Kartels
Filip Tuytschaever
Inhoud 1. Kartels: wat en hoe? 2. Duur van kartels 3. Aansprakelijkheid voor kartels – Van de moedermaatschappij (“parental liability”) – Van de rechtsopvolger (“successor liability”) – (Niet-contractuele aansprakelijkheid van Europese Commissie) 4. Boetes voor kartels – Update – Nieuwe richtsnoeren – Startbedrag + “entry fee”
– –
Clementie Schikking
5. België 2
Kartels • Bestrijding van kartels blijft dé topprioriteit van het ECN, ook onder commissaris Almunia: –
–
Speech 9 maart 2010: “to maintain enforcement against cartels as an important priority: these practices are detrimental to customers –be they industrial or final custumers” Speech 19 mei 2010: “We are not compromising on cartels. A cartel is the worst violation of competition rules. The Commission will continue its relentless fight against cartels”
3
Kartels •
Wat en hoe? –
DG COMP website: “It is an illegal secret agreement concluded between competitors to fix prices, restrict supply and/or divide up markets. The agreement may take a wide variety of forms but often relates to sales prices or increases in such prices, restrictions on sales or production capacities, sharing out of product or geographic markets or customers, and collusion on the other commercial conditions for the sale of products or services”.
4
Kartels •
Wat?
5
Kartels •
Hoe? – –
Geheim “Hub and spoke”: rechtstreeks of via tussenpersoon •
T-99/04, AC-Treuhand (8 juli 2008) –
Een beschikking van de Commissie waarbij de medeaansprakelijkheid van een consultancybureau voor een overtreding van artikel [101(1) VWEU] wordt vastgesteld, wanneer dit actief en bewust bijdraagt tot een mededingingsregeling tussen producenten die actief zijn op een andere markt dan die waarop het zelf actief is, overschrijdt niet de grenzen van het in die bepaling neergelegde verbod, en de Commissie gaat derhalve de haar verleende bevoegdheden niet te buiten wanneer zij aan deze onderneming een geldboete oplegt 6
Duur van kartels 1. “Single and continuous infringement”
7
Aansprakelijkheid voor kartels •
Aansprakelijkheid – Van de moedermaatschappij (parental liability) – Van de rechtsopvolger (successor liability) – (Niet-contractuele aansprakelijkheid van Europese Commissie)
8
Aansprakelijkheid voor kartels •
Aansprakelijkheid van de moedermaatschappij (“parental liability”) –
AKZO Nobel •
“100% +” of “100%”?
9
Aansprakelijkheid voor kartels Aansprakelijkheid van de rechtsopvolger (“successor liability”) • Reden van de invoering van marker systeem
10
Boete voor kartels Boete – Update – Nieuwe richtsnoeren – Startbedrag + “entry fee”
– –
Clementie Schikking
11
Boete voor kartels Boete – Update
12
Boete voor kartels •
Nieuwe richtsnoeren –
– –
Gemiddeld 15% van de door de inbreuk betrokken omzet gedurende het vorige boekjaar, vermenigvuldigd met het aantal jaren dat de inbreuk duurde, en verdubbeld bij recidive Startbedrag: 0-30% van de waarde van de verkopen Entry fee: +15-25%
13
Boete voor kartels •
Startbedrag + “entry fee”
14
Boete voor kartels •
Clementie
15
Boete voor kartels •
Schikking – – – –
–
10% boetevermindering Eerste schikkingprocedure: DRAM kartel (20 mei 2010) Clementieverzoek door Micron Voorstel aan deelnemers voor schikking in 2009 (minstens twee weken termijn; clementie kan geweigerd worden na verstrijken van termijn) Na aanvaarding om schikkinggesprekken aan te gaan: • •
–
Feb. 2010: punten van bezwaar Mei 2010: beschikking
Almunia: “several more settlements are in the pipeline”.
16
België 1. VEBIC 2. Staalplaatradiatoren (20 mei 2010) 3. Criminalisering van inbreuken op het mededingingsrecht
17
VEBIC 1. Beslissing van 25 januari 2008 in de zaak MEDE-I/O-04 – –
Publicatie van kostenschema’s en broodprijsindex = strijdig met art. 2 WBEM Boete van ca. EUR 30.000
2. Arrest van 30 september 2008 van het Hof van Beroep Brussel –
Prejudiciële vragen aan Hof van Justitie EU m.b.t. de betrokkenheid van de Raad Med. bij de beroepsprocedure
3. Conclusie van 25 maart 2010 van A-G Mengozzi
18
Staalplaatradiatoren Beslissing van 20 mei 2010 in de zaken MEDE-I/O-04/0063 en MEDEI/O-06/0032 Eerste echte kartelzaak in België, met MEUR 3,5 boetes 1.Betrokken praktijken + bewijs ervan 2.Duur? 3.Boete 4.Clementie 5.Vragen bij eventueel hoger beroep
19
Staalplaatradiatoren Betrokken praktijken: • Belgische markt voor staalplaatradiatoren – –
Geografische marktafbakening = België, alhoewel standaardproduct Toch • • •
Verschillen aanbodzijde (marktaandelen van de spelers) Verschillen vraagzijde (consumentenvoorkeuren, grootte van de opdrachten) Verschillen in de distributie (fragmentatie van de Belgische markt)
20
Staalplaatradiatoren Betrokken praktijken: • Afstemming van prijsbeleid –
•
Bilaterale en multilaterale uitwisseling van concurrentiegevoelige informatie via beroepsorganisatie – –
•
Periodieke verhoging van brutogroothandelprijzen (aangerekend aan groothandelaars van radiatoren)
Prijsverhogingen Informatie omtrent commerciële relatie met de klant
Onderling afgestemde feitelijke gedragingen: –
“de wil bestond om hun gedrag op de markt te coördineren. Het gaat om een vorm van coördinatie die, zonder dat het tot een eigenlijke overeenkomst komt, de risico’s van de mededinging geheel of gedeeltelijk welbewust vervangt door feitelijke samenwerking”
21
Staalplaatradiatoren • •
Geen plausibele alternatieve verklaring door de betrokkenen Aard van de inbreuk – –
Afspraken over brutogroothandelprijzen = klassiek prijzenkartel? Ja! • •
Beoordeling op niveau waarop de betrokken concurrenten zich bevinden (concurrentie tussen de fabrikanten) “Het feit dat er alsnog een grote verscheidenheid kan zijn tussen de prijzen voor de consument … onder meer door de kortingen die worden gegeven door de groothandelaars aan de installateurs, doet daar niets aan af”.
22
Staalplaatradiatoren Bewijs van de betrokken praktijken: • Bewijsstandaard: –
•
“geheel van feitelijke elementen die voldoende samenhang vertonen en een uiting zijn van de wil van de concurrenten om hun commercieel gedrag te coördineren”.
Motivatie beslissing bij samenloop: – – –
Voor clementieverzoekers: alleen bespreken van de constitutieve elementen van het kartelverbod die nadere bespreking behoeven Voor ondernemingen die inbreuk niet hebben erkend: geheel van de toepassingsvoorwaarden moet worden nagegaan. Dus: bewijslast idem, niet de motivatie Raad Med.
23
Staalplaatradiatoren Duur • • • • •
Onderzoek mag slechts betrekking hebben op feiten die zich niet langer dan 5 jaar geleden voordeden Berekening vanaf de datum van de beslissing van het Auditoraat om een ambtshalve onderzoek te openen Eén partij riep verjaring in wegens afwezigheid formele beslissing WBEM voorziet geen formele beslissing voor het openen van een procedure Raad Med.: stellen van een onderzoeksdaad (verzoek om inlichtingen) of formele verrichting die betrekking heeft op het onderzoek (zoals inschrijving van de zaak ter griffie = toekennen dossiernummer)
24
Staalplaatradiatoren Boete • •
Exclusieve bevoegdheid Raad Med.: Verslag AG dient geen voorstel te bevatten Aard: ernstige inbreuk (niet: zeer ernstige inbreuk) – –
•
Geen vaststelling van uniforme prijzen Wel: onder controle brengen van prijzenconcurrentie
Beperkt tot verkopen op het Belgisch grondgebied – –
Verslag AG: “De Raad kan en hoeft zich niet uit te spreken over feiten die hebben plaats gevonden buiten de grenzen van België” Raad Med.: “Door dit uitgangspunt te nemen, blijft de Raad ook binnen het kader van de haar toekomende taak, namelijk het sanctioneren van inbreukmakend gedrag op het Belgische grondgebied”
25
Staalplaatradiatoren Boete • Duur van de inbreuk: +10% per jaar • Geen verzwarende omstandigheden • Geen verzachtende omstandigheden – – –
Zware stijging van de staalprijzen niet weerhouden: Economische crisis Bestaan van compliance programma
26
Staalplaatradiatoren Clementie • 0% boete voor eerste verzoeker • 50% vermindering voor tweede verzoeker – – – – –
•
Niet meegedeeld in Verslag, slechts kennis op moment van beslissing Bevestiging van feiten erkend door eerste verzoeker d.m.v. verklaring is op zich een belangrijk element Overmaken van vergelijkbare indicaties Intrede van 2e verzoeker voor inspecties Intrede heeft er mede voor gezorgd dat de zaak werd opgestart (=dilemma voor clementieverzoekers)
15% vermindering voor andere deelnemers wegens medewerking buiten clementie
27
Staalplaatradiatoren •
Vragen bij eventueel hoger beroep – – –
Cf. VEBIC Clementieverzoekers: weinig reden om in beroep te gaan (bewuste politiek Raad Med.?) Niet-clementieverzoekers: mogelijk •
•
Van rechtswege betrekken bij de procedure van de overige partijen (art. 76, §3 WBEM) Procedureel/materieel
28
Criminalisering •
Idee dat boetes op zich niet leiden tot de optimale afdwinging van het mededingingsrecht – Verwachte boete > verwachte winst – Verwachte boete ~ kans van ontdekking inbreuk • •
min. boete voor afschrikking = verwachte winst x omgekeerde van de kans dat de boete wordt opgelegd Bijv.: 5% meer winst voor de betrokken producten gedurende vijf jaar (= 25%) en kans = 1 op 10 => min. boete = 250% van de omzet voor de betrokken producten.
29
Criminalisering •
Voorstel invoering van strafsancties – Waarvoor? • •
Horizontale kartels Verticale prijsbinding
– Wie? •
Al wie in naam en voor rekening van een onderneming over de inbreuken onderhandelt of beslist – –
Kennis van de mededingingsregels geen criterium? Al wie feitelijke leiding geven aan deze personen en van de inbreuk op de hoogte waren of dienden te zijn?
30
Criminalisering •
Voorstel invoering van strafsancties – Vrijheidsstraffen • •
Gevangenisstraf van 2 maanden tot 5 jaar Boete van EUR 100-10.000
– En/of beroepsverbod (uitoefenen van bestuursmandaten) • •
Min. 3 jaar – max. 10 jaar Overtreding verbod: – –
Gevangenisstraf van 3 maanden Geldboete van EUR 1.000-10.000
31
Criminalisering •
Twee belangrijkste vragen – Verlenging van de procedures •
“Strafsancties mogen niet leiden tot een schorsing van de administratieve procedures zoals die nu door de mededingingswet zijn georganiseerd” –
Exclusieve bevoegdheid van AG om strafvordering in te leiden (geen klacht met burgerlijke partijstelling; geen bevoegdheid van het parket om ambtshalve een strafprocedure te openen)
– Inmenging met clementiebeleid •
Clementieaanvraag door ondernemingen alleen indien de bestuurders/werknemers eerst weten dat zij geen gevaar lopen voor strafsancties –
–
Voorstel tot persoonlijke clementie + clementieaanvraag van onderneming impliceert persoonlijke clementie Persoonlijke clementie impliceert geen strafvervolging
32
Minervastraat 5│B-1930 Zaventem│T +32 (0)2 275 00 75│F +32 (0)2 275 00 70 │www.contrast-law.be
