Jurriaan Visser
11 grift
Jaarwerkstuk Bangkwang
Inleiding Ik heb het onderwerp Bangkwang gekozen, omdat ik zelf twee keer in Thailand ben geweest. Mijn moeder wou graag een keer een gevangene bezoeken in de Bangkwang. Mijn vader en ik zijn niet mee geweest. Ik was toen nog maar 11, het leek mij toen nog erg eng om naar zo’n gevangenis te gaan. Mijn moeder heeft daar drie Nederlandse gevangenen gesproken. Ze is blijven schrijven met hen en heeft regelmatig pakketten gestuurd met eten en geld. De verhalen die mijn moeder hier over vertelde heb ik altijd erg boeiend gevonden. Toen ik hoorde dat ik een jaarwerkstuk moest maken dacht ik gelijk, dat dit een goed onderwerp zou zijn. Ik heb er altijd al meer over willen weten. En bij deze heb ik dat dan uitgezocht. Via mijn moeder ben ik in contact gekomen met Hanz, hij heeft zes jaar in de Bangkwang gezeten en is vorig jaar vanuit de Bangkwang overgeplaatst naar een gevangenis in Nederland. Ik heb eerst contact gehad via de mail en later heb ik een interview met hem gedaan. Zijn verhaal loopt als een rode draad door mijn werkstuk, veel van het geen ik beschrijf over het leven in de Bangkwang heeft hij ook meegemaakt. De persoonlijk ervaringen van Hanz beschrijf ik in de hoofdstukken ‘De arrestatie van een Nederlander in Thailand’, ‘De dodencel’ en ‘Terug naar Nederland’. Het verhaal van Hanz over het leven in de Bangkwang heb ik aangevuld met informatie uit andere bronnen. De laatste hoofdstukken van mijn werkstuk gaan over de biologie, die van toepassing is binnen de Bangkwang in Thailand. Deze gaan over aandoeningen en ziektes, ik beschrijf de factoren waardoor ziektes ontstaan en ik vertel over de meest voorkomende aandoeningen en ziektes in de Bangkwang.
De Arrestatie van een Nederlander in Thailand. Het was begin 2002 en een kennis van Hanz, uit Taiwan, die op dat moment in Nederland verbleef, vertelde hem hoe geweldig Thailand is en dat hij daar verschillende keren per jaar komt. Hanz gaat in juni 2002 op vakantie naar Thailand en ontmoet in Bangkok deze Taiwanees. Hij leert daar een Thais meisje kennen, Tik. Het klikte gelijk en ze hebben samen de vakantie doorgebracht. Terug in Nederland bleef hij contact houden met Tik. Ongeveer een maand later belde Tik met de boodschap dat ze zwanger was. Hij is toen samen met zijn broer en diens Thaise vrouw naar Thailand vertrokken. In Thailand aangekomen bleek dat Tik niet zwanger was. Wel hebben ze samen een leuke vakantie gehad. Toen de vakantie voorbij was wou hij terug naar Nederland. Hij had voor de laatste dagen een hotelletje geboekt in Bangkok. Tik wou liever naar een ander hotel. Normaal zou je nu al nattigheid moeten voelen vertelde Hanz. Op de dag van vertrek kwamen twee mannen zijn hotelkamer binnen. Dit waren de Taiwanees en een Fransman. De Fransman had een revolver bij zich en een pakje. Hanz werd verteld dat wanneer hij het pakje niet mee zou nemen naar Nederland zijn broer dan iets zou overkomen. Tik moest bij hem blijven tot aan de douane, zodat hij niemand kon waarschuwen. Hij probeerde allerlei oplossingen te vinden, maar hij zag geen uitweg zonder zijn broer in gevaar te brengen. Toen hij het pakketje uit elkaar had gehaald zag hij dat er 6800 pillen van een Thaise variant van XTC in zat. Deze pillen verdeelde hij over zijn broekzakken, zodat het niet te veel zou opvallen. Vrijdagavond bracht Tik, Hanz naar het vliegveld Don Muang, voordat hij door de douane ging, kreeg hij nog een judaskus ter afscheid. Bij de handbagage check werd hij door verschillende douanebeambten besprongen. Iemand had zijn beschrijving en vertrektijd van te voren aan hen door gegeven. Hij werd gearresteerd. Achteraf bekeken was er op dat moment zoveel commotie bij de handbagage check, dat iedereen die na hem kwam zo kon doorlopen. Waarschijnlijk is hij dus als een soort afleidingsmanoeuvre gebruikt. Zeker omdat de pillen achteraf slechts een straatwaarde van ± 2000 euro hadden. De Taiwanees en de Fransman zijn verdwenen, Tik is verdwenen, haar laatste woonadres stond leeg, haar mobiele telefoon afgesloten. Hij voelde zich een hoofdfiguur uit een slechte B-film, maar soms is de waarheid gekker dan de fantasie. Na zijn arrestatie werd Hanz overgebracht naar een cel in een lokaal politiebureau. Een paar dagen later ging hij naar een andere gevangenis. Hier werd hij met stokken geslagen en het komt regelmatig voor dat iemand dit niet overleefd. Dit doen ze om je fysiek en mentaal te breken, voor het verhoor en de berechting. Als je voor een drugs delict wordt opgepakt krijg je in principe de doodstraf. Werk je mee met het onderzoek en openheid van zaken geeft dan krijg je levenslang. Uiteraard koos Hanz ervoor om mee te werken. Hij werd veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf en overgebracht naar de Bangkwang.
De Bangkwang De Bangkwang is een gevangenis, die ligt aan de rivier Chao Phraya in de provincie Nonthaburi. Het complex is in 1930 gebouwd. Zijn bijnaam is de ‘Big Tiger’ (It eats people alive), omdat in de gevangenis veel mensen overlijden. De grote witte uitkijktoren van de gevangenis steekt overal boven uit. In de Bangkwang, die ook bekend is onder de naam Bangkok Hilton, zitten gevangenen die veroordeeld zijn voor een celstraf vanaf 25 jaar tot aan de doodstraf. De eerste drie maanden ben je geketend aan de voeten en als je de doodstraf hebt gekregen blijf je geketend. Dit is net zo als in films, een ketting om je enkels. De omstandigheden in de Bangkwang zijn slecht. Totaal bevinden zich ongeveer 9000 gevangenen, verdeeld over 14 complexen, in zes hiervan zitten buitenlanders. De andere acht zijn alleen voor Thais. Deze zijn omringd door hoge muren met prikkeldraad, waarop hoogspanning staat. Een building is een enorme betonnen bak, een paar honderd meter breed en lang. Daarin bevindt zich het cellenblok, met twee verdiepingen. Een verdieping bestaat uit een lange gang met aan elke kant tien cellen. Aan de voorkant van de cellen zitten open traliedeuren. Omdat de verdiepingen overbevolkt zijn, liggen er ook mannen op de gang. Het lijkt wel op een mierennest. De cellen zijn vaak heel kaal. Een betonnen vloer met een oude tv die alleen Thaise uitzendingen heeft. Als je geluk hebt is de vloer bedekt met zeil. De gevangenen liggen man aan man. De gevangenen verblijven van vier uur ’s middags tot zeven uur ’s morgens in de cel. In het complex is ontzettend veel kabaal: het geluid van tv’s, er wordt geschreeuwd, gevloekt, geroepen en gelachen. Alle geluiden weerkaatsen tegen het beton en staal van het complex. Het complex waar Hanz zat (building 6) ligt op een stuk grond van ongeveer 1 hectare, ook hier is de vloer van beton. Met hierop een grote ballonfabriek (Thailand Chemical Companies). Waarvan de gevangenen de chemische dampen inademen. Verder loopt er over het hele complex een open riool. Van ongeveer 50 cm breed. Hier loopt van alles doorheen, stront, pis, fabrieksafval. Over de binnenplaats verdeeld staan opbergkasjes onder afdakjes van asbest. Ze slapen zelfs onder asbest. Je hebt per persoon 1.5 bij 1 meter ruimte. Als dit te weinig is moet je extra ruimte kopen. Dit is erg duur. Maar dan hoef je niet altijd op dezelfde zij te liggen. De gevangenis heeft eigenlijk maar ruimte voor 4000 man. De gevangenen slapen bij elkaar in 1 cel. De cel grote en aantallen van de gevangenen variëren. Gemiddeld zitten er 30 man in 1 cel. Je hebt hier dus geen privacy. Je slaapt op de grond in gezelschap van moordenaars, verkrachters en andere criminelen. Hygiëne bestaat er niet. De wc is een gat in de grond waar “honderden” gevangenen dagelijks hun behoeften doen. Deze wordt een keer per maand schoongemaakt. Het eten in de Bangkwang is zeer matig, je kunt hier niet van leven. Een gevangene is verplicht andere middelen te vinden om aan eten te komen. Voor de westerling betekent dit geld betalen voor de eventuele verkrijgbare levensmiddelen en het eten zelf klaar maken. Daarom zijn de gevangenen afhankelijk van steun door derden. Opgestuurde pakketten met voedsel en gebruiksartikelen zijn erg belangrijk om te overleven. Ook is geld om diverse zaken te betalen erg belangrijk. In de Bangkwang kun je zonder geld bijna niet overleven. Van de Nederlandse ambassade krijg je weinig hulp. Je kunt een lening krijgen van 120 euro per maand. Dit heb je zeker
nodig en dan moet je niet ziek worden. Je moet ook via de ambassade medicijnen bestellen. Dit kan in het ergste geval wel 4 tot 6 weken duren. In de tussentijd moet je je medicijnen via de bewakers regelen. Dit kost veel geld. Als gevangene krijg je geen informatie van de ambassade over wat je wel en niet moet doen. In de gevangenis Bangkwang zijn ziektes zoals, tuberculose, aids, mijt, malaria en alle soorten huidziektes, bijvoorbeeld schurft. Alle medische behandelingen zijn verre van goed. Veel gevangenen lopen infecties op vanwege het vervuilde rivierwater, waarmee zij zich moeten wassen. Wat zich in de gevangenis verder allemaal afspeelt is vaak onbekend of wordt niet gemeld, omdat gevangenen bang zijn voor represaille. Toch zijn er wel feiten bekend, zo is er een paar jaar geleden een opstand geweest. Dit was in de jeugdgevangenis, deze grenst aan de Bangkwang. Alle bewakers gingen toen op de muren staan en schoten allemaal hun magazijnen leeg op de menigte. Als je ontsnapt in de gevangenis, wat op zich heel makkelijk zou kunnen, er is namelijk alleen maar een enkele muur met prikkeldraad, wordt je vogelvrij verklaard en dan mag je overal en door iedereen worden doodgeschoten. De bewakers in de Bangkwang zijn niet fysiek gewelddadig. Dit komt, omdat de bewakers een hongerloontje krijgen. Ze moeten bijverdienen door medicijnen en andere dingen naar binnen te smokkelen voor de gevangenen. Dus de bewakers moeten wel humaan zijn.Er zijn tien bewakers voor een building met ongeveer 600 gevangenen. Het gebeurd dus wel eens dat een bewaker wordt terug gepakt. Maar het kan ook zijn dat een bewaker zelf in de Bangkwang komt. Als hij betrapt wordt met het naar binnen smokkelen van drugs. Verder doet de bewaker niet veel. Vaak slaapt hij of is hij buiten de gevangenis boodschappen halen voor een gevangene. De bleu shirts ook wel de trustees genoemd doen alle klusjes en het regel werk in de gevangenis. De trustees zijn zelf ook gevangenen maar deze willen een wit voetje halen bij de bewakers. Als iemand genoeg geld heeft kan hij bij de bewakers ook een spelcomputer kopen of een cd-speler. Maar dit is verboden in de gevangenis. Bijwijze van spreken kan de volgende dag de zelfde bewaker besluiten een cel doorzoeking te doen en de spelcomputer in beslag te nemen. Deze kun je dan weer terug kopen van de bewakers. Zo corrupt zijn ze. Je kunt van alles krijgen in de gevangenis. Als je wilt gokken moet je bij de Chinezen zijn. Voor softdrugs bij de Pakistanen en voor de harddrugs bij de Nigerianen. Er wordt ook zelf alcohol gemaakt in de gevangenis. Dit doen ze door in een pannetje water, wat fruit, suiker en een stukje brood te gooien. Na twee weken in de zon heb je alcohol. Dit is heel erg gevaarlijk. Want je weet nooit hoe sterk het is. En zelf gedestilleerde alcohol is ook erg giftig. Er zijn mensen blind van geworden. De gevangenis is een dorp op zich. Sommige mensen handelen in sloffen sigaretten andere in pakken koffie. Er is ook een klein bibliotheekje op het terrein. Deze bestaat uit boeken die door gevangenen zijn achter gelaten. Je kunt er ook trainen met gewichten op de binnen
plaats.
Het verblijf in de Bangkwang kost (veel) geld De gevangenis is volledig gebaseerd op het self support systeem; dit betekent dat je alle diensten, goederen en gunsten van de bewakers contant moet betalen. Officieel is geld binnen de gevangenis niet toegestaan, maar het is voor de gevangenen en de bewakers een noodzakelijk middel om te kunnen overleven. De munt van Thailand is de Baht, huidige prijs = 1000 Baht = 22.63 Euro Hieronder volgt een lijst van de kosten om te overleven in de Bangkwang.
Startkosten: Bij aankomst in BangKwang bezit je niets behalve de kleren die je aanhebt. In het begin moet je aanschaffen: * Een matras van dekens of schuim, laken, kussen. Totaalprijs: 1500 Baht. * Kastjes met hangsloten erop om kleren, eten, toiletartikelen op te slaan. Er zijn meer gedetineerden dan kastjes, dus de prijzen zijn woekerprijzen. Een kastje gemiddeld: 1200 Baht. Benodigd 3 kastjes Totaalprijs: 3600 Baht. * Een waterton om schoon water in op te slaan, voor koken, wassen, e.d. Totaalprijs: 500 Baht. * Een koelbox om eten in te bewaren (vlees, fruit, e.d.). Totaalprijs: 750 Baht. * Een celplaats kopen, hoe meer geld hoe meer ruimte natuurlijk. Minimaal te betalen: 2000 Baht. De gemiddelde prijs: 6000 Baht. * Overige startkosten omvat o.a. Een stoof van klei, een wok, bestek, thermoskan, borden etc. en een verplicht bezoekshirt. Totaalkosten: ± 2500 Baht. Om te beginnen ben je in totaal minimaal 12000 Bath kwijt.
Maandelijkse services Er zijn 3 kostenposten die elke maand terugkomen en een verplichte belasting zijn: * Schoonmaak cel per gevangene: 50 Baht per maand. * Vullen van waterton: 250 Baht per maand. * Wasgoed + beddengoed: 300 Baht per maand. Totaal per maand: 600 Baht.
Noodzakelijke kosten per maand Dit zijn dus de minimum bestaanskosten. Bestaande uit 1 warme maaltijd, broodmaaltijd en items voor hygiëne en verzorging. Kosten per maand (30 dagen): • Drinkwater 1080 Baht. • IJsblok 240 Baht. • Warme maaltijd 70 Baht/pd:= 2100 Baht. • 1 brood per 2 dagen x 30 Baht:= 450 Baht. • Koffie/melk/suiker: 200 Baht. • 4 eieren per week: 80 Baht. • Fruit 100 Batt per week: 400 Baht. • Broodbeleg 100 Batt per week: 400 Baht. • Notitieblok: 40 Baht. • Schrijfmateriaal: 300 Baht. • Zeep: 60 Baht. • Shampoo: 40 Baht. • Tandpasta/borstel: 60 Baht. • Waspoeder: 60 Baht. • Scheerspullen: 200 Baht. • Kapper (verplicht): 40 Baht. • Houtskool (koken): 450 Baht. Totaal: 6200 Baht.
1
* Luxe goederen • Ontbijt 1 dag: 25 Baht. • Blikjes drinken: 15 Baht. • Toiletpapier: 8 Baht. • Boter: 57 Baht. • Zout: 18 Baht. • Peper: 24 Baht. • Deodorant: 70 Baht. • Sigaretten per pakje: 46 Baht. • Melk (200ml): 12 Baht. • Koekjes: 25 Baht. • Ketchap: 45 Baht. • Antimuggenlotion: 30 Baht. • Jam: 45 Baht. • Slippers: 45 Baht. Niet opgenomen zijn kleren want die zijn alleen verkrijgbaar als ze van buitenaf worden opgestuurd. Hetzelfde geld voor handdoeken en schoeisel.
Medicijnen · Paracetamol per tablet: 3 Baht · Antibiotica per capsule: 5 Baht . Antibioticacrème per tube: 100 Baht. · Ibobrufen per tablet: 5 Baht. · Actifed per strip: 80 Baht. · Antixcil per strip: 20 Baht. · Tylenol per strip: 20 Baht. · Dettol flesje: 120 Baht. · Immodium per tablet: 4 Baht. · Scabies gel per tube: 90 Baht. · Oordruppels flesje: 120 Baht. · Nizoralcrème tube: 120 Baht. · Tiffy (verkoudheid): 20 Baht. · Oogdruppels: 100 Baht · Pleisters per stuk: 5 Baht. · Betadine flesje: 65 Baht. Medicijnen zijn op drie manieren te verkrijgen: Via een recept dat naar de ambassade gestuurd wordt. Wachttijd vanaf ziekte tot ontvangst medicijnen van 1 tot 6 weken. Een beroerd systeem dus. Via een pakje opgestuurd door bijv. een bezoeker. Kosten ± 500 Batt omkoopgeld aan de bewaker. Wachttijd 1 week. Aankoop op zwarte markt in de gevangenis. Wachttijd: onmiddellijk leverbaar. (schommelende prijzen)
Omkoopgeld Dit loopt uiteen vanaf vaste omkoopkosten zoals celruimte en elektriciteit. Het ontvangen van pakjes met bijv. medicijnen, cd’tjes, tijdschriften. Het vervangen van bijv. een wc-pot of plafondventilator. Gemiddelde omkoopkosten liggen tussen de 100 Batt tot 4000 Batt per maand. De lening die je als Nederlandse gevangene van buitenlandse zaken krijgt is afhankelijk van de euro koers. Dit is ongeveer 6000 Batt per maand. Waarvan de gevangenis 10 % inneemt. Je houdt dus: 5400 Batt. Noodzakelijke kosten zijn 6200 Batt. Wat dus al een tekort betekent van 800 Batt per maand. Zonder steun van familie, bekenden en bezoekers zou het dus niet mogelijk zijn om te overleven. Er zijn duizenden mannen die allemaal op zichzelf zijn aangewezen. En iedereen is op andermans geld uit, je kunt niemand vertrouwen.
De dodencel Citaat uit een brief van Hans - Bangkok augustus 2003
Er zijn nu zo’n 800 man die wachten op de doodstraf en deze zitten over twee gebouwen verspreid. Hun kettingen komen nooit eraf en ze zitten 20 uur op cel, 4 uurtjes kunnen ze in een buitenkooi zich wassen en rondjes lopen ze hebben dan wel zicht op de Andreas kruisen waarop de ten dood veroordeelde wordt vastgebonden. In de achterkant van het kruis zit ter hoogte van het hart een gat. Hierdoor wordt het geweer gestoken en een kogel afgevuurd. Ze worden dus in de rug neergeschoten, er is geen laatste wens of laatste maaltijd ook de dag en het tijdstip is onbekend. Stel je een lange gang voor met open cellen circa 20 man per cel open tralie werk iedereen kan elkaar zien, om 16.00 uur is iedereen opgesloten na het wassen en rondlopen. Vanaf dit tijdstip tot 21.00 uur gebeurt het volgende: elk moment kan een bewaker de gang opkomen en rammelt met zijn sleutels iedereen kijkt elkaar aan sommige kruipen zo ver mogelijk weg in een hoekje. Er heerst absolute stilte het enige hoorbare zijn de voetstappen en de sleutels van de bewaarder. Hij gaat weer weg, loos alarm. Pas na een minuut of tien durft men weer te praten. Maar het is nog maar net 30 minuten later en hetzelfde ritueel dit keer wordt er een celdeur open gedaan en 20 gezichten kijken angstig voor zich uit wie zal het zijn. Een naam wordt geroepen door de bewaker 19 zuchten van verlichting vandaag niet ik. Dit gevoel is echter dubbel daar loopt iemand naar de deur met wie je jaren bent opgetrokken en hij kijkt je smekend aan maar je kunt niets doen. Bij de deur krijgt hij handboeien om overvallen door emotie zakt hij door zijn benen. Zonder greintje van medeleven wordt hij aan zijn voetboeien over de grond gesleept naar het kruis. Dit is het laatste wat je van hem ziet. Dan hoor je minuten ernaar het geknal van het geweer schot en je weet dat het afgelopen is. Morgen jij…….? Dit is de dagelijkse waarheid hier in de gevangenis.
Een doorsnee dag in de Bangkwang Meestal begint de dag zo rond 6 uur. Je vouwt je matras op. Dit bestaat uit een aantal bij elkaar genaaide dekens met daarover een laken of hoes. Van allerlei bij elkaar geraapte materialen. Al met al een bont geheel. Elke ochtend moeten de matrassen opgerold en ’s avonds weer uitgerold worden. Het is dan gemiddeld 36ºC. En er hangen veel menselijke geuren. Tussen 6.00 en 6.55 worden de deuren open gedaan en stormen de gedetineerden zo snel mogelijk naar buiten. Dit geeft een hels kabaal, geschreeuw, het geluid van rammelende kettingen en stampende voeten. Uit het cellenblok gekomen schiet iedereen naar zijn eigen plek, meestal is dit de plek waar je een kastje hebt met daarin je persoonlijke bezittingen. Er zijn acht toiletten op de rij met 30 cm hoge muurtjes er tussen. Dit is voor 850 man. Op dit tijdstip van de dag betekent dat dus file, 8x bezet met ongeveer 30 wachtende. Het aroma komt je tegemoet. Het “afval” komt terecht in een geul (open riool). Het gebouw is ongeveer zo groot als een voetbalveld. Het bestaat uit beton en betonnen gebouwen. Wat als katalysator werkt voor de hitte. De temperaturen lopen soms wel op tot 50ºC in de schaduw. Iedereen gaat zijn eigen ding doen zoals, koken, kleren wassen en muziek maken. Het binnen pleintje wordt gebruikt om te sporten en langs de randen staan de wasrekken in de zon. Om 08:00 uur wordt de vlag gehesen en moeten alle Thaise gevangenen netjes in de rij staan en het Thaise volkslied zingen. De gehele dag worden de gevangenen op de hoogte gehouden door een omroepinstallatie van megafoons. Aangekondigd wordt voor wie er bezoek is, wie brieven en pakjes krijgt, wie naar de rechtbank moet, wie naar de dokter, wie een formuliertje moet tekenen enz. Dit begint om 07:00 en eindigt om 16:00. het is om gek van te worden want je oren krijgen geen moment rust. Om 12:00 wordt meestal de zelfgemaakte maaltijd opgegeten. Deze wordt gemaakt op houtskool. De middag is het zelfde als de ochtend, verveling.Wel kun je een bad nemen. Dit is een soort grote trog van 40 bij 4 meter die volgepompt wordt met vervuild rivierwater (riool wordt hier op geloosd). Hier zitten dan 800 naakte mannen in. Rond 16:00 uur klinkt de bel, tijd om terug naar je cel te gaan. Eindelijk ben je uit de hitte geen brandende zon meer op je hoofd of de harde regen in de moesson tijd.Voor het naar binnengaan de nodige checks van tassen en zakken. Iedereen in de cel. Dan worden de getraliede deuren door middel van een groot hangslot afgesloten. Na het tellen van de hoofden door de bewakers worden de buitendeuren met grote ijzeren staven vergrendeld. Ondertussen worden de matrassen weer uitgerold. Sommigen gaan gelijk slapen, anderen kijken tv. Daarna proberen te slapen en in slaap te blijven. Af en toe word men wakker door het domino-effect. Iemand rolt in zijn slaap en het hele rijtje wordt wakker. Dit was een dag uit het leven in de Thaise cel. Elke dag is dezelfde dag. In de regentijd kom er zo veel water uit de lucht dat het niet weg kan stromen. Het water stroomt dan allemaal het openriool in en deze overstroomt dan. Iedereen staat dan ongeveer
30 cm in het water met alle pis en poep die er dan in drijft.
Hygiëne Het douchen Je kunt baden in twee betonnen bakken van 40 meter lang en 4 meter breed + zo’n 1.20 hoog. Hier wordt dan 2x per dag het water uit de rivier ingepompt. Als je geluk hebt ziet het er donkergrijs uit, heb je pech is ’t roestbruin. In dit rivierwater zitten nog, plantjes, visjes en parasieten. Zo’n 800 man gaan naakt in de bakken. Met in de ene hand een stukje zeep en in de andere hand een plastic bakje. Je schept het water over je heen, ben je niet vlug genoeg dan is er geen water meer en de rest van de dag blijf je plakkerig van de zeepresten.
De tandarts De procedure is als volgt. Stel je hebt vandaag een gaatje in je kies. Op woensdag komt de gevangenis dokter, die een recept uitschrijft. Dit recept wordt opgestuurd naar de ambassade. De ambassade stuurt dan een officieel verzoek in om de gevangene naar de tandarts te laten gaan. Zodra dit binnen is, 1 a 2 weken later, wordt de gevangene weer naar de gevangenisdokter geroepen (kiespijn blijft dus). Hier wordt dan een formulier opgemaakt wat dan naar Lard Yao, het officiële gevangenishospitaal, wordt gestuurd. Dan kan het twee maanden duren voordat je daarheen wordt gebracht (de kiespijn is inmiddels een flinke ontsteking). Hier kijkt de tandarts wat er moet gebeuren, maakt een rekening op, maar doet nog niets. De gevangene moet deze rekening dan weer naar de ambassade sturen. Deze betaalt dan het ziekenhuis en stuurt de gevangene een kopie van het betalingsbewijs. Weer twee weken verder (je kies is inmiddels half weggerot). De gevangene wacht weer tot woensdag en gaat dan naar de gevangenisdokter en geeft hem de kopie van het betalingsbewijs. De dokter stuurt een brief naar de tandarts in het hospitaal. Twee maanden later gaat de gevangene weer naar de tandarts en die helpt je dan. Maar als je pech hebt moet er inmiddels meer aan je gebit gebeuren. Dan maakt de tandarts een nieuwe rekening op en begint de gehele procedure opnieuw. Gezondheidzorg op z’n Thais.
Het ongedierte In de gevangenis komt het volgende ongedierte voor: Salamanders, kakkerlakken zo groot als een twee euromunt. Mieren in rood, zwart en alle maten. Duizendpoten, kleine slangetjes, ratten zo groot als katten, vlooien, kevers in alle soorten en maten. Verschillende soorten vliegen en muggen, rijstkevers en er leven wormpjes in het water, die zich in je haarvaatjes nestelen. En niet te vergeten de spinnen.
Terug naar Nederland Door het bilateraal verdrag tussen Thailand en Nederland kon Hanz in november 2008 naar Nederland worden overgebracht. Door de omzettingsprocedure van de Wet Overdracht Tenuitvoerlegging Strafvonnissen (WOTS) werd door de rechtbank in Arnhem bepaald dat Hanz volgens Nederlandse strafmaat in Nederland nog twee jaar gevangenisstraf moest uitzitten. Hanz is door de marechaussee opgehaald in Thailand. Het duurde wel een maand voordat deze kwamen. Want ze hadden geen tijd voor hem. Toen werd hij eindelijk opgehaald en door de marechaussee begeleid naar het vliegveld. In het vliegtuig rook hij zelf pas hoe erg hij stonk. Hij heeft 6 jaar geen normale douche gehad. Toen hij in Nederland was is hij naar het huis van bewaring gebracht in Krimpen aan de IJssel Hier kreeg hij een cel alleen. Met douche, wc, tv en een echt bed. Een ongekende luxe in vergelijking met zijn vorige cel. Hij heeft toen wel drie uur onder de douche gestaan voor hij zich zelf een beetje schoon voelde. Eerst vond hij het wel fijn alleen in een cel. Maar al snel begon hij zich te vervelen en miste hij het contact met zijn vrienden in de Bangkwang. In Nederland zit je 20 uur per dag in de cel. In de week heb je twee uur sport en een uur in de bibliotheek. Je hebt ook nog recht op een uur luchten per dag. Na een tijdje mocht hij werk gaan doen. Dit is heel simpel werk. Waar je weinig mee verdiend Vijf maanden geleden is hij overgeplaatst naar een open inrichting. Hij is vrijwilligerswerk gaan doen voor stichting Delinquent & Samenleving van Humanitas. Sinds kort woont hij zelfstandig en draagt hij een enkelband. Hij heeft een baan bij Humanitas gekregen. Je wordt door de Nederlandse gevangenis met helemaal niets geholpen. Je moet zelf voor een uitkering of werk, woonruimte en al je andere noodzakelijke zaken zorgen. De aanvraag van je uitkering duurt minstens zes weken. Deze tijd heb je dus geen geld en alleen maar schulden bij de staat. Die na zes jaar behoorlijk zijn opgelopen. In zijn geval is dat 72 keer 120 euro. Dit is dus 8640 euro. Want hij heeft 72 maanden vast gezeten en dus al die tijd geld moeten lenen. Zo vallen mensen dus weer gemakkelijk terug in hun oude circuit.
Bilateraal verdrag Thailand Nederland Het bilateraal verdrag geeft een Nederlander die in Thailand veroordeeld is, de mogelijkheid het laatste deel van zijn gevangenisstraf in Nederland uit te zitten. De voorwaarden van dit verdrag zijn: Het moet een Nederlander zijn. Of een vreemdeling die in Nederland zijn vaste woon- of verblijfplaats heeft en een geldig paspoort heeft. Je moet nog minstens zes maanden van je straf uitzitten op het moment dat je het verzoek indient. Het feit waarvoor je veroordeeld bent moet ook in Nederland strafbaar zijn. Het verdrag geldt alleen voor vrijheidsstraffen (gevangenisstraffen) en niet voor boetes of de doodstraf. Beide landen moeten instemmen met de overbrenging naar Nederland. Thailand kan een verzoek zonder redenen weigeren. Je kunt niet meer tegen het vonnis in hoger beroep gaan. In de praktijk gaat Thailand niet altijd akkoord met het uitleveren van Nederlanders die gepakt zijn voor drugssmokkel. Dit komt doordat de straffen in Thailand veel hoger liggen dan in Nederland. De autoriteiten van Thailand zijn het er dan vaak niet mee eens dat Nederlanders na overbrenging meteen worden vrij gelaten. Het verdrag kent twee vormen. De eerste vorm is dat de gevangenen de zelfde straf krijgt als hem in Thailand is opgelegd. De straf die hij al heeft uit gezeten wordt hier natuurlijk van af getrokken. De tweede vorm is dat de rechter in Nederland bepaald hoelang je nog in de gevangenis moet zitten. Maar de straf mag niet langer zijn dan wat hem eerst is op gelegd. Het bilateraal verdrag kwam in 2005 tot stand. Hiervoor was dit niet mogelijk, omdat Nederland geen verdragen wou sluiten met landen die de doodstaf hanteren.
Over ziektes en aandoeningen Factoren waardoor ziektes kunnen ontstaan 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7)
Overbevolking Slechte hygiëne Slechte sanitaire voorzieningen Contact met andere mensen Slechte voeding Slechte medische zorg Klimaat
Overbevolking In de Bangkwang zitten ongeveer 9000 gevangenen. De gevangenis heeft officieel plaats voor 4000 mensen. En is dus erg overbevolkt. Op het gevangenisterrein staan zes gebouwen. In ieder gebouw leven ongeveer 1500 mensen. De westerlingen waaronder Nederlanders komen meestal in gebouw zes terecht. Er zitten ongeveer 30 man in een cel. Waar iedereen anderhalve meter bij een meter ruimte voor zichzelf heeft. Bij het slapen lig je tegen elkaar aan. De “wc” in de cel is een gat in de vloer waar je boven moet hurken om in het gat te mikken. Dit gaat nog wel eens mis als je bijvoorbeeld diaree hebt, wat heel vaak voorkomt. De mannen zitten erg dicht op elkaars huid. Omdat het ook nog erg vochtig en erg heet is hebben ze weinig kleding aan. Infecties worden zo snel overgedragen via de luchtwegen en de huid. De besmettelijke ziekten zoals hepatitis B en C en TBC kunnen zo snel worden verspreid over de hele cel. De cel is aan een kant open. Al het ongedierte kan hierdoor naar binnen. Kakkerlakken, ratten en muggen zijn vooral de grootste plagen. Maar in deze streek van Thailand komt ook de malariamug voor. Als deze je steekt kun je malaria oplopen.
Slechte hygiëne Er is geen koud en warm stromend water. De gevangenen moeten zich wassen in een bak van 4 meter breed en 40 meter lang. Hier wordt dan rivier water in gepompt. In de rivier, Chao Phraya, die langs de gevangenis loopt, wordt het riool van aanwonenden geloosd, maar ook chemisch afval. Er drijft dan van alles in rond, kleine plantjes, kleine visjes, uitwerpselen, bacteriën en vooral parasieten. Vooral deze parasieten zijn erg vervelend. Ze nestelen zich in de haarvaatjes van het slachtoffer. Deze gaan ontsteken, omdat je al een verslechterde weerstand hebt, ben je hier erg vatbaar voor.
Dit water krijgen ze ook binnen. Waardoor je gemakkelijk hepatitis A krijgt.
Slechte sanitaire voorzieningen Door de overbevolking zijn er ook veel te weinig wc’s. Er staat een constante rij voor. Er staan acht wc’s op een rij. Met schaamschotten van 30 cm hoog er tussen. Dus je hebt geen enkele privacy en van wc-papier hebben ze ook nog nooit gehoord. De wc’s zijn heel snel vervuild en worden een keer in de maand schoongemaakt. Al de menselijke uitwerpselen komen onder het gebouw samen. Via een open rioolsysteem. Dit is een soort rivier door het binnenplein van pis en poep. Dit geeft een enorme stank. Eens in de zoveel tijd is deze vol. Gevangenen moeten deze bak leeg maken. Ze moeten er dan inspringen en de hele bak leegscheppen. Je zit dus tot aan je nek in de stront. Deze stront wordt dan weer gebruikt in de volkstuintjes. Waar sommige gevangenen, als ze genoeg geld hebben om zo’n stukje grond te kunnen kopen, hun groenten op verbouwen.
Contact met andere mensen Door de overbevolking kom je gauw in lichamelijk contact met mensen die zichzelf slecht verzorgen. Gevangenen die nooit hun kleren wassen, zichzelf nooit wassen en dus altijd onder de pis en poep zitten. Die schurft of luizen hebben. Dit kun je zo heel makkelijk oplopen. Maar ook andere besmettelijke ziektes zoals tbc, hepatitis, alle huidziektes (bijna iedereen heeft daar wel ontstoken ogen, oren, zweren, schurft en eczeem). Het tropische klimaat heeft hier geen gunstige invloed op, omdat het zo heet en vochtig is. Maar ook aids komt veel voor. Dit komt omdat er veel verslaafden zijn die niet hygiënisch omgaan met hun naalden. Of omdat ze ombeschermde seks hebben (sommigen worden daartoe gedwongen) of door andere bloedcontacten.
Slechte voeding Een gevangene krijgt per dag een kom rode rijst met, als je geluk hebt, een sliertje groente. Visgraten en viskoppen worden gekookt en het aftreksel hiervan wordt als saus gebruikt. Dit is alles wat ze van de gevangenis krijgen. Om aan meer voeding te komen moeten ze hulp van buitenaf krijgen. Bezoekers die wat mee nemen of geld storten waar ze zelf iets voor kunnen kopen in de gevangeniswinkel. Ook komt het voor dat gevangenen gunsten moeten doen voor andere gevangenen en in ruil daarvoor iets te eten krijgen. Het is duidelijk dat ze niet aan al hun benodigde voedingsstoffen komen. Ze hebben vaak een ernstig vitamine tekort en daardoor een verminderde weerstand. Waardoor ze allerlei nare ziektes kunnen oplopen. Eiwitten tekort komt ook voor, dan zullen ze makkelijker hun botten breken. Dan ben je slecht af in de gevangenis. De gevangenen zijn allemaal broodmager. Vetten krijgen ze amper binnen.
Slechte medische zorg Er is beperkte medische zorg, en door de bureaucratie is de toegang tot zorg lastig te regelen. Ook moet je alle zorg: zoals dokterskosten, kosten voor geneesmiddelen zelf (kunnen) betalen. Aan preventieve medische zorg (inentingen, malariatabletten e.d) hoef je als gevangene helemaal niet te denken.
Klimaat De gevangenen worden voortdurend blootgesteld aan hoge temperaturen en in het regenseizoen hoge luchtvochtigheid, door het vele transpireren en de warm vochtige omgeving beschadigd de huid gemakkelijk en kunnen wondjes gaan ontsteken, vooral de ogen en oren zijn hier extra gevoelig voor. De combinatie warm en vochtig zijn ideale omstandigheden voor de groei van ziekteverwekkers. Voedsel en drinkwater bederven snel. In het tropische Thailand leven ook vele insecten die een gevaar voor de gezondheid zijn, zoals de malariamug en de miljoenpoot.
Meest voorkomende aandoeningen in de Bangkwang
Veel gevangenen hebben last van: Beestjes die jeuken en bultjes veroorzaken zoals muggen, bedwansen, luizen, schurft, mieren en vlooien. Huidaandoeningen zoals: eczeem (roodheid, jeuk en schilferring), urticaria (galbulten en netelroos), anale jeuk, schimmelinfecties als voetschimmel en schimmelnagels en miliaria (dit is een vorm van zweet uitslag). Maag en darmklachten. Vooral diaree die veroorzaakt wordt door besmet water, bedorven voedsel (virus of bacterie). Door onvoldoende drinken en blootstelling aan hoge temperaturen komt zonnesteek (oververhitting van het lichaam) regelmatig voor bij gevangenen die het klimaat van Thailand niet gewend zijn. Wat op zich ook vrij logisch is in een grote betonnen binnen plaats met weinig schaduw plekken. Veel gevangenen hebben ook psychische klachten. Dit zijn dan vaak angsten, stress en depressiviteit. In de Bangkwang leef je van dag tot dag, je moet altijd op je hoede zijn. Voor mensen die op je geld uit zijn of je iets aan willen doen. De eentonigheid, grootse verveling, uitzichtloosheid veroorzaken depressiviteit. Zelfmoord komt ook regelmatig voor onder de gevangenen.
Meest voorkomende besmettelijke ziektes in de Bangkwang
(door bacteriën) Dysenterie is een ernstige vorm van diaree, deze wordt gekenmerkt door bloed in de ontlasting, de twee bekendste varianten zijn shigellose, veroorzaakt door de shigella bacterie en amoebedysenterie deze twee worden allebei overgedragen door besmet water. Difterie wordt veroorzaakt door een bacterie die zich gemakkelijk vermeerderd. Besmetting vindt vooral plaats door hoesten en niezen. Vooral de bovenste luchtwegen lopen schade op, maar ook het hart en het zenuwstelsel kunnen worden aangetast. De meest voorkomende ziekteverschijnselen zijn keelpijn, hangerigheid en koorts. Maar ook slikklachten, misselijkheid en overgeven komen vaak voor. In Nederland wordt je als baby al ingeënt, totaal zes keer. Je bent dan voor tien jaar beschermd. Als je naar een risicogebied gaat is het verstandig de inenting te herhalen. (Buik)tyfus is een bacteriële infectie (salmonella thyphimurium) waarvan overdracht plaatsvindt door besmet voedsel of water. Verschijnselen zijn koorts, algehele malaise en hoofdpijn. Soms is er een slechte stoelgang, maar bloederige diarree kan ook een symptoom zijn. In zeer ernstige gevallen zijn er bewustzijnsstoornissen en is een ziekenhuisopname noodzakelijk. Iemand kan besmet zijn met tuberculose zonder dat hij daar iets van merkt. Meestal zijn er wel klachten zoals: langdurig hoesten, vermoeidheid, koorts, nachtzweten, gebrek aan eetlust en soms het ophoesten van bloed. De tuberculosebacterie verspreidt zich door de lucht. Wanneer een patiënt met besmettelijke longtuberculose hoest, kunnen de tuberkelbacteriën uit de longen worden gehoest. Als een ander deze bacteriën inademt, kan hij worden besmet. Tuberculose, ook wel tbc genoemd, wordt veroorzaakt door de tuberkelbacterie. Een infectie met deze bacterie kan ernstige ontstekingen veroorzaken. De ziekte kan overal in het lichaam voorkomen. De meest voorkomende vorm van tuberculose is longtuberculose. Als een tbcpatiënt niet of niet goed wordt behandeld, kan de ziekte dodelijk zijn. Wereldwijd krijgen jaarlijks ongeveer 9 miljoen mensen tuberculose. Elke 18 seconden overlijdt er ergens ter wereld iemand aan tuberculose.
Meest voorkomende besmettelijke ziektes in de Bangkwang
(door virussen) Hepatitis A is een virusinfectie van de lever. Bij jonge kinderen verloopt de infectie vaak zonder veel klachten, volwassenen kunnen er echter behoorlijk ziek van zijn. Hepatitis A is zeer besmettelijk en één week voor tot één week na het uitbreken van de geelzucht is de drager besmettelijk. Het virus verspreidt zich via menselijke ontlasting, dat via het riool in het oppervlaktewater terechtkomt. Ook via besmet zwemwater kun je Hepatitis A oplopen. Hepatitis B is een zeer besmettelijke en ernstige leveraandoening. De symptomen lijken op die van hepatitis A, maar zijn veel ernstiger en duren langer. Je kunt de ziekte krijgen via besmet bloed of besmette materialen, tandartsbezoek of het laten zetten van een piercing of tatoeage. Ook is hepatitis B een sexueel overdraagbare aandoening. Hepatitis C is de benaming voor leverontsteking door infectie met hepatitis C-virus (HCV). Overdracht van HCV gebeurt voornamelijk door bloed met bloedcontact, bijvoorbeeld bij het gebruiken van vieze naalden bij drugsgebruik. In tegenstelling tot hepatitis B is de sexuele overdraagbaarheid gering. Hiv is een retrovirus en behoort tot de subfamilie van lentivirussen. Na de besmetting krijg je klachten als algehele malaise, hoofdpijn, koorts, lichtschuwheid, gezwollen lymfklieren, moeheid, pijn achter de ogen, spierpijn, zere keel en huiduitslag. De klachten zijn gewoonlijk mild. Vervolgens blijft de met hiv geïnfecteerde persoon meestal klachtenvrij totdat aids zich ontwikkelt. Aids kan zich in vele vormen voordoen. Door het tekortschieten van het immuunapparaat ontstaat een flinke verscheidenheid aan ziektebeelden. Op de voorgrond staan opportunistische infecties (door verminderde weerstand), neurologische ziektebeelden en gezwellen. Hiv besmetting vindt plaats door contact met besmette lichaamsvloeistoffen. Het virus dringt via slijmvliezen of de beschadigde huid binnen. Besmetting ontstaat veelal door onbeschermd sexueel contact en bij drugsgebruikers die elkaars naalden gebruiken.
Meest voorkomende ziektes in de Bangkwang (door parasieten) Knokkelkoorts (Dengue) is een virusinfectie die in veel tropische en subtropische gebieden voorkomt. Het virus wordt overgedragen door Tijgermug. Deze mug leeft rond kleine waterreservoirs bij huizen en steekt overdag, bij voorkeur in de late namiddag. De verschijnselen zijn plotselinge koorts, hoofdpijn (vaak achter de ogen), gewrichtspijn en soms huiduitslag. Een eerste infectie verloopt eigenlijk vrijwel altijd mild, bij een tweede infectie kunnen de verschijnselen erger zijn. Zelfs kunnen deze lijden tot reumatische verschijnselen. Er is geen behandeling tegen het virus. Uitzieken is de enige remedie. Deze ziekte komt steeds meer voor in de Bang Kwang. Malaria is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door malariaparasieten die na een muggenbeet in het lichaam komen. Malaria is een van de meest bedreigende infectieziekten in de tropen. Er zijn verschillende vormen van malaria. Malaria tropica is de meest voorkomende vorm van malaria en meestal ook de ernstigste. De parasiet wordt van mens-op-mens overgebracht door een steek van een besmette vrouwelijke malariamug. De malariaparasieten vermenigvuldigen zich eerst in de lever en daarna in de rode bloedcellen. Malaria is niet besmettelijk bij onderling menselijk contact. Gemiddeld 10 tot 14 dagen na de steek van een besmette mug kunnen de eerste verschijnselen optreden, zoals koorts, koude rillingen, spierpijn en hoofdpijn. Vaak worden deze verschijnselen voorafgegaan door een grieperig gevoel. Sommige vormen van malaria kennen een stadium waarin parasieten ‘slapend’ in de lever verblijven. Het kan maanden soms zelfs jaren duren voordat de parasieten weer ‘ontwaken’, actief worden en ziekteverschijnselen veroorzaken. Gelukkig komt Malaria steeds minder voor in Thailand.
Voeding Momenteel zijn er zo’n vijftig voedingsstoffen bekend die nodig zijn voor al onze levensprocessen: eiwitten (aminozuren), vetten, koolhydraten (zetmeel en suikers) en een groot aantal vitamines en mineralen. Deze voedingstoffen spelen een belangrijke rol bij de opbouw en reparatie van het lichaam, energievoorziening en het regelen van alle processen die in het lichaam plaatsvinden. Andere benodigde bestanddelen in het voedsel zijn voedingsvezels en water. Voedingsvezels zijn de onverteerbare delen van plantaardige producten die zorgen voor een goede werking van de darmen. Water is nodig voor het transport van de voedingsstoffen, afvalstoffen en voor de temperatuurregeling. Het lichaam bestaat voor 60 tot 75 procent uit water. Eiwitten, vetten en koolhydraten worden wel macro-voedingsstoffen genoemd. Het lichaam heeft er vrij veel van nodig. Deze voedingsstoffen zijn de brandstof voor het lichaam dat zonder deze energie niet kan functioneren. Eiwitten zijn ook nodig voor de opbouw en onderhoud van de spieren, organen, zenuwstelsel, hormonen, enzymen en het bloed. Vitamines, mineralen en spoorelementen worden ook wel micro-voedingsstoffen genoemd. Ze leveren geen energie maar zijn nodig voor het vrijmaken van de energie uit de macrovoedingstoffen en ze zorgen ook voor het maken van aminozuren uit eiwitten. Ook zijn ze belangrijk bij het goed laten verlopen van veel processen in het lichaam.
Rijst De rijst is een graansoort die in de tropen en de subtropen groeit. In vele landen in Azie is dit het hoofdvoedsel. Zoals wij aardappels eten. Door het hoge koolhydratengehalte is rijst een zeer voedzaam voedingsmiddel, dat bovendien licht verteerbaar is. Maar rijst is arm aan vitaminen, vitaminen A en C ontbreken. Zilvervliesrijst is rijk aan vitamine B1, in tegenstelling tot geslepen rijst. Bij witte rijst is het vliesje verwijderd. Hier zit vitamine B1 in. Rijst is arm aan eiwitten. Iedere dag gebruikt het lichaam eiwitten, deze moeten aan gevuld worden, anders vermager je. Je organen gaan ook slecht functioneren. Rijst moet daarom steeds gegeten worden in combinatie met eiwithoudende voedingsmiddelen zoals vis, vlees, eieren, kip of peulvruchten.
Nawoord
Door de persoonlijke ervaringen van Hanz heeft de gevangene van de Bangkwang een gezicht gekregen, ik kijk nu anders tegen een gevangene aan. Eerst dacht ik ‘eigen schuld dikke bult’, moet je maar geen drugs smokkelen. Ik had een vaag beeld van een boef, een asociaal persoon vol tatoeages. Die alleen uit is op zijn eigen voordeel. Zo’n eentje die je s’ avonds niet moet tegen komen. Door Hanz zijn verhaal ben ik erachter gekomen dat je zomaar iets heel ergs kan overkomen, zonder dat je er iets aan kunt doen. Het beeld dat ik van iemand heb, kan heel anders zijn. Ik heb Hanz helemaal niet als een boef ervaren, maar als een heel sociaal en vriendelijk mens, hij is heel beschaafd. Ik ben ook geschrokken van de gevolgen van zijn ‘avontuur’: zijn lichaam is aangetast, hij is vernederd en gekwetst, angstig en broos geworden. Door de asbest waar hij zes jaar onder heeft geslapen heeft hij een longziekte gekregen. Hij heeft nog maar 60% long functie. Ook psychisch gaat het niet goed met hem. Hij heeft er een postnatale stresstoornis aan overgehouden. Hiervoor is hij nu in behandeling. Hij heeft hele erge dingen mee gemaakt. Hier wilde hij niet over praten. Mijn werkstuk over de Bangkwang is heel interessant gebleken. Ik ben veel te weten gekomen. Veel wist ik ook al via mijn moeder, maar is nu bevestigd. Het is echt heel heel erg om daar gevangen te zitten. Je zult maar elke dag het zelfde vieze eten krijgen. Stel, je heb geen familie die voor je zorgt, wat moet je dan? Je moet dan slaaf voor een ander zijn. Dit is erg vernederend. Je loopt er gemakkelijk allerlei nare ziektes op. Waar je je leven lang last van kunt blijven houden. Ondanks dat je dan vrij bent gekomen heb je toch nog je leven lang last van de gevolgen van de ‘Big Tiger’ it eats people alive. Mijn les hieruit is dat je je nooit moet bezighouden met drugs in het buitenland!
Bronvermelding
Interview met Hanz Zegers op donderdag 26-11-’09. www.gevangeninthailand.nl www.netherlandsembassy.nl www.prisonlaw.nl www.prisonlife.nl
www.vitamine-info.nl www.rivm.nl www.start.tuberculose.nl www.voedingscentrum.nl www.indischkookboek.nl “levenslang in Thailand” Pedro Ruijzing & Henk de Kleine Oude brieven tussen mijn moeder en gevangenen uit de Bangkwang. Informatie die mijn moeder heeft gekregen van familieleden van gevangenen.
