelopen week te vinden was op het internet en meer specifiek op de MP3 blogs (Shah, 17.04.2009). De muziekselectie van Hype Channel was vooruitstrevend en voornamelijk gericht op geïnteresseerde muziekliefhebbers (net zoals alle andere genrespecifieke programma‟s). Om toch een redelijk grote doelpopulatie te bereiken, werden de playlists aangevuld met speciale versies van bekende nummers, die toegankelijker en minder hoogdrempelig waren als de nieuwe webmuziek (Kerremans, 23.04.2009; Lemmens, 03.04.2009; Shah, 17.04.2009).
4.1.1.5 Informatiebronnen voor muzikale content van Hype Channel De muziekselectie van Hype Channel werd gefilterd uit het aanbod van verschillende informatiebronnen. Deze informatiebronnen werden grotendeels actief doorzocht door de Hype Channel redactie, maar anderzijds werd informatie ook spontaan aan deze redactie aangeleverd door een beperkt aantal bronnen (Shah, 17.04.2009). Inspiratie voor de muziekselectie van het programma werd door de redactieleden gevonden door verschillende printmedia en online bronnen actief te doorzoeken. Het doorgenomen aanbod vanuit de printmedia bestond voornamelijk uit gespecialiseerde muziektijdschriften. Er werden eveneens diverse online bronnen geraadpleegde, gaande van MySpace pagina‟s, Youtube video‟s tot MP3 blogs (Shah, 17.04.2009). Opvallend is dat slechts een beperkte selectie van MP3 weblogs, uit het gehele aanbod van de MP3 blogosfeer, gebruikt werd bij het verzamelen van muzikale content voor Hype Channel. Zo controleerde Shah regelmatig de updates van een 30 tot 40 tal MP3 blogs, die opgenomen waren in de favorietenlijst van Shah. Deze verzameling van MP3 blogs beschouwde Shah als de kwalitatieve top van de MP3 50
http://www.myspace.com/mysoko http://www.robyn.com 52 http://www.imfrombarcelona.com 53 http://www.gotye.com 54 http://www.theairbornetoxicevent.com 51
49
blogosfeer. Volgens Shah is het bijhouden van updates van enkele kwalitatieve MP3 blogs voldoende om voeling te houden met wat er leeft in de MP3 blogosfeer. De belangrijkste buzz content van de MP3 blogosfeer verschijnt vaak voor het eerst op een kwalitatieve MP3 blog. Die buzz content wordt nadien overgenomen door talloze andere MP3 blogs en geraakt zo verder verspreid doorheen de ganse MP3 blogosfeer (Shah, 17.04.2009). MP3 blog aggregatoren (zie 1.4.8 hierboven), zoals The Hype Machine, werden eveneens gebruikt als informatiebronnen. De intensiteit en frequentie waarmee de redactie de content van de MP3 blogosfeer doorzocht varieerde per week en tussen de beide redactieleden. Algemeen kan gesteld worden dat de evoluties binnen de MP3 blogosfeer wekelijks werden bijgehouden. Er werd bijgevolg wekelijks bepaald welke interessante vondsten uit de MP3 blogosfeer opgenomen konden worden in de volgende uitzendingen van Hype Channel (Lemmens, 03.04.2009; Shah, 17.04.2009). Een stevige filtering van de inhoud van de MP3 blogosfeer is noodzakelijk aangezien deze een overvloed aan muziek en informatie bevat. Het zoeken naar interessante content binnen de MP3 blogosfeer kan gebeuren via drie werkwijzen. Ten eerste kunnen de redactieleden doelbewust op zoek gaan naar specifieke informatie en muziek die beschikbaar is binnen de MP3 blogosfeer. Een speciale uitzending van Hype Channel over de wijlen grunge-rock zanger Kurt Cobain werd bijvoorbeeld voorafgegaan door een gerichte zoektocht doorheen de MP3 blogosfeer. Online zoekmachines, MP3 blog aggregatoren en de zoekfuncties van MP3 blogs maken gerichte zoektochten mogelijk. Ten tweede worden ongerichte zoektochten naar interessante content ondernomen door simpelweg de updates van verschillende MP3 blogs in de gaten te houden. Een speciale muziekcover van een muzieknummer van de Artic Monkeys 55, uitgevoerd door Lily Allen, werd zo bijvoorbeeld ontdekt. Ten derde kan de ontdekking van interessante content, via een ongerichte zoektocht, leiden tot een diepgaande, gerichte zoektocht naar aanvullende informatie (Lemmens, 03.04.2009). Een dergelijke gecombineerde zoektocht werd hoofdzakelijk toegepast op MP3 blogs, met als doel nieuwe en interessante muziekreleases te ontdekken. Een interessant muzieknummer kan echter uit de filtering vallen wanneer de naam van de muziekartiest geen enkele bekendheid oproept bij de redactieleden. Shah bekeek enkel die blogposts grondig waarin muziekartiesten vermeld werden die bekend in de oren klonken. Anderzijds vergrootte de nieuwsgierigheid van Shah, naar onbekende muziekartiesten, wanneer hij verscheidene posts over deze artiesten terugvond op verschillende MP3 blogs (Shah, 17.04.2009).
4.1.1.6 Interactie met MP3 bloggers voor redactionele items MP3 blogauteurs werden af en toe tijdens een uitzending van Hype Channel aan het woord gelaten, zodat zijzelf informatie konden meedelen over redactionele items die 55
http://webtransmission.arcticmonkeys.com
50
de Hype Channel redactie op hun MP3 blogs hadden gevonden. Voorbeelden van zulke items waren exclusieve muzieksingles van artiesten en muziekconcerten die de blogauteurs recenseerden op hun MP3 blogs (Shah, 17.04.2009). Speciale thema uitzendingen van Hype Channel, bijvoorbeeld over de Australische of Scandinavische muziekscene, steunden voor een groot deel op de informatie die de Hype Channel redactie verkreeg van plaatselijke MP3 bloggers. De Hype Channel redactie zocht contact op met lokale MP3 bloggers en vroeg hen of zij een 10-tal lokale muziekartiesten wilden aanraden (Lemmens, 03.04.2009). De meeste MP3 bloggers die gecontacteerd werden werkten graag mee aan Hype Channel omdat het radioprogramma in het verlengde van hun interessegebied lag en bovendien beschouwd werd als een promotiebron voor hun eigen MP3 blog (Lemmens, 03.04.2009; Shah, 17.04.2009). Vooral in de eerste maanden van Hype Channel werd er gerefereerd (tijdens de uitzending en op de onofficiële blog van het radioprogramma) naar de gebruikte MP3 blogs. Na de verwijdering van de onofficiële weblog van Hype Channel daalde het aantal expliciete referenties naar MP3 blogs. MP3 bloggers werden vanaf dan tijdens de uitzendingen aangekondigd als lokale muziekexperten en op de officiële weblog werden geen explicitiete verwijzingen naar MP3 blogs opgenomen (Lemmens, 03.04.2009; Shah, 17.04.2009).
4.1.1.7 Hype Channel en legaliteit Bij het bespreken van de legaliteit van de uitgezonden muziekselecties van Hype Channel is het belangrijk om de context van het radioprogramma duidelijk in beeld te brengen. Studio Brussel heeft de reputatie van een uitdagende en vernieuwende radiozender te zijn. Vanuit Studio Brussel kreeg Hype Channel de opdracht om internet hypes te bespreken en een muzikale filter te zijn voor de evoluties die plaatsvonden op het internet. Meer specifiek diende Hype Channel voornamelijk nieuwe en interessante webmuziek te signaleren naar de luisteraars toe. De nieuwigheid van de muziek hield in dat slechts een minderheid van de luisteraars van Studio Brussel deze muziek al mocht kennen, waardoor muzieknummers die al gedraaid werden in de dagplaylists van Studio Brussel en/of al een geruime tijd beschikbaar waren in traditionele muziekwinkels (of hun digitale varianten) zo min mogelijk opgenomen werden in de muziekselectie van Hype Channel. De gehanteerde selectiecriteria van Hype Channel leverde een boeiende selectie uit het hele online aanbod op, maar de legaliteit van sommige uitgezonden muzieknummers was niet verzekerd. Wat de legaliteit van webmuziek bemoeilijkte was de beperkte commerciële beschikbaarheid van sommige digitale muzieknummers. Muzieknummers die online een hype vormden konden tegelijkertijd niet altijd legaal aangekocht worden, waardoor deze nummers officieel niet uitgezonden mochten worden door Studio Brussel. Er zijn met andere woorden enkele illegale muzieknummers uitgezonden tijdens Hype Channel uitzendingen, maar deze 51
vormden slechts een klein aandeel van alle uitgezonden muzieknummers van Hype Channel (Kerremans, 23.04.2009; Lemmens, 03.04.2009; Shah, 17.04.2009). Hype Channel taste met diens muziekselectie de grijze zones van de legaliteit van online content af, zonder volledig de legaliteit te verbreken (Lemmens, 03.04.2009). Dit werd door Studio Brussel toegelaten omwille van het rebelse imago dat de radiozender geniet en omdat het radioprogramma geprogrammeerd stond in het avondblok. Hierin worden voornamelijk gespecialiseerde radioprogramma‟s uitgezonden die zich richten op een beperkt doelpubliek en eveneens een grotere experimentele ruimte genieten dan de radioprogramma‟s die overdag worden uitgezonden (Shah, 17.04.2009). Hype Channel kende geen strikte richtlijnen omtrent de legaliteit van hun muziekselectie. Om mogelijke gerechtelijke vervolgingen te verhinderen zorgde de redactie er wel voor dat het illegaal downloaden van muziek nooit gepromoot werd naar de luisteraars van Hype Channel toe. Zo werd de vindplaats van uitgezonden webmuziek bewust vaag gehouden en werden termen als gelekte of illegale muziek zo min mogelijk uitgesproken tijdens de uitzendingen (Kerremans, 23.04.2009; Shah, 17.04.2009). In de MP3 blogosfeer verschijnen af en toe gelekte muziekalbums voor de officiële uitgave. Uit zulke gelekte muziekalbums werd tijdens Hype Channel één single een enkele maal uitgezonden en aan- of afgekondigd als een nieuwe single van een toekomstig muziekalbum. Pas wanneer de muziekalbums officieel gereleased werden, konden de singles in vaste rotatie van Hype Channel komen (Kerremans, 23.04.2009; Shah, 17.04.2009). Volgens Lemmens veroorzaakte Hype Channel geen permanente schade door een beperkt aantal muzieknummers, die de strikte regels van de auteurswetgeving overtraden, eenmalig te signaleren. De signalisatie van nummers tijdens Hype Channel genereerde namelijk aandacht voor de betrokken artiesten, die op lange termijn meer profijt zal opleveren dan de auteursrechten bijdrage die begunstigde artiesten voor die eenmalige uitzending zijn misgelopen (Lemmens, 03.04.2009). Alle radioprogramma‟s van de VRT dienen de uitgezonden muzieknummers te noteren in playlists en dit geldt bijgevolg ook voor Hype Channel. Op basis van deze playlists controleert de auteursrechtenorganisatie Sabam of een uitgezonden muzieknummer tot het beschermde repertoire van de organisatie behoort. Sabam keert vervolgens, op basis van het aantal uitzendingen, een uitkering uit aan de artiesten in kwestie. Als de artiesten echter niet behoren tot het repertoire van Sabam, dan ontvangen deze artiesten geen uitkeringen voor uitgezonden muzieknummers op de radiozenders van de VRT. Het is bijgevolg noodzakelijk dat de playlists van de verschillende programma‟s zo nauwkeurig mogelijk opgesteld worden. Voor webmuziek is dit echter niet eenvoudig aangezien er vaak accurate informatie ontbreekt. De algemene richtlijn voor zulke gevallen is dat de playlist referenties zodanig worden ingevuld opdat de vermoedelijke rechthebbende artiesten en/of platenlabels bevoordeeld worden. Als de band Blur 56 bijvoorbeeld het 56
http://blur.co.uk
52
muzieknummer „Viva La Vida‟ van de groep Coldplay57 covert, dan zal na de uitzending van deze cover een playlist referentie opgesteld worden waarbij beide vermoedelijke rechthebbenden beloond worden. Blur zal in dit geval ingevuld worden als uitvoerder, Viva La Vida als nummer en White Label bij platenmaatschappij. White label is de gehanteerde term bij Studio Brussel waarbij wordt aangeduid dat het muzieknummer niet uitgegeven is bij een specifiek platenlabel (Kerremans, 23.04.2009; Lemmens, 03.04.2009). De auteursrechten organisatie Sabam heeft geen klachten tegen Hype Channel ingediend. Dit is enigszins verwonderlijk aangezien Hype Channel af en toe illegale muzikale content uitzond en de muziekselectie van dit radioprogramma ongetwijfeld nauwlettend in de gaten werd gehouden door Sabam. Het uitblijven van klachten kan volgens Kerremans verklaard worden door de jaarlijkse vergoeding die Sabam ontvangt van de VRT. Die jaarlijkse vergoeding zorgt ervoor dat Sabam geen noemenswaardige inkomensverliezen lijdt wanneer Studio Brussel enkele nummers uitzendt die niet geregistreerd staan bij Sabam (Lemmens, 03.04.2009; Kerremans, 23.04.2009). Het lijkt erop dat tijdens Hype Channel een subjectieve evenwichtsoefening gehanteerd werd op gebied van legaliteit. Het gebrek aan strikte richtlijnen omtrent legaliteitskwesties en de moeilijkheden die webmuziek met zich mee brengen veroorzaken deze evenwichtsoefening. De muziekselectie van Hype Channel verkeerde soms in de grijze zone van de legaliteit.
4.1.1.8 Stopzetting van het radioprogramma Hype Channel Hype Channel kan beschouwd worden als een oefening waarin Studio Brussel voor de eerste keer probeerde om een radioprogramma te maken met het internet als belangrijkste informatiebron. Uit de nabeschouwing van Hype Channel bleek dat het programma positieve kritieken ontving van Studio Brussel medewerkers en luisteraars. Hoewel Hype Channel perfect verder had kunnen blijven bestaan, werd er beslist om het programma stop te zetten. De hoofdreden voor de stopzetting van Hype Channel is het groeiende belang van internetinformatie en het feit dat deze content niet weggestoken mag worden in één avondprogramma dat wekelijks wordt uitgezonden. Op het internet staat bovendien zodanig veel en diverse content dat meerdere radioprogramma‟s er gebruik van kunnen maken. Vandaag verwerken dan ook steeds meer radioprogramma‟s van Studio Brussel online content in hun uitzendingen (Kerremans, 23.04.2009; Lemmens, 03.04.2009; Shah, 17.04.2009). Webmuziek behoort niet langer exclusief tot de playlists van één enkel radioprogramma op Studio Brussel, maar wel tot de verschillende afspeellijsten van relevante radioprogramma‟s waartoe de gevonden webmuziek behoort. Het is bijgevolg perfect mogelijk dat bepaalde nummers van webmuziek in de dagplaylists van Studio Brussel verschijnen, terwijl andere nummers zich eerder lenen tot de 57
http://www.coldplay.com
53
genrespecifieke en/of avondprogramma‟s. Bovendien zendt Studio Brussel vandaag in het totaal meer webmuziek uit dan in de periode van Hype Channel. Dat is een logisch gevolg aangezien het aanbod van de MP3 blogosfeer blijft groeien en steeds meer Studio Brussel programma‟s hiervan gebruik maken. Radioprogramma‟s zoals Volt, Antenna en Mish Mash ontdekken bijvoorbeeld regelmatig interessante content in de MP3 blogosfeer en integreren dit in hun playlists (Kerremans, 23.04.2009). Zowel Lemmens als Shah hanteren voor hun huidige redactionele activiteiten grotendeels dezelfde werkwijze als ze voor Hype Channel gebruikten. De intensiteit van het gebruik van online bronnen ligt vandaag echter lager dan in de periode van Hype Channel, omdat de huidige redactionele taken minder strikte eisen stellen rond de online afkomst van de vergaarde content. De updates van MP3 blogs worden met andere woorden nog steeds gecontroleerd en dat levert nog steeds interessante ontdekkingen op die gebruikt kunnen worden in de programma‟s waaraan ze momenteel meewerken (Lemmens, 03.04.2009; Shah, 17.04.2009).
4.1.2 Volt Het radioprogramma Volt58 steekt de gebeurtenissen van de dag in een radioformat, signaleert vaak nieuwe muziekreleases en bekijkt wat er die dag leeft in de (online) muziekscene. Het doelpubliek van Volt bestaat uit muziekliefhebbers die willen weten wat er die dag is gebeurd op muzikaal gebied. Een beperkt deel van de Volt luisteraars stuurt spontaan muzikale suggesties door naar de redactie van Volt, gaande van gevonden webmuziek tot zelfgemaakte muzieknummers. Van maandag tot donderdag, tussen 20u en 22u ‟s avonds, wordt Volt uitgezonden en gepresenteerd door Bram Willems op Studio Brussel (Cortens, 08.05.2009; Shah, 17.04.2009).
4.1.2.1 Muziekselectie van Volt Volt kan beschouwd worden als de opvolger van Hype Channel, maar de muziekselectie van beide programma‟s is verschillend. Zo behandelt Volt niet alleen webmuziek, maar vormt de muziekselectie ook een geleidelijke overgang van de dagplaylist van Studio Brussel naar meer gespecialiseerde content van genrespecifieke programma‟s. Dit heeft tot gevolg dat de muziekselectie van Volt deels gekozen wordt op basis van een geautomatiseerd playlist systeem 59 (dat 58
http://www.stubru.be/programmas/volt “De selector is een softwareprogramma, uitgevonden in Amerika in 1979 en ondertussen de standaard geworden voor het maken van radioprogramma‟s. Het is een soort database van playlist en back catalogue die voor elk programma relevante nummers gaat zoeken. Het resultaat is een programmavoorstel. De selector kan dit doen aan de hand van begrippen die de muzieksamenstellers koppelden aan zowel de programma‟s als de nummers.” (Taelman, K., 2007, p. 31). 59
54
voornamelijk overdag wordt gebruikt) en gedeeltelijk naar vrije keuze wordt aangevuld met webmuziek, remixen, covers en muzieknummers uit het dagalbum van Volt. Volgens Cortens worden er per uitzending maximaal vijf muzieknummers in de muziekselectie opgenomen die rechtstreeks van het internet komen. Deze muzieknummers worden toegevoegd aan de muziekcategorie internetmuziek binnen het playlist genererende systeem van Studio Brussel (Cortens, 08.05.2009; Shah, 17.04.2009). Webmuziek wordt sinds het ontstaan van Volt geïntegreerd in het playlist genererende systeem van Studio Brussel. Dit systeem schikt muzieknummers in een aantal muziekcategorieën, waaronder de categorie internetmuziek. Vervolgens gebruiken de muzieksamenstellers de verschillende relevante muziekcategorieën om op basis daarvan een playlist samen te stellen voor de verschillende programma‟s. De recentste toevoegingen aan de categorie internetmuziek worden bijgehouden door de verschillende muzieksamenstellers. Wanneer een muzieksamensteller een relevant nummer ziet verschijnen in de internetmuziek categorie, dan wordt dit nummer opgenomen in de muziekselectie van een radioprogramma. Deze werkwijze draagt bij tot de verspreiding van webmuziek in de muziekselecties van de verschillende radioprogramma‟s van Studio Brussel. Bepaalde webmuziek nummers zullen voor het eerst te horen zijn in het programma Volt, maar kunnen daarna opgenomen worden in andere relevante radioprogramma‟s. Als de rockgroep Placebo 60 bijvoorbeeld een nieuwe single verspreidt op het internet, dan kan het nummer, na de signalisatie ervan in Volt, bijvoorbeeld opgenomen worden in het rockprogramma Rock Bottom61. Een remix van de Belgische electro artiesten Aeroplane62, die op verschillende MP3 blogs gevonden kan worden, kan niet alleen tijdens Volt uitgezonden worden, maar bijvoorbeeld ook in Brussel Vlaams 63, De Maxx64 of Switch65. Een single van Lily Allen, die al een tijdje meedraait in de rotatie van Studio Brussel, kan overdag een keer vervangen worden door een cover ervan die gevonden werd op het internet. De opname van webmuziek kan het aanbod van Studio Brussel wat pittiger maken (Shah, 17.04.2009).
4.1.2.2 Informatiebronnen voor muzikale content van Volt Het radioprogramma Volt kent verschillende muzieksamenstellers die elkaar afwisselen. In de onderstaande tekst worden de informatiebronnen en
60
http://www.placeboworld.co.uk http://www.stubru.be/programmas/rockbottom 62 http://www.myspace.com/aeroplanemusiclove 63 http://www.stubru.be/programmas/brusselvlaams 64 http://www.stubru.be/programmas/demaxx 65 http://www.stubru.be/programmas/switch 61
55
selectiemethoden beschreven die Cortens hanteert bij het samenstellen van het radioprogramma Volt. Muzieksamenstellers ontvangen informatie en muziek vanuit verschillende kanalen: actoren uit de muziekindustrie, muziekartiesten, collega‟s, vrienden, enzovoort. Daarnaast kunnen muzieksamenstellers ook actief op zoek gaan naar muziek en informatie (Taelman, K., 2007, pp. 17-22). Zo houdt Cortens bijvoorbeeld verschillende online en offline muzikale informatiebronnen in de gaten. Het aanbod van fysieke en digitale muziekwinkels is een belangrijke informatiebron, maar ook gespecialiseerde printmedia en e-zines worden door Cortens bijgehouden (Cortens, 08.05.2009). Digitale informatiebronnen worden steeds belangrijker voor de activiteiten van Cortens als muzieksamensteller. Een van deze bronnen kan men categoriseren als MP3 blogs. Deze worden dagelijks gescand en de blogposts die zijn aandacht opeisen worden diepgaander gecontroleerd. Cortens aandacht wordt voornamelijk aangetrokken door artiestennamen die in enige mate bekend in de oren klinken. In principe zullen blogposts over beginnende en onbekende muziekartiesten dan ook minder gecontroleerd worden. Cortens merkt anderzijds wel op dat wanneer onbekende muziekartiesten op verschillende MP3 blogs behandeld worden, er een zekere nieuwsgierigheid bij hem ontstaat die leidt tot het inwinnen van extra informatie over deze artiesten (Cortens, 08.05.2009). Via MP3 blogs kunnen muzieknummers teruggevonden worden die niet aangeboden worden door andere informatiekanalen. Sommige van deze muzieknummers zijn zodanig interessant dat ze opgenomen worden in de muziekselectie van Volt, zodat de nummers ook gesignaleerd kunnen worden naar de luisteraars toe (Cortens, 08.05.2009). Volgens Cortens is het moeilijk om een strikt te bepalen welke informatie en muziek enkel door het lezen van MP3 blogs is vergaard. Cortens gebruikt immers vele verschillende informatiebronnen, zowel offline als online, en de content die deze bronnen aanbieden overlappen vaak gedeeltelijk (Cortens, 08.05.2009). Cortens ontvangt vaak promotionele exemplaren van muziekalbums via platenmaatschappijen ter voorbereiding van interviews met de muziekartiesten die het album gemaakt hebben. Deze albums zijn op dat moment vaak nog niet gereleased en in principe mogen er dan ook geen nummers uit dat promotionele album opgenomen worden tijdens een radiouitzending. Wanneer er nummers uit dat album echter al rondzwerven op het internet, dan draait Cortens deze wel na een aankondiging ervan verstuurd te hebben naar de betrokken platenfirma (Cortens, 08.05.2009). Tijdens een uitzending van Volt werd een muzieknummer van Goldfrapp 66 gesignaleerd die al enkele maanden in de MP3 blogosfeer circuleerde. Na de eenmalige uitzending van dat nummer tijdens Volt kreeg de redactie van Volt een email van de betrokken platenmaatschappij, waarin de redactie werd gevraagd de single van Goldfrapp niet meer uit te zenden voor de officiële release (Cortens, 08.05.2009). 66
http://www.goldfrapp.com
56
Om zulke situaties in de toekomst te voorkomen vraagt Studio Brussel in principe steeds de toestemming van de betrokken platenfirma om een muzieknummer te mogen uitzenden en/of wordt de platenmaatschappij op de hoogte gesteld wanneer een muzieknummer gesignaleerd wordt. In de praktijk blijkt dat deze richtlijn voornamelijk toegepast wordt voor de muzieknummers van gevestigde muziekartiesten, zoals Coldplay en U2, die meestal bij invloedrijke platenfirma‟s getekend staan. Voor de muziek van onbekendere, beginnende muziekartiesten vraagt Studio Brussel veel minder een dergelijke toestemming. Samenvattend wordt er per muziekartiest afgewogen wordt of Studio Brussel al dan niet de toestemming moet vragen om een muzieknummer te mogen signaleren/uitzenden (Cortens, 08.05.2009).
4.1.2.3 Volt en legaliteit De muziekselectie van Volt dient te voldoen aan enkele basisvoorwaarden om de legaliteit ervan te verzekeren. Allereerst moet de muziek, die uitgezonden wordt tijdens Volt, beschikbaar zijn voor de luisteraars om aan te kopen in fysieke platenwinkels en/of het repertoire van de digitale platenwinkel iTunes. Ten tweede moet Volt de toestemming hebben gekregen van de betrokken uitgevers om bepaalde muzieknummers uit te zenden. En ten derde moet de uitgezonden/gesignaleerde muziek op een legitieme wijze verkregen zijn (Cortens, 08.05.2009). Het signaleren van nieuwe muziekreleases en het uitzenden van webmuziek bemoeilijkt de legaliteitshandhaving van de muziekselectie van Volt. Enkele malen heeft Volt niet voldaan aan de bovenbeschreven legaliteitsvoorwaarden. Zo zijn enkele muzieknummers bijvoorbeeld illegaal verkregen via MP3 blogs en/of waren ze nog niet beschikbaar in de muziekhandel. Cortens benadrukt dat zulke muzieknummers slechts gesignaleerd worden tijdens Volt. Enkel wanneer de nummers voldoen aan de legaliteitsvoorwaarden kunnen ze opgenomen worden in vaste rotatie en stijgt het aantal potentiële uitzendingen. De vindplaats van webmuziek wordt bovendien bewust vaag gehouden om het illegale download gedrag niet aan te moedigen. Voorbeelden van uitgezonden muzieknummers, die de basisprincipes van legaliteit overschrijden, zijn singles die afkomstig zijn van online gelekte muziekalbums, zoals die van Greenday67 of dEUS68 (Cortens, 08.05.2009). In de MP3 blogosfeer is een grote hoeveelheid aan downloadbare muziek terug te vinden. Het merendeel van deze content in niet geschikt om opgenomen te worden in playlists van radio-uitzendingen omwille van de ondermaatse geluidskwaliteit ervan en/of de illegaliteit van de muzieknummers (Cortens, 08.05.2009).
67 68
http://www.greenday.com http://deus.be
57
4.1.3 Antenna Antenna69 is het muziekmagazine van Studio Brussel en wordt op woensdagavond uitgezonden tussen 22u en 24u. In dit programma ligt de focus op alternatieve muziek die overdag niet kan worden uitgezonden. Antenna onderscheidt zich van andere Studio Brussel programma‟s door dieper in te gaan op muziek aan de hand van interviews en speciale uitzendingen rond muzikale fenomenen, zoals een muziekgenre en/of muziekartiesten. Antenna zendt geregeld ook live-sessies uit van muziekartiesten die tijdens de week van de uitzending concerteren en/of hun muziekalbum promoten in België. De playlists van dit programma worden autonoom samengesteld door Cortens en Antenna wordt gepresenteerd door Ilse Liebens (Cortens, 08.05.2009). Het doelpubliek van Antenna zijn de avontuurlijke muziekliefhebbers die open staan voor meerdere muziekgenres en op de hoogte wil blijven van de goede muziek die vandaag binnen en buiten het Belgische clubcircuit bestaat (Cortens, 08.05.2009).
4.1.3.1 Muziekselectie van Antenna Antenna behoort tot de genrespecifieke programma‟s van Studio Brussel, wiens muziekselectie volledig losstaat van het playlist genererende systeem van Studio Brussel. Cortens stelt manueel een muziekselectie samen, bestaande uit verschillende muziekgenres, waardoor het programma bijna iedere week anders klinkt. De muziekselectie van Antenna is alternatiever dan de mainstream content die overdag op Studio Brussel wordt uitgezonden en bestaat voornamelijk uit nieuwe muziekreleases die al uitgekomen zijn of in de nabije toekomt gelanceerd zullen worden (Cortens, 08.05.2009). Normaliter ontvangen radioredacties het merendeel van hun muziek vanuit de muziekindustrie, maar voor Antenna ligt dit moeilijker aangezien de beoogde nummers vaak niet behoren tot de promotionele prioriteiten van platenfirma‟s. Bijgevolg zoekt Cortens alternatieve informatiebronnen op bij het samenstellen van de muziekselecties van Antenna (Cortens, 08.05.2009).
4.1.3.2 Informatiebronnen voor muzikale content van Antenna Bij het samenstellen van Antenna hanteert Cortens dezelfde informatiekanalen als voor Volt. De specifieke informatiebronnen en muziekselecties voor Antenna zijn echter alternatiever dan diegene die in aanmerking komen voor Volt. Dat houdt bijvoorbeeld in dat voor Antenna andere MP3 blogs geconsulteerd zullen worden dan voor Volt (Cortens, 08.05.2009). 69
http://www.stubru.be/programmas/antenna
58
MP3 blogs kunnen een groter aandeel van muziek en informatie aanleveren voor Antenna dan voor Volt. Er treden echter wekelijkse verschillen op in de mate waarin MP3 blogs content aanbrengen voor Antenna. Als Cortens tijdens een week meer goede muziek gevonden heeft via MP3 blogs in vergelijking met de muziek afkomstig van platenlabels, dan zal het aandeel van webmuziek tijdens de eerst volgende Antenna uitzending groter zijn als anders. De omgekeerde redenering geldt ook. De content van een Antenna uitzending wordt maximaal voor 60 procent uit MP3 blogs gehaald (Cortens, 08.05.2009). In Antenna worden onbekendere artiesten gepromoot waarover in de MP3 blogosfeer een buzz bestaat, bijvoorbeeld de band Passion Pit70. Van Passion Pit bestond nog geen officiële single en dat maakte dat deze band nog niet opgenomen kon worden in de content van Volt, maar er hooguit in gesignaleerd kon worden. Op hetzelfde moment kon Passion Pit echter steviger belicht worden tijdens het Antenna.
4.1.3.3 Antenna en legaliteit De legaliteitsprincipes die hiervoor werden beschreven voor het radioprogramma Volt gelden eveneens voor het programma Antenna. Opvallend is dat in de playlist van Antenna meer webmuziek opgenomen kan worden dan in vergelijking met de playlist van Volt. De intrinsieke waarde van de gevonden webmuziek, namelijk de exclusiviteit en de kwaliteit, primeert tijdens Antenna boven de mogelijke legaliteitsschendingen. Gevonden webmuziek wordt nog steeds getoetst op de legaliteitsvoorwaarden van VRT en Studio Brussel, maar Antenna geniet een grotere speelruimte dan Volt. Die speelruimte ontstaat voornamelijk door de genrespecifieke avondprogrammatie van Antenna, waarin nieuwe en alternatieve muziek naar voren wordt geschoven (Cortens, 08.05.2009).
4.1.4 Mish Mash Mish Mash71 is een genrespecifiek programma dat zich richt op coole rock en dance muziek. Het programma wordt op vrijdagavond, tussen 19u en 21u, gepresenteerd door Gunter Desamblanx en de muziekselectie wordt samengesteld door Gerrit Kerremans (Kerremans, 23.04.2009).
70 71
http://www.passionpitmusic.com http://www.stubru.be/programmas/mishmash
59
4.1.4.1 Muziekselectie van Mish Mash Bij het nader bekijken van de muziekselecties van Mish Mash valt het op dat een groot aandeel van de uitgezonden muziek bestaat uit obscure bootlegs, mashups en remixen. De uitgezonden muziekselecties lijken op het eerste zicht een verzameling te zijn van nummers afkomstig uit de MP3 blogosfeer. Meer specifiek uit de hippe MP3 blogs, die zich specialiseren in elektronische muziek. Uit het interview met Gerrit Kerremans blijkt dat de voorgaande veronderstelling correct is. De playlists van Mish Mash worden voornamelijk samengesteld op basis van informatie die Kerremans teruggevonden heeft op MP3 blogs. Ongeveer 90 procent van de Mish Mash playlists werd ontdekt op MP3 blogs (Kerremans, 23.04.2009).
4.1.4.2 Informatiebronnen voor muzikale content van Mish Mash Door de opkomst van MP3 blogs en digitale muziekwinkels zijn de informatiebronnen van Kerremans recent sterk veranderd. Daar hij vroeger nieuwe muziekreleases voornamelijk ontdekte in gespecialiseerde fysieke platenwinkels, gebruikt hij hiervoor nu het internet met zijn specifieke MP3 blogs en muziekwinkels. Deze bieden namelijk alle voordelen van een fysieke winkel, gecombineerd met een zekere kostenreductie. [1] Anders verwoord, bieden de MP3 blogs, net zoals de gespecialiseerde fysieke muziekwinkels, een specifieke voorselectie van het totale muziekaanbod, met dit verschil dat al deze muziek nu op één plaats gecentraliseerd is: het internet. Op deze wijze hoeft Kerremans zich niet meer te verplaatsen doorheen België om nieuwe revelaties te ontdekken, wat een besparing van tijd en geld met zich meebrengt. [2] Daarnaast bezorgt de effectieve aankoop van de gevonden muziekreleases, via digitale platenwinkels, voor een financiële besparing. Meer specifiek, zijn de kosten van digitaal aangekochte muzieknummers lager in vergelijking met hun fysieke varianten, zonder te moeten inleveren op kwaliteit. [3] Bovendien is het, dankzij de vele zoekrobots, eenvoudiger om de gevonden muzieknummers online aan te schaffen, dan deze muzieknummers op te sporen in de rekken van de vele fysieke platenwinkels (Kerremans, 23.04.2009). Daarnaast ontvangt Mish Mash geregeld content en muzikale aanbevelingen vanuit zijn internet community. Verschillende muziekartiesten, zoals Sound of Stereo72, sturen zelfgemaakte muzieknummers, remixen of mashups door naar de redactie van Mish Mash. Deze zelfvervaardigde content is vaak niet beschikbaar in (online) platenwinkels en vormt een waardevolle aanvulling voor de playlists Mish Mash. Ook luisteraars van het programma sturen regelmatig muzikale aanbevelingen door. Deze zijn vaak niet alleen interessant, maar doen Kerremans ook besluiten dat MP3 blogs geen onbekend fenomeen zijn voor het luisterpubliek van Mish Mash.
72
http://www.myspace.com/soundofstereomusic
60
4.1.4.3 Mish Mash en legaliteit Volgens Kerremans bestaat een groot deel van de MP3 blogosfeer uit muzieknummers die niet geregistreerd staan bij beheermaatschappijen van auteursrechten. Anderzijds gaat Kerremans ervan uit dat er heel weinig legale muziek terug te vinden valt op MP3 blogs (Kerremans, 23.04.2009). Aangezien Mish Mash voornamelijk bestaat uit webmuziek die ontdekt werd op MP3 blogs, bevindt de legaliteit van de muziekselectie van Mish Mash zich geregeld in een grijze zone. Zoals eerder werd gezegd sturen luisteraars vaak eigen muziekcreaties op naar de Mish Mash redactie. Deze zelfvervaardigde muzieknummers zijn meestal niet te koop in (online) platenwinkels en zijn vaak illegaal vervaardigd. Bij gebruik van zulke nummers zorgt Gerrit Kerremans ervoor dat de originele artiesten genoteerd worden in de playlists van Mish Mash. Op deze wijze ontvangen de rechthebbenden een vergoeding van de beheermaatschappijen van auteursrechten, zoals Sabam, en hebben de muzikale creaties van actieve muziekliefhebbers enige airplay op Studio Brussel gekregen (Kerremans, 23.04.2009).
4.2 Geïnterviewde muzieksamenstellers en de MP3 blogosfeer Hiervoor werd het gebruik van MP3 blogs als informatiebronnen toegelicht voor vier specifieke radioprogramma‟s (Hype Channel, Volt, Antenna en Mish Mash). In de komende paragrafen wordt het gebruik van de MP3 blogosfeer als informatiebron algemener toegelicht en niet meer specifiek gekoppeld aan een specifiek radioprogramma.
4.2.1 Informatiekanalen van muzieksamenstellers Een muzieksamensteller van Studio Brussel stelt, zoals de functietitel het reeds zegt, de muzikale playlists van één of meerdere radioprogramma‟s samen en voert daarnaast nog andere redactionele taken uit. De muziek en bijhorende informatie die zij gebruiken bij de vorming van deze playlists is afkomstig uit vier informatiekanalen: platenmaatschappijen, muziekartiesten, informele en ondernemingskanalen (Taelman, K., 2007, pp. 20-25). Platenmaatschappijen, muziekartiesten en informele kanalen verschaffen de grootste hoeveelheid aan muziek, met platenmaatschappijen als de grootste toeleveranciers. Anderzijds zoeken muzieksamenstellers ook zelf actief naar nieuwe muziek via verschillende ondernemingskanalen, maar deze proportie is slechts beperkt in verhouding tot het geheel van de aangeleverde content. Het gebruik van ondernemingskanalen kan beschouwd worden als een natuurlijk gevolg van de professionele nieuwsgierigheid die muzieksamenstellers kenmerkt. Voorbeelden van ondernemingskanalen zijn (online) muziekmagazines, (online) platenwinkels, (buitenlandse) radiozenders, 61
MySpace websites en MP3 blogs (Cortens, 08.05.2009; Lammens, 15.04.2009; Shah, 17.04.2009). Studio Brussel heeft een signalisatiefunctie voor nieuwe muziekreleases, maar deze bereikt hen niet altijd het snelst via de traditionele muziek-aanbieders. Meer specifiek gebeurt het soms dat muzieksamenstellers bij actieve zoektochten doorheen ondernemingskanalen sneller op nieuwe muzieknummers stoten, dan wanneer deze aan Studio Brussel worden aangeboden vanuit de muziekindustrie. Onafhankelijk van de snelheid moet gesteld worden dat interessante muzieknummers de redacties van Studio Brussel altijd zullen bereiken en dit via verschillende wegen en tijdstippen (Cortens, 08.05.2009; Lammens, 15.04.2009; Lemmens, 03.04.2009; Shah, 17.04.2009). Sommige ondernemingskanalen, die geconsulteerd worden door de muzieksamenstellers van Studio Brussel, maken waarschijnlijk zelf gebruik van MP3 blogs als informatiebron. Het muziekmagazine NME en het Britse BBC Radio 1 programma Mash Up van Annie Mac 73 worden hierbij als voorbeelden aangehaald. Deze zullen voor het grootste deel muziek en informatie aangeleverd krijgen, maar zullen dit repertoire eveneens aanvullen met nummers uit ondernemingskanalen zoals MP3 blogs (Cortens, 08.05.2009; Lammens, 15.04.2009; Shah, 17.04.2009).
4.2.2 MP3 blogs als informatiebronnen voor muzieksamenstellers De hele Studio Brussel redactie gebruikt in hun zoektocht naar nieuwe muziek allerlei online informatiebronnen, maar qua hoeveelheid en keuze van informatiebronnen zijn er grote individuele verschillen te vinden. Een voorbeeld hiervan is het gebruik van MP3 blogs (Lemmens, 03.04.2009). Binnen de groep van muzieksamenstellers is het gebruiksaandeel van MP3 blogs de afgelopen jaren gestegen, maar ook binnen deze groep zijn er individuele verschillen terug te vinden. Ten eerste gebruiken voornamelijk de jongere generaties van muzieksamenstellers MP3 blogs (Cortens, 08.05.2009; Kerremans, 23.04.2009; Lemmens, 03.04.2009; Shah, 17.04.2009). Volgens Shah is dit gebruiksverschil niet verwonderlijk aangezien de meeste bloglezers jong zijn (Shah, 17.04.2009). En ten tweede speelt het radioprogramma, waarvoor de muzieksamensteller werkt, een belangrijke rol. Programma‟s die overdag worden uitgezonden zenden meestal mainstream muzieknummers uit. Deze mainstream nummers worden grotendeels aangeleverd vanuit de muziekindustrie en/of kunnen gemakkelijk via een tal van (online) informatiebronnen teruggevonden worden. Muzieksamenstellers van deze programma‟s zullen minder gebruik maken van MP3 blogs als informatiebron omdat zij enerzijds geen nood ervaren aan de specifieke informatie en muziek die op deze weblogs terug te vinden is. Anderzijds kan ook gesteld worden dat zij reeds alle benodigde content ontvangen hebben vanuit de traditionele bronnen, zoals de platenmaatschappijen (Lammens, 15.04.2009; Lemmens, 03.04.2009). De 73
http://www.bbc.co.uk/radio1/mashup
62
muzieksamenstellers voor de genrespecifieke avondprogramma‟s daarentegen ontvangen minder muziek en informatie van de traditionele informatiebronnen, waardoor zij in hun zoektocht naar gespecialiseerde, alternatieve muziekselecties meer gebruik zullen maken van de specifieke ondernemingskanalen, zoals MP3 blogs (Lammens, 15.04.2009). Het genrespecifieke programma Antenna maakt bijvoorbeeld intensief gebruik van ondernemingskanalen, omdat het toegezonden muzikale aanbod soms te beperkt is om de playlist van het programma te vullen. De muzieksamensteller van Antenna is dan ook occasioneel verplicht om extra muziek op te zoeken langs andere ondernemingskanalen, zoals MP3 blogs (Cortens, 08.05.2009). Ook het gebruik van MP3 blog aggregatoren (zie 1.4.8 hierboven) verschilt, net zoals voor MP3 blogs, tussen de verschillende muzieksamenstellers. Lammens en Lemmens controleren regelmatig welke muzieknummers opgenomen worden in de populariteitslijst van The Hype Machine om zo snel een overzicht te krijgen van de muzieknummers die een zekere buzz creëren op de betrokken MP3 blogs. Tevens kan er op deze wijze eenvoudig verdere informatie over de gevonden nummers ingewonnen worden door de MP3 blogs te bezoeken die deze nummers bespreken. De zoekfunctie van The Hype Machine, die de content van vele verschillende MP3 weblogs uit de lijst van de blogaggregator doorzoekbaar maakt, wordt echter door beide redactieleden niet als prioritair beschouwd (Lammens, 15.04.2009; Lemmens, 03.04.2009). De grote verscheidenheid en hoeveelheid aan online informatiebronnen, samen met de individuele gebruiksverschillen van MP3 blogs, maakt het bijna onmogelijk is om het informatieaandeel te schatten die MP3 blogs leveren aan de gehele Studio Brussel redactie (Lemmens, 03.04.2009). Toch kan gesteld worden dat het belang van MP3 blogs in de nabije toekomst zal blijven stijgen en dat omwille van drie redenen. Ten eerste stijgt de geloofwaardigheid van MP3 bloggers als gespecialiseerde informatiebronnen voor muziek. De expertise van sommige MP3 bloggers kan vergeleken worden met die van uitbaters van gespecialiseerde platenwinkels of auteurs van muziekmagazines. Ten tweede kunnen de muzikale voorselecties, die aangeboden worden op MP3 blogs, eenvoudig, snel en bijna kosteloos beluisterd worden door blogbezoekers. Muziekliefhebbers hoeven bijgevolg niet meer naar een platenwinkel te rijden of een muziekmagazine aan te schaffen om interessante, nieuwe muziekreleases te ontdekken. En ten derde worden MP3 blogs steeds meer door de muziekindustrie gebruikt als een onderdeel van promotiecampagnes. Zo kan de naambekendheid en populariteit van muziekartiesten sterk stijgen via geslaagde hype campagnes. Hieruit kan besloten worden dat het gebruik van MP3 blogs in de toekomst enkel zal stijgen (Kerremans, 23.04.2009; Shah, 17.04.2009).
63
4.2.2.1 Wanneer wordt webmuziek geselecteerd en opgenomen in een playlist rotatie? Een muzieksamensteller neemt pas webmuziek op in een playlist van een radioprogramma wanneer hij overtuigd is van de kwaliteit van een muzieknummer en diens mogelijke populariteit bij het doelpubliek van de radiozender en het specifieke radioprogramma. De kwaliteit van webmuziek wordt bepaald door de persoonlijke kwaliteitsmaatstaven die muzieksamenstellers hanteren. Het potentiële succes van webmuziek wordt door muzieksamenstellers meestal intuïtief aangevoeld, maar kan ook geschat worden door te kijken naar de buzz die bepaalde nummers genereren binnen en buiten de MP3 blogosfeer (Cortens, 08.05.2009; Shah, 17.04.2009; Lemmens, 03.04.2009). De verantwoordelijke platenmaatschappijen van geselecteerde, kwaliteitsvolle en potentieel succesrijke webmuziek nummers worden door de muzieksamensteller opgespoord en gecontacteerd met de vraag of de gevonden webmuziek opgenomen mag worden in de playlists van Studio Brussel. Afhankelijk van de promotionele planning, die een betrokken platenmaatschappij hanteert voor de gevonden webmuziek, mag Studio Brussel het nummer meteen spelen of dient de radiozender daarmee te wachten tot op een gegeven moment. Studio Brussel en platenfirma‟s bepalen meestal in onderlinge samenspraak een tijdstip vanaf wanneer het nummer intensief mag gedraaid worden op de radiozender. Het doorslaggevende element voor de toelating tot uitzending is de commerciële beschikbaarheid van het nummer. Vanaf dat de luisteraars van Studio Brussel het nummer kunnen aankopen (offline en/of online), zal het nummer intensief gedraaid mogen worden op de radiozender (Lammens, 15.04.2009). Soms is het moeilijk om de relevante platenmaatschappijen van webmuziek op te sporen en/of te contacteren. Bovendien is webmuziek dat uitgegeven wordt op kleine, obscure, buitenlandse platenmaatschappijen vaak niet beschikbaar op de Belgische consumptiemarkt. In deze gevallen wordt nagegaan of de gevonden webmuziek beschikbaar is in de digitale muziekwinkel iTunes. Deze wordt door Studio Brussel als de standaard onder digitale muziekwinkels beschouwd. Als het muzieknummer daarop te vinden is, kan het opgenomen worden in een playlist zonder toestemming te vragen aan de betrokken platenmaatschappij (Lammens, 15.04.2009). Op Studio Brussel wordt webmuziek niet uitvoerig gepromoot, door deze op te nemen in een playlist rotatie, wanneer deze niet aangekocht kan worden door de luisteraars. Radioluisteraars willen immers de muziek aankopen die ze vaak op de radio horen. Wanneer de gewenste muzieknummers niet gevonden kunnen worden in officiële verkooppunten, dan zal dit waarschijnlijk leiden tot illegale praktijken en dat wil Studio Brussel net voorkomen (Shah, 17.04.2009). Het is moeilijk voor Studio Brussel om alle muzieknummers die binnen en buiten de MP3 blogosfeer een buzz creëren gelijktijdig op te nemen in een playlist rotatie, omwille van de promotionele ondersteuning van de betrokken platenfirma‟s die soms even op zich laat wachten. De gemiddelde luisteraars van Studio Brussel zullen deze vertraagde opname niet opmerken, maar de echte muziekliefhebbers die actief op 64
zoek gaan naar nieuwe muzieknummers wel. Voor deze muziekliefhebbers lijkt het er soms op dat Studio Brussel muzikale hypes te laat ontdekt. Het dient echter opgemerkt te worden dat Studio Brussel over het algemeen de muzikale hypes tijdig opmerkt en signaleert in de (genrespecifieke) avondprogramma‟s. 4.2.2.2 Wanneer wordt webmuziek gesignaleerd? Niet alle webmuziek wordt opgenomen in een playlist rotatie op Studio Brussel. Sommige nummers worden eerst gesignaleerd en nadien opgenomen in een playlist rotatie van Studio Brussel, of het aantal uitzendingen kan beperkt blijven tot enkele signalisaties. Via deze signalisatie worden de luisteraars bekend gemaakt met nieuwe muzieknummers, die vaak enige buzz creëren binnen en/of buiten de MP3 blogosfeer. Het signaleren van nieuwe muzieknummers past in het netprofiel van Studio Brussel als spraakmaker, een trendspotter, en een trendsetter met enig kritisch gehoor (Var, 26.03.2009; VRT, 2009b). Daarnaast wordt op deze wijze de muzikale behoefte van muziekliefhebbers bevredigd. Vooraleer webmuziek gesignaleerd wordt op Studio Brussel, worden de betrokken platenmaatschappijen gecontacteerd. Webmuziek van beginnende muziekartiesten, waarvan de distributierechten meestal toebehoren aan kleine platenmaatschappijen, kan meestal zonder enig probleem gesignaleerd worden op Studio Brussel. Grotere platenmaatschappijen, die vaak gevestigde muziekartiesten in hun repertoire hebben, stellen echter regelmatig uitzendingembargo‟s op. Bijvoorbeeld vroeg het platenlabel van Depeche Mode 74 aan Studio Brussel om het nieuwe album van de band, dat een maand voor de officiële albumrelease op het internet was gelekt, niet te signaleren voor de officiële albumrelease. De goede verstandhouding tussen een platenfirma en Studio Brussel primeert boven de nieuwigheid van de muziek en bijgevolg werd de single van Depeche Mode pas uitgezonden op Studio Brussel tijdens de officiële albumrelease (Shah, 17.04.2009). De geluidskwaliteit is een ander belangrijk criterium waarop webmuziek wordt beoordeeld door muzieksamenstellers (Taelman, K., 2007, p. 28). Maar de nieuwigheidwaarde van webmuziek overstijgt soms het mindere kwaliteitsniveau van het gevonden muzieknummer. Als een nieuwe single van Placebo bijvoorbeeld uitlekt op het internet, dan zal deze ongeacht de geluidskwaliteit gesignaleerd worden op Studio Brussel. Wanneer een kwalitatieve versie van deze single uitgebracht wordt via de officiële release, zal deze single in de rotatie van Studio Brussel opgenomen worden (Lammens, 15.04.2009; Shah, 17.04.2009).
74
http://www.depechemode.com
65
4.3 Beschrijving van het MP3 blog fenomeen door de geïnterviewden Buiten specifieke vragen over het gebruik van MP3 blogs als informatiebronnen voor Studio Brussel radioprogramma‟s werden ook meer algemene vragen over de MP3 blogosfeer in het interview opgenomen. Ook deze vragen zijn geïnspireerd op het literatuuronderzoek van deze masterproef en werden gesteld met als doel de informatie uit deze literatuurstudie te bevestigen, te verscherpen en/of te corrigeren.
4.3.1 Definiëring van MP3 blogs MP3 blogs zijn weblogs waarop blogbezoekers muziek, in diverse vormen, kunnen terugvinden. MP3 blogs zijn weblogs waarop blogbezoekers muziek, in diverse vormen, kunnen terugvinden. Via allerlei compressietechnologieën (zoals het MP3 formaat) worden zowel beluisterbare als downloadbare muzieknummers beschikbaar gesteld op dergelijke blogs. Ook videoclips, waarin muziek verwerkt zit, kunnen tot de content van MP3 blogs behoren. Omwille van de verscheidenheid van muzikale verschijningsvormen op deze weblogs, zouden de geïnterviewden zulke weblogs eerder omschrijven via de algemene term muziekblogs, in de plaats van MP3 blogs (Cortens, 08.05.2009; Kerremans, 23.04.2009; Lammens, 15.04.2009; Lemmens, 03.04.2009; Shah, 17.04.2009). Naast de muzikale inhoud van de blogs valt ook op dat deze vaak thematisch georganiseerd zijn rond een bepaald muziekgenre of een specifiek platenlabel dat gekenmerkt wordt door een eigen muziekgenre (Kerremans, 23.04.2009). De auteurs van deze blogs filteren als het ware het gehele muzikale aanbod en presenteren daarna een persoonlijke, muzikale selectie via hun blogcontent (Lemmens, 03.04.2009). MP3 blogs kunnen via zoekrobots, zoals Google, redelijk eenvoudig teruggevonden worden. Wanneer een titel van een muzieknummer als zoekopdracht wordt ingegeven in Google, kunnen er in grote lijnen drie categorieën van zoekresultaten onderscheiden worden: [1] de officiële webpagina‟s van de muziekartiesten, [2] digitale platenwinkels en [3] relevante blogposts van MP3 blogs. Op deze wijze kunnen interessante MP3 blogs ontdekt worden en kan er eveneens een sneeuwbaleffect optreden. De meeste MP3 blogs linken immers onderling naar elkaar, waardoor de geïnteresseerde blogbezoekers nieuwe, soortgelijke blogs kunnen opsporen (Cortens, 08.05.2009; Lemmens, 03.04.2009; Shah, 17.04.2009).
4.3.1.1 Kwalitatieve MP3 blogs De MP3 blogosfeer bevat een enorm groot aantal MP3 blogs, maar slechts een 20-tal MP3 blogs worden gemiddeld gebookmarked in de favorietenlijst van een internetbrowser. Deze selectie van MP3 blogs kan omschreven worden als de kwalitatieve top van de MP3 blogosfeer. Voorbeelden van zulke kwalitatieve MP3 66
blogs zijn Discobelle 75 en Stereogum76. Het opstellen van een selectie van kwalitatieve MP3 blogs, die blogposts aanmaken over muzieknummers die zo nauw mogelijk aansluiten bij het eigen interessegebied, is een proces van trial en error (Lammens, 15.04.2009; Pauly, 22.04.2009; Shah, 17.04.2009). Een MP3 blog moet technisch en inhoudelijk een hoogstaand kwalitatief niveau genieten vooraleer deze gebookmarked wordt in een favorietenlijst van een muzieksamensteller. Het technische gedeelte houdt in dat de gestreamde muzieknummers en videoclips vloeiend afspeelbaar zijn met een aanvaardbare geluidskwaliteit. Downloadbare muzieknummers zijn op hun beurt duidelijk te herkennen en het downloaden zelf gebeurt eenvoudig en snel (Kerremans, 23.04.2009). Het inhoudelijke gedeelte kan als kwalitatief omschreven worden wanneer op een MP3 blog dagelijks nieuwe content verschijnt. Deze dient minstens over een gemiddeld kwaliteitsniveau te beschikken. Een algemeen geldende maatstaf qua kwaliteitsniveau bestaat niet, maar wordt bepaald door de individuele vereisten van elke muziekliefhebber. Zo zijn de kwaliteitsvereisten van MP3 bloggers gebaseerd op hun muzikale intuïtie. Daarnaast is een MP3 blogger ook verantwoordelijk voor de juistheid van de bijgevoegde informatie en probeert hij meestal zoveel mogelijk exclusieve muzieknummers te publiceren (Cortens, 08.05.2009; Kerremans, 23.04.2009; Lemmens, 03.04.2009; Shah, 17.04.2009). De updates van geselecteerde, kwalitatieve MP3 blogs worden regelmatig bijgehouden en ook uitvoeriger gecontroleerd door Lemmens, dan die van gemiddelde MP3 blogs. Ook merkt hij op dat de voorgaande successen van een MP3 blog een positieve impact kunnen hebben op zijn luistergedrag. Meer specifiek hebben de muzikale aanbevelingen van kwalitatieve MP3 blogs een grotere kans om beluisterd te worden, indien de vorige aanbevelingen van die blogs bestonden uit onbekendere muzieknummers die later enig succes kenden (Lemmens, 03.04.2009). Dit zal echter geen invloed hebben op het persoonlijke kwaliteitsoordeel van de muzieksamensteller (Cortens, 08.05.2009; Lammens, 15.04.2009; Lemmens, 03.04.2009). De blogauteurs van kwalitatieve MP3 blogs onderhouden meestal goede relaties met muzikanten en platenlabels en kunnen via deze verstandhoudingen exclusieve content bemachtigen. Deze vergroot het aantal blogbezoekers en creëert daarnaast een trouw lezerspubliek. Een MP3 blog met een groot, trouw lezerspubliek is waardevol voor muzikanten en platenlabels die promotie willen voeren via MP3 blogs. Het onderhouden van goede relaties tussen de blogauteurs, de actoren uit de muziekindustrie en de bloglezers kenmerkt kwalitatieve MP3 blogs (Cortens, 08.05.2009). Voor beginnende MP3 bloggers is het om allerlei redenen niet eenvoudig om door te stoten naar de kwalitatieve top van de MP3 blogosfeer. Ten eerste ontlenen kwalitatieve MP3 blogs hun reputatie aan de exclusieve content die erop terug te vinden is. Die exclusieve content is ten tweede schaars. En ten derde wordt die 75 76
http://www.discobelle.net http://stereogum.com
67
exclusieve content vanuit de muziekindustrie enkel verdeeld naar de reeds bestaande kwalitatieve top van de MP3 blogosfeer. Het lijkt erop dat beginnende MP3 bloggers enkel kunnen doorgroeien naar de kwalitatieve top van de MP3 blogosfeer wanneer ze goede relaties aangaan en onderhouden met verschillende actoren uit MP3 blogosfeer en de muziekindustrie. Deze contactpersonen kunnen exclusieve content naar de beginnende blogauteurs doorsturen, zodat zij het kunnen publiceren op hun MP3 blogs. Die publicaties vergroten uiteindelijk de reputatie van de bloggers (Cortens, 08.05.2009).
4.3.2 Wie zijn MP3 bloggers? MP3 bloggers zijn muziekliefhebbers die hun voorliefde publiekelijk willen meedelen door een persoonlijke muziekselectie uit het gehele muzikale aanbod te publiceren op het internet. De verspreiding van muziek via MP3 blogs gebeurd vanuit een promotionele doelstelling, waarbij de auteurs hun lezers willen laten kennismaken met allerlei interessante muziekartiesten. Via deze kennismaking hopen de blogauteurs hun lezers te overtuigen om te investeren in de besproken muziekartiesten (Lemmens, 03.04.2009; Shah, 17.04.2009).
4.3.3 Wie zijn de lezers van MP3 blogs? De gebruikers van MP3 blogs zijn op de eerste plaats jonge en ervaren internetgebruikers met een sterke interesse voor muziek, die actief op zoek wensen te gaan naar nieuwe releases. MP3 blogs vormen hierbij een goedkoop alternatief voor de gespecialiseerde muziekwinkel (Cortens, 08.05.2009; Kerremans, 23.04.2009, Lammens, 15.04.2009; Lemmens, 03.04.2009). Volgens Lemmens, kunnen deze gebruikers opgedeeld worden in twee groepen. De eerste subgroep hanteert MP3 blogs als een tegenhanger van peer-to-peer netwerken, met als voornaamste doel het opsporen van gratis downloadbare en gekende muzieknummers. Deze groep vormt bijgevolg volgens Lemmens geen meerwaarde voor de muziekindustrie. De tweede subgroep is niet alleen op zoek naar gekende muziek, maar wil ook nieuwe nummers en artiesten leren kennen. Deze groep wordt in tegenstelling tot de vorige gekenmerkt door een grotere muzikale gedrevenheid. Lemmens verwacht dat deze tweede gebruikersgroep bestaat uit muziekliefhebbers die geld willen spenderen aan concerten en muziekaankopen. Bijgevolg besluit Lemmens dat deze subgroep wel een meerwaarde kan vormen voor de muziekindustrie (Lemmens, 03.04.2009). In tegenstelling tot Lemmens gaan Kerremans en Shah ervan uit dat de hedendaagse generaties van jongeren, die proportioneel de grootste gebruikersgroep vormen van MP3 blogs, een mentaliteit met zich meedragen die geen meerwaarde vormt voor de muziekindustrie. Jongeren denken vandaag steeds meer dat muziek gratis gedownload mag worden en bijgevolg wordt het voor de muziekindustrie dan 68
ook erg moeilijk om aan deze generaties muziek te verkopen (Kerremans, 23.04.2009; Shah, 17.04.2009).
4.3.4 Wat voor soort muziek verschijnt op MP3 blogs? In principe kan de MP3 blogosfeer, wegens de zelfstandigheid van zijn auteurs, alle mogelijke muzieknummers behandelen, gaande van verschillende genres, tijdsperioden tot zowel officiële, als onofficiële versies. Daarnaast kunnen op MP3 blogs zowel nummers van bekende, als onbekende muziekartiesten verschijnen (Cortens, 08.05.2009; Lammens, 15.04.2009; Shah, 17.04.2009). De muzikale content die echter het frequentst in de MP3 blogosfeer voorkomt zijn nieuwe muziekreleases, gemaakt door amateur muziekliefhebbers, die behoren tot het elektronische muziekgenre (Cortens, 08.05.2009; Kerremans, 23.04.2009; Lammens, 15.04.2009). Daarnaast valt op dat zeldzame muziekuitgaven, mash-ups en remixen ook zeer eenvoudig terug kunnen worden gevonden in de MP3 blogosfeer (Cortens, 08.05.2009).
4.3.5 MP3 blogosfeer en legaliteit De meeste MP3 bloggers verspreiden via hun websites auteursrechtelijk beschermde muziek, zonder voorafgaande toestemming van de betrokken artiesten. Hierdoor overtreden ze het auteursrecht, wat hun blogactiviteiten illegaal maakt (Cortens, 08.05.2009). Vandaag worden vanuit de muziekindustrie zoekrobots en/of mensen ingezet om de content van de MP3 blogosfeer te doorzoeken naar illegaal aangeboden MP3 bestanden. Bij vaststellingen van illegale verspreide MP3 bestanden worden de filehosters en/of de blogauteurs aangemaand om de gevonden content te verwijderen (Shah, 17.04.2009). De MP3 blogosfeer lijkt via deze werkwijze een zekere modus vivendi te hebben gevonden met de muziekindustrie. Nummers waarvan de platenfirma‟s niet willen dat ze verspreid worden, zullen dan ook amper terug te vinden zijn in de MP3 blogosfeer (Lammens, 15.04.2009). Grote platenorganisaties, zoals RIAA en IFPI, houden de MP3 blogosfeer nauwgezet in de gaten. Toch blijft het aantal gerechtelijke vervolgingen van MP3 bloggers beperkt, hoewel deze platenorganisaties een actieve strijd voeren tegen de illegale, online verspreiding van muziek. Volgens Kerremans komt dit omwille van het soort muziek dat grotendeels teruggevonden kan worden in de MP3 blogosfeer. Een deel van de muzikale content van de MP3 blogosfeer is niet verkrijgbaar via officiële verkooppunten en kan daardoor moeilijk beschouwd worden als illegale downloads. Bovendien is een groot deel niet geregistreerd bij beheersmaatschappijen van auteursrechten, waardoor het aantal gerechtelijke vervolgingen vanuit deze organisaties beperkt blijft (Kerremans, 23.04.2009). Een derde remmende factor is het gebruik van MP3 blogs door muziekartiesten zelf. MP3 blogs kunnen een promotioneel voordeel opleveren voor sommige muziekartiesten en daarom 69
verspreiden zij actief hun eigen muziek via MP3 blogs. Dit laatste bemoeilijkt een waterdichte wetgeving omtrent MP3 blogs en doet het aantal gerechtelijke vervolgingen van MP3 bloggers dalen (Shah, 17.04.2009). Daar de bekendheid van het MP3 blog fenomeen vandaag slechts beperkt is tot een kleine groep van muziekliefhebbers die actief het internet gebruiken, voelde de muziekindustrie zich tot op heden niet geneigd om de aandacht rond dit fenomeen aan te wakkeren via grote geruchtmakende rechtszaken (Cortens, 08.05.2009). Dit uit schrik voor een mogelijks averechts effect. Rechtszaken worden ingezet als een drukkingmiddel, meer specifiek als een instrument om mensen aan te sporen om minder illegale muziek te downloaden. Anderzijds vestigen zulke rechtszaken de aandacht op het bestaan en de mogelijkheid van illegale muziekdownloads. Zo zouden potentiële MP3 bloggebruikers via de gecreëerde aandacht zich onrechtstreeks aangespoord kunnen voelen om de MP3 blogosfeer op te zoeken. Het lijkt bijgevolg waarschijnlijk dat de actoren uit de muziekindustrie pas gebruik zullen maken van grootschalige gerechtelijke vervolgingen op het moment dat de bekendheid van de MP3 blogosfeer te sterk stijgt. Het definitief ontbinden van de MP3 blogosfeer is geen afdoende oplossing om de illegale verspreiding van muziek tegen te houden. Er zal steeds een nieuw alternatief ontstaan om muziek op illegale wijze te verspreiden wanneer de voorgaande methode ophoudt met bestaan (Cortens, 08.05.2009; Shah, 17.04.2009).
4.3.6 Promotie van muziek via MP3 blogs Een promotiecampagne van een muzieknummer begint allereerst met een kwaliteitsvol muzieknummer, dat door een zo groot mogelijk doelpubliek beluisterd moet kunnen worden. Via de beluistering van het nummer stijgt de bekendheid ervan en tegelijkertijd ook die van de muziekartiesten. Een klein deel van de beluisteraars zal zich uiteindelijk omvormen tot een fanbase van de muziekartiesten, die de muziek van de artiesten aankopen en hun concerten bezoeken. Om zulke fanbase te ontwikkelen en te onderhouden kunnen muziekartiesten op twee wijzen te werk gaan. Enerzijds kunnen ze zoveel mogelijk live optredens gaan doen. Anderzijds kunnen ze hun muziek via allerlei kanalen verspreiden op het internet (Youtube, weblogs, enzovoort) en in verschillende mediavormen (audio en/of video) (Lemmens, 03.04.2009). Dankzij de lage kosten en het grote potentiële doelpubliek vormt het internet een kostenefficiënte promotiemethode voor nieuwe muziek en hun artiesten. (Kerremans, 23.04.2009; Lemmens, 03.04.2009). Promotiecampagnes van muzieknummers bevatten verschillende online en offline instrumenten. Vandaag stijgt het gebruik van online promotie instrumenten, zoals MP3 blogs (Pauly, 22.04.2009). Een groot potentieel doelpubliek kan vandaag via radio en/of televisie bereikt worden, maar ook langs het internet. Vroeger waren radio en televisie de belangrijkste promotie instrumenten voor muzieknummers, omdat deze kanalen het grootste potentiële doelpubliek bereikten. Muziekliefhebbers konden echter moeilijk toegang verkrijgen tot deze kanalen omwille van hun 70
onbekendheid en gebrek aan ondersteuning van een platenmaatschappij. Via MP3 blogs kunnen muziekliefhebbers vandaag, met minimale financiële investeringen, zelf hun muziek promoten naar een groot potentieel doelpubliek. Vervolgens kan de buzz die muziekliefhebbers creëren in de MP3 blogosfeer de aandacht trekken van platenlabels en/of media. Wat een grote stap vooruit kan betekenen voor de muzikale carrière van de muziekliefhebbers (Lammens, 15.04.2009). MP3 blogs kunnen dan ook beschreven worden als een democratisch promotiemedium. Middelmatige muzieknummers, die vroeger nooit op radio en/of televisie werden gepromoot, kunnen nu wel enige bekendheid genereren via het internet en mogelijkerwijs zelfs doorgroeien tot hits (Shah, 17.04.2009). De kwaliteit van een muzieknummer blijft echter nog steeds de doorslaggevende factor voor het potentiële succes van het nummer. Een online buzz in de MP3 blogosfeer kan eenvoudig gecreëerd worden rond een muzieknummer, zelfs rond één met een betwijfelbaar kwaliteitsniveau, maar dit nummer zal uiteindelijk geen groot succes bij het doelpubliek kennen juist omwille van het te lage kwaliteitsniveau (Lemmens, 03.04.2009). Platenmaatschappijen genereren hun inkomsten grotendeels uit de verkoop van muziek en niet uit de opbrengsten van live-optredens. Het gratis weggeven van muziek druist met andere woorden volledig in tegen het commerciële principe van deze firma‟s. Bijgevolg staan sommige platenfirma‟s huiverachtig tegenover het gebruik van MP3 blogs als promotiemiddel. Elk muzieknummer dat gratis gedownload wordt van op MP3 blogs is immers een nummer minder dat een platenmaatschappij kan verkopen. Er zijn eveneens geen rechtstreekse aanwijzingen dat de verspreiding van gratis muziek via MP3 blogs de verkoop van de muzieknummers doet stijgen (Kerremans, 23.04.2009; Lammens, 15.04.2009). Het lijkt er bijgevolg op dat MP3 blogs geen gunstig promotiemedium zijn voor platenfirma‟s, maar in de praktijk blijken sommige platenlabels er toch gebruik van te maken. Het gebruik van MP3 blogs als promotiemedium verschilt tussen grote en kleine platenfirma‟s. Beide categorieën hebben de verkoop van hun eigen muziekcatalogus als hoofddoel, maar verschillen sterk in werkwijze. Grote gevestigde platenfirma‟s leggen de bedrijfsfocus op de gegenereerde opbrengsten van de muziekverkoop, terwijl kleinere platenlabels voornamelijk muziekartiesten willen ondersteunen uit liefde voor hun muziek. Grote platenlabels zien de gratis verspreiding van muzieknummers via MP3 blogs als een inkomstenverlies. Daarom zullen ze er enerzijds minder gebruik van maken en anderzijds zelfs actief tegen strijden (Cortens, 08.05.2009; Kerremans, 23.04.2009). Kleinere, „independent‟ platenlabels zullen er minder problemen mee hebben om de verkoop van hun muziekcatalogus aan te wakkeren via het weggeven van teasers, o.a. langs MP3 blogs. Teasers zijn ongemasterde versies en/of remixen die voor de officiële release van de single worden verspreid in de MP3 blogosfeer, met als doel zoveel mogelijk ruchtbaarheid of buzz te creëren rond de officiële release van de verspreide muzieknummers. Hoe groter de buzz, hoe meer mensen de muziek kennen voor de officiële release en 71
uiteindelijk hoe groter de kans dat muziek aangekocht zal worden (Cortens, 08.05.2009). Passion Pit is bijvoorbeeld een band waarrond al enige tijd een buzz bestaat in de MP3 blogosfeer. De blogposts behandelen ruim hun eerste opkomende single en de waardering van andere artiesten. Nog voor Passion Pit een album heeft uitgebracht, bestaat er in de MP3 blogosfeer al een grote ruchtbaarheid rond deze band, wat de anticipatie voor hun eerste album enorm doet stijgen. De band Passion Pit is maar één voorbeeld van de vele artiesten die de blog buzz gebruiken als een promotietool (Cortens, 08.05.2009). MP3 blogs vormen een recent promotiemedium dat platenlabels in hun eigen voordeel moeten leren gebruiken. Anders verwoord moeten ze het protectionisme van hun muziekcatalogus leren afzwakken en sommige muzieknummers durven weggeven via de MP3 blogosfeer. Voornamelijk exclusieve versies van muzieknummers (remixen, covers, video‟s) die niet te koop zijn in de winkel zijn gegeerde items voor muziekliefhebbers. De verspreiding van zulke nummers leidt vaak tot een blog buzz, die een hoge „return-on-investment‟ heeft: een groot bereik tegen een relatief lage investeringskost (Lemmens, 03.04.2009; Shah, 17.04.2009). De impact van promotiecampagnes via MP3 blogs is onevenredig verdeeld tussen gevestigde muziekartiesten en onbekendere artiesten. Als een teaser van een bekende artiest verspreid wordt langs enkele blogs, dan zullen er in principe weinig aanvullende acties ondernomen moeten worden om een buzz te creëren rond deze nummers. Zulke teasers vormen immers populaire content in de MP3 blogosfeer, waardoor deze vaak spontaan verspreid geraken over de ganse MP3 blogosfeer (Cortens, 08.05.2009; Shah, 17.04.2009). The White Stripes 77, Radiohead78 en Bloc Party79 zijn voorbeelden van gevestigde artiesten die via MP3 blogs een enorme buzz hebben weten te creëren rond hun muziekreleases. Meer specifiek gebruikten ze enkele MP3 blogs om onaangekondigd enkele nummers uit hun nieuwe muziekreleases te verspreiden. Dat leidde onmiddellijk tot een grote buzz in de MP3 blogosfeer. In een mum van tijd wist de hele community dat er een nieuwe muziekrelease van respectievelijk The White Stripes, Radiohead of Bloc Party op komst was (Shah, 17.04.2009). Sommige MP3 blogs worden, rechtstreeks of onrechtstreeks, gevraagd door platenfirma‟s en/of muziekartiesten om bepaalde nummers te bespreken op hun weblog. Zo wakkeren ze een blog buzz aan. De creatie van een online buzz is wel enkel zinvol indien het gekaderd is in een ruimere promotiecampagne. Ter illustratie staat hierna een voorbeeld over de band I‟m From Barcelona (Cortens, 08.05.2009; Lammens, 15.04.2009). De band I‟m From Barcelona creërde een online buzz met hun single „We‟re From Barcelona‟ tijdens de uitzendperiode van het radioprogramma Hype Channel. Deze buzz werd gesignaleerd door de redactie van Hype Channel, maar het nummer zelf 77
http://www.whitestripes.com http://www.radiohead.com 79 http://www.blocparty.com 78
72
brak pas een anderhalf jaar na deze signalisatie door als een hit op Studio Brussel. Er zijn twee redenen aan te geven voor het tijdsverschil tussen de signalisatie van het nummer en definitieve doorbraak ervan als hit. Ten eerste kon het nummer niet aangekocht worden via legale muziekwinkels toen het een buzz vormde in de MP3 blogosfeer, waardoor het niet opgenomen kon worden in de vaste rotatie van Studio Brussel. Ten tweede had de band geen promotionele ondersteuning van een platenmaatschappij, die het nummer via een professionele en promotionele omkadering in een aantrekkelijke context zou kunnen hebben geplaatst. Het ontbreken van beide factoren belemmerde de slaagkansen van het muzieknummer als radiohit (Lemmens, 03.04.2009).
4.3.7 Toekomstbeeld door de geïnterviewden De technologische evolutie staat niet stil en brengt veranderingen teweeg voor zowel de actoren uit de muziekindustrie, als hun consumenten. Het consumeren en verspreiden van muziek is dan ook in de afgelopen jaren sterk veranderd en naar alle waarschijnlijkheid zal deze trend zich blijven doorzetten (Lammens, 15.04.2009). MP3 blogs zijn een recent kanaal waarlangs digitale muziek verspreid en gevonden kan worden door muziekliefhebbers, maar de kans is reëel dat dit medium niet eeuwig zal blijven bestaan. Er zijn drie grote categorieën van oorzaken terug te vinden die het voorbestaan van MP3 blogs kunnen beïnvloeden: het technologische, het juridische en de MP3 bloggers zelf. Ten eerste hebben de technologische ontwikkelingen een grote invloed op de potentiële toekomst van MP3 blogs. Wanneer er een betere technologische evolutie ontstaat om muziek te delen, dan zullen de muziekliefhebbers daar geleidelijk naar overschakelen. Ten tweede is het juridische kader omtrent MP3 blogs nog niet volledig uitgewerkt. Het aantal rechtszaken tegen MP3 bloggers en bloglezers is vandaag nog beperkt, maar dit aantal zal zeker stijgen wanneer de juridische kwesties van de baan zijn en de bekendheid van MP3 blogs toeneemt. Organisaties zoals IFPI en RIAA zullen dan meerdere rechtszaken inspannen om de illegale muziekverspreiding via MP3 blogs in te tomen. Ten derde doven sommige MP3 blogs spontaan uit omwille van het tijdsgebrek waarmee hun blogauteurs geconfronteerd worden. De meeste MP3 blogs worden opgestart door jonge, studerende muziekliefhebbers en vormt een tijdsintensieve bezigheid. Wanneer deze muziekliefhebbers beginnen werken zal de beschikbare tijd en interesse voor MP3 bloggen beginnen dalen, waardoor sommige MP3 blogs uitdoven of zelfs verwijderd zullen worden. De kwalitatieve top van de MP3 blogosfeer zal waarschijnlijk het langste blijven bestaan. Cortens gelooft dat deze de komende jaren zal vervormen tot crossovers tussen muziekmagazines, platenlabels en MP3 blogs. RCRDLBL80 en Pitchfork81 zijn volgens Cortens voorbeelden van zulke crossovers (Cortens, 08.05.2009; Lammens, 15.04.2009). 80 81
http://rcrdlbl.com http://pitchfork.com
73
Ook heerst er een mentaliteitsverschil tussen de jongeren en oudere generaties.. De nieuwste generatie is opgegroeid met het internet en zijn download mogelijkheden. Hen kan nog maar moeilijk bijgebracht worden dat er betaald dient te worden voor muziek, terwijl oudere generaties dat normaal vinden. Dit mentaliteitsverschil is niet alleen terug te vinden in de handelingen van consumenten, maar ook bij die van muziekartiesten zelf. Jonge muziekartiesten geven steeds vaker gratis muzieknummers weg, omdat zij ervan uitgaan dat de echte fans hun muziekalbums wel zullen aankopen en/of tickets zullen aankopen voor hun live concerten. Er wordt dan ook verwacht dat live concerten en merchandising in de toekomst steeds belangrijkere inkomstenbronnen zullen worden (Kerremans, 23.04.2009; Shah, 17.04.2009). De technologische evolutie heeft ook een invloed op de verschillende platenmaatschappijen, waardoor deze hun positie en functie binnen de muziekindustrie moeten herzien. Platenlabels moeten zich steeds meer realiseren dat ze niet langer alle touwtjes in handen hebben. Muziek kan vandaag rechtstreeks van de muziekartiest naar de luisteraar gebracht worden dankzij de evoluties die het internet met zich meebrengt (Cortens, 08.05.2009; Lemmens, 03.04.2009). Het lijkt waarschijnlijk dat platenfirma‟s zich in de toekomst minder zullen toeleggen op distributie, maar eerder op consultancy in de vorm van: advies, leningen, management en promotie (Byloo, V., 08.03.2006, p.8).
5
Algemeen besluit
De kwalitatieve studie van deze masterproef onderzocht of MP3 blogs gekende en gehanteerde informatiebronnen zijn op de redacties van Studio Brussel. Op basis van een theoretische selectie werden vijf medewerkers van Studio Brussel (Philippe Cortens, Gerrit Kerremans, Manu Lammens, Steven Lemmens en Nadiem Shah) geselecteerd en vervolgens via semi-gestructureerde interviews ondervraagt. Uit deze interviews kan worden afgeleid dat alle ondervraagden MP3 blogs kennen en gebruiken als informatiebronnen voor hun redactionele activiteiten op Studio Brussel. De kennis van de ondervraagden was uitgebreid en liep grotendeels parallel met de bevindingen uit de literatuurstudie van deze masterproef. Het gebruik van de MP3 blogosfeer voor redactionele activiteiten verschilde echter tussen de vijf geïnterviewden. In uitbreiding van deze vaststelling is het opvallend dat waarschijnlijk niet alle medewerkers van Studio Brussel MP3 blogs kennen en/of gebruiken. Het zijn voornamelijk de jongere generaties van Studio Brussel medewerkers die de MP3 blogosfeer kennen en gebruiken. Dankzij de uitgevoerde interviews was het mogelijk om de redactionele activiteiten, omtrent het gebruik van webmuziek, voor vier radioprogramma‟s van Studio Brussel (Hype Channel, Volt, Antenna en Mish Mash) te beschrijven. Deze vier radioprogramma‟s namen allemaal webmuziek, afkomstig uit de MP3 blogosfeer, op in hun programmacontent. Een belangrijke opmerking is dat de redactieleden deze webmuziek bemachtigden dankzij actieve zoektochten doorheen 74
de MP3 blogosfeer. Ook moet gesteld worden dat de soort en hoeveelheid webmuziek verschilde tussen de programma‟s. Ondanks dat niet alle radioprogramma‟s van Studio Brussel werden onderzocht in deze masterproef, kan uit de vijf interviews toch afgeleid worden dat MP3 blogs als informatiebron hoofdzakelijk voor (genrespecifieke) avondprogramma‟s, waarvan het doelpubliek omschreven kan worden als muziekliefhebbers, gebruikt worden. Radioprogramma‟s die overdag worden uitgezonden op Studio Brussel maken minder intensief gebruik van MP3 blogs als informatiebronnen dan de avondprogramma‟s. Drie mogelijke redenen beargumenteren dit verschil. Ten eerste wordt overdag voornamelijk mainstream muziek uitgezonden, die veelal spontaan wordt aangeleverd door de muziekindustrie, waardoor de redacties van deze programma‟s minder intensief, via alternatieve kanalen, opzoek moeten gaan naar extra nummers om hun playlists te vullen. Een tweede reden is dat de content van MP3 blogs voornamelijk bestaat uit nieuwe, alternatieve muzieknummers, die slechts door een specifiek doelpubliek van Studio Brussel gewaardeerd wordt . Overdag probeert Studio Brussel zoveel mogelijk luisteraars te bereiken, terwijl de muziekselectie tijdens de avondprogrammatie meer toegespitst wordt op de muziekvoorkeuren van de specifieke doelgroepen. Bijgevolg zal webmuziek dan ook voornamelijk ‟s avonds uitgezonden worden. Een derde reden is de grijze zone van legaliteit waarin webmuziek zich bevindt. De muziek die Studio Brussel overdag uitzendt moet in principe strikt legaal zijn en dat bemoeilijkt de opname van webmuziek nummers waarvan de legaliteit niet verzekerd is. De avondprogramma‟s van Studio Brussel bereiken een kleiner luisterpubliek, hun muziekselecties zijn gespecialiseerder en ze genieten een grotere speelruimte qua inhoud/legaliteit dan programma‟s die overdag worden uitgezonden. Die grotere speelruimte maakt het mogelijk om meer webmuziek op te nemen in de playlists. Het kwalitatieve onderzoek van deze masterproef kent een belangrijke methodologische beperking. Omwille van tijdsgebrek is de theoretische selectie van interviewkandidaten beperkt gebleven tot vijf redactiemedewerkers die met zekerheid MP3 blogs kennen en gebruiken. Niet-gebruikers en neutrale personen, wat betreft de kennis en het gebruik van MP3 blogs, zijn niet opgenomen in de theoretische selectie. De beperkte theoretische selectie verkleint de representativiteit van de resultaten voor de ganse populatie van redactiemedewerkers van Studio Brussel. Een grootschaliger vervolgonderzoek, met een representatieve bevraging van de redactieleden van Studio Brussel, moet duidelijkheid scheppen over het reële gebruik van MP3 blogs als informatiebronnen. Bij het uitvoeren van de vijf interviews was de legaliteit van webmuziek en de eventuele opname ervan als programmacontent steeds een gevoelig onderwerp. Het gebeurde dat de geïnterviewde zijn mening omtrent dit onderwerp bijschaafde naarmate het interviewproces vorderde. Deze evoluties zijn verwerkt in de resultaten en verklaren de afwijkingen die soms terug te vinden zijn in de antwoorden van de geïnterviewden. Ondanks de bovenstaande beperkingen geeft deze masterproef voor het eerst een insiders-view weer, omtrent de kennis en het gebruik van MP3 blogs op Studio Brussel. 75
Deze masterproef bestudeerde MP3 blogs vanuit een zeer specifieke invalshoek, namelijk de kennis en het gebruik ervan op de radioredacties van Studio Brussel. Voor mogelijke vervolgonderzoeken kan het interessant zijn om de kennis en het gebruik van MP3 blogs te onderzoeken op de redacties van andere radiozenders en de resultaten onderling te vergelijken. Op deze wijze kan een uitvoerige profilering ontstaan van radiozenders en radioredacties die gebruik maken van MP3 blogs als informatiebronnen. Om de representativiteit van de vervolgonderzoeken te verhogen is het noodzakelijk om zowel de voorstanders, tegenstanders als neutrale redactieleden van radiozenders, omtrent het gebruik van MP3 blogs als informatiebronnen, op te nemen in de theoretische selectie. De radiozender FM Brussel82 is een bijvoorbeeld een alternatief onderzoeksgebied voor Studio Brussel. Zo verwees Lammens (Lammens, 15.04.2009) naar het programma Upload83 van FM Brussel als tegenhanger van het Hype Channel programma van Studio Brussel. De bekendheid van de MP3 blogosfeer blijft vandaag beperkt tot ervaren internetgebruikers en muziekliefhebbers. Deze laatste kunnen zich via de MP3 blogosfeer inleven in de rol van professionele muziekjournalisten, waarbij ze actief op zoek gaan naar interessante muziekreleases die verschijnen in de MP3 blogosfeer. Gemotiveerde muziekliefhebbers kunnen daarnaast hun journalistieke kwaliteiten publiekelijk maken door muzikale besprekingen te posten op hun eigen MP3 blogs. Muziekartiesten en verantwoordelijken uit de muziekindustrie beschouwen de MP3 blogosfeer steeds meer als een promotioneel kanaal. Muzieknummers en informatie kunnen via MP3 blogs op een eenvoudige en bijna kostenloze wijze verspreid worden naar een groot potentieel doelpubliek van muziekliefhebbers. Na de selectie van een aantal relevante, kwalitatieve MP3 blogs kunnen de blogauteurs ervan gecontacteerd worden met de vraag of zij bepaalde muzieknummers willen bespreken op hun blogs. Het merendeel van de gecontacteerde MP3 bloggers zal daarmee instemmen, zeker wanneer zijzelf de opgestuurde muziek goed bevinden. De toegezonden muziek wordt bijgevolg (meestal positief) gerecenseerd in blogposts en op deze werkwijze willen de blogauteurs een promotionele ondersteuning bieden aan de besproken muziekartiesten. Op deze manier groeit het aanbod van de MP3 blogosfeer met nieuwe, onbekende en/of exclusieve muzieknummers. Het groeiende muzikale aanbod van de MP3 blogosfeer leidt tot een bijna onoverzichtelijk geheel van muziekreleases, waarvan het merendeel geen hoogstaand kwalitatief niveau bereikt. Daarentegen bespreekt een select gezelschap van kwalitatieve MP3 blogs voornamelijk kwalitatieve en exclusieve muzieknummers, die de blogauteurs vaak rechtstreeks vanuit de muziekindustrie hebben ontvangen. Deze samenwerking tussen blogauteurs en actoren uit de muziekindustrie doet de reputatie van kwalitatieve MP3 blogs stijgen. De geïnterviewde muzieksamenstellers van Studio Brussel houden de ontwikkelingen van de MP3 blogosfeer bij en dit door de updates van kwalitatieve 82 83
http://www.fmbrussel.be http://www.myspace.com/uploadfmbrussel
76
MP3 blogs op te volgen. Op deze wijze ontdekken zij soms nieuwe muziekartiesten en/of interessante muzieknummers. De MP3 blogosfeer wordt door de geïnterviewden gehanteerd als een informatiebron over beginnende en onbekende muziekartiesten. Vooral de blogposts van frequent geciteerde, op verschillende MP3 blogs, of herkenbare artiesten worden aandachtig doorgenomen. Wanneer er een blog buzz ontstaat over onbekende artiesten, zal de nieuwsgierigheid naar deze artiesten bij de muzieksamenstellers stijgen. Het netprofiel van Studio Brussel omschrijft de zender als een hippe muziekzender die actief trends opzoekt en vervolgens meedeelt aan de luisteraars. In de MP3 blogosfeer kunnen regelmatig interessante muzikale ontdekkingen gevonden worden, maar zulke ontdekkingen dienen gezift te worden uit het gehele aanbod van de MP3 blogosfeer. Het uitziften van de beste muziekreleases is een tijdsintensief proces en niet iedere muziekliefhebber heeft de motivatie om dit zelfstandig te ondernemen. Bovendien kennen en/of gebruiken niet alle muziekliefhebbers MP3 blogs. Bijgevolg presenteert Studio Brussel consequent de belangrijkste updates uit de MP3 blogosfeer aan zijn muziekliefhebbende luisteraars. Op deze wijze bereiken online muziekrevelaties ook de muziekliefhebbers die niet (regelmatig) de MP3 blogosfeer doorzoeken en behoudt/verstevigt Studio Brussel zijn trendy imago.
77
Referenties Alden, C. (14.04.2005). The Internet DJ. Guardian News and Media Limited. [23.03.2009, The Guardian: http://www.guardian.co.uk/technology/2005/apr/14/netmusic.internet]. Anderson, C. (2006). The long tail : why the future of business is selling less of more. New York: Hyperion. Belch, G., & Belch, A. (2004). Marketingcommunicatie: Reclame en promotie. Den Haag: Academic Service. Blood, R. (2002). We‟ve got blog. New York: Basic Books. Brungs, E. (2005). Zinvol zoeken, stijlvol schrijven: handleiding voor het schrijven van wetenschappelijke teksten in de Sociale Wetenschappen. Leuven: Acco. Byloo, V. (08.03.2006). Het geluid van morgen. Focus Knack, p.8. Cortens, P. (Brussel, 08.05.2009). Studio Brussel [Interview met Yves Frateur]. Creative Commons (2009). What is CC? [18.04.2009, Creative Commons: http://creativecommons.org/about]. De Meyer, G. Trappeniers, A. (2003). Lexicon van de muziekindustrie. Leuven: Acco. De Preter, J. (26.01.2008). De internethype. De Morgen. p. 49. IFPI (24.01.2008). IFPI publishes Digital Music Report 2008. [19.05.2009, IFPI: http://www.ifpi.org/content/library/DMR2008.pdf]. Ilo. (02.02.2008). Een hit met vertraging. De Standaard. p. 87. Perpetua, M. (2008). About Fluxblog. [20.03.2009, Fluxblog: http://www.fluxblog.org/about]. Gallagher, D. (16.08.2004). Warner‟s Tryst with Bloggers Hits Sour Note. [22.02.2009, N. Y. Times: http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C02EED9123FF935A2575B C0A9629C8B63]. Goldstone, A. (28.10.2006). MP3 Blogs A Silver Bullet for the Music Industry or a Smoking Gun for Copyright Infringement. [15.05.2009, Social Science Electronic Publishing, Inc: http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=930270]. Google (2009). Google Analytics. [15.05.2009, Google Inc.: http://www.google.com/analytics]. Herring, S., Scheidt, L., Bonus, S. & Wright, E. (2004). Bridging the gap: A genre analysis of weblogs. Paper gepresenteerd op de Thirty-seventh Hawaii International Conference on System Sciences(HICSS-37) van 5-8.01.2004 in Honolulu, Hawaii. Herring, S., Scheidt, L., Bonus, S. & Wright, E. (2005). Weblogs as a Bridging Genre. Information, Technology & People, 18(2), z.p. itMayBe Media (2009). Add Your Blog > Elbows Music Blog Aggregator. [17.02.2009, itMayBe Media: http://elbo.ws/addblog]. Kerremans, G. (Brussel, 23.04.2009). Studio Brussel en Hype Channel [Interview met Yves Frateur]. 78
Lammens, M. (Brussel, 15.04.2009). Studio Brussel en Upload [Interview met Yves Frateur]. Lemmens, S. (Brussel, 03.04.2009). Studio Brussel en Hype Channel [Interview met Yves Frateur]. Linders, H. & Hijmans, E. (1995). Kwalitatief Survey. In H. Hüttner, K. Renckstorf, & F. Wester (Reds.), Kwalitatief Survey (pp. 539-558). Houten: Bohn Stafleu Van Loghum. Luyten, P. & Lowyck, B. (2003). Handleiding „Onderzoeksinterview‟ voor het practicum „Methoden van Onderzoek in de Psychologie. Handleiding bij de sessies Onderzoeksinterview. [19.04.2009, Katholieke Universiteit Leuven: http://www.psy.kuleuven.ac.be/FL/interview%20handl.htm]. McGuire, M. & Slater, D. (20.02.2008). Consumer Taste Sharing Is Driving the Online Music Business and Democratizing Culture. [20.03.2009, The Berkman Center for Internet and Society and Gartner Report: http://cyber.law.harvard.edu/node/409]. Miura, A., & Yamashita, K. (2007). Psychological and social influences on blog writing: An online survey of blog authors in Japan. [11.05.2009, Journal of Computer-Mediated Communication: http://jcmc.indiana.edu/vol12/issue4/miura.html]. NME (2009a). NME.COM. [16.04.2009, IPC MEDIA: http://www.nme.com/about]. NME (2009b). The Daily Download – Category: NME MP3 Blog. [16.04.2009, IPC MEDIA: http://www.nme.com/blog/index.php%3Fblog%3D122%26cat%3D162]. O‟Donell, P. (2006). Users And The Marketing Efficacy Of MP3 Blogs [Doctoraatsthesis]. Amerika: Florida State University. Pasick, A. (07.08.2004). MP3 Blogs Serve Rare Songs, Dusty Grooves. [23.05.2009, Reuters Limited: http://www.usatoday.com/tech/webguide/music/2004-07-08mp3blogs_x.htm]. Pauly, J. (Brussel, 22.04.2009). Muziekwerking en -promotie [Interview met Yves Frateur]. PEW Internet & American Life Project (2009). About Us. [29.05.2009, PEW Internet & American Life Project: http://www.pewinternet.org/About-Us.aspx]. PEW Internet & American Life Project (02.01.2005). The State of Blogging. [29.05.2009, PEW Internet & American Life Project: http://www.pewinternet.org/~/media//Files/Reports/2005/PIP_blogging_data.p df.pdf]. Recording Industry Association of America (z.d.). 2008 Yearend Statistics. [02.05.2009, RIAA: http://76.74.24.142/1D212C0E-408B-F730-65A0C0F5871C369D.pdf]. Rigby, R. (04.01.2005). Niche appeal of the blogging business. [12.05.2009, Financial Times: http://news.ft.com/cms/s/13736ec8-5df5-11d9-ac0100000e2511c8.html].
79
Schmidt, J. (2007). Blogging practices: An analytical framework. [11.05.2009, Journal of Computer-Mediated Communication: http://jcmc.indiana.edu/vol12/issue4/schmidt.html]. Sifry, D. (05.04.2007). The state of the live web, April 2007. [27.01.2009, Technorati Weblog: http://technorati.com/weblog/2007/04/328.html]. Shah, N. (Brussel, 17.04.2009). Studio Brussel en Hype Channel [Interview met Yves Frateur]. StatCounter (2009). StatCounter Free Invisible Web Tracker, Hit Counter and Web Stats. [18.05.2009, Statcounter: http://www.statcounter.com]. Sun, T.,. Youn, S., Wu, G. & Kuntaraporn, M. Online Word-of-Mouth (Or Mouse): An Exploration of Its Antecedents and Consequences. [11.05.2009, Journal of Computer-Mediated Communication: http://jcmc.indiana.edu/vol11/issue4/sun.html]. Taelman, K. (2007). De muziekwerking van Studio Brussel [Bachelorthesis]. Gent: Katholiek Hoger Onderwijs Gent. Technorati (2008a). Technorati: State of the Blogosphere 2008. [27.01.2009, Technorati: http://technorati.com/blogging/state-of-the-blogosphere]. Technorati (2008b). Technorati: State of the Blogosphere 2008 – Day 1: Who Are the Bloggers? [27.01.2009, Technorati: http://technorati.com/blogging/state-ofthe-blogosphere/who-are-the-bloggers]. Technorati (2008c). Technorati: State of the Blogosphere 2008 – Day 2: The What And Why of Blogging. [27.01.2009, Technorati: http://technorati.com/blogging/state-of-the-blogosphere/the-what-and-why-ofblogging]. The Hype Machine Inc. (2009a). Add a blog!. [17.02.2009, The Hype Machine Inc.: http://hypem.com/add.php]. The Hype Machine Inc. (2009b). Index of MP3 & Music Blogs. [17.02.2009, The Hype Machine Inc.: http://hypem.com/list]. Theerlynck, A. (30.08.2006). StuBru lanceert eerste programma met louter webmuziek. De Morgen. p. 21. Theerlynck, A. (25.01.2007). Muziekrevolutie in het hoge Noorden. De Morgen. p. 21. Thompson, G. (09.2003). Weblogs, warblogs, the public sphere, and bubbles. [29.05.2009, Transformations: http://www.transformationsjournal.org/journal/issue_07/article_02.shtml]. Vanden Abeele, M. (2008). Anonimiteit, self-disclosure en het sociale netwerk van Vlaamse blogauteurs. Opdracht Diepte-interview [Brochure]. Leuven: Katholieke Universiteit Leuven. Van Petegem, A. (2009). NADIEM SHAH. Poppunt Magazine, 41, pp. 22-24. Var (27.05.2009). Luistercurve Studio Brussel op 15-34. [27.05.2009, Var: http://www.var.be/Editor/assets/RADIO/radionetten/luistercurve_stubru.gif]. Var (28.05.2009). Programmaschema Studio Brussel. [28.05.2009, Var: http://www.var.be/dyn_pages/radio_netten.cfm#stubru-schema]. 80
Var
(26.03.2009). Radionetten. [26.03.2009, Var: http://www.var.be/dyn_pages/radio_netten.cfm#stubru]. Vpb. (07.09.2006). Hype Channel houdt het proper. De Standaard. p. 29. VRT (2009). Over de merken. [24.03.2009, VRT: http://www.vrt.be/vrt_master/merken/vrt_merken_een/index.shtml]. Wenner, J. (2009). Rolling Stone. [16.04.2009, Rolling Stone: http://www.rollingstone.com]. Wikipedia (05.03.2009). MP3. [05.03.2009, Wikipedia: http://en.wikipedia.org/wiki/MP3]. Wikipedia (10.06.2009). Trackback. [20.05.2009, Wikipedia: http://nl.wikipedia.org/wiki/Trackback]. Wodtke, L. (2008). Does NME Even Know What a Music Blog Is? The retoric and social meaning of MP3 blogs [Licentiaatsthesis]. Canada: University of Waterloo.
81
Bijlagen In deze bijlagen kunnen korte biografische beschrijvingen van de geïnterviewde redactieleden van Studio Brussel, het programmaschema van deze radiozender en de gesprekgids van het interview met Nadiem Shah teruggevonden worden.
Bijlage 1: Korte biografieën van de geïnterviewden Hieronder kunnen de biografieën gevonden worden van Philippe Cortens, Gerrit Kerremans, Manu Lammens, Steven Lemmens, Jan Pauly en Nadiem Shah.
Bijlage 1.1: Philippe Cortens (Studio Brussel) Philippe Cortens heeft de opleiding radio gevolgd aan het Rits 84 en heeft in het kader van die opleiding stage gelopen bij Studio Brussel. In datzelfde stagejaar kwam er een vacature vrij op Studio Brussel en na het afleggen van enkele selectieproeven mocht Cortens er aan de slag. Vandaag is Cortens reeds 9 jaren tewerkgesteld op Studio Brussel. Hij werkt als muzieksamensteller voor de programma‟s Antenna en Volt en is daarnaast een redactiemedewerker voor de avondprogramma‟s die gespecialiseerd zijn in muziek (Cortens, 08.05.2009). Philippe Cortens werkt eveneens voor de radiozender Klara 85, meer specifiek voor het avontuurlijke muziekprogramma Laïka86. In dat programma worden allerlei muziekgenres uitgezonden en staat de schepping van sfeer centraal. Cortens stelt de muziek van dit programma samen met twee collega‟s, Lies Steppe en Mauro Pawlowski. MP3 blogs vormen een informatiebron voor Cortens wanneer hij de playlists voor dit programma samenstelt (Cortens, 08.05.2009).
Bijlage 1.2: Gerrit Kerremans (Studio Brussel) Gerrit Kerremans is bij Studio Brussel beginnen werken nadat hij geslaagd was voor het examen van muzieksamenstellers. Daarna volgde het examen van producer dat hij opnieuw succesvol aflegde. Zo werd Kerremans onder andere de producer van het radioprogramma Hype Channel. Dat hield in dat Kerremans het programmaconcept van Hype Channel bedacht en de juiste programmamedewerkers ervoor selecteerde, namelijk Steven Lemmens als presentator en Nadiem Shah als muzieksamensteller. Daarnaast was hij verantwoordelijk voor de vlotte uitvoering van het programma en 84
http://www.rits.be http://www.klara.be 86 http://radio.klara.be/radio/programmas.php 85
82
de bijbehorende administratieve taken. Vervolgens slaagde Kerremans voor het examen van muziekcoördinator. Als muziekcoördinator van Studio Brussel heeft Kerremans ongeveer zes jaar het netprofiel van Studio Brussel ingevuld en bewaakt. Zijn takenpakket bestond toen onder andere uit de creatie van muziekprogramma‟s voor Studio Brussel en hun invulling, qua muziekselectie en redactionele aandacht. Sinds 2007 is Kerremans algemene muziekcoördinator van de VRT geworden. Vandaag draagt hij de verantwoordelijkheid voor alle netprofielen van VRT. Dat betekent dat Kerremans het algemene muziekbeleid van de VRT uittekent, implementeert en bewaakt. Alle muzikale, afgeleide producten van de VRT, zoals CD‟s, behoren tot de verantwoordelijkheden van Kerremans, net als de juridische kwesties omtrent muziek (Kerremans, 23.04.2009).
Bijlage 1.3: Manu Lammens (Studio Brussel) Manu Lammens is germanist van opleiding en heeft zijn eerste radio ervaringen opgedaan als vrijwilliger bij FM Brussel. Deze radiozender heeft later Lammens aangenomen als muzieksamensteller. Na twee jaren is hij overgestapt naar Studio Brussel. Daar werkt hij reeds drie jaren als programma- en productiemedewerker. De functieomschrijving van Lammens bestaat uit verschillende kleinere taken, maar zijn kerntaak bestaat uit het samenstellen van muziek. Zo stelde hij vroeger de playlists van De Maxx samen en doet hij vandaag hetzelfde voor de radioprogramma‟s „De wereld van Sofie‟ en „Duyster‟. Daarnaast is Lammens een programma- en productiemedewerker voor de genreprogramma‟s die ‟s avonds op Studio Brussel worden uitgezonden, zoals „Whiplash‟, „de Hop‟, „Jungle Fever‟, „Baselab‟ en „Antenna‟ (Lammens, 15.04.2009).
Bijlage 1.4: Steven Lemmens (Studio Brussel) Steven Lemmens heeft radio gestudeerd aan het Rits en heeft daarna nog een opleiding cultuurwetenschappen genoten aan de VUB. Na een korte werkperiode bij Poppunt87 is zijn radiocarrière op Studio Brussel gestart door deel te nemen aan Studio Dada. Dat is een project waarbij Studio Brussel de kans geeft aan jongeren om radio te maken. Vandaag werkt Lemmens reeds twee jaar voor Studio Brussel als radiopresentator, redactie- en productiemedewerker (Lemmens, 03.04.2009).
87
http://www.poppunt.be
83
Bijlage 1.5: Jan Pauly (Poppunt) Jan Pauly is van opleiding een germanist en heeft daarna een aanvullende opleiding media en communicatie voltooid. Buiten zijn studiejaren was hij altijd met muziek bezig en sinds januari 2008 is hij een vaste medewerker geworden van Poppunt. Daar verstrekt hij samen met zijn collega Tijs Vastesaeger popadvies aan beginnende en professionele muziekartiesten (Pauly, 22.04.2009).
Bijlage 1.6: Nadiem Shah (Studio Brussel) Nadiem Shah heeft een opleiding Communicatiebeheer succesvol afgerond, waarin een stageperiode verwerkt was als redactielid op Studio Brussel. Na deze stageperiode werd hij in 2003 parttime aangenomen op Studio Brussel. Deze tijdelijke werkervaring werd omgezet in een voltijdse werkgelegenheid nadat hij geslaagd was voor het examen van muzieksamensteller. Tijdens zijn radiocarrière op Studio Brussel was hij muzieksamensteller van verschillende programma‟s, waaronder Hype Channel. Vandaag stelt hij de muziek samen voor het radioprogramma van Siska. Bovendien is Shah de muzikale eindverantwoordelijke voor Volt en De Maxx. Daarnaast werkt hij actief mee aan Mish Mash. Buiten zijn taken als muzieksamensteller is Shah een polyvalent redactielid (Shah, 17.04.2009).
84
Bijlage 2: Programmaschema Studio Brussel Vanaf 6 juli geldt een aangepast zomerschema: zie http://www.stubru.be. maandag
dinsdag
woensdag
donderdag
vrijdag
zaterdag
0u
zondag Gilles
Switch
0u
Peterson
1u
1u
2u
2u
3u
3u
4u
4u
Life is Music
5u
6u
5u 6u
Tomas staat op
7u
7u
80 90 of 2000
8u
9u
8u 9u
Music @ Work
10u
Hit 50
Hotlist
11u
12u
11u De wereld van
De Maxx
Sofie
13u
Music @ Work
14u
De
Music @
Misrekening
Work
Dit is mijn
12u
huis
Lazy Sunday
13u
14u
De Afrekening
15u
16u
10u
Rock it
15u 16u
Zet 'm op Siska
17u
Studio
17u
Podcast
18u
19u
kvraagetaan
Mekka
Mish Mash
18u 19u
85
20u
Brussel
Volt
Vlaams
21u
21u
100%
22u
Jungle Fever
23u
Baselab
20u
Whiplash
Antenna
De Hop
Duyster
Switch
22u 23u
Bron: Var, 28.05.2009
86
Bijlage 3: Gesprekgids - interview met Nadiem Shah Interview – Studio Brussel - „Hype Channel‟ Hallo, voor we starten met dit interview zal ik kort even voorstellen wie ik ben, en waarom ik dit interview van u wil afnemen. Mijn naam is Yves Frateur en ik ben student aan de opleiding communicatiewetenschap. In het kader van mijn opleiding werk ik aan een masterproef met als thema MP3-blogs. De invalshoek van mijn dissertatie is de samenwerking tussen MP3blogs en mainstream media. Daarom zou ik u het komende anderhalve uur enkele vragen willen stellen over radioprogramma waaraan u hebt meegewerkt, namelijk Hype Channel. Concretere onderzoeksvragen zullen gericht zijn op de context waarin het programma is ontstaan en de lessen die eruit voortgevloeid zijn. Tijdens het interview bestaan er geen juiste of foute antwoorden; het zijn uw eigen ervaringen en meningen die tellen. De vragenlijst die hierachter volgt hoeft niet strikt opgevolgd te worden en dient enkel als een richtlijn voor het gesprek. U mag steeds zeggen wat u wilt en mag gerust dingen aanvullen die ik op over het hoofd heb gezien. Via een dictafoon zal ik het gesprek opnemen zodat ik achteraf alles nog eens kan beluisteren en een correct interview verslag kan opmaken. Uiteraard zal dit opnamemateriaal vertrouwelijk behandeld worden en dus niet verder doorgegeven worden. Graag zou ik uw toestemming ontvangen om dit opgenomen gesprek te gebruiken als een informatiebron voor mijn masterproef, die zal verschijnen in de bibliotheek van de Sociale Wetenschappen, aan de K.U. Leuven. Als u vragen zou hebben voor dit interview, stel deze dan gerust.
87
1
Persoonlijke vragen 1. 2. 3. 4.
2
Welke opleiding(en) heeft u genoten? Hoe lang werkt u reeds op Studio Brussel? Welk(e) functie(s) voert u momenteel uit? Werkte u voor Studio Brussel ook op een radiozender? a. Welke radiozender? b. Welke functie had u daar?
Radioprogramma Hype Channel 1. Wie werkte mee aan dit radioprogramma? 2. Wat hield het radioprogramma juist in? a. Geef een zo volledig mogelijke beschrijving van de programmainhoud. b. Wat voor soort muziek kwam in het programma aanbod? 3. Het ontstaan van Hype Channel: a. Vanwaar de idee achter dit radioprogramma? i. Wat waren de verwachtingen? ii. Wat waren de specifieke doelstellingen? b. Bestonden er toen al gelijkaardige programma‟s op radio/tv/internet? i. Waren er voorbeelden waarvan Hype Channel bepaalde elementen van heeft overgenomen? 4. Hoe past Hype Channel in de context van Studio Brussel? a. Omschrijf waarom Hype Channel een typisch Studio Brussel programma was. 5. Wat was het doelpubliek van Hype Channel? Geef een omschrijving. 6. Beschrijf de gemiddelde stappen die nodig zijn om een radioprogramma zoals Hype Channel voor te bereiden. a. Welke (online) informatiebronnen gebruikten jullie? b. Beschrijf de verschillende gehanteerde (online) informatiebronnen. i. Verduidelijk via enkele voorbeelden wat voor soort informatie werd gevonden via de bewuste informatiebronnen. 7. Hoe heeft Studio Brussel het programma geëvalueerd op het einde van de looptijd? a. Wat waren de positieve / negatieve aspecten? b. Wat waren de redenen om het programma niet meer te herhalen? 8. Zijn er elementen uit het Hype Channel overgenomen in andere radioprogramma‟s? Welke?
2.1 MP3 blogs als informatiebron voor Hype Channel 1. Geef de definitie van MP3 blogs weer die tijdens het programma werd gehanteerd. 2. Hoe kwamen jullie terecht op deze MP3 blogs? 3. Hoe reageerden luisteraars op het gebruik van MP3 blogs als informatiebron voor een radioprogramma? i. Was het kanaal van MP3 bekend bij de luisteraars? ii. Stuurden luisteraars tips en suggesties door?
88
4. Werden sommige MP3 blogs als meer kwalitatief beschouwd als andere? Werden bepaalde MP3 blogs meer bezocht als andere? Hadden sommige MP3 blogs meer invloed op jullie programmainhoud? i. Indien ja, de welke en waarom? 5. Wat voor soort informatie zochten jullie op MP3 blogs? Bv: zoeken achter informatie over specifieke artiesten. Bv: zoeken naar wat er leeft in de MP3 blogosfeer. Illustreer via enkele voorbeelden. 6. Wanneer werd informatie vanop MP3 blogs gebruikt in het programma? a. Illustreer jullie werkwijze aan de hand van enkele voorbeelden. b. Kan u een specifiek voorbeeld geven van een muzieknummer dat eerst ontdekt werd op een MP3 blog en nadien werd opgenomen in het radioprogramma. 7. Werden MP3 bloggers op de hoogte gesteld wanneer jullie iets gevonden hadden op hun MP3 blog? i. Hoe werden zij gecontacteerd? ii. Hoe reageerden zij hierop? 8. Waren er speciale radiouitzendingen waarbij MP3 blogs een belangrijke rol speelden? i. Indien ja, geef enkele voorbeelden. 9. Hebben MP3 bloggers ook actief meegewerkt samen met Hype Channel? i. Indien ja, uit wat bestond hun participatie? ii. Illustreer aan de hand van enkele voorbeelden 10. Hoe groot was het aandeel van de informatie die verkregen werd vanop MP3 blogs in vergelijking met de andere informatiebronnen? 2.2 Hype Channel en legaliteit MP3 blogs bevinden zich vaak in een grijze schemerzone qua legaliteit omwille van hun illegale MP3‟s waarnaar ze linken. 1. Waren er richtlijnen van Studio Brussel / Hype Channel omtrent legaliteit? a. Wat waren deze richtlijnen? b. Wat waren de inspiratiebronnen voor deze richtlijnen? c. Wie heeft deze uitgevaardigd? 2. Rekeninghoudend met de gehanteerde legaliteits richtlijnen: a. Is alle content van MP3 blogs geschikt om opgenomen te worden? i. Wanneer wel? Wanneer niet? Geef voorbeelden daarbij b. Is er ooit content tijdens Hype Channel uitgezonden dat door de mazen van het net is geslopen? i. Illustreer via enkele voorbeelden c. Heeft Hype Channel ooit (officiële/onofficiële) opmerkingen ontvangen van bepaalde instanties? i. Wat waren deze opmerkingen? ii. Welke gevolgen hadden deze?
89
2.3 Hype Channel blog 1. De context van de Hype Channel weblog. a. Als u deze blog zou moeten beschrijven (aan een wildvreemde), hoe zou u de weblog dan omschrijven? i. Wat konden de bezoekers erop terugvinden? ii. Geef enkele voorbeelden van de inhoud van blogposts. b. Wat was de doelstelling van de blog? Waarom werd het opgestart? c. Wanneer is de blog van Hype Channel ontstaan? d. Wie waren de blogauteurs? 2. Meer specifiek over deze blog zelf a. Hoe werd het bloggen ingebouwd in de werkweek? i. Wie maakte nieuwe blogentry‟s aan? ii. Wanneer en hoeveel blogentry‟s werden er per week aangemaakt? b. Hoe konden de blogposts technisch aangemaakt worden? i. Werd er een blogplatform (bv. Wordpress/Livejournal/…) gebruikt? ii. Werd de blog gehost op de server van Studio Brussel? c. De meeste MP3 blogs verkeren een grijze zone van legaliteit. Hoe werd de legaliteit van jullie blog verzekerd? i. Waren er richtlijnen omtrent de content van de blogentry‟s? ii. Hebben deze richtlijnen een evolutie gekend? d. Dienden specifieke MP3 blogs als een inspiratiebron voor de blog van Hype Channel? e. Werden er statistieken bijgehouden om te weten te komen hoe vaak de blog werd gelezen? Wat werd er allemaal laat geregistreerd? f. Hoe belangrijk waren de reacties die ontvangen werden op de verschillende blogberichten? Waarom? g. Kan u een beschrijving geven van het lezerspubliek van de Hype Channel blog? 2.4 Muziekrevolutie in het hoge Noorden Hype Channel bracht een speciale uitzending over de muziekscene in scandinavische landen zoals Zweden, Noorwegen, Finlang, Ijsland en Denemarken. Reden daarvoor is de muzikale revolutie die daar schijnbaar bezig is volgens enkele MP3 blogs die hun roots ginder hebben (Theerlynck, A., 25.01.2007, p. 29). Vragen: 1. Welke MP3 blogs werden gebruikt als informatiebron? a. Uit wat bestond hun informatie en/of medewerking? 2. Zijn MP3 blogs kwalitatieve informatiebronnen voor (lokale) muziekrevoluties? 3. Wat vonden de experten ervan? 4. Wat waren toen de voorspelde hypes?
90
5. Zijn die hypes daadwerkelijk uitgekomen? 2.5 Radioredacties van Studio Brussel & MP3 blogs 1. Was het medium van MP3 blogs al bekend bij de Studio Brussel voor Hype Channel ontstond? a. Sinds wanneer kenden redactiemedewerkers MP3 blogs? b. In welke context worden ze gebruikt? (privé/professioneel) c. In welke mate worden ze gebruikt? 2. Heeft de komst van Hype Channel de kennis en omtrent MP3 blogs veranderd bij collega‟s? a. Zijn MP3 blogs via het programma bekend(er) geraakt op de redacties? 3. Beschrijf de attitudes waarmee Studio Brussel collega‟s naar MP3 blogs kijken. a. Worden MP3 blogs als een kwalitatieve informatiebron beschouwd voor radioredacties? b. Zijn er voorstanders/tegenstanders terug te vinden terug te vinden op de Studio Brussel redactie qua gebruik van MP3 blogs? 4. Hanteren andere Studio Brussel radioprogramma‟s MP3 blogs als informatiebron? 3
Vragen over muzieksamenstellen op Studio Brussel & MP3 blogs 1. Omschrijf welke taken en verantwoordelijken deze functie inhoudt: a. Van welk(e) programma(„s) bent u de muzieksamensteller? i. Behoren deze programma‟s tot de - dagplaylist - avondplaylist - of zijn het genrespecifieke programma‟s? b. Omschrijf wat voor soort muziek in die programma‟s geselecteerd wordt. 2. Op welke verschillende wijzen bereikt nieuwe muziek de muzieksamenstellers van Studio Brussel? Bestaan er nog andere bronnen buiten de onderstaande? 1. Pluggers 2. Muziekartiesten zelf 3. Informele kanalen (vooral genrespecifieke programma‟s) 4. Ondernemingskanalen (zelf op het internet gaan zoeken)
4
Persoonlijke visie over MP3 blogs: als MUZIEKSAMENSTELLER 1. Wat verstaat u onder MP3 blogs? a. Vindt u MP3 blogs een correcte term? 2. Hoe heeft u dit medium van MP3 blogs leren kennen? 3. Hoe vaak per dag of in de week bezoekt u MP3 blogs? a. Leest u MP3 blogs uit persoonlijke interesse en/of in een werkcontext? 4. Het raadplegen van MP3 blogs: a. Geef voorbeelden van MP3 blogs die u regelmatig bezoekt. b. Hoe vaak bezoekt u deze MP3 blogs?
91
c. Waarom bezoekt u enkel die specifieke MP3 blogs? 5. Wat voor soort informatie zoekt u op MP3 blogs? Bv: zoeken achter informatie over specifieke artiesten. Bv: zoeken naar wat er leeft in de MP3 blogosfeer. Illustreer via enkele voorbeelden. 6. Hoe kan de muziek omschreven worden die gevonden wordt op MP3 blogs? a. Verhouding tussen populaire muziek en „indie‟ muziek. b. Bestaat er zoiets als „blog‟muziek i. Is „blog‟muziek geschikt voor Studio Brussel? 7. Op MP3 blogs zijn er naast originele muzieknummers ook heel veel remixes terug te vinden. Zowel van bekende remixers als onbekende. a. Waarom is dat volgens u? i. Kan u voorbeelden geven van promotionele campagnes die onder andere deze werkwijzen hanteren? 8. MP3 blogs bevatten veel informatie, waarvan een deel irrelevant lijkt. Wanneer leest u een post van een MP3 blog en beluistert u de aangeboden muziek? a. Leg via een voorbeeld uit welke elementen uw aandacht grijpen. i. Voorbeeld: artiestennaam in titel, foto, video, … 9. Hoe groot is het aandeel van de informatie/muziek die verkregen werd vanop MP3 blogs in vergelijking met de andere informatiebronnen? 10. Zijn MP3 blogs voornamelijk een informatiebron voor muziek die niet uitgegeven wordt via grote platenlabels? 11. Er zijn drie grote types radioprogramma‟s op Studio Brussel: dag-, avond- en genrespecifieke programma‟s. a. Voor welk programma type kunnen MP3 blogs de grootste informatiebron zijn? Waarom? 12. Kunnen hits sneller opgespoord worden via MP3 blogs in vergelijking met de officiële kanalen (pluggers van platenmaatschappijen, enzovoort)? 13. Stel dat u als muzieksamensteller via een MP3 blog een nummer hebt gehoord dat u graag zou opnemen in de Studio Brussel afspeellijsten. Wat is dan de gang van zaken? a. Illustreer de werkwijze aan de hand van enkele voorbeelden. b. Wat zijn de kwaliteitseisen waaraan een muzieknummer moet voldoen? - Popmuziek? - Kwalitatief? - Breed draagvlak? - Radiotechnisch? c. Voldoen nummers die op MP3 blogs gevonden aan deze eisen? 14. Op de playlistvergadering van de muzieksamenstellers worden maximaal één à twee nummers beluisterd van artiesten. Speelt de voorselectie van MP3 blogs in op deze werkwijze? a. Wordt er rekening gehouden met de recensies van blogauteurs? 15. Worden MP3 bloggers op de hoogte gesteld wanneer jullie iets gevonden hadden op hun MP3 blog? Hoe reageerden ze?
92
16. Worden bepaalde MP3 blogs meer bezocht als andere? Werden sommige MP3 blogs als meer kwalitatief beschouwd als andere? Hadden sommige MP3 blogs meer invloed op jullie programmainhoud? d. Indien ja, de welke en waarom? 17. MP3 blogs bevinden zich vaak in een grijze schemerzone van legaliteit omwille van de illegale MP3‟s waarnaar ze linken. a. Beschrijf de evolutie van richtlijnen die uitgevaardigd zijn door VRT / Studio Brussel betreffende zulke inhoud. b. Beschrijf welke gevolgen deze richtlijn had voor inhoud die teruggevonden werd op MP3 blogs. 18. Muziekartiesten kunnen zelf hun muziek ook pluggen door MP3 op te sturen naar de redacties van Studio Brussel. Niet alleen via email, maar ook via links naar websteks waar deze nummers terug te vinden zijn. a. Sturen muziekartiesten soms links door naar MP3 blogs waar hun muziek besproken wordt of zijn het meer links naar filehosters (zoals Zshare, etc.)? 19. Zijn er buiten u andere muzieksamenstellers (of redactieleden van Studio Brussel) die actief gebruik maken van MP3 blogs? a. Doen ze dat uit interesse en/of vanuit hun werkcontext? b. Is dit informatiekanaal ingeburgerd op Studio Brussel? 20. Andere informatiebronnen voor muzieksamenstellers van Studio Brussel: Voorbeelden: NME, Q, BBC1, MTV a. Denkt u dat deze bronnen ook gebruik maken van MP3 blogs? b. Heeft u ooit verwijzingen naar MP3 blogs teruggevonden in deze bronnen? 5
Vragen over DJ’en MP3 blogs 1. Kan u kort uw DJ carrière bespreken? 1. Sinds wanneer bent u begonnen? 2. Wat soort evenementen draait u voornamelijk? 3. Welke muziekgenres draait u? 4. Koopt u muziek op vinyl/cd/digitaal? 5. Draait u met vinyl/cd/laptop? 2. Op welke verschillende wijzen bereikt nieuwe muziek DJ‟s? Bestaan er nog andere bronnen buiten de onderstaande? 1. Pluggers 2. Muziekartiesten zelf 3. Informele kanalen 4. Ondernemingskanalen (zelf op het internet gaan zoeken) 3. Gebruikt u zelf MP3 blogs als informatiebron voor uw DJ activiteiten? 1. Indien ja: i. Kan u specifieke voorbeelden geven daarvan? ii. Wat is de legale regeling doorvoor? 4. Zijn MP3 blogs een goede informatiebron voor DJ‟s?
93
1. Wat voor soort DJ‟s gebruikt MP3 blogs als informatiebron? i. Bekende VS onbekende 2. Kunnen DJ‟s zomaar materiaal gebruiken vanop MP3 blogs op een „legale‟ wijze? 5. Zijn MP3 blogs een geschikte bron voor DJ‟s om bekendheid te verwerven? 1. Kan u specifieke voorbeelden geven? 2. Heeft de online aanwezigheid/buzz rond bepaalde DJ‟s ertoe in de praktijk geleid dat ze vaker gebooked werden? 6
De invloed van MP3 blogs
6.1 MP3 blogs en de muziekindustrie Met muziekindustrie worden de onderstaande actoren bedoeld: - Platenmaatschappij - Artist & Reportoire (A&R) departement - Firma die de muziek op geluidsdragers drukt - Distributiedienst - Verkkooppunten 1. Hoe kunnen MP3 blogs een bedreiging vormen voor de verschillende actoren uit de muziekindustrie? a. Leg uit via enkele voorbeelden uit de praktijk 2. Hoe kunnen MP3 blogs een hulpmiddel vormen voor de verschillende actoren uit de muziekindustrie? a. Leg uit via enkele voorbeelden uit de praktijk 3. Wat is de mogelijke toekomst van MP3 blogs in de muziekindustrie? a. Zijn er positieve en/of negatieve scenarios? b. Illustreer deze 4. MP3 blogs zijn niet altijd legaal, maar toch blijven grootschalige vervolgingen uit. Hoe verklaart u dit? 6.2 MP3 blogs en muziekartiesten 1. Kunnen MP3 blogs als een hulpmiddel dienen voor muziekartiesten? a. Op welke wijzen zouden ze een hulpmiddel kunnen vormen? i. Promotie / naambekendheid ii. Testen van nummers iii. … b. Hebben bepaalde muziekartiesten meer profijt aan een promotiecampagne via MP3 blogs? Waarom? 2. Kan u enkele voorbeelden geven van muziekartiesten die op een geslaagde wijze gebruik maken van campagnes via MP3 blogs? 3. Kunnen MP3 blogs een bedreiging zijn voor muziekartiesten? a. Voor welke muziekartiesten in het bijzonder?
94
b. Op welke wijzen zouden ze een bedreiging kunnen vormen? 6.3 MP3 blogs en hun gebruikers 1. Wat is het doelpubliek van MP3 blogs? 2. Wat maakt MP3 blogs aantrekkelijk voor hun gebruikers? 3. Zal het gebruik van MP3 blogs stijgen? a. Waarom wel/niet? 4. Schaden of helpen de gebruikers van MP3 blogs de muziekindustrie? a. Op welke wijze? 7
Onderhouden van een MP3 blog
Bent u zelf (mede-)auteur van een MP3 blog? De MP3 blog van Hype Channel wordt hier buiten beschouwing gelaten. 1. Nee 2. Ja a. Wanneer bent u daarmee gestart? b. Wat was de reden om daarmee te beginnen? c. Wat motiveert u om te blijven bloggen? d. Hoe is het bloggen bij u ingebouwd in uw dagdagelijks leven? e. Hoe vaak post u nieuwe berichten? f. Wanneer doet u dat (op welk moment in de week/van de dag?) g. Waar doet u dat? h. Wat maakt het moeilijk om de blog bij te houden? i. Als u uw blog zou moeten beschrijven (aan een wildvreemde), hoe zou u uw blog dan beschrijven? j. Maakt u gebruik van „statistieken‟ om bij te houden hoe vaak uw blog gelezen wordt? Kan u uitleggen wat u allemaal laat registreren? k. Heeft u op uw blog links staan naar andere blogs (een zogenaamde blogroll)? Wanneer plaats u een link naar een andere blog? (moet de blog daarvoor aan bepaalde voorwaarden voldoen, bvb. moet u de blog zelf lezen, …?) l. Welke relatie heeft u met de blogauteurs waarnaar u linkt? m. Hoe belangrijk is het voor u om reacties te krijgen op uw berichten? Waarom? n. Kan u een beschrijving geven van het lezerspubliek van uw blog? o. Zijn het vooral offline of online contacten die uw blog lezen? p. Hoe belangrijk is uw lezerspubliek voor u? Waarom? q. Hangt de keuze van de onderwerpen waarover u blogt sterk samen met uw lezerspubliek?
95
