Matthew Henry
Vorstelijk vervoer
Volledige verklaring komt opnieuw uit. Uitgever Coen Verboom: „Henry beoogde het gewone gemeentelid.”
Welke auto’s worden gebruikt voor de Oranjes, hun gasten en hun hofhouding?
terdege
18 juni 2014 31e jaargang nr. 19/20 Losse nummers: € 3,95
reformatorisch familiemagazine
Kanoën bij Belt Schutsloot Smalle kreekjes, verstilde meertjes en kolken vol lelies
Thema ‘Eropuit’ Wandelen Ezel Arie geeft lesje onthaasten Fietsen Rondje Meije NS-tocht Van Den Bosch naar Vught Autotoer Tijl Uilenspiegelroute Op de Solex Iedereen zwaait naar je
reportage
Matthew Henry: onbeperkt houdbaar Een hoge dunk had Matthew Henry niet van zichzelf. Hij betwijfelde of zijn Bijbelverklaring geschikt was voor publicatie. Driehonderd jaar na zijn dood wordt het commentaar wereldwijd door christenen van alle mogelijke denominaties gelezen en werken vertalers aan uitgaven in het Duits, Indonesisch, Hebreeuws en Chinees. Waardoor overstijgt Henry tijden en culturen? tekst Huib de Vries foto’s Anton Dommerholt
8
terdege ● 18 juni 2014
interview
Leven en welzijn Een driedelige serie over zinvolle zorg rond het levenseinde deel 2
Niet eten van ’s konings tafel Lang niet altijd is er een eenduidig antwoord te geven op de vraag hoe een arts dient te handelen bij mensen aan het einde van het leven. „Met die spanning zullen we moeten leren leven”, zegt medisch ethicus dr. ir. Henk Jochemsen. „Als we maar vasthouden aan de principiële lijn dat een leven niet opzettelijk beëindigd mag worden.” tekst Ad Ermstrang foto Anton Dommerholt
reportage
Onafzienbare rijen orchideeën
In twee vestigingen rollen jaarlijks 5,5 miljoen orchideeën van de band, 110.000 per week. Levoplant kweekt in Honselersdijk en Maasland op 9 hectare ongeveer zestig soorten Phalaenopsis. Daarmee is het bedrijf een van de vier grootste orchideeënkwekers van Nederland. De tropische planten gaan naar vrijwel alle landen in West- en Oost-Europa. „Zo ver een vrachtwagen kan rijden.” tekst Ad Ermstrang foto’s Anton Dommerholt
De werkdag van Anne-Greet Westhoff Beroep: Tandarts Leeftijd: 26 Opleiding: Tandheelkunde, Rijksuniversiteit Groningen
Röntgenfoto’s beoordelen.
Verdoven voor het trekken.
„Die gaatjes vullen met verdoving, hoor!” Noodvullingen, wortelkanaalbehandelingen... De tandarts is aan het werk. Een tandarts die het merkt als mensen klamme handen geven of bang zijn dat de tandarts wiebeltanden er zelf uit gaat wiebelen. tekst Gertrude de Wildt-Brouwer foto’s André Dorst 32 terdege ● 18 juni 2014
Patiënt kijkt mee.
6.30 uur: Ik stap de auto in,
hopend dat alle drie de bruggen onderweg gewoon dicht zijn, zodat ik om tien voor zeven in Zwartsluis kan zijn. Bij het openen van de praktijkdeur komt de geur van verse koffie mij tegemoet. 7.00 uur: De eerste patiënt komt binnen. Een stevige handdruk, een grap over het vroege tijdstip en de stoel gaat achterover. Een ontsteking aan een wortelpunt is de indicatie om een wortelkanaalbehandeling te starten. De kies bevat een wortelkanaal. Dit maak ik grondig schoon en ik sluit de kies weer af met een noodvulling. Voor nu is de behandeling klaar en de patiënt mag, na een korte instructie, weer gaan. 7.30 uur: Een gezin van vier voor de halfjaarlijkse controle, nog net voor schooltijd. Eerst de kids in de stoel. Ik kom een aantal ‘wiebeltanden’ tegen. Of ik daar vooral niet aan wil zitten, wordt mij gevraagd. Ik stel de jongen gerust, hij mag ze er helemaal zelf uit wiebelen. 8.30 uur: Een bezorgde moeder met zoon. Volgens de moeder heeft hij loszittend tandvlees, dat er rood uitziet. De jongen zelf geeft aan dat het wat pijn doet met tanden poetsen. Als ik in de mond kijk, zie ik direct wat hij bedoelt en ik heb een
„Het is zo gebeurd...”
De kies wordt getrokken.
vermoeden wat de oorzaak is. Een röntgenfoto moet uitsluitsel geven en deze bevestigt inderdaad mijn vermoeden: een doorbrekende kies zorgt voor de klachten. Jongen: „Ik zei het toch, ma?” 9.00 uur: Pauze. Gezellig bijkletsen met collega’s, onder het genot van het tweede bakje koffie. 9.20 uur: Ik roep de volgende patiënt, maar die is niet gekomen. Helaas. Dan maar verder met de administratie. Een assistente komt naar me toe. Er heeft een moeder gebeld, haar dochter heeft de hele nacht wakker gelegen met kiespijn. Ze komen om half twaalf langs. 10.00 uur: Gelukkig, de volgende patiënt is er wel. Een klamme hand en een zenuwachtige lach. „Ik zie er toch weer wat tegenop”, krijg ik te horen. „Ik kan het begrijpen, er zijn leukere dingen te bedenken.” Ik maak een boven- en onderprothese voor mevrouw en vandaag moeten de kiezen aan de linkerkant eruit. „Ik ga het eerst weer goed verdoven”, zeg ik, en ik voeg de daad bij het woord. „U zult merken dat ik straks bezig ben, maar pijn mag het niet doen.” De behandeling verloopt
voorspoedig en als mevrouw weer vertrekt, krijg ik opnieuw een wat zweterige hand. 11.30 uur: Het meisje met de pijnlijke kies. Schuchter komt ze binnen. Ze wijst de kies aan, hij zit volgens haar al wat los. Uit de foto blijkt dat er een erg diepe vulling in de kies zit. Ik leg uit dat we de kies voorzichtig in slaap gaan brengen en hem dan gaan trekken. Alle stappen worden doorgenomen, de hand van moeder wordt vastgepakt en ik verdoof de kies. Enkele tranen, verdoven is altijd vervelend. Ik verwijder de kies, duw een gaasje op het wondje en klaar alweer. Even de tranen wegvegen, nog iets uitzoeken uit de speelgoedmand en lekker weer naar huis. 12.00 uur: Pauze. 12.20 uur: De laatste patiënt, met een wat uitgebreider behandelplan. Een aantal gaatjes vullen en een wortelkanaalbehandeling afmaken. Ik verdoof de desbetreffende kiezen en maak eerst de wortelkanaalbehandeling af. Meerdere kanalen in een kies, een zeer precies klusje en millimeterwerk. Als dit klaar is, maak ik de gaatjes schoon en vul ik de kiezen. Dit maakt mijn werk zo leuk: die combinatie van secuur werken en patiënten begeleiden. Even later is de laatste klant vertrokken. 13.30 uur: Collega’s voor de middag- en avonddienst zijn binnengedruppeld. Overleg vindt plaats en zo vliegt het half uur voorbij. 14.00 uur: Ik kleed me om, stap in de auto en ga naar huis. De wachtkamer is weer vol...
„Ik zie er toch weer wat tegenop”
terdege 18 juni 2014 33 ●
interview
Lichtstraal in een duistere cel Timon Teljeur correspondeert al jaren met Amerikaanse gevangenen die op de doodstraf zitten te wachten. Voor de tweede maal heeft hij nu een actie op touw gezet om kaarten aan hen te sturen. Als lichtstraaltjes in een donkere wereld. „Je komt in de brieven die de gevangenen terugsturen heel verschillende gevoelens tegen. De een is opstandig, de ander heeft steun gevonden in Gods Woord.” tekst L. Vogelaar foto Anton Dommerholt
36 terdege ● 18 juni 2014
terdege 18 juni 2014 37 ●
44 terdege ● 18 juni 2014
interview
Tegenslag verwerken in tekeningen Ze gaat haar verdriet te lijf door het maken van pentekeningen en schilderijen. De afbeeldingen, vol symbolen die verwijzen naar Bijbelteksten, bieden Marlene van Gameren (44) uit Oosterland de mogelijkheid om op een creatieve manier de zaken op een rij te zetten. „Het geeft me een klein beetje van mijn eigenwaarde terug.” tekst Ad Ermstrang foto’s Anton Dommerholt
terdege 18 juni 2014 45 ●
interview
Achter de schermen van Prinsjesdag Veel mensen zien wel de koets en horen de Troonrede, maar weten verder niet wat er gebeurt. Communicatieadviseur van de Eerste Kamer en medeorganisator Peter Kranendonk (33) heeft daarom in een bijzonder boekje een reeks momenten van Prinsjesdag 2013 vastgelegd. „Het is mijn persoonlijke verhaal, maar ik heb gemerkt dat het een behoorlijk beeld geeft.” tekst Ad Ermstrang foto’s Henk Visscher, Peter Kranendonk en Hans Kouwenhoven
52
Peter Kranendonk met naast hem Eerste Kamervoorzitter Ankie Broekers-Knol, die het fotoboekje doorbladert.
reportage
*
De Audi A8 van de Koning.
56 terdege ● 18 juni 2014
Vorstelijk vervoer Veel aandacht voor de voertuigen van de koninklijke familie is er niet, maar toch haalde koning Willem-Alexander onlangs de voorpagina’s met de aanschaf van een bijzondere Audi A8. De nieuwe aanwinst wordt gebruikt bij koninklijke optredens in Nederland, maar ook in het buitenland duikt hij af en toe op. tekst Josine Droogendijk foto’s ANP
D
e kans is klein dat we koning Willem-Alexander ooit zelf zullen zien achter het stuur van deze Audi. Privé rijdt de Koning namelijk een donkerblauwe familieauto die in het verkeer van Den Haag nauwelijks zal opvallen. Tijdens officiële optredens maakt de Koning daarentegen gebruik van een chauffeur en uiteraard zijn nieuwe limousine. Alleen wanneer de auto te klein is, gelet op het aantal zitplaatsen, kiest de Koning voor een ander voertuig uit de garage van het Koninklijk Staldepartement. Volgens de Rijksvoorlichtingsdienst zijn daarin ongeveer
dertig auto’s te vinden. Ze worden gebruikt voor het vervoer van de koninklijke familie, de gasten, de hofhouding en de bagage. In tegenstelling tot haar man heeft koningin Máxima geen limousine tot haar beschikking, maar een ‘gewone’ donkerblauwe Audi. In 2012 kwam ze even in het nieuws door met een hybride auto te arriveren bij een afspraak, maar tot op de dag van vandaag is ze nog niet overgestapt op elektrische auto’s. Wellicht dat prins Maurits, die regelmatig het elektrisch rijden promoot, nog eens een overtuigende rol kan spelen, maar de vele korte ritjes in de binnensteden maken het onpraktisch om over te stappen op de nieuwe manier van rijden.
Omgeruild
De huidige voertuigen van het Koninklijk Huis zijn overigens vrij gemakkelijk te herkennen aan de nummerborden. Daarop staat AA, gevolgd door een, twee of drie cijfers. AA86 wordt vaak gebruikt voor de Koning, AA82 voor koningin Máxima en AA95 voor prinses Beatrix. Buiten beeld worden deze nummerborden nog wel eens omgeruild voor normale exemplaren (bijvoorbeeld vanwege de privacy) maar nooit zal koning Willem-Alexander dit zelf hoeven te doen. Stalmeester Bert Wassenaar draagt namelijk alle zorg
terdege 18 juni 2014 57 ●
jongeren
Alcohol als levensdoel
104 terdege ● 18 juni 2014
Hij groeide op in een onchristelijk gezin, dronk op zijn twaalfde een krat bier per dag en raakte daarna verslaafd aan drugs. Zo was de jeugd van Bernd Martens (31) uit Noorden. Nu zit hij drie keer per week in de kerk. „Gods almacht is met geen pen te beschrijven.” tekst Henrieke van Dam beeld Sjaak Verboom
W
ie Bernd ontmoet, kan er niet omheen een deel van zijn levensverhaal te horen. Over zijn zondige tijdperk en over zijn verlossing daaruit. „Ik gun niemand een verslaving en hoop dat jongeren er door mijn verhaal ver vandaan blijven. Maar ik hoop ook dat zij zullen inzien dat het alleen Gods hand is, die zo’n grote omkeer in mijn leven heeft gewerkt. Alles is al-
leen van Hem te verwachten.” Bernd is 12 jaar als zijn ouders scheiden. Een halfjaar later drinkt hij meer dan een krat bier per dag. „Dat was mijn vluchtgedrag om de scheiding te vergeten. Van het
„Na schooltijd dronk ik eerst thuis een krat, daarna ging ik naar de kroeg”
vwo moest ik terug naar de mavo, ik raakte vrienden kwijt en verbrak het contact met mijn familie. Dat was toen ik bij een vriend ging wonen die nog meer dronk dan ik. Niet zo’n goede keuze achteraf.” Het laatste met bijtende zelfspot. „Tien jaar lang was ik zwaar verslaafd. Toen is er veel kapot gegaan.” Jeugdzorg was algauw betrokken bij de situatie van Bernd. Maar zij en Bernds moeder konden hem niet helpen. „Ik kreeg verslavingszorg van Parnassia en later ook van andere instellingen, maar zolang je er zelf niet achter staat, heeft het geen
terdege 18 juni 2014 105 ●
reportage
Duisburg is trots op zijn Zoo De belangrijke Duitse Autobahn A3 en een breed treinspoor snijden de dierentuin van Duisburg doormidden. Niettemin is de 16 hectare grote Zoo zeer natuurrijk aangelegd. Het fraaie dolfinarium is terecht een trekpleister en de toegangsprijzen zijn schappelijk. tekst Wim Lemstra foto’s Zoo Duisburg, Kuster/www.zoo-foto.de
110 terdege ● 18 juni 2014
Siberische tijger.
