JURIDISCHE VERWIJZINGEN EN AFKORTINGEN

JURIDISCHE VERWIJZINGEN EN AFKORTINGEN

JURIDISCHE VERWIJZINGEN EN AFKORTINGEN

De inhoud van dit boekje is ook gratis online consulteerbaar op www.verwijzingen-en-afkortingen.be en behoort, naar de wens van de Interuniversitaire Commissie, tot het openbaar domein. Enkel de vormgeving van deze gedrukte versie en bijlage IV zijn van Kluwer en genieten auteursrechtelijke bescherming.

Interuniversitaire Commissie Juridische Verwijzingen en Afkortingen

2008

ISBN 978-90-4651-934-9 D 2008/2664/404 BP/V_A-BI8001 Verantwoordelijke uitgever: Hans Suijkerbuijk Ragheno Business Park Motstraat 30 B - 2800 Mechelen Tel.: 0800-145 00 (gratis nummer) www.kluwer.be [email protected] 2008, Wolters Kluwer Belgium nv

WOORD VOORAF

WOORD VOORAF In 1979 richtte de decanenconferentie van de Vlaamse rechtsfaculteiten een interuniversitaire commissie op met als opdracht, naar buitenlands voorbeeld, een eenvormige regeling op het gebied van citeerwijzen en afkortingen uit te werken voor de Vlaamse juristen. Na consultatie van de rechtsfaculteiten zelf, de redactieraden van een groot aantal Nederlandstalige juridische tijdschriften, de korpsoversten van de magistratuur en de deken van de Belgische Nationale Orde van Advocaten, groeide de basistekst van de commissie uit tot een definitief verslag, dat op 4 mei 1981 werd goedgekeurd door de decanenconferentie. Nog hetzelfde jaar werd het verslag als boekje gepubliceerd en kreeg het ruime verspreiding. In 1986 gaf de decanenconferentie de opdracht de regels, waar nodig, aan te passen en te actualiseren. Na een ruime raadpleging zag een tweede, herwerkte uitgave het licht in 1987. Een derde verscheen in 1997 en werd licht gewijzigd herdrukt in 2000. Aan de verschillende uitgaven hebben zeer veel personen rechtstreeks of onrechtstreeks hun medewerking verleend. Het is onbegonnen werk hen allen te vermelden. Zij verdienen dank voor hun bijdrage tot een kwaliteitsvolle rechtsbeoefening in het Nederlands. In het bijzonder zal de naam van wijlen prof. dr. Rob Kruithof aan dit project verbonden blijven. De uitgave anno 2008 is dus de vierde, op enkele punten verbeterd, maar vooral vermeerderd. Zoals ook bij de vorige updates werd vastgesteld, is in enkele jaren tijd het landschap van de rechtsbronnen opnieuw gewijzigd. Zo zorgde een grondwetV&A

V

wijziging in 2004 ervoor dat de deelstaten hun wetgevende vergadering effectief parlement mogen noemen en sinds mei 2007 ruimde het Arbitragehof plaats voor het Grondwettelijk Hof. Ook zag weer een aantal nieuwe tijdschriften het licht, terwijl andere intussen een stille dood stierven. Een tweede belangrijke reden tot wijziging is de snelle opkomst van de informatie- en communicatietechnologie in het juridische werkveld. Bijzondere aandacht werd dan ook besteed aan het verwijzen naar onlinebronnen. Ten derde voerde de Nederlandse Taalunie in 2005 een spellinghervorming door, met heel wat gevolgen voor de rechtstaal. Tevens is van de gelegenheid gebruik gemaakt om enkele vergissingen en drukfouten uit de vorige edities te verbeteren. Ten slotte heeft de commissie ook wat ‘gewied’ in het boekje. Gezien de inflatie aan wetgeving, is het quasi niet meer doenbaar om een lijst van vaak aangehaalde wetten en besluiten op te nemen. Daarom heeft de commissie ervoor gekozen richtlijnen te geven voor het verkort aanhalen van vaak geciteerde wetten. Achteraan dit werk is in de bijlage wel, op haar eigen initiatief, een door de uitgeverij Kluwer gehanteerde alfabetische lijst van afkortingen van vaak aangehaalde wetten en besluiten opgenomen. De Interuniversitaire Commissie voor Juridische Verwijzingen en Afkortingen is samengekomen op initiatief van de Vlaamse decanenconferentie. In tegenstelling tot de vorige keren hebben, naast de professoren die in de Vlaamse rechtenopleiding betrokken zijn bij het onderwijs van de rechtsmethodische competenties, ook een rechtstaaldeskundige en een rechtsbibliothecaris hun steentje bijgedragen. Daarnaast werd informatie gevraagd aan alle juridische uitgevers en heeft de commissie inspiratie opgedaan bij de Waalse en Nederlandse collega’s. VI

Kluwer

WOORD VOORAF

Zoals de vorige edities, beperkt deze uitgave van Juridische verwijzingen en afkortingen zich tot de uitwerking van eenvormige regels voor juridische verwijzingen en afkortingen. Ze bevat dus vrijwel geen richtlijnen over de redactie van juridische teksten, zoals indeling, nummering en stijl, noch regels van het algemene taalgebruik (met uitzondering van het gebruik van hoofdletters). Bij het opstellen van de regels werden, zoals voorheen, de volgende uitgangspunten in acht genomen: – aansluiten bij de nationale en internationale gebruiken; – verwijzingen en afkortingen kiezen die het opzoekingswerk voor een niet-ingewijde lezer tot een minimum beperken; – consequent de aangehouden criteria toepassen; – vereenvoudigen waar mogelijk; – het Nederlandse taaleigen respecteren. In de praktijk zijn die uitgangspunten niet altijd volledig met elkaar te verzoenen, soms zelfs helemaal niet. In dergelijke gevallen heeft de commissie een keuze moeten maken. Zij beseft dat de gemaakte keuzen soms voor betwisting vatbaar zijn en niet iedereen zullen, noch kunnen bevredigen. Verwijzen en afkorten is een kwestie van afspraken, wellicht nog meer dan taal. Daarom dringt de commissie erop aan dat de Vlaamse juristen de voorgestelde normen, die uitgewerkt werden door de gezamenlijke Vlaamse rechtsfaculteiten, zoveel mogelijk in acht zouden nemen. Eenvormige verwijzingen en afkortingen tot stand brengen vereist inderdaad een zekere consensus onder de betrokkenen. Vrijwillige medewerking van al wie in juridisch Vlaanderen schrijft en uitgeeft, is dan ook onontbeerlijk voor het welslagen van het enige doel dat met dit boekje wordt beoogd: de rechtsbeoefening in Vlaanderen op een hoog peil houden.

WOORD VOORAF

bronnen. Voor buitenlandse en internationale afkortingen wordt verwezen naar de meest relevante gidsen en websites. Het is de uitdrukkelijke wens van de commissie om de gids zo ruim mogelijk te verspreiden en de methodiek van het verwijzen en afkorten een belangrijke plaats in de rechtenopleiding te geven. In tegenstelling tot vorige edities, is de gids daarom ook gratis beschikbaar via links op de facultaire en andere websites (o.m. www.verwijzingen-en-afkortingen.be en www.legalworld.be). Tot slot nog een oproep tot medewerking met het oog op latere edities van dit werk. Wie suggesties of opmerkingen heeft, kan terecht bij de leden van de commissie. Prof. dr. Annick De Boeck (K.U. Brussel) Prof. dr. Karl Hendrickx (Universiteit Antwerpen en taaladviseur Rekenhof) Dhr. Christoph Malliet (Bibliothecaris Faculteit Rechtsgeleerdheid K.U.Leuven) Prof. dr. Georges Martyn (UGent) Prof. dr. Stefaan Smis (VUB) Prof. dr. Bernard Tilleman (K.U. Leuven en KULAK) Prof. dr. Dirk Vanheule (Universiteit Antwerpen)

Reacties zijn welkom bij: [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

De richtlijnen in deze leidraad betreffen vooral het Belgische recht, met inbegrip van de in België geldende internationale en vooral Europese bronnen. Daarnaast worden enkele algemene richtlijnen opgenomen voor referenties aan buitenlandse rechtsV&A

VII

VIII

Kluwer

INHOUDSTAFEL

INHOUDSTAFEL 1. ALGEMENE REGELS. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1.1. Verwijzingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1.1.1. Verwijswoorden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 1.1.2. Herhalingen van verwijzingen . . . . . . . . . . . . . . . 2 1.1.3. Volgorde van de rechtsbronnen . . . . . . . . . . . . . . 3 1.1.4. Standpunten binnen de referenties in voetnoten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 1.2. Hoofdletters, punten en cursivering . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 1.2.1. Hoofdletters . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 1.2.1.1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 1.2.1.2. Begin van een zin . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 1.2.1.3. Respect . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 1.2.1.4. Eigennamen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 1.2.2. Afkortingen, letterwoorden en initiaalwoorden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 1.2.3. Punten, spaties en haakjes. . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 1.2.4. Cursivering en aanhalingstekens . . . . . . . . . . . . 11 1.3. Gedrukte en onlinebronnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 1.3.1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 1.3.2. Wanneer verwijzen naar de onlinevindplaats (URL)?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 1.3.2.1. Principe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 1.3.2.2. Wetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 1.3.2.3. Rechtspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 1.3.2.4. Rechtsleer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 1.3.3. Hoe verwijzen naar een onlinebron? . . . . . . . . . 15 1.3.3.1. Volgorde van gedrukte en onlinevindplaatsen . . . . . . . . . . . . . . . . 15 1.3.3.2. Hyperlink . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

V&A

IX

1.3.3.3. Verwijzing naar een bron in een onlinedatabank . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17 1.3.3.4. Herhalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17 1.3.3.5. Datum van consultatie . . . . . . . . . . . . .17 1.3.4. Verwijzing naar andere elektronische dragers . .18 1.4. Buitenlandse bronnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18 1.4.1. Algemene principes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18 1.4.2. Enkele belangrijke buitenlandse gidsen . . . . . . .19 1.4.2.1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19 1.4.2.2. Civil law landen . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 1.4.2.3. Common law landen. . . . . . . . . . . . . . .21 1.4.2.4. Internationaal recht . . . . . . . . . . . . . . . .22 2.

VERWIJZINGEN NAAR DE VERSCHILLENDE RECHTSBRONNEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . .23 2.1. Wetgeving (in de meest brede zin) . . . . . . . . . . . . . . . . .23 2.1.1. Hiërarchie en volgorde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23 2.1.2. Onderdelen van de verwijzing. . . . . . . . . . . . . . .26 2.1.3. Normen waar vaak naar verwezen wordt . . . . . .30 2.1.4. Internationaalrechtelijke normen. . . . . . . . . . . . .31 2.1.4.1. Verdragen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .31 2.1.4.2. Besluiten van internationale organisaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32 2.1.5. Europeesrechtelijke normen . . . . . . . . . . . . . . . .33 2.1.6. Interne normen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34 2.1.7. Voorbereidende documenten. . . . . . . . . . . . . . . .36 2.1.7.1. Internationaalrechtelijk . . . . . . . . . . . . .36 2.1.7.2. Europeesrechtelijk . . . . . . . . . . . . . . . .37 2.1.7.3. Parlementaire voorbereiding van interne wetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . .37 2.1.7.4. Documenten die reglementaire besluiten voorafgaan. . . . . . . . . . . . . . .41 2.1.7.5. Documenten van andere instanties . . . .42

X

Kluwer

INHOUDSTAFEL

2.2. Rechtspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 2.2.1. Hiërarchie en volgorde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 2.2.2. Onderdelen van de verwijzing . . . . . . . . . . . . . . 45 2.2.2.1. Rechterlijke instantie . . . . . . . . . . . . . . 46 2.2.2.2. Datum van de uitspraak . . . . . . . . . . . . 47 2.2.2.3. Nummer van de uitspraak . . . . . . . . . . 48 2.2.2.4. Partijen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 2.2.2.5. Vindplaats . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 2.2.2.6. Noten en conclusies . . . . . . . . . . . . . . . 55 2.2.2.7. Interpunctie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 2.2.3. Herhaling van referenties . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 2.2.4. Niet-gepubliceerde rechtspraak . . . . . . . . . . . . . 57 2.2.5. Uittreksels en samenvattingen . . . . . . . . . . . . . . 58 2.2.6. Bijzondere regels voor internationaalrechtelijke rechtspraak . . . . . . . . . 59 2.3. Rechtsleer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 2.3.1. Onderdelen van de verwijzing . . . . . . . . . . . . . . 63 2.3.1.1. Boeken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 2.3.1.2. Bijdragen in tijdschriften . . . . . . . . . . . 72 2.3.1.3. Verzamelwerken en reeksen . . . . . . . . 79 2.3.1.4. Doctoraatsproefschriften, verhandelingen, masterproeven, scripties … . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 2.3.2. Volgorde van de verschillende referenties . . . . . 84 2.3.2.1. Bibliografie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 2.3.2.2. Voetnoten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 2.3.3. Herhaling van verwijzingen . . . . . . . . . . . . . . . . 87 2.3.4. Buitenlandse rechtsleer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88

INHOUDSTAFEL

3.2. Rechtscolleges . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97 3.2.1. Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .97 3.2.2. Internationaalrechtelijke rechtscolleges . . . . . . .98 3.2.3. Interne rechtscolleges . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98 3.3. Tijdschriften, verzamelwerken en reeksen . . . . . . . . . . .99 3.3.1. Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99 3.3.2. Hoofdletters . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99 3.3.3. Punten en spaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100 3.3.4. Tweetalige tijdschriften en reeksen. . . . . . . . . .100 3.3.5. www.rechtsaf.be . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101 3.4. Andere afkortingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .126 4.

BIJLAGE: ALFABETISCHE LIJST VAN VAAK AANGEHAALDE WETTEN EN BESLUITEN . . . . . . . . . . .131

3. AFKORTINGEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 3.1. Wetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 3.1.1. Opmerkingen vooraf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 3.1.2. Internationaalrechtelijke wetgevingsbronnen . . . 91 3.1.3. Interne wetgevingsbronnen. . . . . . . . . . . . . . . . . 92 V&A

XI

XII

Kluwer

ALGEMENE REGELS

1.

ALGEMENE REGELS

• l.c. (afkorting van ‘loco citato’ in de betekenis van ‘ter aangehaalde plaats’ (‘t.a.p.’)).

1.1. Verwijzingen

2. Het is aanbevolen deze verwijzende woorden en afkortingen te cursiveren (in handgeschreven teksten te onderstrepen).

1.1.1. Verwijswoorden 1. Om aan te sluiten bij de internationale gebruiken, wordt voor verwijswoorden de voorkeur gegeven aan Latijnse woorden en afkortingen: ) • supra (‘hierboven’); • infra (‘hieronder’); • v° (afkorting van ‘verbo’ in de betekenis van ‘onder het trefwoord’ (‘tw.’)); • cf. (afkorting van ‘conferatur’ in de betekenis van ‘vergelijk’ (‘vgl.’)); • et al. (afkorting van ‘et alii’ in de betekenis van ‘en andere(n)’); • et seq. (afkorting van ‘et sequitur’ of ‘et sequentes’ (‘en wat volgt’/‘en volgende’). Enkel in onmiddellijk op elkaar volgende voetnoten, waar slechts één en dezelfde bron wordt aangehaald, kan gebruik gemaakt worden van: ) • ibid. (afkorting van ‘ibidem’ in de betekenis van ‘op dezelfde plaats’). Vroeger gebruikelijke afkortingen, waarvan het gebruik echter wordt afgeraden (infra nr. 4 en 224), zijn: ) • o.c. (afkorting van ‘opus citatus’ of ‘opere citato’ in de betekenis van ‘aangehaald werk’ of ‘in het aangehaalde werk’ (‘a.w.’)); V&A

1

3. Verwijzingen binnen de tekst naar wat voordien werd geschreven of later zal worden uiteengezet, worden aangeduid door de woorden supra en infra, gevolgd door, bij voorkeur, zowel de bladzijde als het nummer of de noot, zoniet de bladzijde, het nummer of de noot. ) • Supra 84, nr. 22. • Infra 173, noot 10. 1.1.2. Herhalingen van verwijzingen 4. Van verwijzende woorden en afkortingen als o.c., l.c. en ibid. wordt het liefst geen gebruik gemaakt. Voor de lezer is het gemakkelijker als hij telkens de volledige verwijzing kan lezen en voor de schrijver is het met de hedendaagse tekstverwerkers geen moeite om de volledige verwijzing te kopiëren. 5. Alleen wanneer heel frequent uit dezelfde bron geput wordt, kan het stijlvoller zijn om met verkorte verwijzingen te werken. Als er een bibliografie bij het werk hoort, dan vindt de lezer gemakkelijk de volledige verwijzing daarin. In een tekst zonder bibliografie wordt een eerste vermelding in voetnoot voluit geschreven, eventueel gevolgd door de verkorte vermelding na de woorden ‘hierna verkort’, tussen haakjes. Wat rechtsleer betreft, kan vanaf de tweede vermelding volstaan worden met de initiaal en de familienaam van de auteur en een of enkele woorden uit de titel (infra nr. 224). Uit deze verkorte citeerwijze blijkt meteen dat voor meer informatie naar een vroegere 2

Kluwer

ALGEMENE REGELS

voetnoot of de bibliografie moet worden gekeken. Als die vorige voetnoot veraf staat, dan is het aanbevolen naar de betreffende noot te verwijzen. ) • Wet 4 december 2006 houdende de omzetting in Belgisch recht van de richtlijn 2001/84/EG van het Europees Parlement en de Raad van 27 september 2001 betreffende het volgrecht ten behoeve van de auteur van een oorspronkelijk kunstwerk, BS 23 januari 2007 (ed. 2) (hierna verkort Volgrechtwet). • B. BOUCKAERT, Algemene Rechtsleer. Functies en bronnen van het recht, Antwerpen, Maklu, 2004, 143 p. (hierna verkort B. BOUCKAERT, Algemene rechtsleer). • B. BOUCKAERT, Algemene rechtsleer, supra 14, noot 20. 1.1.3. Volgorde van de rechtsbronnen 6. Bij de volgorde van verwijzingen dient de hiërarchie van de rechtsbronnen te worden geëerbiedigd. Eerst komen dus de referenties aan de wetgeving in de brede zin, vervolgens de verwijzingen naar de rechtspraak en ten slotte die naar de rechtsleer.

ALGEMENE REGELS

) • Cass. 9 januari 2006, NJW 2007, 128. 9. Neutrale verwijzingen naar rechtsbronnen waarin de besproken problematiek wordt behandeld, worden aangeduid met “zie”. ) • Zie J. VERPLAETSE, For the sake of argument. Argumentatieleer voor juristen en ethici, Antwerpen, Maklu, 2004, 75-77. 10. Wanneer in wetteksten, rechtsleer of rechterlijke beslissingen waarnaar wordt verwezen hetzelfde probleem wordt behandeld als in de eigen studie, maar in ruimere zin of met nuanceringen, verdient de vermelding “zie ook” de voorkeur. ) • Zie ook C. DE ROY en S. VANDROMME, Bijzondere opsporingsmethoden en aanverwante onderzoeksmethoden, Antwerpen, Intersentia, 2004, 150 p. 11. Wanneer het probleem in de aangehaalde tekst anders, maar niet in strijd met het eigen standpunt wordt benaderd, dan gebruikt men de afkorting cf.

7. Tussen twee referenties staat een kommapunt. ) • Art. 6 EVRM; art. 1382 BW; Cass. 5 november 1920, Pas. 1920, I, 193; A. COPPENS, “De volmaakte rechtsstaat”, RW 2002-03, 1241-1254. 1.1.4. Standpunten binnen de referenties in voetnoten 8. Wanneer de auteur zijn standpunt baseert op een rechtsbron, volstaat de verwijzing naar deze bron zonder enige verdere aanduiding. Wat de auteur schrijft, is dus hetzelfde als wat de bron inhoudt. V&A

3

) • Cf. Arbh. Antwerpen 20 november 1995, RW 1995-96, 1347. 12. Wordt in de rechtsbron waarnaar wordt verwezen een standpunt verdedigd of toegepast dat strijdig is met de mening die de auteur zelf voorhoudt, dan schrijft men contra. ) • Contra Cass. 30 april 1996, RW 1996-97, 124.

4

Kluwer

ALGEMENE REGELS

ALGEMENE REGELS

1.2. Hoofdletters, punten en cursivering

1.2.1.3.

1.2.1. Hoofdletters

16. Het gebruik van hoofdletters uit respect wordt door het Groene Boekje beperkt tot heilige personen of begrippen (God, Allah, de Heilige Maagd). In een aanhef van een brief kan om bijzonder respect uit te drukken, ook een hoofdletter worden gebruikt. Het Groene Boekje beperkt zijn voorbeelden hier echter tot de koning (Majesteit) en de paus (Heilige Vader). In andere gevallen volstaat een kleine letter vanaf het tweede woord (Geachte heer, Mijnheer de voorzitter), ook voor de voornaamwoorden u/uw.

1.2.1.1.

Algemeen

13. Het gebruik van hoofdletters, zoals spelling in het algemeen, steunt op afspraken die zijn vastgelegd in de leidraad die voorafgaat aan de Woordenlijst Nederlandse taal, het zgn. Groene Boekje. In de editie van 2005 zijn de regels voor hoofdletters ten opzichte van de editie van 1995 explicieter en tegelijk eenvoudiger geworden. 14. Er zijn drie grote redenen om hoofdletters te gebruiken. Een woord krijgt een hoofdletter als het: – aan het begin van een zin staat; – als het respect uitdrukt; – de status heeft van een eigennaam. 1.2.1.2.

Begin van een zin

15. Het eerste woord van een zin krijgt een hoofdletter. Dat geldt ook voor het begin van een citaat, een aanhef of een adressering (Artikel 4 van de wet bepaalt: “Indien de eigenaar...”). Na een dubbele punt waarna geen citaat komt, volgt geen hoofdletter (Er zijn twee gewone rechtsmiddelen: verzet en hoger beroep), evenmin als na een kommapunt. Als een zin met een cijfer of een symbool begint – wat echter af te raden is –, krijgt het volgende woord geen hoofdletter (6 van die voorschriften bepalen...). Dergelijke zinnen kunnen het best worden vermeden door het cijfer voluit te schrijven (Zes van die voorschriften bepalen…).

V&A

5

1.2.1.4.

Respect

Eigennamen

17. De regel dat een eigennaam een hoofdletter krijgt, leidt veruit tot de meeste moeilijkheden omdat niet altijd gemakkelijk uit te maken is wat een eigennaam is. De Woordenlijst 2005 heeft daarom de regels explicieter en eenvoudiger gemaakt. Ze gelden in principe enkel voor Nederlandstalige namen. Anderstalige eigennamen schrijven we zoals in de taal van oorsprong (Supreme Court, Cour de cassation, Bundesverfassungsgericht). 1.2.1.4.1. Instellingen 18. Namen van instellingen en instanties krijgen een hoofdletter (aan ieder zelfstandig en bijvoeglijk naamwoord) als ze uniek zijn: Europese Unie, Staat (= België, t.o.v. de staten van de Europese Unie), Rijk, Kamer, Senaat, Vlaams Parlement (= officiële benaming, t.o.v. het Vlaamse parlement, gebruikt als soortnaam), Commissie voor de Bescherming van de Persoonlijke Levenssfeer. Maar: gemeenschappen en gewesten,

6

Kluwer

ALGEMENE REGELS

ALGEMENE REGELS

regering, college van burgemeester en schepenen, faculteitsraad, raad van bestuur.

auditeur-generaal gingen lunchen met de gedelegeerd bestuurder.

Samenstellingen en afleidingen van instellingen met een hoofdletter, behouden die: Kamerfractie, Kamerreglement, Senaatscommissie, Senaatszitting, Unievoorzitter. Samenstellingen met Staat en Rijk verliezen de hoofdletter: staatsbelang, rijksschuld.

1.2.1.4.4. Titels van publicaties

1.2.1.4.2. Rechtscolleges 19. Voor rechtscolleges gelden dezelfde regels als voor instellingen. Unieke rechtscolleges krijgen hoofdletters: het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen, het Grondwettelijk Hof, het Hof van Cassatie, de Raad van State, het Rekenhof. Rechtscolleges waarvan er meer zijn, krijgen geen hoofdletters, ook al wordt verwezen naar één specifieke rechtbank: de politierechtbank te Kortrijk, de rechtbank van koophandel van Gent, het hof van beroep te Antwerpen, de griffie van de jeugdrechtbank van Mechelen.

21. In titels van boeken, tijdschriftartikelen en nota’s krijgt het eerste woord een hoofdletter: Beginselen van wetgevingstechniek en behoorlijke regelgeving. Het gebruik van hoofdletters bij alle zelfstandige en bijvoeglijke naamwoorden, werkwoorden, bijwoorden en telwoorden is door het Engels geïnspireerd maar maakt een onrustige indruk en wordt dus het best vermeden: Beginselen van Wetgevingstechniek en Behoorlijke Regelgeving. 22. Gebruikelijke hoofdletters in tijdschriftnamen kunnen, op basis van het donorprincipe (d.i. respecteer de spelling die de instelling of het medium zelf gebruikt), behouden blijven wanneer ze in de tekst voluit geschreven worden (voor afkortingen, infra nr. 240 et seq.). 1.2.1.4.5. Wettelijke en reglementaire akten

1.2.1.4.3. Functies 20. Titels en functiebenamingen krijgen een kleine letter: de burgemeester van Hasselt, de gouverneur van Oost-Vlaanderen, de premier en de minister-president waren aanwezig. De koning belast de minister van Justitie (merk op dat Justitie zelf een hoofdletter heeft, omdat het de eigennaam is van deze federale overheidsdienst) met de uitvoering van deze wet. Gisteren heeft koning Albert II een ontmoeting gehad met paus Benedictus XVI, waarbij ook de rector van het seminarie en de eerste voorzitter van het Hof van Cassatie aanwezig waren. Mevrouw de voorzitter, wij vragen uitstel in deze zaak. De griffier en de

V&A

7

23. Van wetboeken krijgen alle zelfstandige en bijvoeglijke naamwoorden een hoofdletter, omdat ze als ‘uniek’ kunnen worden beschouwd: het Burgerlijk Wetboek, de Grondwet. Hetzelfde geldt voor verkorte citeerwijzen: Decreet Bijzondere Jeugdbijstand, Wet Achtergelaten Voorwerpen. 24. Andere wetgevende akten krijgen geen hoofdletters: ik verwijs naar artikel 2 van de wet van 2 augustus 2002 betreffende de misleidende en vergelijkende reclame, de onrechtmatige bedingen en op afstand gesloten overeenkomsten inzake de vrije beroepen.

8

Kluwer

ALGEMENE REGELS

ALGEMENE REGELS

1.2.2. Afkortingen, letterwoorden en initiaalwoorden 25. Onderstaande regels gelden voor de spelling van afkortingen, letterwoorden en initiaalwoorden in het algemeen. Verderop volgen specifieke instructies voor juridische afkortingen en letterwoorden die omwille van de uniformiteit en de bondigheid soms licht van deze algemene regels afwijken. De gedetailleerde regels verderop hebben dan voorrang op de algemene principes hieronder. 26. Afkortingen, letterwoorden en initiaalwoorden moeten snel en eenvoudig kunnen worden begrepen door de lezer. Vermeld daarom de naam van een instelling of organisme die verder zal worden afgekort, de eerste maal voluit, gevolgd door de afkorting tussen haakjes: Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ). Op die manier kan verderop alleen de afkorting worden gebruikt. 27. De Woordenlijst 2005 maakt het onderscheid tussen afkortingen, letterwoorden en initiaalwoorden. – Afkortingen spreken we altijd voluit uit, we lezen met andere woorden nooit de afkorting zelf. Afkortingen krijgen daarom een punt op het einde en hoofdletters waar die ook in de uitdrukking voluit staan: bv., bijv. (bijvoorbeeld), p. (pagina), m.b.t. (met betrekking tot), mr. (meester), Z.M. (Zijne Majesteit). – Bij initiaalwoorden en letterwoorden spreken we de verkorte vorm uit. Als we letters apart uitspreken, is er sprake van een initiaalwoord. Lezen we het geheel als een gewoon woord, dan is er sprake van een letterwoord. In beide gevallen worden geen punten gebruikt en worden de hoofdletters uit de volledige uitdrukking overgenomen: pc, tv, pin, SERV, NAVO, SIS-kaart. Volgens het Groene Boekje zouden daarom ook bvba, cao en btw met kleine letter en zonder V&A

9

punten moeten geschreven worden. Omdat de wetgever echter zelf een andere spelling heeft voorgeschreven, zijn beide toegestaan. Consequentie binnen een tekst is natuurlijk heel belangrijk. 28. De afgekorte namen van wetten, besluiten en beleidsplannen schrijven we zonder punten en met hoofdletters, ook als de uitgeschreven vormen geen hoofdletters bevatten: KB (koninklijk besluit), MB (ministerieel besluit), MAP (Mestactieplan). Op basis van deze regel krijgen de afkortingen van regelgeving een hoofdletter (Decr., Verord.), hoewel ze voluit zonder hoofdletter worden geschreven. 1.2.3. Punten, spaties en haakjes 29. Een zin wordt beëindigd door een punt, gevolgd door een spatie. Als een zin al eindigt op een punt van een afkorting, komt er geen extra punt. Als de zin eindigt met een citaat dat op zich al eindigt met een leesteken (Hij vroeg: “Hoe gaat het?”), geldt hetzelfde. 30. Ook een voetnoot, al dan niet in de vorm van een zin met onderwerp en persoonsvorm, eindigt steeds met een punt. 31. Na een titel, een datum of ondertekening (bv. in een brief) komt geen punt. 32. Om een onderbreking in een citaat aan te geven worden drie puntjes tussen ronde haakjes gebruikt. Binnen de haakjes staat geen spatie voor en na de drie puntjes, voor en na de haakjes wel. (Artikel 14 bepaalt: “De consument kan het contract binnen de zeven dagen (…) opzeggen.”)

10

Kluwer

ALGEMENE REGELS

33. Na het punt op het einde van een afkorting staat een spatie. Punten binnen een afkorting worden niet gevolgd door een spatie (a.u.b., A.F.Th. Van der Heijden). 34. Vierkante haakjes worden gebruikt voor redactioneel commentaar (“Ik leg het probleem volgende week voor aan de Knesset [het Israëlische parlement]”, aldus de president.), aanpassingen (De boete zal minstens 100.000 frank [ca. 2.500 EUR] bedragen.) van of opmerkingen bij (“Dat is gebeurt [sic] tijdens mijn afwezigheid”, schreef de directeur in zijn verslag.) een geciteerde of vertaalde tekst. 35. Voor leestekens staat nooit een spatie. Na een leesteken volgt altijd een spatie. Dit geldt natuurlijk niet voor de punt die mag gebruikt worden om lange cijfers leesbaarder te maken. Zo mag je verwijzen naar bladzijde 38.866 van het Belgisch Staatsblad of naar 38866. Zoals steeds, is ook hier consequentie aanbevolen. 1.2.4. Cursivering en aanhalingstekens 36. Aanhalingstekens worden gebruikt om citaten en woorden met een speciale status aan te geven. Citaten staan tussen aanhalingstekens. Het onderscheid tussen enkele en dubbele aanhalingstekens ligt daarbij niet vast. Meest gangbaar is om dubbele aanhalingstekens (“citaat”) te gebruiken voor citaten en enkele (‘citaat binnen citaat’) voor citaten binnen citaten. Langere citaten krijgen vaak een extra insprong (enkel links of zowel links als rechts naargelang van de wens van de redacteur).

ALGEMENE REGELS

len woorden in hun zelfnoemfunctie (het woord ‘recht’) of die ironisch of als woordspeling worden gebruikt (deze programmawet werd ‘grondig’ voorbereid). Anderstalige uitdrukkingen die niet opgenomen zijn in het Nederlandse taaleigen, staan doorgaans cursief en niet tussen aanhalingstekens (de societas leonina, de techniek sale-and-lease-back). 38. Gebruik dergelijke typografische aanduidingen spaarzaam omdat ze een tekst snel onrustig maken. Vermijd om dezelfde reden onderstrepingen en vet in een doorlopende tekst.

1.3. Gedrukte en onlinebronnen1 1.3.1. Inleiding 39. In de vorige editie van deze gids was enkel sprake van gedrukte rechtsbronnen. Intussen is het landschap van de rechtsbronnen erg veranderd. Nadat enkele jaren cd’s gebruikt werden, gaat het vandaag vooral om onlinepublicaties. Enkele websites gaan uit van overheden en zijn de unieke en quasi officiële publicatie van wetgeving, sommige bevatten (quasi) exhaustieve edities van de uitspraken van een gerechtelijke instelling. Andere websites worden heel professioneel beheerd door private uitgevers en zijn slechts tegen betaling toegankelijk. Weer andere zijn ronduit onbetrouwbaar. De hier voorgestelde vuistregels beogen uniformiteit, transparantie en efficiënte gebruikswaarde, zonder al te omslachtig te zijn. Gezien de snelle ontwikkeling van de technologie zelf, zullen nieuwe gebruiksmogelijkheden wellicht updates van het verwijzingssysteem noodzakelijk maken.

37. Voor woorden met een speciale status worden meestal enkele aanhalingstekens of cursivering gebruikt. Hieronder val-

1.

11

12

V&A

Met dank aan drs. Wim Schreurs.

Kluwer

ALGEMENE REGELS

ALGEMENE REGELS

Het gebruik van het internet biedt momenteel inderdaad onvoldoende stabiliteit voor het vaststellen van uitgebreide richtlijnen voor verwijzingen en afkortingen m.b.t. elektronische bronnen. Terwijl sommige bronnen van informatieverspreiding met daarbij horende technologieën plots opduiken (blog, RSS etc.), verdwijnen andere applicaties (nieuwsgroepen) snel. Er worden daarom slechts enkele beginselen geformuleerd, die technologie-onafhankelijk zijn en zo weinig mogelijk beïnvloed kunnen worden door de voortdurende veranderingen in de ICT-sectoren. Bovendien sporen de verwijzingswijzen voor gedrukte en onlinebronnen het best zoveel mogelijk.

1.3.2.2.

1.3.2. Wanneer verwijzen naar de onlinevindplaats (URL)?

1.3.2.3.

1.3.2.1.

42. Voor de verwijzing naar onlinevindplaatsen van rechtspraak maakt men het onderscheid tussen internationale, Europese en Belgische rechtscolleges die hun relevante uitspraken in full text online publiceren in een vrij toegankelijke overheidsdatabank en rechtscolleges waarvoor dit niet geldt. In het eerste geval hoeft niet te worden verwezen naar de URL. Anno 2007 geldt dit alvast voor het Internationaal Gerechtshof, het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, het Hof en het Gerecht van Eerste Aanleg van de Europese Gemeenschappen, het Benelux Gerechtshof, het Grondwettelijk Hof, het Hof van Cassatie en de Raad van State.

Principe

40. De volgende regels gelden vooral voor recente bronnen. Oudere rechtsbronnen zijn vaak alleen in gedrukte vorm beschikbaar. Daarvoor gelden natuurlijk de regels voor het verwijzen naar gedrukte bronnen. Als er zowel online als gedrukte vindplaatsen zijn van dezelfde bron, gaat de voorkeur uit naar de meest betrouwbare publicatie. Voor wetgeving is dit altijd de officiële publicatie. Daarom moet voor interne wetgeving van voor 2003 naar het gedrukte Staatsblad verwezen worden. Voor rechtspraak en rechtsleer is betrouwbaarheid moeilijker te beoordelen en daarom wordt het best verwezen naar de effectief geconsulteerde versie. Indien de auteur een gedrukte versie gebruikte, maar op de hoogte is van een onlineversie, dan kan hij deze eraan toevoegen.

V&A

13

Wetgeving

41. Bij internationale, Europese en Belgische wetgeving hoeft niet verwezen te worden naar de URL. De meeste overheden bieden vandaag immers online alle wetgeving aan, zowel de officiële publicaties als de geconsolideerde versies. De jurist wordt verondersteld www.staatsblad.be, www.codex.vlaanderen.be, www.eurlex.eu etc. te kennen. Enkel voor wetgeving van andere landen kan facultatief verwezen worden naar de gebruikelijke URL, waar de officiële of de officieuze (geconsolideerde) publicaties te vinden zijn. Rechtspraak

43. In het andere geval moet wel verwezen worden naar de onlinevindplaats. Dit kan bijvoorbeeld de site zijn van een juridisch tijdschrift, een beroepsinstituut, een bestuurscollege, een onderzoeksgroep, een advocatenkantoor etc. (infra nr. 144 et seq.).

14

Kluwer

ALGEMENE REGELS

ALGEMENE REGELS

44. Voor rechtspraak van rechtscolleges van andere landen wordt het best verwezen naar de onlinevindplaats van de uitspraken. 1.3.2.4.

Rechtsleer

45. Indien een bron enkel online gepubliceerd is, moet altijd verwezen worden naar de URL. 1.3.3. Hoe verwijzen naar een onlinebron? 1.3.3.1.

Volgorde van gedrukte en onlinevindplaatsen

46. Indien zowel naar een gedrukte als een onlinevindplaats verwezen wordt, wordt altijd eerst naar de gedrukte vindplaats verwezen en pas daarna (dus op het einde) naar de onlinevindplaats. Indien er meerdere vindplaatsen zijn, wordt de laatste vindplaats (die een onlinevindplaats is) voorafgegaan door het woord ‘en’. 1.3.3.2.

Hyperlink

47. De hyperlink wordt in gedrukte teksten altijd onderstreept. In een elektronische versie wordt hij eventueel ook op een andere manier gemarkeerd en blijft hij in elk geval actief. 48. ‘Http://’ mag weggelaten worden indien het adres begint met ‘www.’ 49. Plaats van de hyperlink. – In een bibliografie wordt de hyperlink helemaal op het eind van de bronvermelding geplaatst (dus bij een boek na vermelding van plaats van uitgave, uitgever en aantal bladzij-

V&A

15

den en bij een artikel na de verwijzing naar de plaats in het tijdschrift). ) • VELLE, K., “Juridische beroepen in België (19de-20ste eeuw). Inleiding”, Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis 1998, 7-30 en www.flwi.ugent.be/btngrbhc/pdf/BTNG-RBHC,%2028,%201998,%2012,%20pp%20007-030.pdf – In een voetnoot wordt de hyperlink ook op het einde van de bronvermelding geplaatst, tenzij men verwijst naar één of meerdere specifieke pagina’s (wat meestal het geval is wanneer in een voetnoot wordt verwezen naar een monografie of een bijdrage in een tijdschrift). In dat geval wordt alle informatie vóór de hyperlink vermeld, behalve dan de specifieke pagina of pagina’s (en/of eventueel randnummer(s)) die gevolgd worden door een punt. ) • K. VELLE, “Juridische beroepen in België (19de-20ste eeuw). Inleiding”, Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis 1998, www.flwi.ugent.be/btng-rbhc/pdf/ BTNG-RBHC,%2028,%201998,%201-2,%20pp%20007030.pdf, 12. 50. In de meeste gevallen verschilt de paginering van een pdfdocument van de bladzijde aangegeven op het origineel (bv. een verwijzing naar pagina 7 van een tijdschriftartikel dat staat op pagina 8 van het pdf-document). In dit geval telt de pagina van het tijdschrift en niet die van het pdf-document. 51. Zoals elke voetnoot, eindigt ook de voetnoot met een hyperlink op een punt.

16

Kluwer

ALGEMENE REGELS

1.3.3.3.

Verwijzing naar een bron in een onlinedatabank

1.3.4. Verwijzing naar andere elektronische dragers

52. Bij het verwijzen naar bronnen in (andere dan supra nrs. 41-42 vermelde) onlinedatabanken volstaat een vermelding van de startpagina (www.fisconet.fgov.be, www.rechtspraak.nl). De internetjurist kan immers meestal op basis van de verwijzingsgegevens de rechtsbron terugvinden. Onlinedatabanken zijn precies websites met een zoekfunctie op basis van één of meerdere criteria (datum, trefwoord etc.). 53. Zoals dat ook voor gedrukte bronnen het geval is, mag er verwezen worden naar databanken die de toegang koppelen aan voorwaarden als registratie of het betalen van een abonnement. 1.3.3.4.

Herhalingen

54. Bij herhaalde verwijzingen naar onlinetijdschriftartikelen of specifieke internetpublicaties zoals blogs, websites, htmlpublicaties etc. wordt, zoals bij de gedrukte bronnen, de naam van de auteur vermeld en een verkorte titel (infra nr. 224). 1.3.3.5.

ALGEMENE REGELS

56. Een beperkt aantal publicaties wordt nog verspreid op een cd of dvd. Een referentie hieraan verschilt eigenlijk in niets van een verwijzing naar een gedrukte versie en bevat dus alle gegevens van auteur, titel, plaats, uitgever en jaar van uitgave. Soms gaat het om een databank, zodat de vermelding van pagina’s geen zin heeft. In andere gevallen gaat het wel degelijk om één document, dat een aantal pagina’s heeft, wat dus kan worden vermeld. In de beide gevallen wordt achteraan de verwijzing, maar vóór de concrete pagina, nummer, noot of trefwoord, tussen haakjes vermeld welke de elektronische drager is. ) • X, Gids voor sociale reglementeringen in de onderneming, Mechelen, Kluwer, 2007 (cd-rom), 20. • J. MOORS en S. THEISSEN, Juridisch woordenboek, Brugge, die Keure, 2006 (cd-rom), v° Pand.

1.4. Buitenlandse bronnen 1.4.1. Algemene principes

Datum van consultatie

55. Vermelding van de datum van consultatie is in principe niet vereist. Alleen bij vaak wijzigende teksten of documenten (bv. de website van een federale overheidsdienst) kan het nuttig zijn. In dit geval gebeurt de verwijzing op de volgende manier:

57. In dit hoofdstuk worden de referenties aan buitenlands recht behandeld, d.i. het interne recht van andere staten. Verwijzingen naar het internationale en supranationale recht worden behandeld onder de respectieve hoofdstukken wetgeving, rechtspraak en rechtsleer van het in België geldende recht.

) • X, Vademecum van de onderneming, http:// mineco.fgov.be/enterprises/vademecum/home_nl.htm (consultatie 25 maart 2008).

58. Voor verwijzingen naar buitenlandse wetgeving en rechtspraak worden zoveel mogelijk de in het betreffende land geldende regels van verwijzen en afkorten gebruikt. 59. Voor de buitenlandse rechtsleer worden de regels van deze gids gebruikt.

V&A

17

18

Kluwer

ALGEMENE REGELS

60. Landen die niet over een afgesproken regelset beschikken, kunnen behandeld worden volgens de in dat land meest voorkomende gebruiken. Bij gebrek daaraan wordt het best gewerkt volgens deze gids. 61. Indien uit de context onvoldoende duidelijk is om welk land het gaat, wordt de verwijzing best aangevuld met een aanduiding van het betreffende land (tussen ronde haakjes), bv. Cass. (FR), RvS (NL), BW (NL). Hiervoor worden best de landcodes van ISO-norm 3166 gehanteerd, die ook gebruikt worden voor domeinnamen (www.iso.org/iso/ country_codes.htm). 62. Als in een voetnoot verwezen wordt naar zowel Belgische als buitenlandse bronnen, dan staan de Belgische steeds eerst en vervolgens de buitenlandse, gegroepeerd per land. 1.4.2. Enkele belangrijke buitenlandse gidsen 1.4.2.1.

Algemeen

63. Van landen die over regels beschikken die algemeen of vrij courant worden toegepast, geven we hieronder de vindplaats van deze regels, in boekvorm en/of online. Alle grote common law landen hebben een gezaghebbende gids, hoewel geen enkele ervan een officieel karakter heeft, zelfs niet het beroemde Amerikaanse Bluebook. De grote civil law landen (Duitsland, Frankrijk, Italië, Spanje…) hebben echter helemaal geen geschreven uniforme regels, de kleinere landen eerder wel. In de praktijk is er meestal wel een zekere conformiteit voor de meest voorkomende verwijzingen. 64. Een algemene gids is NEW YORK UNIVERSITY SCHOOL OF LAW (ed.), Guide to Foreign and International Legal Citations V&A

19

ALGEMENE REGELS

(GFILC), New York, NYU, 2006, xv+278 p. en https:// its.law.nyu.edu/jilpgfilc. Dit initiatief van het Journal of International Law and Politics is vrij te consulteren. De gids bevat per land een basishandleiding voor de meest voorkomende verwijzingen naar wetgeving, rechtspraak en rechtsleer, zowel gedrukt als online. Als voor een land een officiële of toch gezaghebbende gids bestaat, wordt deze vermeld. Voor Frankrijk en Duitsland is dit boekje een hulpmiddel. 1.4.2.2.

Civil law landen

65. Frankrijk heeft geen gezaghebbende regels, noch een verwijzingsboekje, noch een afkortingenboekje, niet gedrukt en niet online. Elke uitgever heeft voor zijn publicaties zowat zijn eigen regels. 66. Duitsland heeft geen geschreven leidraad voor verwijzingen. Wel is er een (behoorlijk lijvig) afkortingenboek: H. KIRCHNER en C. BUTZ, Abkürzungsverzeichnis der Rechtssprache, Berlijn, De Gruyter, 2008, xvi+664 p. Ook is er een officieel handboek over wetgevingstechniek, waarin enkele regels staan over de verwijzing naar wetgeving, die door de meeste auteurs gevolgd worden: BUNDESMINISTERIUM DER JUSTIZ (ed.), Handbuch der Rechtsförmlichkeit: Empfehlungen des Bundesministeriums der Justiz zur einheitlichen rechtsförmlichen Gestaltung von Gesetzen und Rechtsverordnungen nach § 38 Abs. 3 GGO II, Keulen, Bundesanzeiger Verlag, 1999, ook consulteerbaar via internet: www.bmj.de/rechtsfoermlichkeit/allg/impress.htm. Wat verwijzingen naar andere rechtsbronnen betreft, bestaan echter alleen algemene gebruiken. 67. Voor Nederland is er: COMMISSIE LEIDRAAD (ed.), Leidraad voor juridische auteurs: voetnoten, bronvermeldingen, literatuurlijsten en afkortingen in Nederlandstalige publicaties, 20

Kluwer

ALGEMENE REGELS

Deventer, Kluwer, 2007, 110 p., met bijlage, en www.kluwer.nl/ overkluwer/images/multimedia/pdf/leidraad2007_def.pdf. Deze gids is niet volledig en legt geen verplichting op voor gebruik, maar wordt toch vrij algemeen toegepast in Nederland. 68. Oostenrijkse juristen maken gebruik van: G. FRIEDL en P. DAX (eds.), Abkürzungs- und Zitierregeln der österreichischen Rechtssprache und europarechtlicher Rechtsquellen (AZR), Wenen, Manz, 2001, 249 p. 69. Voor Zwitserland is er: P. FORSTMOSER en R. OGOREK, Juristisches Arbeiten: eine Anleitung für Studierende, Zürich, Schulthess, 2003, xx+437 p. 1.4.2.3.

Common law landen

70. In de Verenigde Staten van Amerika is de bijbel: HARVARD LAW REVIEW ASSOCIATION (ed.), The Bluebook. A Uniform System of Citation, Cambridge, Harvard Law Review Association, 2005, 415 p. Tegen betaling consulteerbaar op www.legalbluebook.com. Het Bluebook (rule 19) bevat bovendien ook regels over buitenlands recht, die inspirerend kunnen zijn, evenals een aparte tabel (T. 2), die voor een aantal landen enkele concrete suggesties en voorbeelden bevat.

ALGEMENE REGELS

officiële status maar is in de praktijk de meest gebruikte standaard. 72. Voor het Australische recht zijn er: MELBOURNE UNIVERSITY LAW REVIEW ASSOCIATION (ed.), Australian Guide to Legal Citation, Melbourne, University Law Review Association, 2002, 155 p. en http://mulr.law.unimelb.edu.au/aglc.asp en P. ROZENBERG (ed.), Australian Guide to Uniform Legal Citation, Melbourne, Law Book Co, 2003, 145 p. 73. In het gemengde rechtssysteem van Canada wordt gebruik gemaakt van MCGILL LAW JOURNAL (ed.), Canadian Guide to Uniform Legal Citation/Manuel canadien de la référence juridique, Toronto, Carswell, 2006, 600 p. Een vrij te consulteren samenvatting daarvan staat op http://library.queensu.ca/law/ lederman/legalcit.htm. 1.4.2.4.

Internationaal recht

74. Voor internationaalrechtelijke verwijzingen, in het bijzonder naar elektronische bronnen, kan ten slotte gebruik gemaakt worden van: M. HOFFMAN en J. MC. WATSON (eds.), ASIL Guide to Electronic Resources for International Law, www.asil.org/ resource/home.htm en het daarbij horende Electronic Information System for International Law (www.eisil.org).

Een beperktere onlinegids voor de Verenigde Staten is vrij te consulteren op www.law.cornell.edu/citation. 71. Voor het Verenigd Koninkrijk wordt het best een beroep gedaan op FACULTY OF LAW (ed.), The Oxford Standard for Citation of Legal Authorities (OSCOLA), Oxford, University of Oxford, 2006, 42 p., vrij te consulteren op http://denning.law.ox.ac.uk/published/oscola.shtml. Deze gids heeft geen

V&A

21

22

Kluwer

VERWIJZINGEN NAAR DE VERSCHILLENDE RECHTSBRONNEN

2.


2.1. Wetgeving (in de meest brede zin) 2.1.1. Hiërarchie en volgorde 75. De hiërarchie tussen de verschillende soorten van wetgeving moet in de volgorde van de verwijzingen worden geëerbiedigd. Zonder een standpunt te willen innemen in controversen over de hiërarchie van bepaalde rechtsbronnen, kan het volgende als richtlijn gelden: a. internationaalrechtelijke normen, zoals verdragen, conventies, protocollen, handvesten, resoluties etc.; b. Europeesrechtelijke normen, in het bijzonder primair (verdragen) en secundair recht (verordeningen, richtlijnen en beschikkingen, maar ook richtsnoeren, kaderbesluiten etc.) van de Unie en andere besluiten van Europese regionale organisaties (OVSE, Raad van Europa, NAVO etc.); c. Grondwet; d. samenwerkingsakkoorden op het niveau van de onderscheiden wetgevende machten (goedgekeurd bij wet, decreet of ordonnantie); e. akten van de onderscheiden wetgevende machten: – wetten aangenomen met bijzondere meerderheid (bijzonderemeerderheidswetten); – decreten aangenomen met bijzondere meerderheid (bijzonderemeerderheidsdecreten); – wetten aangenomen met gewone meerderheid; – decreten (aangenomen met gewone meerderheid) van de gewezen Nederlandse Cultuurgemeenschap en de gewezen Franse Cultuurgemeenschap, de Vlaamse Gemeenschap, het Vlaamse Gewest, de Franse Gemeenschap,

V&A

23

het Waalse Gewest, de Duitstalige Gemeenschap en de Franse Gemeenschapscommissie; – ordonnanties van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie; – besluitwetten van de koning en de ministers, respectievelijk van de in raad vergaderde ministers tijdens de Eerste en de Tweede Wereldoorlog (de zogenaamde eigenlijke besluitwetten); f. besluitwetten genomen op grond van wetten tot toekenning van buitengewone machten aan de koning (de zogenaamde oneigenlijke besluitwetten) en (genummerde) koninklijke besluiten op grond van wetten tot toekenning van bijzondere machten; g. samenwerkingsakkoorden op het niveau van de onderscheiden uitvoerende machten (die dus niet werden goedgekeurd bij wet, decreet of ordonnantie); h. gewone reglementaire koninklijke besluiten (verordeningen, reglementen, alsook algemeen bindend verklaarde collectieve arbeidsovereenkomsten) en daarmee gelijkgestelde besluiten van de Vlaamse Executieve of de Vlaamse Regering, de Franse Gemeenschapsexecutieve of de Franse Gemeenschapsregering, de Waalse Gewestexecutieve of de Waalse Regering, de Brusselse Hoofdstedelijke Executieve of de Brusselse Hoofdstedelijke Regering (tot uitvoering van de ordonnanties van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest), het Verenigd College van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (tot uitvoering van de ordonnanties van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie), de Executieve van de Duitstalige Gemeenschap of de Regering van de Duitstalige Gemeenschap (tot uitvoering van de decreten van de Duitstalige Gemeenschap) en het College van de Franse Gemeenschapscommissie (tot uitvoering van de decreten van de Franse Gemeenschapscommissie);

24

Kluwer


i. ministeriële besluiten en de daarmee gelijkgestelde besluiten van een of meer leden van één van de vernoemde executieven, regeringen of colleges, evenals de besluiten van het Ministercomité voor het Brussels Gewest; j. besluiten van de gewezen Raad voor de Duitse Cultuurgemeenschap; k. besluiten van parastatalen, verzelfstandigde agentschappen etc.; l. provinciale besluiten (eerst raad, daarna (bestendige) deputatie, ten slotte gouverneur); m. besluiten van de agglomeraties en federaties van gemeenten (eerst raad, dan college), met inbegrip van de in hun hoedanigheid van agglomeratieorgaan getroffen besluiten van de Brusselse Hoofdstedelijke Raad en de Brusselse Hoofdstedelijke Executieve of Regering; n. besluiten van de Vlaamse Gemeenschapscommissie, de Franse Gemeenschapscommissie en de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (eerst taalgroep en college, resp. verenigde vergadering en verenigd college gezamenlijk, dan college, resp. verenigd college) getroffen in hun hoedanigheid van gedecentraliseerde besturen; o. gemeentelijke besluiten (eerst raad, dan college, ten slotte burgemeester); p. parlementaire voorbereiding en pseudo-wetgeving zoals rondzendbrieven, gedragscodes, sectorale afspraken en dergelijke meer. ) • Art. 2 Europees verdrag tot bescherming van personen ten opzichte van de geautomatiseerde verwerking van persoonsgegevens van 28 januari 1981, goedgekeurd bij wet 17 juni 1991, BS 30 december 1993, 29.023; art. 22 Gw.; art. 10 wet 8 december 1992 tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens, BS 18 maart 1993, 5.801; art. 1 KB nr. 5, 7 september 1993, BS 25 september 1993, 21.259. V&A

25


2.1.2. Onderdelen van de verwijzing 76. Het artikel, de paragraaf, het lid etc. van om het even welke norm wordt vermeld volgens het systeem van die norm zelf. De verschillende elementen worden gescheiden door een komma en een spatie. Als een lid, alinea etc. geen eigen nummer heeft, dan noteert men het rangnummer voluit, zoals ‘eerste’, ‘dertiende’… ) • Art. 577-2, § 9, derde lid BW. • Art. XXIV GATT. • Art. 39/9, § 2 wet 15 december 1980 betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen. 77. Als men verschillende (delen van) artikelen van eenzelfde wet opsomt, is het aanbevolen het woordje ‘art.’ te herhalen zodra door de opeenvolging van komma’s vergissingen mogelijk zijn. Als geen vergissingen mogelijk zijn, worden op elkaar volgende artikelen vermeld door het eerste en het laatste van de reeks met een koppelteken ertussen. Als het om niet op elkaar volgende artikelen gaat, worden ze gescheiden door een komma en een spatie en de laatste twee verbonden door het voegwoord ‘en’. ) • Art. 1167-1173 Ger.W. • Art. 1167, 1170 en 1173 Ger.W. • Art. 1168, derde lid, a), art. 1171, eerste lid en art. 1173, 5° en 6° Ger.W. 78. Wat de aanduiding betreft van de categorie of soort waartoe een norm behoort, wordt verwezen naar de afkortingenlijst in deel III (infra nr. 231 et. seq.).

26

Kluwer


79. Data worden steeds als volgt aangeduid: o de dag wordt uitgedrukt in Arabische cijfers; o de maand wordt voluit geschreven; o het jaartal wordt voluit in Arabische cijfers opgegeven. ) • MB 4 mei 2007 houdende het verbod van het gebruik van sommige letterwoorden of logo’s voor de verkiezingen van de Federale Wetgevende Kamers van 10 juni 2007, BS 8 mei 2007 (ed. 2). De identificatiedatum van de wet is altijd de datum van de afkondiging en wijzigt dus niet meer, ook al wordt de wettekst zelf door latere wetten gewijzigd. Deze latere wetswijzigingen worden niet vermeld. Een verwijzing naar een wet betreft steeds de stand van die wet op het ogenblik van het schrijven. Als de auteur van deze algemene regel wil afwijken en zijn lezer wil wijzen op de toestand van de wet op een ander ogenblik, dan moet hij dit uitdrukkelijk vermelden. ) • Art. 13, eerste lid wet 14 juli 1991 betreffende de handelpraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument (voor de wetswijziging van 25 mei 1999). • Art. 29 Wegverkeerswet (zoals van toepassing tussen 20 juli 2005 en 10 mei 2006). 80. In principe wordt het officiële opschrift van een norm volledig weergegeven. ) • Wet 13 april 1995 houdende bepalingen tot bestrijding van de mensenhandel en van de kinderpornografie, BS 25 april 1995, 10.823. 81. Wat de vindplaats betreft, gaat steeds de voorkeur uit naar de officiële publicatie, waar de tekst van de authentieke akte is V&A

27


opgenomen. Verwijzen naar andere, niet-officiële publicaties zoals private verzamelingen van verdragen, wetten en akten, Bulletin usuel, Omnilegie, Verzameling van Wetten en Besluiten, Pasinomie etc. is doorgaans af te raden, tenzij voor enkele heel oude wetten van voor het verschijnen van het Belgisch Staatsblad. 82. De publicatie wordt, zoals bij tijdschriften, gecursiveerd waar mogelijk, anders onderstreept. Voor de meest gebruikelijke, zoals het Publicatieblad van de Europese Unie en het Belgisch Staatsblad, gebeurt dat steeds door middel van een afkorting, respectievelijk Pb.L. en BS. 83. Door juristen vaak aangehaalde normen worden verkort weergegeven, infra nr. 90. Als in een tekst herhaaldelijk wordt verwezen naar eenzelfde wet of besluit, mag die wet of dat besluit verkort worden geciteerd, als in een lijst vooraan of achteraan de gebruikte afkortingen verklaard worden, infra nr. 227 et seq. Eveneens mag men enkel de datum van de wet of het uitvoeringsbesluit vermelden na minstens één maal het officiële opschrift te hebben opgenomen. 84. Er komt een komma tussen het opschrift van de norm en de officiële vindplaats. 85. Als er verwezen wordt naar de bladzijde in de officiële vindplaats, wordt de pagina voorafgegaan door een komma. Het vermelden van de bladzijde is normaal gezien aanbevolen. ) • Art. 19, § 3 wet 26 juni 1990 betreffende de bescherming van de persoon van de geesteszieke, BS 27 juli 1990, 14.806. 28

Kluwer


86. Wanneer verwezen wordt naar het Belgisch Staatsblad, volstaat vanaf 1 januari 2003 de vermelding van de datum van publicatie (vanaf die datum worden slechts vier gedrukte exemplaren gemaakt en deze zijn identiek aan de via internet verspreide versie). In een onlinepublicatie wordt immers niet opgezocht door te bladeren. Voor oudere wetgeving is verwijzing naar de bladzijde aanbevolen, omdat het de opzoeking vergemakkelijkt. 87. Vermelding van de editie is noodzakelijk als er verschillende edities van dezelfde datum zijn. ) • Art. 8 wet 27 december 2006 houdende diverse bepalingen (II), BS 28 december 2006 (ed. 3). • KB 19 december 2006 betreffende de toewijzing in 2006 van bepaalde niet-fiscale ontvangsten aan het Zilverfonds, BS 28 december 2006 (ed. 1). 88. Geregeld verschijnen rechtzettingen van gepubliceerde wetgeving. Deze worden als ‘erratum’ aan de oorspronkelijke verwijzing toegevoegd. ) • Art. 55 wet 21 december 2007 houdende diverse bepalingen, BS 31 december 2007 (ed. 3), erratum BS 15 januari 2008. 89. In een opsomming worden referenties aan verschillende wetteksten of uitvoeringsbesluiten van elkaar gescheiden door een kommapunt.


2.1.3. Normen waar vaak naar verwezen wordt 90. Onder vaak aangehaalde normen wordt hier verstaan een verdrag, richtlijn, wet of besluit waarnaar in de hedendaagse Belgische juridische literatuur vaak wordt verwezen. Het gaat dus niet om het herhaald hanteren van eenzelfde norm in een welbepaalde studie. Voor de hier bedoelde teksten volstaat de vermelding van de volgende gegevens in de aangegeven volgorde: i. artikel (afgekort als ‘art.’, zonder hoofdletter tenzij bij het begin van een zin), eventueel gevolgd door aanduiding van paragraaf, lid, Romeins cijfer, gedachtestreep, letter, zin etc., telkens gescheiden door een komma en een spatie; ii. opschrift van het verdrag, de richtlijn, het wetboek, de wet of het besluit – eventueel met de aanduiding van de datum of het jaartal als er verschillende normen met hetzelfde opschrift elkaar opgevolgd hebben – of de gebruikelijke afkorting ervan. ) • • • • • •

Art. 12 BUPO-Verdrag. Art. 6 EVRM. Art. 3, 2, d Vogelrichtlijn. Art. 248 Strafwetboek (of Sw.). Art. 4.1.2.1, § 2 VLAREM II. Art. 10 WIB 1992.

91. Een verwijzing naar de officiële publicatie is hier niet noodzakelijk, omdat deze teksten in de meeste wettenverzamelingen zijn opgenomen en trouwens vaak worden gewijzigd.

) • Art. 22 Gw.; art. 10 wet 8 december 1992 tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens, BS 18 maart 1993, 5.801.

V&A

29

30

Kluwer


2.1.4. Internationaalrechtelijke normen Het internationaal recht wordt gekenmerkt door een veelheid van geschreven en ongeschreven bronnen, die in grote mate verschillen van het nationaal recht. Hierna komen enkel de meest gebruikelijke geschreven bronnen aan bod. 2.1.4.1.

Verdragen

92. Verdragen worden officieel gepubliceerd in speciale publicaties die uitgaan van internationale organisaties of van staten. De belangrijkste officiële publicaties die uitgaan van internationale organisaties zijn de League of Nations Treaty Series/ Recueil des Traités de la Société des Nations, de United Nations Treaty Series/Recueil des Traités des Nations Unies en de European Treaty Series/Série des Traités Européens (nu Treaty Series of the Council of Europe/Série des Traités du Conseil de l’Europe). Verdragen worden in principe ook officieel gepubliceerd in het publicatieblad van het land dat partij geworden is bij het verdrag. In België is dat het Belgisch Staatsblad. Niet alle verdragen worden echter in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd. Naast de officiële collecties bestaan er ook niet-officiële publicaties. Sommige zijn algemeen, andere spitsen zich toe op bepaalde deelgebieden van het internationaal recht. 93. Vaak aangehaalde internationale verdragen/akten mogen verkort geciteerd worden (supra nr. 90). 94. Minder bekende internationale verdragen/akten kunnen op de volgende manier geciteerd worden: i. artikel, eventueel gevolgd door aanduiding van paragraaf of lid (artikel kan eventueel als art. afgekort worden); ii. aard van de internationale akte (verdrag, protocol, handvest, overeenkomst, statuut, akte …); V&A

31


iii. naam van het verdrag of de internationale akte, vaak inclusief de plaats van ondertekening; iv. datum van ondertekening door de originele verdragsluitende partijen (voorafgegaan door ‘van’); v. vindplaats (bij voorkeur wordt verwezen naar de authentieke tekst, zoals die, naargelang van het geval, in de internationale of nationale overheidspublicatie is terug te vinden); vi. bladzijde. ) • Art. 10 verdrag van Wenen inzake consulair verkeer van 24 april 1963, United Nations Treaty Series, vol. 596, 261. • Art. 3 verdrag van Wenen inzake het verdragenrecht van 23 mei 1969, BS 25 december 1993, 28.706. • Art. 6 kaderverdrag voor de bescherming van het marinemilieu van de Kaspische Zee van 4 november 2003, International Legal Materials 2005, 3. 2.1.4.2.

Besluiten van internationale organisaties

95. Internationale en regionale organisaties kennen een grote variëteit aan besluiten. Bij voorkeur wordt naar de authentieke versie verwezen (doorgaans in het Engels of Frans, zo mogelijk Nederlands), behalve als het gaat om zeer courante instrumenten. 96. Besluiten van internationale organisaties kunnen op de volgende manier geciteerd worden: i. artikel (eventueel afgekort als ‘art.’) of paragraaf; ii. aard van de akte; iii. nummer (en bij de Algemene Vergadering van de VN de sessie) en, indien van toepassing, opschrift van de akte; iv. orgaan dat het besluit heeft aangenomen; v. datum tussen haakjes; vi. vindplaats in de officiële publicatie; vii. jaartal tussen haakjes. 32

Kluwer


) • Report of the Working Group on Minorities on its Twelfth Session (24 August 2006), UN Doc. A/HRC/Sub. 1/58/19 (2006). • Resolutie 1803 (XVII) van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (14 december 1962), UN Doc. A/ 5217 (1962) [citeerwijze van de oudere resoluties]. • Resolutie 58/318 van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (20 september 2004), UN Doc. A/RES/ 58/318 (2004) [vandaag gangbare citeerwijze]. • Resolutie 1729 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (15 december 2006), UN Doc. S/RES/1729 (2006). • Conférence des Chefs d’Etat et de Gouvernement, Déclaration de Syrte (9 septembre 1999), OUA Doc. EAHG/ Decl. (IV) Rev. 1 (1999). 2.1.5. Europeesrechtelijke normen 97. Vaak voorkomende Europese normen mogen verkort geciteerd worden (supra nr. 90). Voor minder bekende Europeesrechtelijke normen gelden de volgende regels. De hier beschreven interne regels wijken af van wat gebruikelijk is in het Europese recht. De auteur heeft de keuze tussen beide systemen, wellicht naargelang van zijn forum van publicatie. Binnen dezelfde publicatie moet men uiteraard consequent zijn. 98. Voor Europeesrechtelijke verdragen en besluiten van andere Europese organisaties dan de Europese Unie kan naar analogie verwezen worden naar wat hiervoor gezegd is over internationaalrechtelijke verdragen respectievelijk besluiten. ) • Statuut van de Raad van Europa van 5 mei 1949, CETS, nr. 1. V&A

33


99. Besluiten van de Europese Unie, het zogenaamde secundaire recht, kunnen op de volgende manier geciteerd worden: i. artikel, eventueel gevolgd door aanduiding van paragraaf of lid; ii. aard van de akte (verordening, richtlijn …) iii. orgaan waarvan ze uitgaan; iv. nummer van de akte; v. datum van de akte (voorafgegaan door een komma); vi. opschrift van de akte; vii. vindplaats in de officiële publicatie, met vermelding van datum, aflevering en bladzijde. ) • Art. 1 verord. Raad nr. 2626/84, 15 september 1984 houdende wijziging van artikel 1 van verordening (EEG) nr. 3180/78 tot wijziging van de waarde van de rekeneenheid die wordt gebruikt door het Europees Fonds voor Monetaire Samenwerking, Pb.L. 16 september 1984, afl. 247, 1. • Verord. Comm. nr. 1251/81, 11 mei 1981 houdende afwijking van verordening (EEG) nr. 2041/75 houdende bijzondere uitvoeringsbepalingen inzake het stelsel van invoer-, uitvoer- en voorfixatiecertificaten in de sector olieen en vetten met het oog op uitvoer van olijfolie naar Polen, Pb.L. 12 mei 1981, afl. 126, 6. • Gemeenschappelijke strategie Europese Raad nr. 2000/ 458/GBVB, 19 juni 2000 voor het Middellandse-Zeegebied, Pb.L. 22 juli 2000, afl. 183, 5. 2.1.6. Interne normen 100. Het woord ‘wet’ wordt niet afgekort. Voor een decreet, afgekort als ‘Decr.’, is het aangewezen aan te geven van welke deelstaat (Vl., Fr., W., D.) het uitgaat. Voor een ordonnantie wordt aangegeven of ze van het gewest (Br.Gew.) of van de gemeenschapscommissie (Gem.Gem.Comm.) uitgaat. 34

Kluwer


) • Wet 10 april 1995 tot aanvulling van de Nieuwe Gemeentewet met bepalingen betreffende de gemeentelijke volksraadpleging, BS 21 april 1995, 10.134. • Art. 1 Decr. Fr. 30 mei 1994 houdende wijziging van het decreet van de Franse Gemeenschap van 18 juni 1990 houdende regeling van het toezicht over de Franse Gemeenschapscommissie, BS 23 augustus 1994, 21.255.


• B.Prov.R. West-Vlaanderen 25 januari 2007 houdende de vaststelling van wat onder het begrip dagelijks bestuur wordt verstaan, Bestuursmemoriaal West-Vlaanderen, 22 februari 2007, 15-17. 2.1.7. Voorbereidende documenten 2.1.7.1.

101. Vaak aangehaalde wetten mogen verkort geciteerd worden (supra nr. 90). 102. In een referentie aan een andere wettekst of uitvoeringsbesluit worden de volgende gegevens, die alle essentieel zijn voor de identificatie van de tekst, in de aangegeven volgorde vermeld: i. artikel (afgekort als ‘art.’, zonder hoofdletter, tenzij in het begin van een zin), eventueel gevolgd door aanduiding van paragraaf, lid, Romeins cijfer, gedachtestreep, letter, zin etc., telkens door een komma en een spatie gescheiden; ii. aanduiding of het gaat om een wet, decreet, ordonnantie, besluit etc.; iii. datum; iv. opschrift; v. verwijzing naar de vindplaats in de officiële publicatie. Wat het Staatsblad betreft, wordt verwezen naar wat reeds gezegd werd (supra nr. 86 et seq.). De verwijzing naar het bestuursmemoriaal van een provincie gebeurt door de vermelding Bestuursmemoriaal, gevolgd door de naam van de provincie, het jaar en de pagina. ) • Art. 577-4, § 1, derde lid, 4° BW. • Art. 2 wet 11 juli 1994 betreffende de politierechtbanken en houdende een aantal bepalingen betreffende de versnelling en modernisering van de strafrechtspleging, BS 21 juli 1994, 19.117. V&A

35

Internationaalrechtelijk

103. Het sluiten van een verdrag wordt doorgaans voorafgegaan door een onderhandelingsproces. De neerslag van deze onderhandelingen of voorbereidende werken van een verdrag wordt in het internationaal recht de travaux préparatoires genoemd. De travaux préparatoires worden vaak niet gepubliceerd, zeker bij bilaterale, oudere of minder belangrijke internationale verdragen. Wanneer ze wel gepubliceerd worden, kunnen ze de vorm aannemen van een document van een orgaan van de internationale of regionale organisatie waarbinnen het verdrag tot stand kwam ofwel van een officiële of private publicatie die de verslagen van de diplomatieke conferentie bundelt. Naar deze bronnen wordt verwezen zoals naar documenten van de internationale of regionale organisaties waarvan ze uitgaan of als document opgenomen in de officiële of private publicatie. ) • UN Doc. E/CN.4/SR.260 (1952), 4 [stemming door de leden van de VN Commissie voor de Rechten van de Mens over een voorstel dat later artikel 1 van het Internationaal Verdrag inzake Burgerlijke en Politieke Rechten zal worden]. • UNCIO Doc. Vol. VI (1945), 296 [voorstel van de Sovjetunie op de diplomatieke conferentie van San Francisco, waar het VN-Handvest werd onderhandeld]. • M.J. BOSSUYT, Guide to the “Travaux Préparatoires” of the International Covenant on Civil and Political Rights, 36

Kluwer


Dordrecht, Martinus Nijhoff, 1987, 75 [verwijzing naar een passage in de voorbereidende documenten van het BUPO-Verdrag]. 2.1.7.2.

Europeesrechtelijk

104. Binnen de Europese instellingen is het gebruik gegroeid om, zoals bij andere organisaties, alle documenten een herkenbare code te geven. De meeste voorbereidende documenten van de wetgeving kunnen vandaag online geconsulteerd worden via de website van Eur-Lex. Hoe de concrete totstandkoming van een norm verloopt, kan gevolgd worden via Prelex (http:// ec.europa.eu/prelex). De site geeft in een zoekscherm ook een overzicht van alle mogelijke documenten (adviezen van allerhande instanties, begrotingsberaadslagingen, politieke akkoorden, raadplegingen, resoluties etc.). Bij wijze van voorbeeld enkele codeverklaringen: ) • COM(90)220 [Commissiedocument nr. 220 van 1990]. • COM(90)220/2 [Commissiedocument nr. 220 van 1990, tweede versie]. • COM(90)220def. [Commissiedocument nr. 220 van 1990, definitieve versie]. • COM/2001/0899 [Commissiedocument nr. 899 van 2001]. • SEC(95)314 [Intern document van het secretariaat-generaal nr. 314 van 1995]. • DG V/235/89 [Document nr. 235 van het directoraatgeneraal V van 1989]. 2.1.7.3.

Parlementaire voorbereiding van interne wetgeving

105. Met de uitdrukking ‘parlementaire stukken’ worden alle officiële voorbereidingsstukken van alle wetgevende vergadeV&A

37


ringen in België bedoeld. Bij een verwijzing naar deze documenten worden de volgende gegevens in de aangeduide volgorde vermeld: i. officieel opschrift (waaruit ook de aard van het document blijkt: wetsontwerp, memorie van toelichting, amendement etc.); ii. vindplaats, afgekort als ‘Parl.St.’ (zonder spatie); iii. wetgevende vergadering waarvan het document uitgaat; iv. zittingsjaar (met eventuele aanduiding dat het een buitengewone zitting betreft); v. nummer en subnummer van het document (voor een begrotingsdocument de toevoeging van een Romeins cijfer, infra nr. 110); vi. bladzijde. 106. Bij een eerste verwijzing naar een parlementair document – bv. wetsontwerp, wetsvoorstel, verslag van een parlementaire commissie etc – dient het volledige opschrift van het stuk te worden weergegeven. Bij voorstellen wordt vaak de naam van de eerste indiener vermeld. Van tweetalige stukken wordt de Nederlandse titel opgegeven. Van eentalige stukken wordt de titel in die taal geciteerd. ) • Voorstel van wet waarbij de ontvluchting van gedetineerden strafbaar wordt gesteld, Parl.St. Kamer 1991-92, nr. 241. • Begroting van het Ministerie van Openbare Werken voor het begrotingsjaar 1980, Parl.St. Kamer 1979-80, nr. 4XVI/l, 7. • Projet de décret contenant le budget de la Communauté française de l’année budgétaire 1987, Parl.St. Fr.Gem.R. 1986-87, nr. 4-111/l, 77. • Voorstel van decreet (P. LACHAERT et al.) houdende wijziging van het decreet van 28 juni 1985 betreffende de 38

Kluwer


milieuvergunning en van het decreet van 18 mei 1999 houdende de organisatie van de ruimtelijke ordening, wat de verhouding tussen de milieuvergunning en de bouwvergunning betreft, Parl.St. Vl.Parl. 2006-07, nr. 1.239/1. 107. Wat de vindplaats betreft, gebruikt men steeds de afkorting Parl.St. Er wordt dus geen rekening mee gehouden dat deze stukken onder andere benamingen, zoals Parlementaire Documenten, Parlementaire Bescheiden en Gedrukte Stukken gepubliceerd werden of worden. De afkorting wordt gecursiveerd, in een handgeschreven tekst onderstreept. 108. Gelet op het aantal parlementaire vergaderingen, verdient het aanbeveling steeds de afkorting van de Nederlandse benaming te gebruiken (zie de lijst in randnr. 236). 109. De parlementaire zitting bestrijkt gewoonlijk een gedeelte van twee opeenvolgende burgerlijke jaren. In de referentie wordt de eeuw van het zittingsjaar slechts bij het eerste jaartal aangeduid. Gaat het om een buitengewone zitting, dan wordt dit door de afkorting ‘BZ’ duidelijk gemaakt. 110. Bij verwijzing naar een nummer van een parlementair stuk wordt dit cijfer voorafgegaan door de aanduiding ‘nr.’ Het subnummer van een parlementair stuk krijgt geen bijzondere aanduiding en wordt van het nummer gescheiden door een schuine streep. De Kamer van Volksvertegenwoordigers gebruikt sinds geruime tijd een documentcijfer waarvan het eerste getal verwijst naar de legislatuur (in 2007 is de 52ste ingegaan). Dit vormt integraal deel van het nummer en wordt dus overgenomen in de verwijzing (zonder de vermelding ‘DOC’ evenwel). In 1995 startte ook de Senaat met een gelijkaardig systeem (tijV&A

39


dens de legislatuur die gestart is met de verkiezingen van 2007 dragen alle stukken een begincijfer 4). Het Romeinse cijfer ter aanduiding van een begrotingsdocument wordt tussen het nummer en het subnummer geplaatst. Het wordt van het nummer gescheiden door een liggend streepje. ) • Wetsvoorstel (K. LALIEUX et al.) tot wijziging van boek III, titel VIII, hoofdstuk II, afdeling 2bis van het Burgerlijk Wetboek, teneinde de automatische hernieuwing van de handelshuur te garanderen, Parl.St. Kamer 2006-07, nr. 51K3082/001. • Verslag over het wetsontwerp houdende instemming met de Europese conventie met betrekking tot het landschap, gedaan te Firenze op 20 oktober 2000, Parl.St. Senaat 2003-04, nr. 3-506/2. • Amendement (R. DAEMS) op het voorstel van decreet betreffende de bodemsanering en de bodembescherming, Parl.St. Vl.Parl. 2006-07, nr. 867/8. 111. De pagina wordt, conform de algemene regel, steeds vermeld in Arabische cijfers zonder voorafgaande aanduiding met ‘p.’ 112. Voor de verslagen van de parlementaire besprekingen (Parlementaire Handelingen) geldt: i. vindplaats, afgekort als Hand. (er wordt dus geen rekening gehouden met het feit dat deze documenten onder verschillende titels gepubliceerd werden en worden, bv. Integraal verslag, verslagen); ii. wetgevende vergadering (en desgevallend de commissie) waarvan het document uitgaat; iii. zittingsjaar (met eventuele aanduiding dat het een buitengewone zitting betreft); 40

Kluwer


iv. datum; v. eventueel het nummer (de wetgevende vergaderingen gebruiken verschillende nummeringssystemen); vi. bladzijde. • • •

Hand. Kamer 1989-90, 23 mei 1990, 68-79. Hand. W.Gew.R. 1980-81, 25 november 1980, 5. Vraag om uitleg van de heer Jan Peumans tot mevrouw Hilde Crevits over de vervuiling op de Maas en het functioneren van het drinkwateralarmsysteem, Hand. Vl.Parl. 2007-08, 27 september 2007, nr. C2-LEE1, 8.

113. Mutatis mutandis gelden de verwijzingsregels voor de parlementaire handelingen ook voor de Parlementaire Vragen en Antwoorden. Daarbij mogen echter ook het nummer van de vraag en de naam van de vraagsteller worden vermeld. Deze facultatieve vermeldingen worden dan tussen haakjes aan het einde van de referentie geplaatst. De naam van de bevoegde minister die het antwoord gaf, hoeft niet te worden vermeld, maar kan wel de duidelijkheid ten goede komen. Wat de publicatie betreft, gebruikt men de afkorting Vr. en Antw. ) • Vr. en Antw. Kamer 1995-96, 29 januari 1996, 2039 (Vr. nr. 8 J. VALKENIERS). • Vr. en Antw. Vl.R. 1992-93, 25 september 1992, 13 (Vr. nr. 309 M. AELVOET). 2.1.7.4.

Documenten die reglementaire besluiten voorafgaan

114. Deze teksten verschijnen, wanneer ze worden gepubliceerd, samen met de desbetreffende reglementaire besluiten in het Belgisch Staatsblad. De verwijzing naar deze documenten, zoals het verslag aan de Koning of het advies van de Afdeling Wetgeving van de Raad van State, bevat het opschrift van het V&A

41


document, gevolgd door de woorden ‘bij het’ en de volledige vermelding van de betrokken tekst. ) • Verslag aan de Koning bij het KB van 7 juni 2007 tot vaststelling van het huishoudelijk reglement van het Instituut van de Bedrijfsrevisoren, BS 29 juni 2007 (ed. 3). • Adv.RvS 41.597/4 bij het KB van 21 december 2006 houdende de rechtspleging voor de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen, BS 28 december 2006 (ed. 4). 2.1.7.5.

Documenten van andere instanties

115. Ten slotte zijn er ook nog beleidsvoorbereidende en ondersteunende documenten, zoals adviezen van SERV, NAR, CBFA etc. en beslissingen van instanties voor alternatieve geschillenregeling. Zeker bij een eerste verwijzing worden de benamingen best voluit geschreven. ) • Commissie voor de Bescherming van de Persoonlijke Levenssfeer (hierna CBPL), Advies over de door de Vlaamse Regering goedgekeurde nota met betrekking tot een verhoogde openbaarheid van het beloningsbeleid bij de Vlaamse overheid, 23 mei 2007, nr. 21/2007, www.privacycommission.be. • Milieu- en Natuurraad van Vlaanderen (hierna MiNaRaad), Advies van 30 augustus 2007, www.minaraad.be/ adviezen/2007/voorontwerp-van-besluit-inzake-de-invoering-van-een-haalbaarheidsstudie-voor-alternatieve-energiesystemen/2007-27.pdf. • Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (hierna SERV), Advies van 12 september 2007, nr. 1197, www.serv.be/uitgaven.aspx?prm1=1&prm2=1197. • Raadgevend Comité voor Bio-ethiek, Advies betreffende het gebruik van DNA-tests bij het bepalen van de afstam42

Kluwer


ming, 13 november 2006, nr. 37, https://portal.health.fgov.be/portal/page?_pageid=56,512676&_dad =portal&_schema=PORTAL. • Nationale Arbeidsraad (hierna NAR), [Uitvoering van het generatiepact en het interprofessioneel akkoord voor de periode 2007-2008 – Outplacement], 17 juli 2007, nr. 1617, www.cnt-nar.be. • Commissie voor Boekhoudkundige Normen (hierna CBN), Advies over de boekhoudkundige verwerking van het bedrag waarmee de waarde stijgt van de voorraad van erkende diamanthandelaars ingevolge de herwaardering hiervan met toepassing van de wet van 26 november 2006, 21 juni 2007, nr. 181-1, www.cnc-cbn.be. • Commissie voor het Bank-, Financie- en Assurantiewezen (CBFA), Reglement eigen vermogen: multilaterale ontwikkelingsbanken, 25 juli 2007, Omzendbrief PPB-200711-CPB, www.cbfa.be.

2.2. Rechtspraak 2.2.1. Hiërarchie en volgorde 116. Bij verwijzing naar verschillende rechterlijke beslissingen moet steeds een bepaald systeem worden geëerbiedigd, met name hiërarchisch of chronologisch. Uiteraard dient het door de auteur vrij gekozen systeem consequent te worden toegepast. 117. Indien men kiest voor de hiërarchische volgorde, worden verwijzingen naar internationaalrechtelijke rechtspraak boven de verwijzingen naar interne rechtspraak geplaatst. De hiërarchische volgorde voor interne rechtspraak is de volgende: a. Grondwettelijk Hof (de oude benaming Arbitragehof wordt behouden voor de arresten tot 7 mei 2007); b. Hof van Cassatie; V&A

43


c. d. e. f. g.

h. i. j. k. l. m. n. o. p. q.

Raad van State; hoven van beroep, arbeidshoven, Militair Gerechtshof; hoven van assisen; arrondissementsrechtbanken; rechtbanken van eerste aanleg: (1) burgerlijke rechtbanken; (2) correctionele rechtbanken; (3) jeugdrechtbanken; (4) fiscale kamers; (5) beslagrechter; (6) strafuitvoeringsrechtbanken; arbeidsrechtbanken; rechtbanken van koophandel; krijgsraden; voorzitters van rechtbanken van eerste aanleg; voorzitters van arbeidsrechtbanken; voorzitters van rechtbanken van koophandel; politierechtbanken; vredegerechten; andere bestuursrechtelijke rechtscolleges; andere buitengerechtelijke (privaatrechtelijke) rechtscolleges en arbitrale uitspraken.

118. Indien men kiest voor een chronologische volgorde, worden de uitspraken volgens datum gerangschikt, beginnend met de oudste of de recentste. Ook daarbij is het belangrijk in eenzelfde tekst consequent te zijn. 119. In bepaalde gevallen kan het wenselijk zijn om rechterlijke beslissingen te groeperen per zaak. Facultatief kan men dan eerst verwijzen naar de beslissing in eerste aanleg, daarna naar de uitspraak in hoger beroep en ten slotte naar het arrest van het Hof van Cassatie. Indien men eerst verwijst naar de beslissing in eerste aanleg duidt men het best aan of de uit44

Kluwer


spraak werd bevestigd of gewijzigd in beroep en of de voorziening in cassatie werd aangenomen of afgewezen. In geval van vernietiging kan uiteraard ook melding worden gemaakt van de beslissing van het rechtscollege waarnaar de zaak werd verwezen en eventueel van de tweede cassatie-uitspraak evenals van de beslissing van de tweede rechter waarnaar het Hof van Cassatie de zaak verwees. ) • Rb. Luik 28 maart 1950, Pas. 1951, III, 31, bevestigd door Luik 22 februari 1951, JL 1950-51, 201, vernietigd door Cass. 16 mei 1952, Arr.Verbr. 1952, 513, bevestigd door Brussel 4 mei 1954, JT 1954, 458, voorziening afgewezen door Cass. 16 februari 1955, Arr.Verbr. 1955, 497. 2.2.2. Onderdelen van de verwijzing 120. De volgende verwijzingsregels werden opgesteld met het oog op verwijzing naar zowel interne als internationaalrechtelijke rechtspraak. Voor deze laatste kan men echter ook opteren voor de internationaal meer gangbare afwijkende verwijzingswijze, die beschreven wordt onder 2.2.6. Voor verwijzingen naar buitenlandse rechtspraak (supra nr. 63 et seq.). 121. In een referentie aan een rechterlijke uitspraak worden de volgende gegevens in de aangegeven volgorde vermeld: i. rechterlijke instantie (facultatief het kamer- of kantonnummer); ii. datum van de uitspraak; iii. in voorkomend geval het nummer; iv. in voorkomend geval de namen van de partijen; v. in voorkomend geval de vindplaats; vi. in voorkomend geval de verbijzondering ‘(verkort)’, ‘(dispositief)’ of ‘(weergave)’; vii. in voorkomend geval de conclusie of het advies van het Openbaar Ministerie of een noot onder de beslissing. V&A

45


Of een element al dan niet verplicht vermeld moet worden, hangt ervan af of de vindplaats gedrukt is, dan wel een onlinebron. De rechterlijke instantie en de datum van de uitspraak worden in elk geval steeds eerst vermeld omdat deze velden altijd verplicht zijn. 2.2.2.1.

Rechterlijke instantie

122. De aanduiding van de rechterlijke instantie is altijd verplicht. Voor de afkortingen ervan wordt verwezen naar de lijst in deel III (infra nrs. 238-239). ) • HvJ 16 mei 1984, Jur. 1984, 2101. • Beneluxhof 26 maart 1993, www.courbeneluxhof.info, v° Organisatie van het Hof. • Antwerpen 5 september 2006, NJW 2007, 132, noot SDR. 123. Bij uitspraken van rechterlijke instanties die in meer dan één gerechtelijk ressort voorkomen (dus bv. niet voor het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, het Grondwettelijk Hof of het Hof van Cassatie) wordt steeds de toepasselijke plaatsnaam meegedeeld. Plaatsnamen worden in het Nederlands weergegeven, wanneer er een courante Nederlandstalige benaming bestaat. ) • Luik 17 oktober 1987, JLMB 1994, 1148. 124. Bij sommige rechtbanken van koophandel, arbeidsrechtbanken en -hoven bestaan er afdelingen die buiten de eigenlijke zetel van het gerecht zitting hebben. Men vermeldt hier de afdeling tussen ronde haakjes.

46

Kluwer


) • Kh. Dendermonde (afd. St.-Niklaas) 7 maart 1995, AJT 1994-95, 335, noot M. DE ZUTTER. 125. Wanneer een zelfde plaats verschillende vredegerechten heeft, moet het toepasselijke kanton tussen haakjes worden vermeld na de plaatsnaam van dit gerecht. Het nummer van het kanton wordt weergegeven in Romeinse cijfers. ) • Vred. Leuven (II) 18 mei 1993, Iuvis 1994, 295. 126. Wanneer de rechtbank of het hof is samengesteld uit verschillende kamers, kan, voor zover men dat nuttig acht (wanneer de auteur bijvoorbeeld precies de divergentie in de rechtspraak van de verschillende kamers van een zelfde instantie wil bespreken), het kamernummer tussen haakjes vermeld worden, na de plaatsnaam van de rechterlijke instantie. ) • Antwerpen (3de k.) 2 februari 1993, RW 1993-94, 648, noot A. CARETTE. 2.2.2.2.

Datum van de uitspraak

127. De datum van de rechterlijke uitspraak wordt als volgt aangeduid: – de dag wordt uitgedrukt in Arabische cijfers; – de maand wordt voluit geschreven; – het jaartal wordt voluit in Arabische cijfers opgegeven. ) • Cass. 24 december 1993, Arr.Cass. 1993, 1117 en Pas. 1993, I, 1118.

V&A

47


2.2.2.3.

Nummer van de uitspraak

128. Vermits een rechtscollege vaak meer uitspraken op dezelfde dag doet, zal een verdere identificatie noodzakelijk zijn. Bij sommige rechtscolleges is dit het nummer van de algemene rol (afgekort als ‘AR’), bij andere een arrestnummer (afgekort als ‘nr.’). Het nummer wordt steeds gebruikt voor de arresten van het Arbitragehof/Grondwettelijk Hof, van de Raad van State en van de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen. Voor andere rechtspraak wordt het nummer geciteerd als men naar de onlinevindplaats verwijst. 129. De vermelding van het rolnummer (‘AR’) en het zaak- of arrestvolgnummer (‘nr.’) wordt na een komma toegevoegd na de datum van de uitspraak. Hierbij wordt best gebruik gemaakt van de noteerwijze (al dan niet met spaties, punten of schuine strepen) van het originele document. Omdat de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State in 2007 een nieuwe arrestnummering gestart is voor de cassatiebeschikkingen over de toelaatbaarheid van het administratieve cassatieberoep, is er een groot verschil tussen de volgnummering van de verschillende soorten uitspraken. Om het onderscheid duidelijk te maken, wordt voor deze cassatiebeschikkingen ‘(c)’ toegevoegd na het nummer. ) • • • • •

48

GwH 19 juli 2007, nr. 106/2007. Cass. 22 juni 2007, AR C030211F. RvS 4 december 2003, nr. 126.049. RvS 26 juli 2007, nr. 999 (c). RvV 20 januari 2008, nr. 265.

Kluwer


2.2.2.4.

Partijen

2.2.2.5.1. Gedrukte verzamelingen

130. De identificatie van de gedingvoerende partijen mag eveneens worden toegevoegd na de datum van de rechterlijke uitspraak. Bij de Raad van State, het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens en het Internationaal Gerechtshof is het zelfs gebruikelijk de naam van een of beide partijen te vermelden. Voor beslissingen van de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen is het dan weer nutteloos de partij te vermelden, aangezien de beslissingen bij publicatie geanonimiseerd worden. Tussen namen van tegenpartijen wordt een schuine streep aangebracht (eiser/verweerder). Bij uitspraken van objectief contentieux, waar de overheid ipso facto tegenpartij is, volstaat de naam van de verzoekende partij. De combinatie van arrestvolgnummer en identificatie van de partijen wordt desgevallend gescheiden door een komma. ) • EHRM 8 juli 1986, nr. 9815/82, Lingens/Oostenrijk. • Cass. 12 november 1991, AR 4756, Michem/Hoeyaert, Arr.Cass. 1991-92, 232 en Pas. 1992, I, 197. • RvS 25 november 2004, nr. 137.642, Ingrosso. 2.2.2.5.

Vindplaats

131. Traditioneel was rechtspraak enkel in gedrukte vorm consulteerbaar in ‘officiële’ gedrukte repertoria en tijdschriften. Het begrip ‘officieel’ kan eigenlijk moeilijk gehanteerd worden in verband met rechtspraak. De enige ‘authentieke’ versie van een uitspraak is de minuut bewaard in het gerechtelijke archief. De wet voorziet soms wel in een verplichte publicatie en enkele hoge hoven hebben vroeger gedrukte reeksen uitgegeven of bieden nu een databank aan via hun website. V&A


49

132. De arresten van het Grondwettelijk Hof worden in gedrukte vorm tweemaal officieel bekendgemaakt: in het Belgisch Staatsblad (arresten m.b.t. beroepen tot nietigverklaring in de rubriek ‘wetten, decreten, ordonnanties en verordeningen’, arresten m.b.t. prejudiciële vragen, in de rubriek ‘officiële berichten’) en, niet noodzakelijk later, in de Arresten Grondwettelijk Hof (voortzetting van Arresten Arbitragehof). Beide verwijzingen zijn gelijkwaardig, doch naar uittreksels mag slechts worden verwezen indien de bedoelde informatie, d.i. het beoogde tekstgedeelte, daar werkelijk te vinden is. ) • Arbitragehof 30 april 1996, nr. 28/96, BS 4 mei 1996, 11.076. • Arbitragehof 3 november 1994, nr. 79/94, AA 1994, 929. 133. De officiële Nederlandse tekst van cassatiearresten is te vinden in de Arresten van het Hof van Cassatie (van 1937 t.e.m. 1961: Arresten van het Hof van Verbreking). De officiële Franstalige tekst vindt men in de Pasicrisie. Vóór 1937 en tussen 1961 en 1967 is er geen officiële publicatie in het Nederlands en dringt een referentie aan de Pasicrisie zich op. De Pasicrisie beslaat tot 1998 jaarlijks 4 delen, daarna enkel cassatierechtspraak. Deel I bevat de arresten van het Hof van Cassatie, II van de hoven van beroep en III de uitspraken van rechtbanken van eerste aanleg. In het vierde deel komt de rechtspraak van de Raad van State aan bod, maar soms ook buitenlandse rechtspraak of de jurisprudentie van de vredegerechten. 134. De officiële Nederlandse tekst van de arresten van de Raad van State vindt men in de Verzameling van Arresten en Adviezen van de Raad van State (tot 1984), de Verzameling van

50

Kluwer


de arresten van de Raad van State (tot 1994) en vanaf 1994 enkel online.


139. Als de redactie van een tijdschrift een eigen volgnummer aan een vonnis of arrest geeft, dan hoeft hiernaar niet verwezen te worden, maar volstaat de verwijzing naar de pagina.

2.2.2.5.2. Tijdschriften 135. Refereert men aan een uitspraak gepubliceerd in een tijdschrift, dan wordt dit afgekort (zie afkortingenlijst op www.rechtsaf.be) en gecursiveerd, in handgeschreven teksten onderstreept. ) • Gent 17 november 2006, TBO 2007, 72. 136. De jaargang van het tijdschrift wordt voluit in Arabische cijfers geschreven.

Indien de paginering echter niet doorloopt, maar per volgnummer herbegint, dan moet wel eerst het volgnummer vermeld worden, voorafgegaan door ‘nr.’ ) • Kh. Brussel 28 september 1977, RGAR 1978, nr. 9912, 2. Ook wanneer het randnummer verschillende bladzijden beslaat, komt de verwijzing naar het randnummer voor die naar de bladzijde.

) • Rb. Turnhout 28 mei 1993, Verkeersrecht 1994, 20. 137. Wanneer een jaargang van een tijdschrift een gedeelte van twee opeenvolgende burgerlijke jaren in dezelfde eeuw bestrijkt, dan wordt de eeuw slechts bij het eerste jaartal aangeduid. Bij de laatste jaargang van een eeuw wordt het tweede jaartal niettemin volledig aangehaald. De twee jaartallen worden met een horizontaal streepje met elkaar verbonden. ) • Vred. Torhout 27 oktober 1994, AJT 1994-95, 195, noot P. TAELMAN. • Cass. 19 maart 1999, RW 1999-2000, 252. 138. De bladzijde of de kolom wordt in de regel vermeld in Arabische cijfers, zonder voorafgaande aanduiding ‘p.’ of ‘k.’ ) • Brussel 10 februari 1995, JLMB 1995, 593 en JT 1995, 427.

V&A

) • Corr. Oudenaarde 7 februari 2002, RPS 2004, 284, noot S. KETTMANN [in dit voorbeeld draagt het besproken vonnis nr. 6922, maar dit hoeft dus niet te worden vermeld].

51

) • Kh. Brussel 15 maart 1976, Rec.gén.enr.not. 1976, nr. 22.145, 237. 140. Wanneer de paginering van een tijdschrift bij ieder tijdschriftnummer opnieuw bij één begint, vermeldt men hetzij de aflevering, hetzij de datum van het tijdschriftnummer. Loopt de paginering de hele jaargang door, dan verdient de uitsluitende verwijzing naar de pagina de voorkeur. ) • Corr. Brussel 21 oktober 1985, Journ.proc. 10 januari 1986, 29. • Corr. Namen 31 maart 1980, JJD 1983, afl. 33, 5, noot J. BODSON. • Cass. 6 mei 1993, RCJB 1994, 163, noot F. RIGAUX.

52

Kluwer


141. Een enkele keer verwijst het cijfer op een bladzijde naar de twee bedrukte zijden van de pagina. In dat geval kan – zo nodig – de verwijzing naar de pagina worden aangevuld met de aanduiding ‘recto’ (‘r°’) of ‘verso’ (‘v°’), naargelang men de voorzijde of de keerzijde bedoelt.


) • Cass. 5 november 1920, Pas. 1920, I, 193-240 en in J. DUJARDIN en J. VANDE LANOTTE (eds.), Inleiding tot het publiek recht, I, Basisbegrippen, Brugge, die Keure, 1997, 114. 2.2.2.5.3. Onlinevindplaatsen

) • Kh. Brussel 28 september 1977, RGAR 1978, nr. 9912, 2 r°. 142. In de regel wordt in een referentie aan een rechterlijke uitspraak alleen de beginbladzijde (-kolom) vermeld. Wil men echter refereren aan een welbepaalde passus in het arrest of vonnis, dan zijn er twee mogelijkheden: – ofwel volgt men de indeling van de gerechtelijke instantie indien die haar overwegingen of alinea’s genummerd heeft; – in het andere geval wordt verwezen naar de bladzijde en telt men de gewenste alinea; in een HTML-tekst zal desnoods enkel met deze telling kunnen gewerkt worden of moet men de eerste woorden van de geviseerde passage citeren, zodat die met een zoekfunctie kan gevonden worden. Ook als men naar een passage van een uitspraak in een tijdschrift verwijst, is het aanbevolen de beginbladzijde (-kolom) te vermelden. Dit cijfer wordt tussen haakjes geplaatst. ) • Arbitragehof 16 juni 1994, nr. 47/94, RW 1994-95, (287) 288-289. • GwH 21 februari 2008, nr. 24/2008, 8, overw. B.4.1. 143. Hierboven was alleen sprake van publicatie van rechtspraak in tijdschriften. Sporadisch wordt rechtspraak ook gepubliceerd in een caseboek, cursus etc. In dat geval volgt na rechterlijke instantie en datum (en eventuele verdere identificatie) het woord ‘in’ en de gegevens van een boek zoals verder besproken wordt, infra nr. 166 et seq. V&A

53

144. Aangezien steeds meer rechtspraak online wordt gepubliceerd, in het bijzonder van de hoogste, administratieve en buitengerechtelijke rechtscolleges, wordt verwezen naar wat daarover in het algemeen deel werd geschreven (supra nr. 39 et seq.). Er wordt herinnerd dat voor full text bestanden, die vrij toegankelijk zijn in een overheidsdatabank, de URL niet hoeft te worden vermeld (Hof van Justitie en Gerecht van Eerste Aanleg van de Europese Gemeenschappen, Benelux Gerechtshof, Grondwettelijk Hof, Hof van Cassatie, Raad van State …). 145. Alle arresten van het Grondwettelijk Hof en het Arbitragehof zijn te vinden op www.grondwettelijkhof.be. ) • Arbitragehof 21 december 2000, nr. 136/2000. • GwH 26 juli 2007, nr. 113/2007. 146. De arresten van het Hof van Cassatie vanaf 1990 zijn terug te vinden op http://jure.juridat.just.fgov.be, eveneens te bereiken via de website van het Hof (www.cass.be) en de algemene databank Juridat (www.juridat.be). ) • Cass. 16 maart 2007, AR F050049N. 147. De arresten van de Raad van State zijn vanaf het gerechtelijke jaar 1994-95 te raadplegen op de website van de Raad (www.raadvanstate.be). ) • RvS 4 december 2003, nr. 126.049. 54

Kluwer



148. Voor andere rechtspraak is een verwijzing naar de URL noodzakelijk. Enkele voorbeelden:

concl. E. LIEKENDAEL; Arbrb. Nijvel 4 oktober 1994, Rev.dr.étr. 1994, 383, noot.

) • Antwerpen (6de k.) 14 juni 2005, X/Provinciebestuur Limburg, www.diversiteit.be. • Vlaamse Geschillenraad voor Radio en Televisie 17 februari 1999, nr. 001/99, GAIA/VRT, www.vlaamseregulatormedia.be. • Jury voor Ethische Praktijken inzake Reclame 15 maart 2006, Carglass NV, www.jepbelgium.be. • Raad voor de Journalistiek 8 februari 2007, nr. 2007-02, Parket Antwerpen/hoofdredacteur van De Standaard, www.rvdj.be. • Centrum voor Arbitrage en Mediatie (Geschillen domeinnamen.be) 7 februari 2002, nr. 44.013, Guiness/O. Noël, www.cepina.be.

151. De verwijzing naar een geannoteerd arrest of vonnis wordt gevolgd door het woordje ‘noot’ met daarachter de initialen van de voornaam en de naam van de auteur of alleen zijn of haar initialen (indien de noot of verwijzende noot alleen met initialen is ondertekend). Is de noot anoniem, dan volstaat het woord ‘noot’. De titel van een noot hoeft niet vermeld te worden. Voor de verwijzing naar de noot zelf, infra nr. 194.

2.2.2.6.

Noten en conclusies

149. Een samen met de geconsulteerde rechterlijke beslissing gepubliceerde conclusie van het Openbaar Ministerie wordt steeds vermeld. Dit geldt ook voor noten die meer inhouden dan een loutere verwijzing. Wanneer een beslissing wordt gepubliceerd met zowel een noot als een conclusie van het Openbaar Ministerie, dan wordt in de verwijzing eerst de conclusie en vervolgens de noot vermeld. 150. Wanneer wordt verwezen naar verschillende beslissingen, waarvan sommige werden gepubliceerd met een noot, andere met een conclusie van het Openbaar Ministerie, heeft dit geen gevolg voor de volgorde waarin de beslissingen worden geciteerd. ) • Cass. 17 november 1994, Journ.proc. 1995, afl. 275, 26, noot F. TULKENS; Cass. 6 maart 1985, Pas. 1985, I, 835, V&A

55

) • Antwerpen (8ste k.) 9 september 1993, RW 1993-94, 406, noot. • Antwerpen (7de k.) 25 november 1993, RW 1993-94, 990, noot S. VAN OVERBEKE. 152. In een verwijzing naar conclusies en adviezen van het Openbaar Ministerie hoeft de titel van de betrokken parketmagistraat niet te worden vermeld: dergelijke titels zijn immers onderhevig aan verandering. Voor het overige gelden – mutatis mutandis – dezelfde regels als voor de noten bij rechtspraak. ) • Cass. (ver. k.) 15 oktober 1993, RW 1993-94, 711, concl. G. D’HOORE [verwijzing naar arrest en conclusie]. • Concl. G. D’HOORE bij Cass. (ver. k.) 15 oktober 1993, RW 1993-94, 711 [verwijzing naar enkel de conclusie]. 2.2.2.7.

Interpunctie

153. De verwijzingselementen worden door komma’s van elkaar gescheiden, met volgende uitzonderingen: – geen komma tussen de benaming van het rechtscollege en de datum van de uitspraak, – geen komma tussen het tijdschrift en de jaargang. 56

Kluwer


Verwijzingselementen die tussen haakjes worden geplaatst, worden buiten beschouwing gelaten voor de plaatsing van komma’s buiten de haakjes. 154. Het kan wenselijk zijn verschillende vindplaatsen van eenzelfde rechterlijke beslissing aan te halen, bv. omwille van de annotaties. In dat geval worden de desbetreffende referenties best van elkaar gescheiden door komma’s, de twee laatste verwijzingen door het woordje ‘en’. Dit laatste geldt ook wanneer er slechts twee referenties zijn. ) • Arbitragehof 2 maart 1995, nr. 19/95, JLMB 1995, 376, Journ.proc. 1995, afl. 28, 5 en P&B 1995, 36, noot. 155. Verwijzingen naar verschillende rechterlijke beslissingen worden van elkaar gescheiden door een kommapunt. ) • Antwerpen 3 april 1995, Fisc.Koer. 1995, 301; Kh. Gent 5 december 1995, TGR 1995, 2; Kh. Kortrijk 6 maart 1995, AJT 1994-95, 372. 2.2.3. Herhaling van referenties 156. Om verwarring te vermijden en het opzoekingswerk van de lezer te vergemakkelijken, worden bij herhaling van verwijzingen naar rechtspraak de vindplaatsen het best steeds opnieuw volledig opgegeven, met uitzondering van het gebruik van ibid. in op elkaar volgende voetnoten.


kan een rechtscollege of een auteur zo’n referentie toch noodzakelijk of wenselijk achten. In dat geval worden alle mogelijke verwijzingselementen die bekend zijn geciteerd, gevolgd door de vermelding ‘onuitg.’ en, in voorkomend geval, de bron waaraan men de referentie heeft ontleend. ) • Cass. 29 maart 1995, AR P95248F, onuitg. • Kh. St.-Niklaas 25 augustus 1936, aangehaald door J. LIMPENS, Prijshandhaving buiten contract bij verkoop van merkartikelen, Brussel, Bruylant, 1943, 60. 2.2.5. Uittreksels en samenvattingen 158. Verwijzingen naar rechtspraak waarvan alleen een uittreksel (bv. de Rechtspraak in kort bestek van het RW) of een samenvatting (bv. de Sommaires van de JLMB) werd gepubliceerd, gebeuren als volgt: na de pagina volgt tussen haakjes en naargelang het geval ‘verkort’ (als een letterlijk uittreksel is gepubliceerd), ‘dispositief’ (als enkel het beschikkend gedeelte werd gepubliceerd) of ‘weergave’ (als de inhoud is weergegeven zonder dat kan worden nagegaan of men te maken heeft met een letterlijke weergave of niet: meestal gaat het om samenvattingen van de redactie). ) • RvS 27 februari 1990, nr. 34.237, TBP 1991, 133 (verkort), noot. • Arbrb. Luik 21 augustus 1990, J.dr.jeun. 1990, afl. 8, 30 (dispositief). • HvJ 18 september 2003, RW 2004-05, 1474 (weergave).

2.2.4. Niet-gepubliceerde rechtspraak 157. Hoewel de verwijzing naar niet-gepubliceerde rechtspraak (dus ook niet online) over het algemeen af te raden is – omdat de lezer de juistheid van de bewering moeilijk kan controleren –, V&A

57

58

Kluwer


2.2.6. Bijzondere regels voor internationaalrechtelijke rechtspraak 159. De laatste jaren is er een proliferatie van internationale hoven en tribunalen. De arresten van die rechtscolleges worden doorgaans gepubliceerd in speciale officiële publicaties. Meer en meer is ook een elektronische (niet-officiële) versie op de site van het desbetreffend hof of tribunaal consulteerbaar. In de praktijk zal een jurist vaak via deze weg de rechtspraak consulteren en dus wordt het aanvaardbaar hiernaar (en dus niet naar de gedrukte officiële publicatie) te verwijzen. Soms worden arresten ook als abstract of in extenso gepubliceerd in niet-officiële publicaties. Rechtspraak van internationale hoven en tribunalen wordt doorgaans in het Engels of Frans geciteerd, behalve wanneer er een officiële Nederlandse tekst bestaat. Eventueel kan bij Engelstalige of Franstalige rechtspraak de Nederlandse afgekorte vertaling van de zaak tussen haakjes toegevoegd worden. 160. Verwijzingen naar internationaalrechtelijke en Europese rechtspraak kunnen op een vergelijkbare manier opgebouwd worden als verwijzingen naar interne jurisprudentie. De hiervoor beschreven interne regels wijken echter af van wat gebruikelijk is in het internationale en Europese recht. De auteur heeft de keuze tussen beide systemen, wellicht naargelang van zijn forum van publicatie. Binnen dezelfde publicatie moet men uiteraard consequent zijn. 161. Rechtspraak van het Internationaal Gerechtshof en Permanent Hof van Internationale Justitie kan op de volgende manier geciteerd worden: i. IGH (of PHIJ) ii. naam van de zaak; iii. partijen tussen haakjes, in het Engelse gescheiden door ‘v.’ (‘versus’), in het Frans door ‘c.’ (‘contre’); V&A

59


iv. soort beslissing; v. vindplaats in de officiële publicatie (ICJ Reports of Recueil CIJ) (als het arrest/advies nog niet officieel gepubliceerd werd, de publicatie op de website of de niet-officiële publicatie); vi. bladzijde. ) • PHIJ, Mavrommatis Palestine Concessions (Greece v. United Kingdom), PCIJ Series A, n° 2, 1924, 26. • PHIJ, Certains intérêts allemands en Haute Silésie polonaise (Allemagne c. Pologne), Arrêt du 25 août 1926, Rec. CPJI A, n° 7. • IGH, Corfu Channel (United Kingdom v. Albania), Preliminary Objection, ICJ Reports 1948, 15. • IGH, Military and Paramilitary Activities in and against Nicaragua (Nicaragua v. United States of America), Judgement, ICJ Reports 1986, 14. • IGH, The Legality of the Threat or Use of Nuclear Weapons, Advisory Opinion, ICJ Reports 1996, 256. • IGH, Legal Consequences of the Construction of a Wall in the Occupied Palestinian Territory, Advisory Opinion (9 July 2004), www.icj-cij.org. 162. Rechtspraak van het Joegoslavië- en Rwandatibunaal kan op de volgende manier geciteerd worden: i. Joegoslaviëtribunaal of Rwandatribunaal; ii. naam van de zaak; iii. soort beslissing; iv. nummer van de zaak; v. datum van de beslissing tussen haakjes. ) • Joegoslaviëtribunaal, Prosecutor v. Tadić, Decision on Jurisdiction, Case No. IT-94-1-AR 72 (2 oktober 1995).

60

Kluwer


163. Rechtspraak van het Europees Hof en de Europese Commissie voor de Rechten van de Mens kan op de volgende manier geciteerd worden: i. EHRM of ECRM; ii. partijen; iii. facultatief de vindplaats in de officiële publicatie met jaargang en bladzijde. ) • EHRM, W. v. United Kingdom, DR 1983, 32. • EHRM, Kostovski v. The Netherlands, ECHR 1990, Ser. A, 221. • EHRM, Papachelas v. Greece, ECHR 1999-II. De verwijzing naar een geconsulteerde onlinepublicatie wordt dan:


v. jaartal; vi. bladzijde en eventueel paragraaf. ) • HvJ 26/62, Van Gend en Loos, Jur. 1963, 1 [citeerwijze tot 1990]. • HvJ 43/75, Gabrielle Defrenne v. Belgische luchtvaartmaatschappij NV SABENA, Jur. 1976, 455. • HvJ C-27/04, Commissie v. Raad, Jur. 2004, I, 6649. • Ger. EG T-584/93, Roujanski v. Raad, Jur. 1994, II, 585. • HvJ F-42/05, Francisco Rossi Ferreras v. Commissie [2007], voorlopig enkel te consulteren op www.curia.eu. De verwijzing naar een geconsulteerde onlinepublicatie, zie http://curia.europa.eu, wordt dan: ) • HvJ C-27/04, Commissie v. Raad, 2004.

) • EHRM, Kostovski v. The Netherlands, 1990. Een volledige lijst van verwijzingen naar uitspraken is consulteerbaar op de site: www.echr.coe.int/ECHR/EN/Header/CaseLaw/HUDOC/HUDOC+database. 164. Rechtspraak van het Hof van Justitie en Gerecht van Eerste Aanleg van de Europese Gemeenschappen en het Gerecht voor Ambtenarenzaken van de Europese Gemeenschappen kan op de volgende manier geciteerd worden: i. HvJ, Ger. EG of Ger. Ambt. EU; ii. nummer van de zaak; iii. partijen (eventueel afgekort als de zaak gekend is onder de afkorting); iv. vindplaats in de officiële publicatie (Jur., gevolgd door ‘I’ voor arresten van het Hof van Justitie en door ‘II’ voor uitspraken van het Gerecht van Eerste Aanleg);

V&A

61

165. De uitspraken van het Benelux Gerechtshof worden gepubliceerd in het Benelux Publikatieblad, verspreid door het Secretariaat-Generaal. Zij verschijnen eveneens in de Jurisprudentie van het Benelux Gerechtshof en bovendien zijn ze online consulteerbaar (www.courbeneluxhof.info). ) • Beneluxhof 13 december 1994, nr. A 93/3, Benelux Jur. 1994, afl. 15, 56.

62

Kluwer


2.3. Rechtsleer

) • VANDEPUTTE, R., Verbintenissen en overeenkomsten in kort bestek, Antwerpen, Kluwer rechtswetenschappen, 1986, 119 p. • MAST, A., DUJARDIN, J., VAN DAMME, M. en VANDE LANOTTE, J., Overzicht van het Belgisch Administratief Recht, Mechelen, Kluwer, 2006, xxxix+1172 p.

2.3.1. Onderdelen van de verwijzing 2.3.1.1.

Boeken

2.3.1.1.1. Algemeen 166. In een referentie aan een boekwerk in een bibliografie worden de volgende gegevens in de aangeduide volgorde vermeld: i. familienaam van de auteur(s) in kleine kapitalen (met grote kapitalen voor de hoofdletters); ii. initialen van de opgegeven voornamen van de auteur (gevolgd door een punt); iii. volledige titel van het boekwerk, gecursiveerd (of in een handgeschreven tekst onderstreept); iv. aantal delen, zo er meerdere zijn, of aanduiding welbepaald deel; v. eerste plaatsnaam waar het werk is uitgegeven (in het Nederlands); vi. naam van de uitgever; vii. jaar van uitgave van het boekwerk of aanduiding dat het werk losbladig is (‘losbl.’); viii.totaal aantal pagina’s (eventueel folio’s, kolommen of nummers als er geen paginering is). Indien het voorwerk een afzonderlijke Romeinse paginering kent, kan die eveneens worden vermeld, gevolgd door een plusteken en het aantal pagina’s (zonder spaties). Romeinse en Arabische cijfers worden niet samengeteld. De verschillende elementen van de verwijzing worden van elkaar gescheiden door komma’s.

V&A


63

167. In een voetnoot dient de eerste referentie aan een boek dezelfde gegevens te bevatten, met dit verschil dat de initialen van de voornaam de familienaam voorafgaan. Wanneer men verwijst naar een specifieke passage, vermeldt men in de plaats van het aantal pagina’s van het werk, de begin- en eindpagina van de relevant geachte passage. ) • H. BOCKEN, Preventie, toerekening en herstel van schade door milieuverontreiniging, Deventer, Kluwer, 1983, 115117. 168. Wanneer in de tekst (corpus) de naam van de auteur en eventueel ook de titel van het werk zijn vermeld, worden deze gegevens in de voetnoot duidelijkheidshalve herhaald. 2.3.1.1.2. Auteurs 169. De volgende regels gelden alleen voor boeken waarbij alle auteurs verantwoordelijk zijn voor het hele werk. Is iedere auteur slechts verantwoordelijk voor zijn welomlijnde bijdrage in het werk, dan hebben we te maken met een verzamelwerk (infra nr. 200 et seq.). Zijn er twee of meer coauteurs, dan moeten van ieder van hen de familienaam en de initialen van de opgegeven voornamen in de referentie worden vermeld. De namen van de coauteurs worden bij voorkeur gescheiden door komma’s, de laatste twee 64

Kluwer


door het woordje ‘en’. Dit laatste geldt ook wanneer er slechts twee auteurs zijn. Ook als het aantal auteurs erg groot is, worden in een bibliografie en in een eerste voetnootvermelding alle namen opgenomen. Wanneer er meer dan drie auteurs zijn, kan vanaf een tweede vermelding in een voetnoot worden volstaan met de naam van de eerste auteur, gevolgd door de vermelding ‘et al.’


) • RONSE, J., DE WILDE, L., CLAEYS, A. en MALLEMS, I., Schade en schadeloosstelling, I in APR, Gent, StoryScientia, 1984, 411 p. [bibliografie] • A. MAST, J. DUJARDIN, M. VAN DAMME en J. VANDE LANOTTE, Overzicht van het Belgisch administratief recht, Mechelen, Kluwer, 2006, 614-615. [voetnoot] 2.3.1.1.3. Verschillende delen en banden

) • ALEN, A. en DUJARDIN, J., Casebook Belgisch administratief recht, Brussel, Story-Scientia, 1991, 734 p. [bibliografie] • F. GORLÉ, G. BOURGEOIS, H. BOCKEN en K. LEMMENS, Rechtsvergelijking, Mechelen, Kluwer, 2007, 135. [eerste voetnootvermelding] • F. GORLÉ et al., Rechtsvergelijking, 135. [vanaf de tweede voetnootvermelding] 170. Is de auteur geen fysieke persoon, dan wordt de auteursnaam vervangen door de naam van de rechtspersoon, de instelling, de groepering... Is ook die niet voorhanden, dan vervangt een X de auteursnaam. ) • VLAAMSE OMBUDSDIENST, Jaarverslag 2006, Brussel, Vlaamse Ombudsdienst, 2007, 279 p. • DE OMBUDSMAN BIJ DE NMBS-GROEP, Jaarverslag 2006, www.b-rail.be/ombudsman/N/files/ JAARVERSLAG2006.pdf. • X, Gids voor sociale reglementeringen in de onderneming, Mechelen, Kluwer, 2007 (cd-rom). 171. In geval van herwerking of aanvulling van een boek door één of meer andere auteurs worden bij referentie aan dit nieuwe werk ook de nieuwe auteurs vermeld.

V&A

65

172. Wanneer wordt verwezen naar een werk dat uit verschillende boekdelen bestaat, kan de referentie in een bibliografie of in een voetnoot betrekking hebben op het gehele werk of enkel op één of meer delen ervan. Bij een referentie aan het hele werk, wordt het aantal delen in Romeinse cijfers aangeduid, gevolgd door de afkorting ‘dln.’ ) • GERLO, J., Personen- en familierecht, III dln., Brussel, Story-Scientia, 1991, 499 p. 173. Verwijst men daarentegen naar één of meerdere welbepaalde delen van het werk, dan volstaat een Romeins cijfer, zonder verdere aanduiding. ) • BAETEMAN, G., Personen- en gezinsrecht, II, Antwerpen, Kluwer, 1992, 509 p. Draagt ieder deel een afzonderlijke titel, dan wordt die best na het Romeinse cijfer worden aangehaald. ) • DE PAGE, H. en MASSON, I., Traité élémentaire de droit civil belge, II, Les personnes, Brussel, Bruylant, 1990, 641 p.

66

Kluwer


174. Wanneer de auteur een bepaald deel van zijn werk nog eens opdeelt in verschillende banden, dan gebeurt de aanduiding van één welbepaalde band door middel van een Arabisch cijfer. Deel en band worden gescheiden door een schuine streep. ) • H. DE PAGE en R. DEKKERS, Traité élémentaire de droit civil belge, VII/1, Brussel, Bruylant, 1962, 892. 2.3.1.1.4. Plaats, uitgever en jaar van publicatie 175. Wanneer een werk in verschillende (Belgische) plaatsen is uitgegeven, wordt alleen de eerste in het boek vermelde plaatsnaam weergegeven. ) • COLLE, P., Algemene beginselen van het Belgisch verzekeringsrecht, Brussel, Bruylant, 1994, 147 p. Als een uitgever zowel in het binnen- als in het buitenland het werk uitgeeft, dan gaat de voorkeur uit naar de Belgische plaatsnaam, in haar Nederlandse vertaling waar mogelijk. ) • BERCKMANS, P., DE VOCHT, C. en VAN HOUTTE, J., Adoptie. Een rechtssociologische benadering, Antwerpen, De Sikkel, 1981, 174 p. Wanneer geen plaats van uitgave is opgegeven, wordt dit in de referentie bij voorkeur aangeduid door de letters ‘s.l.’ (sine loco). 176. Om het opzoeken van een boek voor de lezer te vergemakkelijken, is vermelding van de uitgever in de referentie noodzakelijk. Die mag eventueel worden ingekort, bv. ‘Maklu’ i.p.v. ‘Maklu uitgevers’ of ‘Kluwer’ i.p.v. ‘Kluwer Rechtswetenschappen België’. V&A

67


Wanneer een werk twee of meer uitgevers heeft, wordt enkel de eerst vermelde van die uitgevers of minstens de Belgische in de referentie vermeld. 177. De aanduiding van het jaar van uitgave van het boek maakt een verwijzing naar de druk of uitgave overbodig. Verwijzingsmoeilijkheden kunnen zich voordoen wanneer een werk uit verschillende boekdelen bestaat en deze delen in verschillende jaren werden gepubliceerd. Betreft de referentie het volledige werk, dan kan men ofwel verwijzen naar de jaartallen van het eerste en het laatste deel, ofwel de publicatiedatum voor ieder deel afzonderlijk vermelden. Dat laatste geniet de voorkeur wanneer de verschillende delen niet in chronologische volgorde het licht zagen. In verband met de tweede referentiewijze wordt nog aangestipt dat de publicatiedatum en het totaal aantal bladzijden, kolommen of nummers, bij wijze van uitzondering onmiddellijk na de aanduiding van het desbetreffende deel worden geplaatst, en dus voor de vermelding van plaats en uitgever. ) • GERLO, J., Handboek voor familierecht, II dln., Brugge, die Keure, 2003-04. • GERLO, J., Handboek voor familierecht, I, Personen- en familierecht, 2003, 359 p., II, Huwelijksvermogensrecht, 2004, 344 p., Brugge, die Keure. Heeft de referentie slechts betrekking op één bepaald deel van het werk, dan wordt uiteraard alleen het publicatiejaar van dat deel geciteerd. ) • GERLO, J., Handboek voor familierecht, I, Personen- en familierecht, Brugge, die Keure, 2003, 359 p.

68

Kluwer



Wanneer geen jaar van uitgave in het boek is vermeld, wordt dit in de verwijzing bij voorkeur aangeduid door de letters ‘s.d.’ (sine dato).

Heeft de referentie slechts betrekking op een bepaald deel van het werk, dan wordt uiteraard alleen het totaal aantal bladzijden van dat deel geciteerd.

178. Wanneer in het boek noch de plaats noch de datum van uitgave zijn vermeld, dan wordt dit in de verwijzing bij voorkeur aangeduid door ‘s.l.n.d.’ (sine loco nec dato).

180. Indien in een voetnoot wordt verwezen naar een specifieke passage, volstaat de vermelding van de desbetreffende bladzijden of kolommen in Arabische cijfers zonder verdere aanduiding zoals ‘p.’ of ‘k.’

2.3.1.1.5. Pagina’s, kolommen en randnummers 179. Wordt in een bibliografie verwezen naar een boekwerk of wordt in een voetnoot gerefereerd aan het boek als dusdanig, dan wordt het totaal aantal bladzijden of kolommen van het werk opgegeven in Arabische cijfers gevolgd door de aanduiding ‘p.’ voor het aantal bladzijden en ‘k.’ voor de kolommen. ) • VAN DEN WIJNGAERT, C., De uitleveringsexceptie voor politieke misdrijven, Brussel, VUB, s.d., 483 p. Ook hier kunnen moeilijkheden rijzen wanneer het boekwerk uit verschillende delen bestaat. Indien de paginering over de verschillende delen doorloopt, wordt enkel het totaal aantal bladzijden vermeld. ) • VAN HOUTTE, J., Beginselen van het Belgisch belastingrecht, II dln., Gent, Story-Scientia, 1966, 793 p. Indien de paginering niet doorloopt, wordt elke referentie aan het totaal aantal bladzijden weggelaten. ) • DEKKERS, R., Précis de droit civil belge, III dln., Brussel, Bruylant, 1954-55.

) • S. VAN CROMBRUGGE, Beginselen van de vennootschapsbelasting, Kalmthout, Biblo, 2003, 168. 181. Wanneer naar een passage in een boekwerk wordt verwezen die voorzien is van zowel een paginering als een randnummering, wordt bij voorkeur naar beide verwezen. De verwijzing naar de pagina komt voor de verwijzing naar het nummer. Eventueel kan men ook volstaan met het meest relevante gegeven. Vooral bij verwijzingen naar websites is het randnummer dan het meest aangewezen. ) • M. STORME en M. MARESCEAU, Europese rechtspleging en rechtspraak, Gent, Story-Scientia, 1979, 54, nr. 86 en 98, nr. 144. • L. CORNELIS, Algemene theorie van de verbintenis, Antwerpen, Intersentia, 2000, 714, nr. 566. • M.E. STORME, Rechtsvorming en rechtspraak in Europees verband, http://webh01.ua.ac.be/storme/, nr. 59bis. 182. Het kan nuttig zijn om bij verwijzing naar een nummer in een boek ook melding te maken van de eventuele onderverdelingen van dit nummer. ) • H. DE PAGE en R. DEKKERS, Traité, IV, nr. 207, litt. C.

V&A

69

70

Kluwer



2.3.1.1.6. Lettertekens, cijfers en interpunctie

2.3.1.2.

183. Inzake lettertekens en cijfers gelden de volgende richtlijnen: – familienaam en de initialen van de voornamen van de auteur(s) in kleine kapitalen (met grote kapitalen voor de hoofdletters); – titel van het boekwerk in gewone letters en gecursiveerd waar mogelijk, anders onderstreept; – delen in Romeinse cijfers en banden in Arabische cijfers.

2.3.1.2.1. Algemeen

184. Alle in een verwijzing voorkomende elementen worden door komma’s van elkaar gescheiden. Er staat echter geen komma tussen de initialen van de voornaam en de familienaam van de auteur (voetnoten) maar wel andersom (bibliografie). ) • STORME, M., Algemene inleiding tot het recht, Antwerpen, Kluwer, 1990, 390 p. • A. BERTOUILLE en L. SPAUTE, De nieuwe tuchtregeling van het gemeentepersoneel, Heule, UGA, 1993, 53-54. 185. Verwijzingen naar verschillende boeken, tijdschriftartikelen etc. worden onderling gescheiden door een kommapunt. ) • L. CORNELIS, Beginselen van het Belgische buitencontractuele aansprakelijkheidsrecht, Antwerpen, Maklu, 1989, 89-90; W. DE BONDT, De gekwalificeerde benadeling, Antwerpen, Kluwer, 1985, 164.

Bijdragen in tijdschriften

186. In een referentie aan een tijdschriftartikel in een bibliografie worden de volgende gegevens in de aangegeven volgorde vermeld. i. familienaam van de auteur(s) in kleine kapitalen (met grote kapitalen voor de hoofdletters); ii. initialen van de opgegeven voornamen van de auteur gevolgd door een punt; iii. volledige titel van de bijdrage tussen dubbele aanhalingstekens; iv. afgekorte titel van het tijdschrift waarin de bijdrage verscheen (cf. www.rechtsaf.be); v. jaargang (dit is het jaartal van het burgerlijke jaar, eventueel beide jaartallen van een werkjaar, en niet het volume of de aflevering binnen een jaargang); vi. begin- en eindbladzijde (of kolom) van de bijdrage. De elementen worden gescheiden door komma’s, behalve tussen de afgekorte tijdschrifttitel en de jaargang waar geen leesteken staat. ) • SCHRANS, G., “De progressieve totstandkoming der contracten”, TPR 1984, 1-32. 187. In een voetnoot bevat de verwijzing naar een tijdschriftartikel dezelfde gegevens, met dien verstande dat de initialen van de voornaam vóór de familienaam komen. ) • G. SCHRANS, “De progressieve totstandkoming der contracten”, TPR 1984, 1-32.

V&A

71

72

Kluwer


Wil men echter naar een welbepaalde passus in het artikel verwijzen, dan worden in plaats van de begin- en eindbladzijde de volgende gegevens vermeld: – beginbladzijde (of -kolom) van het artikel tussen haakjes; – begin- en eindbladzijde (-kolom of -nummer) van de bedoelde passus in het artikel. ) • G. SCHRANS, “De progressieve totstandkoming der contracten”, TPR 1984, (1) 3-7. 2.3.1.2.2. Verschillende en anonieme auteurs 188. Zijn er twee of meer coauteurs van een tijdschriftartikel, dan moeten van elk van hen de familienaam en de initialen van de opgegeven voornamen worden vermeld. De namen van de verschillende coauteurs worden gescheiden door komma’s, de laatste twee namen door het woordje ‘en’. Dit laatste geldt ook wanneer er slechts twee auteurs zijn. ) • HERBOTS, J. en MEULEMANS, D., “De expertises in het kader van de woningbouwwet. De verplichte en facultatieve tussenkomst van een architect”, DCCR 1994-95, 102-119. Bij een anoniem tijdschriftartikel wordt in de plaats van de auteursnaam ‘X’ vermeld. ) • X, “Aansprakelijkheid en verzekering van de architect”, De Verz. 1990, 5-12. • X, “A propos de la responsabilité des constructeurs”, JT 1991, 35.

V&A

73


2.3.1.2.3. Vindplaats 189. Is een artikel in twee of meer afleveringen van een tijdschrift afgedrukt, dan worden de begin- en eindbladzijde van alle gedeelten opgegeven. Zo nodig worden ook de verschillende jaargangen aangeduid met herhaling van de afkorting van het tijdschrift. ) • VAN OMMESLAGHE, P., “Les sociétés commerciales. Examen de jurisprudence (1979-1990)”, RCJB 1992, 573708, RCJB 1993, 639-824 en RCJB 1994, 733-820. 190. De vermelding van de nummers of afleveringen is overbodig als de paginering gewoon doorloopt over de jaargang heen. In dat geval dient enkel het jaartal van de jaargang te worden vermeld. Heeft echter elke tijdschriftaflevering een eigen paginering, dan dient het nummer van die aflevering te worden vermeld en dit onmiddellijk na de aanduiding van de jaargang. Men gebruikt de afkorting ‘afl.’ gevolgd door het desbetreffende nummer. ) • MATTHIJS, J., “Sommige recente problemen van medische aansprakelijkheid in België”, Vl.T.Gez. 1980-81, afl. 2, 2-8. In uitzonderlijke gevallen is het aangewezen ook de datum van de aflevering te vermelden (na het nummer van de aflevering). Zeker als de aflevering geen nummer heeft, wordt de datum vermeld (bv. kranten). ) • M. VIDAL, “Hete zomer op de Noordpool”, Juristenkrant, afl. 153, 12 september 2007, 3.

74

Kluwer



191. De verwijzingsregels voor gedrukte tijdschriften gelden ook voor onlinetijdschriften, met toevoeging van de URL.

gen geschieden in beginsel op dezelfde wijze als die naar tijdschriftartikelen.

) • MEEUSEN, J., “Het arrest Inspire Art: het Hof van Justitie bevestigt zijn liberale benadering van de communautaire vestigingsvrijheid van vennootschappen”, [email protected] 2004, www.ipr.be, 122-125.

Wanneer de naam van de auteur en de titel van de annotatie voorhanden zijn, dan worden beide vermeld. De aanduiding van de rechterlijke uitspraak waarbij de noot werd geschreven, wordt dan tussen haakjes geplaatst na de titel van de noot.

2.3.1.2.4. Pagina’s, kolommen en randnummers

) • DECLERCQ, R., “Motiveringsgebrek in het bevel tot aanhouding” (noot onder Cass. 21 juni 1994), RW 1994-95, 402-405.

192. Wat de aanduiding van bladzijden, kolommen en/of nummers betreft, gelden mutatis mutandis dezelfde regels als voor de referenties aan rechtspraak en aan boekwerken. Ook in tijdschriftverwijzingen worden de afkortingen ‘k.’ en ‘p.’ steeds weggelaten. 193. Sommige publicaties gebruiken een nummer om de onderscheiden bijdragen aan te geven. Binnen elk nummer volgt dan een paginering. In die gevallen komt de verwijzing naar het nummer voor de verwijzing naar de pagina.

Betreft het een noot zonder titel maar met vermelding van de naam van de auteur, dan wordt de referentie als volgt opgesteld: ) • SENAEVE, P., noot onder Antwerpen 21 februari 1979, RW 1978-79, 2328. Hetzelfde geldt indien de noot slechts met de initialen van de auteur is ondertekend. ) • L.V.G., noot onder Cass. 27 september 1993, De Verz. 1994, 53.

Uitzonderlijk verwijst hetzelfde nummer naar de twee bedrukte zijden van een blad of folio. In dat geval kan de referentie aan de pagina worden aangevuld met de aanduiding ‘recto’ (‘r°’) of ‘verso’ (‘v°’) al naargelang men de voorzijde of de keerzijde bedoelt.

Is de noot niet ondertekend, dan wordt de aanduiding ‘X’ gebruikt, zowel in de bibliografie als in de voetnoot.

) • A. VAN OEVELEN, “De aansprakelijkheid jegens psychisch gehandicapten”, RGAR 1980, nr. 10.151, 7 r°.

) • X, noot onder Antwerpen 27 juni 1975, RW 1975-76, 1892.

2.3.1.2.5. Annotaties van rechtspraak

Het woord ‘noot’ wordt niet afgekort.

194. Noten bij rechtspraak worden geciteerd als rechtsliteratuur, met de expliciete vermelding ‘noot onder’. De verwijzinV&A

75

76

Kluwer


2.3.1.2.6. Lettertekens, cijfers en interpunctie 195. Inzake lettertekens en cijfers gelden de volgende richtlijnen: – de familienaam en de initialen van de voornamen van de auteur(s) in kleine kapitalen (en grote kapitalen voor de hoofdletters); – de titel van het tijdschriftartikel tussen dubbele aanhalingstekens; – de titel van het tijdschrift waarin het artikel werd gepubliceerd, gecursiveerd waar mogelijk, in handgeschreven teksten onderstreept; – de jaargang van het tijdschrift in Arabische cijfers. Wanneer een jaargang een gedeelte van twee burgerlijke jaren in eenzelfde eeuw bestrijkt, dan wordt de eeuw slechts bij het eerste jaartal aangeduid; – bladzijden, kolommen en/of nummers in Arabische cijfers. ) • ADAMS, M., “Een rechtstheoretische glosse bij artikel 6 van het Gerechtelijk Wetboek”, RW 1994-95, 1087-1089. • LAENENS, J., “De doorwerking van het Europees gemeenschapsrecht in het procesrecht”, RW 1995-96, 1172-1179. 196. Alle in de verwijzing voorkomende elementen worden door komma’s gescheiden, met volgende uitzonderingen: – geen komma tussen de initialen van de voornaam en de familienaam van de auteur (voetnoten) maar wel andersom (bibliografie); – geen komma na de afkorting van het tijdschrift; – geen komma na de tussen haakjes vermelde beginpagina van het artikel; – geen komma voor de vermelding betreffende de noot, als het een noot met titel betreft.

V&A

77


) • A. VASTERAVENDTS, “Reserve en beschikbaar deel”, TPR 1985, (471) 488-490. • R. VAN RANSBEECK, “Iedere borg zijn deel…maar dan volgens artikel 2033 van het Burgerlijk Wetboek” (noot onder Cass. 29 oktober 1999), RW 1999-2000, (220) 221. 197. De verschillende referenties aan boeken, tijdschriftartikelen etc. worden onderling gescheiden door een kommapunt. ) • H. CASMAN, Notarieel familierecht, Gent, Mys & Breesch, 1991, 693; A. VASTERAVENDTS, “Reserve en beschikbaar deel”, TPR 1985, (471) 488-490. 198. Uitzonderlijk wordt een zelfde artikel in verschillende tijdschriften gepubliceerd. In dat geval kan het nuttig zijn om verschillende vindplaatsen van ditzelfde artikel aan te halen, bv. om het opzoekingswerk van de lezer te vergemakkelijken. De verwijzingen naar die verschillende vindplaatsen worden dan onderling gescheiden door komma’s. Voor de laatste twee referenties gebeurt dit door het woordje ‘en’. Dit laatste geldt ook wanneer er slechts twee vindplaatsen worden opgegeven. ) • VAN OMMESLAGHE, P., “La responsabilité des professionnels de la comptabilité et de la révision comptable”, St.Acc.Bedr. 1981, afl. 1, 25-70 en Rev.b.compt. 1981, afl. 1, 25-70. 2.3.1.2.7. Bijdragen zonder titel 199. In een bibliografie kan een bijdrage zonder titel aangeduid worden met een omschrijving die zelf bedacht werd om de inhoud te omschrijven en die in de plaats komt van de titel. Het moet wel duidelijk zijn dat de titel zelf bedacht werd, door het gebruik van vierkante haken. 78

Kluwer


) • ADONNINO, P., [“Règles de non-discrimination en matière d’imposition internationale. Rapport général”], Cah.dr.fisc.intern. 1993, afl. 78b, 73-130. 2.3.1.3.

(tussen haakjes) van de afkorting ‘ed.’ of, indien er meerdere editors zijn, ‘eds.’ ) • TAEYMANS, M. (ed.), Defederalisering van Justitie, Brussel, Larcier, 2003, vi+142 p.

Verzamelwerken en reeksen

2.3.1.3.1. Begrip 200. Verzamelwerken zijn werken waarin verschillende auteurs ieder afzonderlijk een welbepaalde bijdrage hebben gepubliceerd. Het gaat m.a.w. niet om coauteurs van één coherent werk (supra nr. 169). Deze werken zijn te onderscheiden van tijdschriften door hun niet-periodiek karakter. Voorbeelden van verzamelwerken zijn encyclopedische publicaties, zoals de Répertoire pratique du droit belge, feestbundels, libri amicorum, boeken waarin congresverslagen of handelingen van studiedagen zijn gepubliceerd, boeken waarin elke auteur een bepaald hoofdstuk heeft geschreven etc. Bij verwijzingen naar deze werken, moet een onderscheid worden gemaakt naargelang wordt gerefereerd aan het verzamelwerk als dusdanig dan wel aan een bepaalde bijdrage erin. Algemeen kan men stellen dat referenties aan verzamelwerken geredigeerd worden zoals verwijzingen naar boeken en referenties naar de bijdragen in verzamelwerken zoals tijdschriftartikelen. 2.3.1.3.2. Verwijzing naar het verzamelwerk 201. Een verwijzing naar een verzamelwerk als dusdanig in een bibliografie of in een voetnoot is analoog aan die naar een boek, met dien verstande dat de naam van de editor in de plaats komt van de naam van de auteur, gevolgd door de vermelding

V&A


79

202. Wanneer op het titelblad van het verzamelwerk als editor geen naam van een fysiek persoon wordt opgegeven, maar een instelling of vereniging, dan wordt die als ‘editor’ vermeld. ) • VLAAMS PLEITGENOOTSCHAP BIJ DE BALIE TE BRUSSEL (ed.), Schuldeisers en ondernemingen in moeilijkheden, Kalmthout, Biblo, 1994, 228 p. 203. Wanneer het verzamelwerk meerdere editors heeft, worden zij allen vermeld in de volgorde waarin zij op het werk voorkomen. Ook als het aantal editors erg groot is, worden in een bibliografie en in een eerste voetnootvermelding alle namen opgenomen. Wanneer er meer dan drie editors zijn, kan vanaf een tweede vermelding in een voetnoot worden volstaan met de naam van de eerste editor, gevolgd door de vermelding ‘et al.’ ) • A. ARTS, I. VEROUGSTRAETE, R. ANDERSEN, G. SUETENSBOURGEOIS, M.-F. RIGAUX, R. RYCKEBOER en A. DE WOLF (eds.), De verhouding tussen het Arbitragehof, de Rechterlijke Macht en de Raad van State, Brugge, die Keure, 2006, 394 p. [eerste vermelding] • A. ARTS et al. (eds.), De verhouding tussen het Arbitragehof, de Rechterlijke Macht en de Raad van State, Brugge, die Keure, 2006, 394 p. [vanaf tweede vermelding] 204. Wanneer geen persoon of instelling als editor van het verzamelwerk wordt opgegeven, worden de auteurs van de indivi-

80

Kluwer


duele bijdragen vermeld, zo nodig met de vermelding ‘et al.’ Er wordt geen gebruik gemaakt van de vermelding X als editor. ) • TAELS, J., VANHEESWIJCK, G., REYNAERT, P., BRAECKMANS, L., WEYNS, W., DIJON, X., VELAERS, J., NYS, H., KEMPEN, M., VAN SLYCKEN, L., VAN OEVELEN, A., DE BOECK, A., VANHEULE, D., ADAMS, M., CUYPERS, D., DE DONCKER, A., VAN NESTE, F. en TANGHE, F., Over zichzelf beschikken? Juridische en ethische bijdragen over het leven, het lichaam en de dood, Antwerpen, Maklu, 1996, 628 p. 205. Verwijzingen zoals ‘redactie’ (‘red.’) of ‘o.l.v.’ kunnen geïnterpreteerd worden als ‘editor’. 206. Als het verzamelwerk losbladig is, wordt het jaartal van publicatie vervangen door ‘losbl.’ 2.3.1.3.3. Verwijzing naar een bijdrage in een verzamelwerk 207. Bij verwijzing in een bibliografie of in een voetnoot naar een bijdrage in een verzamelwerk worden de volgende gegevens in de aangeduide volgorde vermeld: i. familienaam van de auteur van de bijdrage in kleine kapitalen (met grote kapitalen voor de hoofdletters); ii. initialen van de opgegeven voornamen van die auteur (in kapitalen) (voor voetnoten eerst initialen en dan familienaam); iii. volledige titel van de bijdrage (tussen dubbele aanhalingstekens); iv. het woordje ‘in’; v. gegevens van de editor (naar analogie met de auteur van een boek);

V&A

81


vi. volledige titel van het verzamelwerk (cursief, onderstreept in een handgeschreven tekst) evenals de andere gegevens die ook bij de verwijzing naar een boek (supra) moeten worden vermeld; vii. aanduiding van de begin- en eindpagina of, bij verwijzing naar een passus, de beginpagina van de bijdrage tussen haakjes en de pagina’s waarnaar wordt verwezen. ) • J. PUT en S. RENETTE, “Toepassingsgebied RSZ-Wet en bijdrageregeling in de rechtspraak van het Arbitragehof” in R. JANVIER, A. VAN REGENMORTEL en V. VERVLIET (eds.), Het Arbitragehof en de sociale zekerheid, Brugge, die Keure, 2004, (41) 51. [voetnoot] • PUT, J. en RENETTE, S., “Toepassingsgebied RSZ-Wet en bijdrageregeling in de rechtspraak van het Arbitragehof” in R. JANVIER, A. VAN REGENMORTEL en V. VERVLIET (eds.), Het Arbitragehof en de sociale zekerheid, Brugge, die Keure, 2004, 41-90. [bibliografie] • D. CUYPERS, “Lichaam en zelfbeschikking in het sociaal recht” in J. TAELS et al., Over zichzelf beschikken? Juridische en ethische bijdragen over het leven, het lichaam en de dood, Antwerpen, Maklu, 1996, 417-442. [tweede vermelding] 208. Bij de verwijzing naar een concrete bijdrage in een losbladig verzamelwerk, verdient het aanbeveling het publicatiejaar van de gebruikte bijdrage te vermelden. 2.3.1.3.4. Interpunctie 209. Alle elementen van een verwijzing worden bij voorkeur door komma’s van elkaar gescheiden. Er staat echter geen komma tussen de initialen van de voornaam en de familienaam (in die volgorde), noch voor of na het woord ‘in’. 82

Kluwer


210. De trefwoorden in een verzamelwerk worden voorafgegaan door het woord ‘verbo’ (of de afkorting ‘v°’) en worden gecursiveerd waar mogelijk, in handgeschreven teksten onderstreept. ) • RPDB, v° Assurances terrestres, nrs. 118-119. • RPDB, Compl. V, v° Filiation adoptive, nr. 4.


schriften, thesissen, masterproeven of scripties vermeldt men na auteur en titel: – ‘onuitg.’; – aard van het werk; – opleiding waarbinnen het werk werd geschreven; – universiteit; – jaartal(len); – aantal bladzijden of specifiek bedoelde passage.

2.3.1.3.5. Reeksen 211. Een reeks is een aantal afzonderlijke werken onder gemeenschappelijke benaming gepubliceerd, zoals de Algemene Praktische Rechtsverzameling, de Beginselen van het Belgisch privaatrecht of het Répertoire notarial. De vermelding van de reeks is volledig facultatief. Indien men ze wenst te vermelden, gebeurt dit op dezelfde wijze als voor bijdragen in een verzamelwerk (supra nr. 207). Het woord ‘in’ wordt in dit geval gevolgd door de naam van de reeks. De editor van de reeks zelf wordt nooit vermeld. ) • J. PETIT, Kort geding: eenzijdig verzoekschrift in arbeidsgerechten en sociaal procesrecht in APR, Gent, StoryScientia, 1980, nr. 421-428. • VAN NESTE, F., Zakenrecht, I, Goederen, bezit en eigendom in Beginselen van Belgisch Privaatrecht, Gent, Story-Scientia, 1990, 507 p. 2.3.1.4.

Doctoraatsproefschriften, verhandelingen, masterproeven, scripties …

212. Bij voorkeur wordt verwezen naar de handelseditie van een doctoraatsproefschrift. Indien men toch verwijst naar de originele versie of bij verwijzingen naar ongepubliceerde proef-

V&A

83

) • GEENS, K., Het vrij beroep, onuitg. doctoraatsthesis Rechten K.U.Leuven, 1986, xx+640 p. • CREEMERS, B., Het internet als huwelijksbureau. Datingsites in België: een onderzoek, licentiescriptie Communicatiewetenschappen K.U.Leuven, 2004-05, www.ethesis.net. 2.3.2. Volgorde van de verschillende referenties 2.3.2.1.

Bibliografie

2.3.2.1.1. Algemeen 213. In een bibliografie worden de werken alfabetisch, volgens de familienamen van de auteurs, gerangschikt met een komma tussen de familienaam en de eerste letter van de voornaam. Een onderverdeling van de bibliografie naargelang het boekwerken of tijdschriftartikelen betreft, kan nuttig zijn. ) • CORNELIS, L., Beginselen van het Belgische buitencontractuele aansprakelijkheidsrecht, Antwerpen, Maklu, 1989, 744 p. • VANDEUR, M., Schadeloosstelling volgens gemeen recht, Brussel, Ced. Samsom, 1980, 220 p.

84

Kluwer



214. Verwijzingen naar auteurs van wie de naam begint met een voorvoegsel (van, de etc.) moeten steeds alfabetisch worden gerangschikt volgens de eerste letter van het voorvoegsel. Zo staat een werk van Walter Van Gerven onder de V en niet onder de G. Adellijke titels worden niet vermeld.

deze werken worden alfabetisch geklasseerd volgens de familienaam van de eerste auteur.

215. Ontbreekt de naam van de auteur, dan wordt deze anonieme publicatie in een bibliografie alfabetisch gerangschikt op grond van de letter X onder de auteurs en vervolgens verder gerangschikt in alfabetische volgorde volgens de titels van de werken.

2.3.2.1.3. Verzamelwerken en reeksen

) • X, “Behoort de R.V. tot de belastbare grondslag van een beleggingsvennootschap?”, Fiskoloog 1991, afl. 133, 6. • X, “De fiscale rentree”, Fisc.Koerier 1991, 365. 216. Zijn in een bibliografie meerdere boeken of artikelen van dezelfde auteur opgenomen, dan worden deze werken alfabetisch volgens de titels of chronologisch gerangschikt. De naam van de auteur wordt telkens herhaald. ) • ALEN, A., Algemene beginselen en grondslagen van het Belgisch publiek recht, Brussel, Story-Scientia, 1988, 536 p. • ALEN, A., Rechter en bestuur in het Belgisch publiek recht, Antwerpen, Kluwer, 1984, 928 p.

) • VAN RYN, J. en HEENEN, J., Principes de droit commercial, IV, Brussel, Bruylant, 1988, 593 p.

218. Bij verwijzingen naar verzamelwerken wordt eerst de naam van de editor vermeld, gevolgd door (ed.). Deze verwijzingen worden alfabetisch geklasseerd volgens die naam. Wanneer het verzamelwerk meerdere editors heeft, worden zij allen vermeld in de volgorde waarin zij op het werk voorkomen. Wanneer het verzamelwerk geen editor heeft, worden de namen van de auteurs vermeld. Er wordt geen gebruik gemaakt van de vermelding ‘X’ als editor. 219. Verwijzingen naar bijdragen in verzamelwerken of boeken die tot een reeks behoren, worden gerangschikt volgens de familienamen van de auteurs van die bijdragen of boeken. 2.3.2.2.

Voetnoten

220. In een voetnoot worden de referenties aan de rechtsleer naar keuze van de auteur geschikt (alfabetisch, chronologisch of volgens het gezag). Het gekozen systeem moet binnen het werk wel consequent worden voortgezet.

2.3.2.1.2. Verschillende auteurs 217. Werken die gezamenlijk zijn geschreven door verschillende auteurs zonder dat aan één van hen een welbepaald deel van het werk kan worden toegeschreven, worden geciteerd door de namen van alle auteurs te vermelden in volgorde voorkomend in het desbetreffende boek of werk. De verwijzingen naar V&A

85

221. De initialen van de voornaam worden, in tegenstelling met wat het geval is in een bibliografie, vóór de familienaam geplaatst. ) • R. KRUITHOF, H. BOCKEN, F. DE LY en B. DE TEMMERMAN, “Overzicht van rechtspraak (1981-1992). Verbinte86

Kluwer


nissen”, TPR 1994, (171) 322-323, nr. 105; L. VAEL, Privaatrechtelijke veinzing, Antwerpen, Kluwer, 1996, 105-106, nr. 95; A. VAN OEVELEN, “Een verkoopovereenkomst met een ongeoorloofd voorwerp en een ongeoorloofde prijs” in B. TILLEMAN en P.-A. FORIERS (eds.), De koop/La vente, Brugge, die Keure, 2002, 9, nr. 11.


) • H. DE PAGE en R. DEKKERS, Traité élémentaire de droit civil belge, II, Brussel, Bruylant, 1964, 1196 p. (hierna verkort H. DE PAGE en R. DEKKERS, Traité). Een latere verwijzing met kruisverwijzing zal er dan zo uitzien: ) • H. DE PAGE en R. DEKKERS, Traité, supra noot 1, 456.

222. In voetnoten worden anonieme boeken, anonieme artikelen of anonieme noten eveneens aangeduid met X. ) • X, “Conduite d’un véhicule autre que le véhicule désigné” (noot onder Luik 14 december 1983), Jur.Liège 1984, 77. 223. Voor het overige gelden dezelfde regels als voor een bibliografie (supra nr. 213 et seq.).

Het gebruik van ‘o.c.’ (opus citatum, opere citato), ‘l.c.’ (locus citatus, loco citato) of ‘idem’ wordt afgeraden. 225. Het woordje ‘passim’ mag niet worden gebruikt. Het betekent immers ‘hier en daar’, wat als verwijzing onnauwkeurig en dus wetenschappelijk onverantwoord is. 2.3.4. Buitenlandse rechtsleer

2.3.3. Herhaling van verwijzingen 224. Wanneer in een werk wordt verwezen naar een reeds eerder aangehaald boek of artikel van een auteur, wordt de referentie aan dit werk volledig hernomen. Indien werken frequent worden geciteerd, kan men gebruik maken van een verkorte citeerwijze bestaande uit enkele woorden uit de titel. Daarbij heeft men de keuze tussen: – Het hanteren van een bibliografie vooraan of achteraan in het werk waarin de volledige verwijzing is opgenomen;

226. Voor verwijzing naar buitenlandse rechtsleer wordt dezelfde methode gebruikt als voor Belgische rechtsleer. Plaatsnamen worden vernederlandst. ) • LAGHMANI, S., Histoire du droit des gens du jus gentium impérial au jus publicum europaeum, Parijs, Pedone, 2003, 249 p. • SCHILD, W., Bilder von Recht und Gerechtigkeit, Keulen, Dumont, 1995, 271 p.

) • H. DE PAGE en R. DEKKERS, Traité élémentaire de droit civil belge, II, Brussel, Bruylant, 1964, 1196 p. – Het aangeven van een verkorte citeerwijze in de eerste verwijzing in voetnoot waarnaar nadien zal worden verwezen.

V&A

87

88

Kluwer

AFKORTINGEN

3.

AFKORTINGEN

Voor een betekenisvolle citeertitel wordt gewoonlijk een kernwoord uit het opschrift overgenomen. Dit vergemakkelijkt ook het opzoeken van de tekst in databanken. Wie bijvoorbeeld aan de hand van de verkorte naam Jeugdbeschermingswet op zoek gaat in Belgiëlex komt automatisch bij de wet van 8 april 1965 (en zijn latere wijzigingen) terecht.

3.1. Wetgeving 3.1.1. Opmerkingen vooraf 227. Afkortingen van wetboeken en vaak aangehaalde verdragen, internationaalrechtelijke normen, wetten en besluiten mogen worden geciteerd zonder verwijzing naar hun vindplaatsen (supra nr. 90). 228. In de bijlage is bij wijze van voorbeeld een lijst van citeertitels (verkorte opschriften) van wetten en besluiten opgenomen, zoals uitgeverij Kluwer die gebruikt. Gezien de explosieve toename van de wetgeving, is het bijna onmogelijk op dit punt exhaustief te zijn. De commissie acht het raadzaam om enkele afspraken te maken over de manier waarop normen het best verkort kunnen worden geciteerd. In elk geval is het aanbevolen dat bij de eerste vermelding (of in de bibliografie) de volledige verwijzing met datum en opschrift wordt gegeven. De gulden regel is dat een citeertitel iets betekenisvol zegt over de inhoud van de norm. Andere voorbeelden, hoe ingeburgerd ook, verdienen geen navolging. Zo kent elke notaris de Ventôsewet (verwijzend naar het moment van afkondiging van de wet volgens de Franse revolutionaire kalender), maar Notariswet zou stukken duidelijker kunnen zijn. Wie met contractenrecht bezig is, kent de Wet Breyne (genoemd naar de politieke initiatiefnemer), maar Woningbouwwet is veel transparanter.

V&A

89

Het wordt natuurlijk een stuk moeilijker als de wetgever zelf niet bijzonder origineel geweest is in de naamgeving of als de bedoelde wetgeving een deel is van een groter geheel houdende diverse bepalingen, programmawetten, mozaïekwetten, verzamelwetgeving e.d. Dan verdient het aanbeveling aan te sluiten bij de reeds ontwikkelde naamgeving in de rechtsliteratuur of, als die er nog niet is, bijvoorbeeld bij een eerste commentaar, zelf een betekenisvolle naam op basis van de inhoud te formuleren. ) • Zo heeft titel XIII van de programmawet I van 27 december 2006 op basis van de daarin geregelde materie de benaming Arbeidsrelatiewet gekregen. 229. Hoewel het onderscheid tussen een wet en een wetboek niet altijd meer zo groot is, volgt in randnummer 235 een apart lijstje een overzicht van de belangrijkste wetboeken en hun afkortingen. Voor deze afkortingen worden, zoals voor de soortnamen van wetgeving, geen punten gebruikt als ze volledig uit hoofdletters bestaan. Naast deze wetboeken zijn er voor vele rechtstakken ook belangrijke wetten, die als het ware de rol van een wetboek spelen zonder als dusdanig ‘wetboek’ of ‘code’ in het opschrift te dragen. Soms krijgen ze van de uitvaardigende overheid wel al een citeertitel mee. Die wordt dan het best ook gebruikt. In andere gevallen creëert de praktijk een citeertitel, alsook vaak een eigen afkorting. Ook in dit laatste geval mogen de punten weggelaten worden als er alleen hoofdletters voorkomen. 90

Kluwer

AFKORTINGEN

) • VLAREM I is de citeertitel van het besluit van de Vlaamse Regering van 6 februari 1991 houdende vaststelling van het Vlaams reglement betreffende de milieuvergunning. • Milieuvergunningsdecreet is de verkorte naam van het decreet van het Vlaamse Parlement van 28 juni 1985 betreffende de milieuvergunning en wordt gebruikelijk afgekort als MVD. • De wet van 21 november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen wordt gewoonlijk afgekort als WAM-wet. • De bijzondere wet van 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, wordt gemeenzaam BWHI genoemd. 230. Bij de opvolging van gelijknamige wetten in de tijd is het aangewezen het jaartal te vermelden na de afkorting, zodat de lezer weet om welke versie het gaat: bv. WIB 1964 en WIB 1992.

231. De belangrijkste wetgevende akten zijn:

V&A

beschikking besluit conclusies Raad conventie gemeenschappelijke strategie gemeenschappelijk optreden gemeenschappelijk standpunt handvest kaderbesluit mededeling overeenkomst protocol resolutie richtlijn verklaring verordening

Besch. B. Concl.Raad Conv. Gemeensch.Strat. Gemeensch.Optr. Gemeensch.Standp. Handv. Kaderb. Med. Ov. Prot. Res. Richtl. Verkl. Verord.

3.1.3. Interne wetgevingsbronnen 232. Er wordt aanbevolen geen punten te gebruiken in afkortingen die uitsluitend uit twee of meer hoofdletters bestaan. Het gaat hier immers over zgn. initiaalwoorden, die volgens de algemene spellingsregels geen punten krijgen (supra nr. 27).

3.1.2. Internationaalrechtelijke wetgevingsbronnen

aanbeveling Comité van Ministers Benelux aanbeveling (Europese) Commissie aanbeveling Europees Parlement aanbeveling Raad advies Raad advies Raadgevende Parlementaire Raad Benelux algemeen richtsnoer beginsel bekendmaking Commissie

AFKORTINGEN

Aanbev.Com.Min. Benelux Aanbev.Comm. Aanbev.EP Aanbev.Raad Adv.Raad Adv.Parl.Benelux

233. In beginsel wordt de naam (en de afkorting) van de uitvaardigende instantie gebruikt zoals die gold op het moment van de uitgevaardigde norm. Zo kan een besluit van de Vlaamse Executieve zijn naam behouden, ook al heet dit orgaan vandaag Vlaamse Regering. aanbeveling administratieve beslissing administratieve onderrichting administratieve overeenkomst advies

Alg.Richts. Begins. Bekendm.Comm.

91

92

Aanbev. Adm.Besl. Adm.Onderr. Adm.Ov. Adv. Kluwer

AFKORTINGEN

advies Raad van State agglomeratieverordening beheersovereenkomst beleidsovereenkomst bericht beslissing besluit – bestendige deputatie – Brusselse Hoofdstedelijke Executieve – Brusselse Hoofdstedelijke Regering (vanaf 1 augustus 1993) – College Franse Gemeenschapscommissie – College Vlaamse Gemeenschapscommissie – deputatie – Duitstalige Gemeenschapsexecutieve – Duitstalige Gemeenschapsregering (vanaf 1 augustus 1993) – Franse Gemeenschapsexecutieve – Franse Gemeenschapsregering (vanaf 1 augustus 1993) – lid Brusselse Hoofdstedelijke Executieve – lid Duitstalige Gemeenschapsexecutieve – lid Franse Gemeenschapsexecutieve – lid Vlaamse Executieve – lid Waalse Gewestexecutieve – provincieraad – Raad voor de Duitstalige Cultuurgemeenschap V&A

Adv.RvS Aggl.Verord. Beheersov. Beleidsov. Ber. Besl. B. B.Best.Dep. B.Br.H.Ex. B.Br.H.Reg. B.Coll.Fr.Gem.Comm. B.Coll.Vl.Gem.Comm. B.Dep. B.D.Gem.Ex. B.D.Gem.Reg. B.Fr.Gem.Ex. B.Fr.Gem.Reg. B.Lid Br.H.Ex. B.Lid D.Gem.Ex. B.Lid Fr.Gem.Ex. B.Lid Vl.Ex. B.Lid W.Gew.Ex. B.Prov.R. B.D.Cult.R.

93

AFKORTINGEN

– Verenigd College Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie – Verenigde Kamers – Verenigde Ministerraad – Vlaamse Executieve – Vlaamse Regering – Voorlopige Regering – Waalse Gewestexecutieve – Waalse Regering (vanaf 1 augustus 1993) bijlage bijzonder decreet / bijzonderemeerderheidsdecreet bijzondere wet / bijzonderemeerderheidswet circulaire collectieve arbeidsovereenkomst nummer 1234 decreet – Duitstalige Gemeenschap – Franse Gemeenschap – Vlaamse Gemeenschap/Gewest – Waals Gewest gecoördineerd decreet gecoördineerd koninklijk besluit gecoördineerde wet gemeentelijk besluit gemeentelijk reglement gemeentelijke verordening genummerde besluitwet genummerd koninklijk besluit nummer 4321 Grondwet koninklijk besluit mededeling 94

B.Ver.Coll.Gem.Gem. Comm. B.Ver.Kamers B.Ver.Ministerraad B.Vl.Ex. B.Vl.Reg. B.Voorl.Reg. B.W.Gew.Ex. B.W.Reg. Bijl. Bijz.Decr. Bijz.Wet Circ. CAO nr. 1234 Decr. Decr.D. Decr.Fr. Decr.Vl. Decr.W. Gec.Decr. Gec.KB Gec.Wet Gemeent.B. Gemeent.Regl. Gemeent.Verord. Besluitwet nr. KB nr. 4321 Gw. KB Med.

Kluwer

AFKORTINGEN

ministerieel besluit omzendbrief onderrichting ordonnantie Brussels Hoofdstedelijk Gewest ordonnantie Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie protocol provinciaal besluit provinciaal reglement provinciale verordening regentsbesluit reglement reglementaire beslissing reglementaire onderrichting resolutie rondzendbrief samenwerkingsakkoord statuten verklaring verklaring tot herziening van de Grondwet verordening wet

MB Omz. Onderr. Ord.Br. Ord.Gem.Gem.Comm. Prot. Prov.B. Prov.Regl. Prov.Verord. RB Regl. Regl.Besl. Regl.Onderr. Res. Rondz. Samenw. Stat. Verkl. Verkl.Herz.Gw.

Verdrag van Brussel van 1968 betreffende de rechterlijke bevoegdheid en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken Verdrag van de Europese Unie, ondertekend te Maastricht op 7 februari 1992 Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie Internationaal verdrag 19 december 1966 inzake economische, sociale en culturele rechten

EEX-Verdrag

EU-Verdrag EU-Werkingsverdrag ECOSOCVerdrag

235. Enkele belangrijke wetboeken worden als volgt afgekort: Burgerlijk Wetboek Gerechtelijk Wetboek Kieswetboek Strafwetboek Veldwetboek Wetboek der Registratie-, Hypotheek en Griffierechten Wetboek der Successierechten Wetboek van de Belasting over de Toegevoegde Waarde Wetboek van de Belgische Nationaliteit Wetboek van de Inkomstenbelastingen Wetboek van de met de Inkomstenbelastingen Gelijkgestelde Belastingen Wetboek van Internationaal Privaatrecht Wetboek van Koophandel Wetboek van Strafvordering Wetboek van Vennootschappen

Verord. Wet

234. Enkele belangrijke internationale verdragen: Verdrag 4 november 1950 tot bescherming EVRM van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden Internationaal verdrag 19 december 1966 BUPO-Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten Verdrag tot oprichting van de Europese EG-Verdrag Gemeenschap, ondertekend te Rome op 25 maart 1957

V&A

AFKORTINGEN

95

96

BW Ger.W. Kiesw. Sw. Veldw. W.Reg. W.Succ. WBTW WBN WIB WIGB WIPR W.Kh. Sv. W.Venn.

Kluwer

AFKORTINGEN

236. Als verwezen wordt naar voorbereidende documenten, kunnen de volgende afkortingen voor de parlementaire instellingen worden gebruikt. – Brussels Parlement – Cultuurraad voor de Franse Cultuurgemeenschap – Cultuurraad voor de Nederlandse Cultuurgemeenschap – Duitstalige Gemeenschapsraad – Franse Gemeenschapsraad – Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie – Verenigde Vergadering van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie – Vergadering Franse Gemeenschapscommissie – Vlaams Parlement (vanaf 28 april 1996) – Vlaamse Raad – Waalse Gewestraad – Waals Parlement

Br.Parl. Fr.Cult.R.

3.2.2. Internationaalrechtelijke rechtscolleges 238. De voor het Belgische recht belangrijkste internationaalrechtelijke rechtscolleges zijn: Benelux Gerechtshof Europees Hof voor de Rechten van de Mens Europese Commissie voor de Rechten van de Mens Gerecht van Eerste Aanleg van de EG Hof van Justitie van de EG Internationaal Gerechtshof

Ned.Cult.R. D.Gem.R. Fr.Gem.R. Gem.Gem.Comm. Ver.Verg.Gem. Gem.Comm.

Beneluxhof EHRM ECRM Ger.EG HvJ IGH

3.2.3. Interne rechtscolleges 239. De belangrijkste Belgische rechtscolleges zijn:

Verg.Fr.Gem. Comm. Vl.Parl. Vl.R. W.Gew.R. W.Parl.

3.2. Rechtscolleges 3.2.1. Algemeen 237. De punten worden alleen weggelaten bij afkortingen die alleen uit hoofdletters bestaan, maar ook bij volgende belangrijke en vaak geciteerde rechtscolleges: GwH, RvS, HvJ. Bij verwijzingen naar rechtscolleges in een Nederlandse tekst worden steeds de Nederlandstalige benaming en afkorting gebruikt. V&A

AFKORTINGEN

97

arbeidshof arbeidsrechtbank Arbitragehof (vanaf mei 2007 Grondwettelijk Hof) arbitrale beslissing arrondissementsrechtbank beslagrechter correctionele rechtbank Grondwettelijk Hof hof van assisen hof van beroep Antwerpen hof van beroep Bergen hof van beroep Brussel hof van beroep Gent hof van beroep Luik Hof van Cassatie Hof van Verbreking jeugdrechtbank 98

Arbh. Arbrb. Arbitragehof Arbit.Besl. Arrondrb. Beslagr. Corr. GwH Assisen Antwerpen Bergen Brussel Gent Luik Cass. Cass. Jeugdrb. Kluwer

AFKORTINGEN

kamer kamer van inbeschuldigingstelling kort geding krijgsraad Militair Gerechtshof onderzoeksrechter politierechtbank raadkamer Raad van State Raad voor Vreemdelingenbetwistingen rechtbank van eerste aanleg, burgerlijke kamer rechtbank van koophandel Rekenhof scheidsrechterlijke uitspraak strafuitvoeringsrechtbank verenigde kamers (Hof van Cassatie) voorzitter vredegerecht werkrechtersraad werkrechtersraad van beroep

AFKORTINGEN

worden afgekort, worden in het Nederlands steeds als hoofdletter afgekort (bv. T.Fin.R., maar in het Frans Rev.b.compt.).

k. KI KG Kr. Mil.Ger. OR Pol. Rk. RvS RvV Rb.

Bij woorden die tot meer dan één letter worden afgekort, wordt in het Nederlands de eerste letter een hoofdletter (bv. Limb.Rechtsl., maar in het Frans Journ.proc., Jur.trav.Brux., C.conc.jur.). 3.3.3. Punten en spaties 242. Afkortingen die louter uit hoofdletters bestaan, worden bij voorkeur zonder punten afgekort (bv. TPR, RGAR). Bevat een afkorting ook kleine letters, dan worden overal punten gebruikt, dus ook na een alleenstaande hoofdletter (bv. T.Fin.R., Soc.Kron., Rev.dr.santé).

Kh. Rekenhof Scheidsr.Uitspr. Su. ver.k. Voorz. Vred. Wrr. Wrr.Ber.

Afkortingen van tijdschriften, reeksen of verzamelwerken bevatten geen spaties (bv. T.Gez., Not.Fisc.M.), behalve na een onafgekort woord (bv. Jura Falc.).

3.3. Tijdschriften, verzamelwerken en reeksen 3.3.1. Algemeen 240. Voor algemene regels inzake het gebruik van hoofdletters en punten in afkortingen, supra nr. 25 et seq. De hieronder vermelde regels gelden voor de afkortingen van (Belgische) juridische tijdschriften en verzamelwerken. 3.3.2. Hoofdletters

Als een afkorting op zichzelf geen punten heeft (BTW, VBO), dan behoudt ze deze vorm, ook als ze in de naam van een tijdschrift wordt samengevoegd met een woord dat met een punt wordt afgekort (BTW Rev., Bull. VBO). Er staan dus wel punten tussen opeenvolgende hoofdletters als die geen autonome afkorting vormen (Jur.dr.soc.B.L.N.). 3.3.4. Tweetalige tijdschriften en reeksen 243. Voor tweetalige tijdschriften wordt de Nederlandstalige afkorting gebruikt (als men in het Nederlands publiceert).

241. De eerste letter van de afkorting van een tijdschrift is steeds een hoofdletter (bv. De Gem.). Woorden die tot één letter V&A

99

100

Kluwer

AFKORTINGEN

3.3.5. www.rechtsaf.be

Act.dr.

244. Voor de lijst van Nederlandstalige en Franstalige afkortingen van de belangrijkste Belgische, en voor het Belgische recht relevante, tijdschriften wordt verwezen naar www.rechtsaf.be. In deze onlinelijst worden slechts een beperkt aantal jaarverslagen opgenomen. Voor andere jaarverslagen (en jaarrapporten) geldt dezelfde regel die hier wordt toegepast, namelijk Jv. of (voor eentalig Franse verslagen) Rap.Ann., gevolgd door de gangbare afkorting van de instelling of organisatie. Nieuwsbrieven die niet in de lijst werden opgenomen, worden bij voorkeur niet afgekort. 245. De geactualiseerde onlineversie van onderstaande lijst is te vinden op www.rechtsaf.be. Afkorting AA = A.A. AAJB = A.A.J.B. ACC = A.CC Acc.Act. Acc.Bedr.M. Acc.Bedr.T. Acc.& Fisc. Acc.& Tax Acc.Thema’s M.

V&A

AFKORTINGEN

Titel Arresten Arbitragehof Annuaire administratif et judiciaire de Belgique Arrèts Cour constitutionnelle Accountancy actualiteit: veertiendaagse nieuwsbrief Accountancy en bedrijfskunde. Maandschrift Accountancy en bedrijfskunde. Kwartaalschrift Acccountancy & Fiscaliteit. Wekelijkse nieuwsbrief Accountancy & Tax Accoutancy Thema’s (Maandelijks)

101

Actualités du droit: revue de la Faculté de droit de Liège Act.dr.fam Actualités du droit de la famille Act.fisc. Actualités fiscales Activa Activa: tijdschrift voor accountants en boekhouders Act.jur.baux Actualités juridiques des baux Act.soc. Actualités sociales: information hebdomadaire concernant le droit social et la gestion du personnel Ad Rem Ad Rem: tijdschrift van de Orde van Vlaamse balies Adm.Lex Administratief lexicon (Boekenreeks) Advocare Advocare: juridisch cahier AFT = A.F.T. Algemeen fiscaal tijdschrift AGJB = A.G.J.B. Administratief en gerechtelijk jaarboek voor België A.Hosp. Acta Hospitalia AJT = A.J.T. Algemeen juridisch tijdschrift AM = A.M. Auteurs en media / Auteurs et média Amén. Aménagement, environnement, urbanisme et droit foncier AMR = A.M.R. Algemene modellenverzameling voor de rechtspraktijk Ann.dr. Annales de droit Ann.dr.Lg. Annales de droit de Liège Ann.dr.Louvain Annales de droit de Louvain Ann.dr.sc.pol. Annales de droit et de sciences politiques Ann.ét.eur. Annales d’études européennes Ann.fac.dr.Lg. Annales de la Faculté de droit, d’économie et de sciences sociales de Liège Ann.jur.créd. Annuaire juridique du crédit Ann.jur.créd.règl.coll. Annuaire juridique du crédit et du règlement collectif de dettes 102

Kluwer

AFKORTINGEN

Ann.not.

Annales du notariat et de l’enregistrement Ann.parl. Annales parlementaires Ann.prat.comm. Annuaire pratiques du commerce Ann.prat.comm.conc. Annuaire pratiques du commerce & concurrence APM = A.P.M. Administration publique (Mensuel): revue du droit public et des sciences administratives APR = A.P.R. Algemene praktische rechtsverzameling (Boekenreeks) APT = A.P.T. Administration publique (Trimestriel): revue du droit public et des sciences administratives Arbbl. Arbeidsblad Arr.Cass. Arresten van het Hof van Cassatie Arr.GwH Arresten Grondwettelijk Hof Arr.RvS Verzameling van arresten van de Raad van State Arr.R.v.St. Verzameling van arresten van de Raad van State (voortaan als Arr.RvS) Arr.Verbr. Arresten van het Hof van Verbreking ATDF = A.T.D.F. Aménagement du territoire et droit foncier Balans Balans: nieuwsbrief voor accountancy en financieel management Bank Fin. Bank- en financiewezen Bank Fin. Bank- en financiewezen (Financieel forum) Bank Fin.(Cah.) Bank-en financiewezen. Cahiers = Revue de la banque. Cahiers Bank Fin.R. Bank- en financieel recht (Financieel forum) (bij voorkeur als BFR) Bb&b Burger, bestuur en beleid Benelux Jur. Benelux Gerechtshof: jurisprudentie V&A

103

AFKORTINGEN

Benelux jur. Bestuursmemoriaal BFR = B.F.R. BIB Revue = B.I.B.Revue Bilan Bioethica BJ = B.J. Boek Rekenhof BRH = B.R.H. BS = B.S. BTIR = B.T.I.R. BTSZ = B.T.S.Z. BTW Rev. = B.T.W.Rev. Budget & Recht Bull. Bull.adm.pénit. Bull.ass. Bull.Bel. Bull.Best.Strafinr. Bull.BMM = Bull.B.M.M. Bull.BMM = Bull.B.M.M.

104

Cour de justice Benelux. Jurisprudence Bestuursmemoriaal Bank- en financieel recht (Financieel forum) B.I.B. Revue Bilan: lettre d’information sur la comptabilité et la question financière Bioethica Belgica: periodiek van het Raadgevend comité voor bio-ethiek La Belgique judiciaire: gazette des tribunaux belges et étrangers Boek van het Rekenhof (Kamer) Belgische rechtspraak in handelszaken Belgisch staatsblad Belgisch tijdschrift voor Internationaal recht Belgisch tijdschrift voor sociale zekerheid B.T.W.-Revue Budget & Recht Bulletin des arrêts de la Cour de cassation Bulletin de l’Administration pénitentiaire Bulletin des assurances Bulletin der belastingen Bulletin van het Bestuur der Strafinrichtingen BMM - bulletin, Beneluxvereniging van merken- en modellengemachtigden Bulletin Association Benelux pour le droit des marques et modèles

Kluwer

AFKORTINGEN

Bull.CBN = Bull.C.B.N. Bull.Centr.Arb.

Bulletin van de Commissie voor boekhoudkundige normen VUB. Centrum voor arbeidsrecht. Bulletin Bull.CNC = Bulletin de la Commission des normes Bull.C.N.C. comptables Bull.contr. Bulletin des contributions Bull.doc.min.fin Bulletin de documentation du ministère des Finances Bull.FEB = Bull.F.E.B.Bulletin de la Féderation des entreprises de Belgique Bull.Fisc.Fin.R. Bulletin voor fiscaal en financieel recht. Maandelijkse nieuwsbrief Bull.inf.ass.secr.soc. Bulletin de l’Union des sécretariats sociaux agrées d’employeurs Bull.inf.IEC = Bulletin d’information. Institut des Bull.inf.I.E.C. experts-comptables Bull.inf.INAMI = Bulletin d’information de l’I.N.A.M.I. Bull.inf.I.N.A.M.I. Bull.inf.IRE = Institut des réviseurs d’entreprises. BulBull.inf.I.R.E. letin d’information Bull.Inst.Arb. Bulletin van het Instituut voor Arbeidsrecht Bull.IUM = Internationale unie van magistraten BelBull.I.U.M. gië. Bulletin Bull.jur.imm. Bulletin de la jurisprudence immobilière et de la construction Bull.lég.b. Bulletin législatif belge Bull.off. Bulletin officiel des lois et arrêtés royaux de la Belgique Bull.trim.b.dr.comp. Bulletin trimestriel de l’Institut belge de droit comparé Bull.us. Bulletin usuel des lois et arrêtés concernant l’administration générale

V&A

105

AFKORTINGEN

Bull.VBO = Bull.V.B.O. B.Versl. CA-A = C.A.-A. CABG = C.A.B.G. Cah.C.comptes Cah.dr.europ. Cah.const. Cah.dr.immo. Cah.dr.jud. Cah.méd.dettes C.conc.jur. CDE = C.D.E. CDFI CDPK = C.D.P.K. CDPK = C.D.P.K. C&FP = C.& F.P. C.H.CRISP Chron.dr.not. Chron.D.S. CJ = C.J. CJ = C.J. Cl.et.B.

Comm.Bijz.Ov. Comm.Erf.

106

Bulletin van het Verbond van Belgische Ondernemingen - VBO Bulletin Beknopt verslag (Parlement) Arrêts de la Cour d’arbitrage Cahiers Antwerpen Brussel Gent Cahier de la Cour des comptes Cahiers de droit européen (bij voorkeur als CDE) Les cahiers constitutionelles Cahiers de droit immobilier Cahiers de droit judiciaire. Conférence du jeune barreau de Bruxelles Cahiers de la médiation des dettes Conseil de la concurrence. Revue trimestrielle de jurisprudence Cahiers de droit européen Cahiers de droit fiscal international (2C TAX 7 A CDFI) Publiekrechtelijke Kronieken Chroniques de droit public Comptabilité et fiscalité pratiques Courrier hebdomadaire du CRISP Chronique de droit à l’usage du notariat Chroniques de droit social Cahier van de jurist Cahier du juriste Jurisprudence des tribunaux de première instance en matière civile, commerciale et correctionnelle des justices de paix et de simple police (Cloes et Bonjean) Commentaar Bijzondere overeenkomsten (+Verbintenissenrecht) Commentaar Erfenissen, schenkingen en testamenten Kluwer

AFKORTINGEN

Comm.Fin. Comm.Ger. Comm.Handel. Comm.Pers. Comm.Pub. Comm.Straf. Comm.Venn. Comm.V.en V. Comm.Verz. Comm.Voor. Computerr. Con.M. Cour.fisc. Cour.immo. C.R. CRA = C.R.A. CSA = C.S.A. Custodes Custodes

V&A

Commentaar Financieel recht Artikelsgewijze commentaar Gerechtelijk recht Commentaar Handels- en economisch recht Artikelsgewijze commentaar Personenen familierecht Artikelsgewijze commentaar Publiek procesrecht Commentaar Strafrecht en strafvordering Artikelsgewijze commentaar Vennootschapsrecht (later V.en.V.) Artikelsgewijze commentaar Vennootschappen en verenigingen (vroeger Venn.) Artikelsgewijze commentaar Verzekeringen Artikelsgewijze commentaar Voorrechten en hypotheken Computerrecht: tijdschrift voor informatica, telecommunicatie en recht Consilio Manuque: Belgisch tijdschrift voor lichamelijke schade en gerechtelijke geneeskunde Courrier fiscal Courrier de l’immobilier: questions réponses juridiques Compte rendu (Parlement) Circulation, responsabilité, assurance Les cahiers des sciences administratives Custodes. Cahiers thématique de la police et de la justice Custodes. Cahiers voor politie- en justitievraagstukken 107

AFKORTINGEN

D.A.

Le droit des affaires (bij voorkeur als DAOR) DAOR Le droit des affaires DAOR Het ondernemingsrecht DBF = D.B.F. Droit bancaire et financier (Forum financier) DCCR = D.C.C.R. Consumentenrecht DCCR = D.C.C.R. Droit de la consommation De Advoc. De advocaat De Belg.Acc. De Belgische accountant De Burg.St. De brgerlijke stand De Gem. De Gemeente De Gerechtsd. De Gerechtsdeurwaarder De Gerechtsd.- Digest De Gerechtsdeurwaarder- Digest De Gids De Gids op maatschappelijk gebied De Iure De iure De Provincie De Provincie De Schakel De Schakel De Venn. De vennootschap: praktijkgericht tijdschrift voor vennootschappen De Verz. De Verzekering De Wet De wet: onafhankelijk maandblad voor de juridische beroepen DIT = D.I.T. Droit de l’informatique et des télécoms Div.Act. Divorce: actualité juridique, sociale et fiscale Doc.jur.b. Doctrine juridique belge Doc.Min.Fin. Documentatieblad. Ministerie van Financiën. Doc.parl. Documents parlementaires Dr.banc.fin. Droit bancaire et financier (Forum financier) Dr.circ. Droit de la circulation. Jurisprudence Dr.eur.transp. = ETL Droit européen des transports - European Transport Law 108

Kluwer

AFKORTINGEN

Dr.inform. Dr.plus Dr.Q.M. Echos log. Eig.Mag. EJ = E.J. Entr.et dr. Enviro EPC = E.P.C. EST = E.S.T. Ethiek & Recht ETL Euredia Eur.Vervoerr. = ETL Ex.Crim. L’Exp.-compt.b. Fare Act. Fatik Fid.Ber. Fisc.Act. Fisca Fisc.Koer. V&A

Droit de l’informatique et des télécoms (bij voorkeur als DIT) Droit en plus / Droit en + Droit en quart monde Les échos du logement Eigenaars magazine Echtscheidingsjournaal L’entreprise et le droit Enviro Droit: cahiers du droit de l’environnement Evaluation du préjudice corporel : commentaire au regard de la jurisprudence (losbladig) Economisch en sociaal tijdschrift Ethiek en recht in de gezondheidszorg European Transport Law - Europäisches Transportrecht Euredia: revue européenne de droit bancaire & financier Europees vervoerrecht - European Transport Law Excerpta Criminologica L’Expert-comptable belge: revue de l’Institut des experts-comptables Gerechtelijk akkoord en faillissement: actualiteit Fatik. Kontakt- en informatieblad voor gevangeniswezen en reklassering Fiduciaire berichten Fiscale actualiteit: wekelijkse nieuwsbrief Fisca: tijdschrift van de Vlaamse kamer van het Instituut van belastingsconsulenten van België De fiscale koerier 109

AFKORTINGEN

Fiscologue Fiscologue (I.) Fiscoloog Fiscoloog (I.) FJF = F.J.F. FJF = F.J.F. Hand. Handelspr. Hosp. Huis.just. Huis.just.- digest Huur Huurbl. IBR Studies

ICIP-Ing.Cons. I.C.J.Reports IDj Inf.IDAC = Inf.I.D.A.C. Info Jura Inforevue Inforevue

110

Fiscologue Fiscologue international Fiscoloog: nieuwsbrief over fiscaliteit Fiscoloog internationaal Fiscale jurisprudentie Jurisprudence fiscale Parlementaire Handeligen Handelspraktijken: permanent documentatiesysteem (Pratiques du Commerce) Hospitalia L’Huissier de justice L’Huissier de justice - Digest Huur. Het huurrecht in de praktijk Huurdersblad Instituut der bedrijfsrevisoren. Studies en documenten / Studies IBR: controle, recht, fiscaliteit, accountancy, financiën, beroep ICIP L’ingénieur-conseil - Intellectual property (ook als RDI) International Court of Justice. Reports of judgments, advisory opinions and orders Information et documentation juridiques Informatieblad. Instituut der accountants Info-jura: maandelijkse informatie over rechtspraak en rechtsleer Inforevue : tijdschrift van de geintegreerde politie Inforevue : magazine de la police intégrée

Kluwer

AFKORTINGEN

Inf.RIZIV = Inf.R.I.Z.I.V. Inf.Soc.Secr. Ing.Cons. Intern.Fisc.Act. Intern.Vervoerr. IRDI = I.R.D.I. IRDI = I.R.D.I. Ius Ius & Actores Iuvis Jb.Hand. Jb.Hand.Med. Jb.Kred. Jb.Kred.C.S. Jb.LRB = Jb.L.R.B. Jb.Mens. Jb.TRD = Jb.T.R.D. JCB = J.C.B. JCE = J.C.E. J.C.Fl.

V&A

RIZIV. Informatieblad / Informatieblad van het Rijksinstituut voor Ziekteen Invaliditeitsverzekering Unie van de erkende sociale secretariaten van werkgevers. Informatiebulletin L’ingénieur-conseil: revue technique et juridique des droits intellectuels Internationale fiscale actualiteit Internationaal vervoerrecht over land en zee Droits intellectuels Intellectuele rechten Ius. Interuniversitair studententijdschrift Ius & Actores: Revue des acteurs de la justice - Tijdschrift voor de actoren van het gerecht Iuvis. Juridisch tijdschrift uitgegeven door de Juridische Commissie BFEFIGAS Jaarboek handelspraktijken Jaarboek handelspraktijken en mededinging Jaarboek kredietrecht Jaarboek kredietrecht en collectieve schuldenregeling Jaarboek lokale en regionale belastingen Jaarboek mensenrechten Rechtsdocumentatie: juridisch, fiscaal en sociaalrechtelijk jaarboek Jurisprudence commerciale de Belgique (de Bruxelles) Jurisprudence du Conseil d’état Jurisprudence commerciale des Flandres 111

AFKORTINGEN

JCJ = J.C.J.

Jurisprudence du code judiciaire (losbladig) JDE = J.D.E. Journal de droit européen JDF = J.D.F. Journal de droit fiscal J.dr.jeun. Journal du droit des jeunes (ook als JDJ) JDSC = J.D.S.C. Recueil annuel de jurisprudence en droit des sociétés commerciales JJD = J.J.D. Journal des juristes democrates JJP = J.J.P. Journal des juges de paix (et de police) J.J.Pol. Journal des juges de police JL = J.L. Jurisprudence de Liège JLMB = J.L.M.B. Revue de jurisprudence de Liège, Mons et Bruxelles JLO = J.L.O. Jurisprudence du louage d’ouvrage J.Ordre Pharm. Jurisprudence et informations de l’Ordre des pharmaciens Journ.jur. Le journal du juriste Journ.prat.dr.fisc.fin. Journal pratique de droit fiscal et financier Journ.proc. Journal des procès JPA = J.P.A. Jurisprudence du port d’Anvers J.Police Le journal de la police JRS = J.R.S. Jurisprudentie van de Raad van State JT = J.T. Journal des tribunaux JTDE = J.T.D.E. Journal des tribunaux - Droit européen J.T.dr.eur. Journal des tribunaux - Droit européen (bij voorkeur JTDE) J.T.O. Journal des tribunaux d’outre-mer JTT = J.T.T. JTT: Droit du travail, droit de la sécurité sociale, droit judiciaire social, droit pénal social JTT = J.T.T. Journal des tribunaux du travail JTT = J.T.T. JTT: Arbeidsrecht,sociale zekerheid, sociaal procesrecht, sociaal strafrecht 112

Kluwer

AFKORTINGEN

Juger Jura Falc. Jur.Charleroi Jur.comm.Fl. Jur.dr.soc.B.L.N. Jur.FPE = Jur.F.P.E. Jur.Hainaut Jur.HvJ Jurim Pratique Juristenkrant Jur.Niv. Jur.trav.Brux. Just News Jv.Arbitragehof Jv.Cass. Jv.GwH Jv.HRJ = Jv.H.R.J. Jv.RvS Kijk Uit

V&A

Juger: revue de l’Association syndicale des magistrats Jura Falconis. Juridisch wetenschappelijk studententijdschrift Revue de jurisprudence de l’arrondissement de Charleroi Jurisprudence commerciale des Flandres Jurisprudence du droit social Bruxelles Louvain - Nivelles Jurisprudence. Féderation professionnelle des producteurs et distributeurs d’électricite de Belgique. FPE Revue de jurisprudence du Hainaut Jurisprudentie van het Hof van Justitie en van het Gerecht van Eerste Aanleg Jurimpratique: revue pratique de l’immobilier De Juristenkrant Recueil de la jurisprudence du Tribunal de Nivelles Jurisprudence des juridictions du travail de Bruxelles Just News: interne krant van de Federale overheidsdienst justitie Jaarverslag van het Arbitragehof Jaarverslag van het Hof van Cassatie Jaarverslag van het Grondwettelijk Hof Jaarverslag van de Hoge Raad voor Justitie Jaarverslag van de Raad van State Kijk uit. Accountancy, fiscaliteit en sociale wetgeving voor de ondernemer 113

AFKORTINGEN

Larcier Cass. L.B. L.Bas. Le trait d’union Leefmilieu Liga Limb.Rechtsl. Lokaal LRB = L.R.B. MB = M.B. Med.BUFR = Med.B.U.F.R. Medi-ius Med.V.B.O. Mém.adm. MER = M.E.R. Mil.Bed.

Mil.Info Min.just.circ. Min.J.Omz.

MJT = M.J.T.

114

Larcier Cassation Lex Belgica La Basoche Le trait d’union Leefmilieu Liga voor Mensenrechten. Nieuwsbrief Limburgs rechtsleven Lokaal: VVSG-magazine voor gemeente en OCMW Lokale en regionale belastingen Moniteur belge Mededelingenblad Belgische unie van fiskale raadgevers Medi-ius: geneeskunde, recht, verzekering VBO Mededelingen Mémorial administratif (pub. off. de chaque province francophone) Milieu- en energierecht: driemaandelijkse duiding bij recente wetgeving, rechtspraak en rechtsleer Milieu en bedrijf: veertiendaagse nieuwsbrief over milieubeheer, afval, lozingen, gevaarlijke stoffen en vergunningen Milieurecht info Recueil des circulaires, instructions et autres actes émanés du Ministère de la justice ou relatifs à ce département Verzameling der omzendbrieven, dienstvoorschriften en andere bescheiden door het Ministerie van justitie uitgegeven, ... Marxistisch juridisch tijdschrift

Kluwer

AFKORTINGEN

M.not.fisc. Monde ass. Mouv.comm. NC = N.C. NJW = N.J.W. NNK = N.N.K. Non-Marchand Notariaat Notarius Not.Fisc.M. Novelles N.Tijd.Pol. OCMW Visies = O.C.M.W.Visies Off.Pol. Omnia Frat. Omnil. Or. O.R. Orde dag Ors. P&B = P.& B. P&B = P.& B. P&O Pacioli

V&A

Notariat. Mensuel du notariat et de la fiscalité Monde de l’assurance Mouvement communal Nullum Crimen: Tijdschrift voor strafen strafprocesrecht Nieuw Juridisch Weekblad Nieuw Notarieel Kwartaalschrift Non marchand: management, droit et finance Nieuwsbrief notariaat Notarius: praktijk en opinies Notariaat: notarieel en fiscaal maandblad (ook als NFM) Les Novelles - Encyclopedie (Reeks) Nieuw tijdschrift voor politiek OCMW visies L’officier de police Omnia Fraterne Omnilegie Oriëntatie: sociaal recht - personeelsbeleid Het ondernemingsrecht (bij voorkeur als DAOR) De orde van de dag. Criminaliteit en samenleving Orientations: droit social - gestion du personnel Tijdschrift voor procesrecht en bewijsrecht Proces en bewijs P&O praktijkblad Pacioli: bulletin van het beroepsinstuut van boekhouders 115

AFKORTINGEN

Pacioli Pand.b. Pand.pér. Panopticon Parl.St.

Pas. Pasin. Pb.C. Pb.L. Per.Ber.IBR = Per.Ber.I.B.R. Personeel Pol Politeia Politeia Politie J. Pol.Off. Pro jus. PM Publ.Cour eur.D.H. Publ.Cour eur.D.H.

116

Pacioli: bulletin de l’Institut professionnel des comptables Pandectes belges Pandectes périodiques Panopticon: tijdschrift voor strafrecht, criminologie en forensisch welzijnswerk Parlementaire Stukken - Parlementaire Bescheiden - Parlementaire Documenten - Parlementaire Voorbereiding Pasicrisie belge Pasinomie Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen - Mededelingen Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen - Wetgeving Instituut der bedrijfsrevisoren. Periodieke berichten / IBR Personeelszaken Pol: revue van de federale politie Politeia: revue professionnelle belge des services de police Politeia: Belgisch politievakblad Politiejournaal Politieofficier Pro justitia Pro memorie: bijdragen tot de rechtsgeschiedenis der Nederlanden Publications de la Cour européenne des droits de l’homme. Série A: arrêts et décisions Publications de la Cour européenne des droits de l’homme. Série B: mémoires, plaidoiries et documents Kluwer

AFKORTINGEN

Publ.Eur.Court H.R. Publ.Eur.Court H.R. Q.R. RJDA = R.J.D.A. RABG = R.A.B.G. RACE = R.A.C.E. RAJB = R.A.J.B. Rap.ann.CA = Rap.ann.C.A. Rap.ann.Cass. Rap.ann.CC = Rap.ann.C.C. Rap.ann.CE = Rap.ann.C.E. Rap.ann.CSJ = Rap.ann.C.S.J. RBDC = R.B.D.C. RBDI = R.B.D.I. RBSS = R.B.S.S. R.Cass. RCB = R.C.B. RCDC = R.C.D.C. RCJB = R.C.J.B. RCSJ = R.C.S.J. RDC = R.D.C. RDI = R.D.I.

V&A

Publications of the European Court of Human Rights. Series B: Pleadings, Oral arguments and Documents Publications of the European Court of Human Rights. Series A: Judgements and Decisions Questions et réponses parlementaires Recueil de jurisprudence du droit administratif et du Conseil d’état Rechtspraak Antwerpen Brussel Gent Recueil des arrêts du Conseil d’état Recueil annuel de jurisprudence belge Rapport annuel de la Cour d’arbitrage Rapport annuel de la Cour de cassation Rapport annuel de la Cour constitutionelle Rapport annuel du Conseil d’état Rapport annuel du Conseil supérieur de justice Revue belge de droit constitutionnel Revue belge de droit international Revue belge de sécurité sociale Recente arresten van het Hof van Cassatie Revue de la concurrence belge Revue critique de droit criminel Revue critique de jurisprudence belge Revue catholique sociale et juridique Revue de droit commercial belge Revue de droit intellectuel - Tijdschrift intellectuele eigendom - Review of intellectual property law (ook als ICIP-Ing. Cons.) 117

AFKORTINGEN

RDIDC = R.D.I.D.C. Revue de droit international et de droit comparé RDJB = R.D.J.B. Répertoire décennal de la jurisprudence belge RDJP = R.D.J.P. Revue de droit judiciaire et de la preuve RDPC = R.D.P.C. Revue de droit pénal et de criminologie RDS = R.D.S. Revue de droit social RDTI = R.D.T.I. Revue du droit des technologies de l’information Rec.Arr.RvS Recente arresten van de Raad van State Rec.CIJ = Rec.C.I.J. Cour internationale de justice. Recueil des arrêts, avis consultatifs et ordonnances Rec.CJCE = Recueil de la jurisprudence de la Cour Rec.C.J.C.E. de justice et du Tribunal de première instance Rec.Cour eur.D.H. Cour européenne des droits de l’homme. Recueil des arrets et décisions (ook als Rec. CEDH) Rec.gén.enr.not. Recueil général d’enregistrement et du notariat Rechtsk.T. Rechtskundig tijdschrift voor België Rechtspr.Arb.Br. Rechtspraak van de Arbeidsgerechten van Brussel Rechtspr.BFE = Rechtspraak. Bedrijfsfederatie der Rechtspr.B.F.E. Voortbrengers en Verdelers van Electriciteit in België. BFE Rechtspr.Soc.R.B.L.N. Rechtspraak van sociaal recht: Brussel Leuven - Nijvel Rec.lois decr.arr. Recueil des lois, décrets et arrêtés REDRIM Revue de droit immobilier Registratierechten Registratierechten. Nieuwsbrief Reper Reper. Répertoire informatisé de la doctrine juridique dans les revues belges et étrangères 118

Kluwer

AFKORTINGEN

Rep.Eur.Court H.R. Rép.fisc. Rép.not. Rep.RJ = Rep.R.J. Res Publica Res Jur.Imm. = RJI Res.jur.imm = RJI Rev.acc.trav. Rev.adm. Rev.banc.fin. Rev.banque Rev.b.compt. Rev.b.dr.const. Rev.b.dr.intern. Rev.b.séc.soc. Rev.comm. Rev.comm. Rev.cons.prud. Rev.dr.b. Rev.dr.commun. Rev.dr.étr. Rev.dr.fam.

V&A

European court of human rights. Reports of judgments (ook als Rep. ECtHR) Répertoire fiscal Répertoire notarial (Losbladige reeks) Repertorium RJ Res publica: tijdschrift voor politologie Res et jura immobilia: driemaandelijks tijdschrift van zaken- en bouwrecht Res et jura immobilia : revue trimestrielle du droit de la construction et des biens Revue des accidents du travail et de droit industriel Revue de l’administration et du droit administratif de la Belgique Revue bancaire et financière (Forum financier) Revue de la banque Revue belge de la comptabilité Revue belge de droit constitutionnel (bij voorkeur RBDC) Revue belge de droit international (bij voorkeur RBDI) Revue belge de sécurité sociale (bij voorkeur RBSS) La revue communale La revue communale de Belgique: journal de droit administratif Revue des conseils de prud’hommes Revue de droit belge Revue de droit communal Revue du droit des étrangers Revue de droit familial

119

AFKORTINGEN

Rev.dr.intern.comp. Rev.dr.mil. Rev.dr.min. Rev.dr.pén. Rev.dr.pén.mil. Rev.dr.rur. Rev.dr.santé Rev.dr.ULB = Rev.dr.U.L.B. Rev.dr.ULg

Revue de droit international et de droit comparé (bij voorkeur RDIDC) Revue de droit militaire et de droit de la guerre Revue de droit minier Revue de droit pénal et de criminologie (bij voorkeur RDPC) Revue de droit pénal militaire et de droit de la guerre Revue de droit rural Revue de droit de la santé Revue de droit de l’U.L.B.

Revue de la Faculté de droit de l’Université de Liège Rev.exp. Revue de l’expert Rev.faill. Revue des faillites, concordats, liquidations, séquestres Rev.fisc. Revue fiscale Rev.Gd. Revue de la Gendarmerie Rev.hist.dr. Revue d’histoire du droit Rev.IPC = Rev.I.P.C. Revue I.P.C. Rev.prat.not.b. Revue pratique du notariat belge Rev.not.b. Revue du notariat belge (bij voorkeur RNB) Rev.prat.dr.comm. Revue pratique de droit commercial belge Rev.prat.soc. Revue pratique des sociétés civiles et commerciales (bij voorkeur RPS) Rev.rec. Revue des receveurs Rev.Rw. Revue van de Rijkswacht Rev.trav. Revue du travail Rev.trim.D.H. Revue trimestrielle des droits de l’homme (bij voorkeur RTDH)

120

Kluwer

AFKORTINGEN

Rev.trim.dr.fam.

Revue trimestrielle de droit familial (bij voorkeur RTDF) Rev.T.V.A. = Rev.TVA Revue de la TVA Rev.Ubiquité Revue Ubiquité [email protected] Revue de droit international privé (ook als RDIPR) Rev.urb. Revue juridique et économique de l’urbanisme et de l’environment RGAR = R.G.A.R. Revue générale des assurances et des responsabilités RGCF = R.G.C.F. Revue générale du contentieux fiscal RGDC = R.G.D.C. Revue générale de droit civil belge RGF = R.G.F. Revue générale de fiscalité RHA = R.H.A. Rechtspraak van de haven van Antwerpen RIC = R.I.C. Revue internationale de la concurrence RIDA = R.I.D.A. Revue internationale des droits de l’antiquité RIEJ = R.I.E.J. Revue interdisciplinaire d’études juridiques RISA = R.I.S.A. Revue internationale des sciences administratives RJI = R.J.I. Res et jura immobilia RLGB = R.L.G.B. Recueil de la législation générale en vigueur en Belgique R.Med.Rechtspr. Raad voor de mededinging. Driemaandelijks tijdschrift van rechtspraak RNB = R.N.B. Revue du notariat belge R.Orde Apoth. Rechtspraak en mededelingen van de orde der apothekers RPDB = R.P.D.B. Répertoire pratique du droit belge Encylopedie (Reeks) RPOT = R.P.O.T. Rechtsactualiteit, privacy, openbaarheid en nieuwe technologie

V&A

121

AFKORTINGEN

RPS = R.P.S.

Revue pratique des sociétés civiles et commerciales RRD = R.R.D. Revue régionale de droit RRS = R.R.S. Recht, religie en samenleving RTDF = R.T.D.F. Revue trimestrielle de droit familial RTDH = R.T.D.H. Revue trimestrielle des droits de l’homme RW = R.W. Rechtskundig weekblad RWD = R.W.D. Rechtspraak omtrent werken dienstverhuring SEW = S.E.W. Sociaal-economische wetgeving: tijdschrift voor Europees en economisch recht Soc.Act. Sociale actualiteit: wekelijkse informatie over sociaal recht en personeelsbeleid Soc.Kron. Sociaalrechtelijke kronieken Soc.Weg. Sociale Wegwijzer Sport & Recht Sport & Recht: nieuwsbrief St.Doc.BCNAR = Studies en documenten van het Belgisch St.Doc.B.C.N.A.R. Centrum voor Normalisatie van de Accountancy en het Revisoraat Stud.Dipl. Studia Diplomatica Successierechten Successierechten. Nieuwsbrief TAA = T.A.A. Tax audit & accountancy T.Aann. Tijdschrift voor aannemingsrecht T.Acc. Tijdschrift voor accountants en boekhouders T.Agr.R. Tijdschrift voor agrarisch recht T.App. Tijdschrift voor appartements- en immorecht TASN = T.A.S.N. Tijdschrift der arbeidsongevallen en van sociaal- en nijverheidsrecht TAVW = T.A.V.W. Tijdschrift voor aansprakelijkheid en verzekering in het wegverkeer 122

Kluwer

AFKORTINGEN

T.Bankw. TBBR = T.B.B.R. T.Belg.Not. TBH = T.B.H. TBM = T.B.M. TBO = T.B.O. TBP = T.B.P. T.Desk. Tegenspraak TEM = T.E.M. TEP = T.E.P. T.Fam. T.Fin.R. TFR = T.F.R. T.Gem. T.Gez. TGR = T.G.R. T.Huur. [email protected] TJK = T.J.K. T.Mil.R. T.Mil.Strafr. TMR = T.M.R. T.Not. TOGOR V&A

Tijdschrift voor bank- en financiewezen Tijdschrift voor Belgisch burgerlijk recht Tijdschrift voor Belgische notarissen Tijdschrift voor Belgisch handelsrecht Tijdschrift voor Belgische mededinging Tijdschrift voor bouwrecht en onroerend goed Tijdschrift voor bestuurswetenschappen en publiekrecht Tijdschrift van de deskundige Tegenspraak: kritisch tijdschrift over recht en maatschappij Tijdschrift voor economie en management Tijdschrift Estate Planning Tijdschrift voor Familierecht Tijdschrift financieel recht Tijdschrift voor fiscaal recht Tijdschrift voor gemeenterecht Tijdschrift voor gezondheidsrecht Tijdschrift voor Gentse rechtspraak Tijdschrift huurrecht Tijdschrift voor internationaal privaatrecht (ook als TIPR) Tijdschrift voor jeugdrecht en kinderrechten Tijdschrift voor militair recht en oorlogsrecht Tijdschrift voor militair strafrecht en oorlogsrecht Tijdschrift voor milieurecht Tijdschrift voor notarissen + Tabellen rechtspraak en rechtsleer Tijdschrift voor onroerendgoedrecht 123

AFKORTINGEN

T.Ontv. TORB = T.O.R.B.

Tijdschrift van de ontvangers Tijdschrift voor onderwijsrecht en onderwijsbeleid T.Orde Geneesh. Tijdschrift van de nationale raad Orde van Geneesheren T.Pol. Tijdschrift van de politierechters TPR = T.P.R. Tijdschrift voor privaatrecht Trav.Com.ét.et lég.not. Travaux du Comité d’études et de législation du notariat - Féderation royale des notaires de Belgique TRD&I = T.R.D.& I. Tijdschrift rechtsdocumentatie en informatie TRG = T.R.G. Tijdschrift voor rechtsgeschiedenis TROS = T.R.O.S. Tijdschrift voor ruimtelijke ordening en stedenbouw TRV = T.R.V. Tijdschrift voor rechtspersoon en vennootschap T.Sport Tijdschrift voor sportrecht TSR = T.S.R. Tijdschrift voor sociaal recht T.Strafr. Tijdschrift voor strafrecht: jurisprudentie, nieuwe wetgeving en doctrine voor de praktijk Turnh.Rechtsl. Turnhouts rechtsleven T.v.B.R. = TvBR Tijdschrift voor Brugse rechtspraak T.Verz Tijdschrift voor verzekeringen TVG = T.V.G. Tijdschrift voor de Vlaamse gemeentesecretaris TvMR = T.v.M.R. Tijdschrift voor mensenrechten T.Vred. Tijdschrift van de vrede- (en politierechters) T.Vreemd. Tijdschrift voor vreemdelingenrecht TVV = T.V.V. Tijdschrift verkoop vastgoed TVW = T.V.W. Tijdschrift voor wetgeving T.Wrr. Tijdschrift van de werkrechtersraden

124

Kluwer

AFKORTINGEN

TWVR = T.W.V.R.

Tijdschrift voor West-Vlaamse rechtspraak V&F = V.& F. Vennootschapsrecht en fiscaliteit VAV = V.A.V. Verkeer, aansprakelijkheid, verzekering Verkeersrecht Verkeersrecht - jurisprudentie Versl.CSW = Verslagen en debatten. Comité voor stuVersl.C.S.W. die en wetgeving. Koninklijke federatie het Belgische notariaat. Verz.W. De verzekeringswereld Verz.Wett.Besl. Verzameling van wetten en besluiten van België Verz.Wett.Decr.Besl. Verzameling der wetten, decreten en besluiten Vigiles Vigiles: tijdschrift voor politierecht Vigiles Jb. Vigiles: Jaarboek politierecht / Vigiles: Annuaire droit de police Vl.Jurist Vlaams jurist vandaag Vl.T.Gez. Vlaams tijdschrift voor gezondheidsrecht Vr.en Antw. Parlementaire Vragen en Antwoorden VVSR Jb. Vereniging voor de vergelijkende studie van het recht in België en Nederland. Jaarboek VZW VZW: veertiendaagse nieuwsbrief voor bestuursleden en adviseurs van vzw’s VZW Info VZW info / VZWBB W.Akte Waarvan akte Wegverkeer Wegverkeer: nieuwsbrief Zoeklicht Zoeklicht: viermaandeljks tijdschrift voor internationaal humanitair recht ZW Zonder winstoogmerk. Management en recht in de praktijk

V&A

125

AFKORTINGEN

3.4. Andere afkortingen 246. In juridische teksten worden de volgende afkortingen geregeld gebruikt. (Zie ook randnummer 27.) ad interim advocaat-generaal afdeling aflevering algemene rol algemene vergadering alinea alternatieve geschillenbeslechting (alternative dispute resolution) arbeidsauditeur arrondissement artikel(en) auditeur belasting over de toegevoegde waarde beleggingsvennootschap met vast kapitaal beleggingsvennootschap met veranderlijk kapitaal besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid bevestigd door bijlage bijvoorbeeld bladzijde(n) buitengewone zitting burgerlijke partij burgerlijke aansprakelijkheid (c) collectieve arbeidsovereenkomst college van burgemeester en schepenen 126

a.i. Adv. Gen. afd. afl. AR AV al. ADR Arb. Aud. arr. art. Aud. BTW of btw bevak bevek BVBA of bvba bevest. bijl. bv. p. BZ BP BA Cassatiebeschikking RvS CAO of cao CBS

Kluwer

AFKORTINGEN

comité commanditaire vennootschap commanditaire vennootschap op aandelen commissie compagnie conclusies confer/conferatur conso(o)rten coöperatieve vennootschap coöperatieve vennootschap met beperkte en hoofdelijke aansprakelijkheid cum suis de dato deel / delen directoraat-generaal doctor economisch samenwerkingsverband editie editor(s) en andere(n) en volgende erratum facsimile federale overheidsdienst gecoördineerd gemeenschap(s) / gemeenschappelijk gemeentelijk gepubliceerd gewone commanditaire vennootschap handelsregister hoofdstuk ibidem in casu in fine in oprichting in werking getreden V&A

com. Comm. V. Comm. VA comm. co. concl. cf. cons. CV of cv CVOA of cvoa

AFKORTINGEN

jaargang Kruispuntbank der Ondernemingen (nummer) laatste lid landbouwvennootschap littera losbladig meester memorie van toelichting minister(ie) naamloze vennootschap niet gegeven noot van de redactie nummer(s) onuitgegeven Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn Openbaar Ministerie opmerking overweging pagina paragraaf paritair comité plaatsvervangend(e) programmatorische overheidsdienst pro memorie proces-verbaal procureur des Konings procureur-generaal professor provincie / provinciaal qualitate qua recto rubriek sine dato

c.s. d.d. dl. / dln. DG dr. ESV of esv ed. ed(s). et al. et seq. err. facs. FOD gec. gem. gemeent. gepubl. Comm. V. HR hfdst. ibid. i.c. i.f. i.o. i.w.tr. 127

128

jrg. KBO-nr. l.l. LV of lv litt. losbl. mr. MvT min. NV of nv n.g. n.v.d.r. nr. / nrs. onuitg. OCMW OM opm. overw. p. § PC plv. POD p.m. PV PK PG prof. prov. q.q. r° rubr. s.d.

Kluwer

AFKORTINGEN

sine loco sine loco nec dato substituut tegen (versus) terbeschikkingstelling van de regering trefwoord uitgave vennootschap met sociaal oogmerk vennootschap onder firma verbo verbroken door vereniging zonder winstoogmerk vergelijk versus voetnoot volume waarnemend. zonder jaar zonder plaats zonder plaats of jaar

V&A

s.l. s.l.n.d. subst. v. TBR v° ed. VSO of vso vof v° verbr. vzw (vgl.) / beter: cf. v. vn. vol. wnd. s.d. s.l. s.l.n.d.

129

BIJLAGE

4.

BIJLAGE: ALFABETISCHE LIJST VAN VAAK AANGEHAALDE WETTEN EN BESLUITEN

Wet 16 maart 1803 tot regeling van het notarisambt organieke wet notariaat Burgerlijk Wetboek B.W. Wetboek van strafvordering 17 november 1808 Sv. Wet 10 januari 1824 over het recht van erfpacht, B.S. 10 januari 1824 erfpachtwet Wet 10 januari 1824 over het recht van opstal, B.S. 10 januari 1824 opstalwet Wet 1 oktober 1833 op de uitleveringen, B.S. 1 oktober 1833 uitleveringswet 1833 Gemeentewet 30 maart 1836 gemeentewet; Gem.W. Provinciewet 30 april 1836, B.S. 23 december 1891 provinciewet; Prov.W. Wet 10 april 1841 op de buurtwegen wet buurtwegen Wet 29 oktober 1846 op de inrichting van het Rekenhof, B.S. 1 november 1846 Rekenhofwet Wet 18 april 1851 op het faillissement, het bankroet en het uitstel van betaling, B.S. 24 april 1851 faillissementswet 1851; Faill.W. 1851 Hypotheekwet 16 december 1851, B.S. 22 december 1851 hypotheekwet; Hyp.W. Boswetboek 19 december 1854 Brussels Hoofdstedelijk Gewest, B.S. 22 december 1854 Bosw. Wet 18 november 1862 houdende invoering van het warrantstelsel, B.S. 20 november 1862 warrantwet Strafwetboek 8 juni 1867, B.S. 9 juni 1867 Sw. Wet 4 oktober 1867 op de verzachtende omstandigheden, B.S. 5 oktober 1867 wet verzachtende omstandigheden

V&A

131

Akte 17 oktober 1868 van Mannheim, B.S. 29 september 1954 Rijnvaartakte van Mannheim Militair strafwetboek 27 mei 1870, B.S. 4 juni 1870 Mil.Sw. Wet 5 mei 1872 betreffende het pand en de commissie, B.S. 7 mei 1872 handelspandwet Wet 15 december 1872 houdende Titels I tot IV van Boek I van het Wetboek van Koophandel, B.S. 22 december 1872 W.Kh. Uitleveringswet 15 maart 1874, B.S. 17 maart 1874 uitleveringswet 1874 Wet 11 juni 1874 betreffende de verzekeringen, B.S. 14 juni 1874 verzekeringswet Protestwet 10 juli 1877, B.S. 13 juli 1877 protestenwet Wet 17 april 1878 houdende de voorafgaande titel van het Wetboek van Strafvordering, B.S. 25 april 1878 voorafgaande titel Sv.; V.T.Sv. Wet 1 april 1879 betreffende de fabrieks- en handelsmerken, B.S. 3 april 1879 wet fabrieks- en handelsmerken Wet 21 augustus 1879 op de zee- en binnenvaart, B.S. 4 september 1879 zeewet Wet 3 mei 1880 op het parlementair onderzoek, B.S. 5 mei 1880 wet parlementair onderzoek Jachtwet 28 februari 1882, B.S. 3 maart 1882 jachtwet Wet 25 augustus 1885 die de wetgeving betreffende de koopvernietigende gebreken herziet, B.S. 28 augustus 1885 wet koopvernietigende gebreken Auteurswet 22 maart 1886, B.S. 26 maart 1886 auteurswet 1886 Veldwetboek 7 oktober 1886, B.S. 14 oktober 1886 Veldw. Wet 31 mei 1888 tot invoering van de voorwaardelijke invrijheidstelling in het strafstelsel, B.S. 3 juni 1888 wet voorwaardelijke invrijheidstelling Wet 25 augustus 1891 betreffende de vervoerovereenkomsten, B.S. 26 augustus 1891 vervoerwet 132

Kluwer

BIJLAGE

Kieswetboek 12 april 1894, B.S. 15 april 1894 Kiesw. Wet 10 maart 1900 op de arbeidsovereenkomst, B.S. 14 maart 1900 arbeidsovereenkomstenwet werklieden Wet 16 mei 1900 tot erfregeling van de kleine nalatenschappen, B.S. 21 mei 1900 wet kleine nalatenschappen Wet 24 oktober 1902 op het spel, B.S. 22 december 1902 wet verbod kansspelen Wet 12 augustus 1911 tot behoud van de schoonheid der landschappen, B.S. 19 augustus 1911 wet behoud schoonheid landschappen Gecoördineerde wetten 15 september 1919 op de mijnen, groeven en graverijen, B.S. 3 maart 1920 mijnwet Wet 25 oktober 1919 betreffende het in pand geven van een handelszaak, het endossement van de factuur, alsmede de aanvaarding en de keuring van de rechtstreeks voor het verbruik gedane leveringen, B.S. 21 november 1919 wet inpandgeving handelszaak Wet 24 februari 1921 betreffende het verhandelen van giftstoffen, slaapmiddelen en verdovende middelen, psychotrope stoffen, ontsmettingsstoffen en antiseptica en van de stoffen die kunnen gebruikt worden voor de illegale vervaardiging van verdovende middelen en psychotrope stoffen, B.S. 6 maart 1921 drugswet Wet 24 mei 1921 tot waarborging der vrijheid van vereeniging, B.S. 28 mei 1921 wet vrijheid van vereniging Wet 25 juni 1921 tot het innen van een recht op de openbare kunstveilingen, ten bate der kunstenaars, auteurs der verkochte werken, B.S. 20 augustus 1921 wet volgrecht Wet 27 juni 1921 betreffende de verenigingen zonder winstoogmerk, de internationale verenigingen zonder winstoogmerk en de stichtingen, B.S. 1 juli 1921 vzw-wet Wet 24 juli 1921 op de ongewilde buitenbezitstelling van de titels aan toonder, B.S. 10 augustus 1921 titels aan toonderwet V&A

133

BIJLAGE

Internationaal Verdrag 25 augustus 1924 voor de éénmaking van bepaalde regelen inzake cognossementen van 25 augustus 1924, zoals gewijzigd door het Wijzigingsprotocol van 23 februari 1968, B.S. 1 juni 1931 Haags-Visbysche regels; Hague-Visby Rules; Hague Rules Wet 10 maart 1925 op de electriciteitsvoorziening, B.S. 25 april 1925 elektriciteitswet 1925 Wetboek diverse rechten en taksen 2 maart 1927, B.S. 6 maart 1927 W.Taksen Wet 5 juni 1928 houdende regeling van de arbeidsovereenkomst wegens scheepsdienst, B.S. 26 juli 1928 arbeidsovereenkomstenwet schepelingen Wet 9 april 1930 tot bescherming van de maatschappij tegen abnormalen, gewoontemisdadigers en plegers van bepaalde seksuele strafbare feiten, B.S. 11 mei 1930 wet bescherming maatschappij 1930 Wet 6 augustus 1931 houdende vaststelling van de onverenigbaarheden en ontzeggingen betreffende de Ministers, gewezen Ministers en Ministers van staat, alsmede de leden en gewezen leden van de wetgevende kamers, B.S.14 augustus 1931 wet onverenigbaarheden Gemeentekieswet 4 augustus 1932, B.S. 12 augustus 1932 gemeentekieswet Wet 3 januari 1933 op de vervaardiging van, de handel in en het dragen van wapens en op den handel in munitie, B.S. 22 juni 1933 wapenwet 1933 Wet 29 juli 1934 waarbij de private milities verboden worden, B.S. 6 augustus 1934 wet privémilities Koninklijk besluit 22 24 oktober 1934 betreffende het rechterlijk verbod aan bepaalde veroordeelden en gefailleerden om bepaalde ambten, beroepen of werkzaamheden uit te oefenen, B.S. 27 oktober 1934 wet beroepsuitoefeningsverbod

134

Kluwer

BIJLAGE

Wet 15 juni 1935 op het gebruik der talen in gerechtszaken, B.S. 22 juni 1935 taalwet gerechtszaken Koninklijk besluit nr. 185 9 juli 1935 op de bankcontrole en het uitgifteregime voor titels en effecten, B.S. 10 juli 1935 bankbesluit Koninklijk besluit 15 oktober 1935 houdende algemeen reglement der scheepvaartwegen van het Koninkrijk, B.S. 15 oktober 1936 algemeen reglement der scheepvaartwegen Gecoördineerde wetten 30 november 1935 op de handelsvennootschappen, B.S. 5 december 1935 vennootschappenwet; Venn.W. Koninklijk besluit 31 maart 1936 houdende algemeen reglement van de successierechten, B.S. 7 april 1936 KB W.Succ. Wetboek der successierechten 31 maart 1936, B.S. 7 april 1936 W.Succ. Wet 1 april 1936 op de arbeidsovereenkomst wegens dienst op binnenschepen, B.S. 16 april 1936 arbeidsovereenkomstenwet binnenschippers Wet 27 juni 1937 houdende herziening van de wet van 16 november 1919, betreffende de regeling der luchtvaart, B.S. 26 juli 1937 luchtvaartwet Koninklijk besluit 2 oktober 1937 houdende het statuut van het Rijkspersoneel, B.S. 8 oktober 1937 statuut rijkspersoneel Besluitwet 14 november 1939 betreffende de beteugeling van de dronkenschap, B.S. 18 november 1939 wet beteugeling dronkenschap; dronkenschapwet Wetboek der registratie-, hypotheek- en griffierechten 30 november 1939, B.S. 1 december 1939 W.Reg. Samengeordende wetten 19 december 1939 betreffende de kinderbijslag voor loonarbeiders, B.S. 22 december 1939 kinderbijslagwet werknemers V&A

135

BIJLAGE

Wet 22 januari 1945 betreffende de economische reglementering en de prijzen, B.S. 24 januari 1945 prijzenwet Algemeen reglement voor de arbeidsbescherming 11 februari 1946, B.S. 3 april 1946 ARAB Wet 19 augustus 1948 betreffende de prestaties van algemeen belang in vredestijd, B.S. 21 augustus 1948 wet prestaties algemeen belang Besluit 23 augustus 1948 van de Regent tot regeling van de rechtspleging voor de afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State, B.S. 23 augustus 1948 procedurereglement R.v.St. Wet 20 september 1948 houdende organisatie van het bedrijfsleven, B.S. 27 september 1948 wet organisatie bedrijfsleven; bedrijfsorganisatiewet Verdrag 4 november 1950 tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, B.S. 19 augustus 1955 EVRM Verdrag 18 april 1951 tot oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal, B.S. 6 augustus 1952 KS; EGKS-verdrag Handelshuurwet 30 april 1951, B.S. 10 mei 1951 handelshuurwet Internationaal verdrag 28 juli 1951 betreffende de status van vluchtelingen, B.S. 4 oktober 1953 vluchtelingenverdrag Wet 5 maart 1952 betreffende de opdecimes op de strafrechtelijke geldboeten, B.S. 3 april 1952 wet opdecimes geldboeten Aanvullend protocol 20 maart 1952 bij het verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, B.S. 19 augustus 1955 eerste aanvullend protocol EVRM Wet 10 juni 1952 betreffende de gezondheid en de veiligheid van de werknemers, alsmede de salubriteit van het werk en

136

Kluwer

BIJLAGE

van de werkplaatsen, B.S. 19 juni 1952 gezondheids- en veiligheidswet; veiligheidswet werknemers Wet 16 maart 1954 betreffende de controle op sommige instellingen van openbaar nut, B.S. 24 maart 1954 wet toezicht parastatalen; wet toezicht instellingen openbaar nut Gecoördineerde wetten 31 december 1955 op de wisselbrieven en orderbriefjes, B.S. 19 januari 1956 wisselbriefwet Wet 2 mei 1956 op de postcheck, B.S. 13 juni 1956 postchequewet Verdrag 19 mei 1956 betreffende de overeenkomst tot internationaal vervoer van goederen over de weg (C.M.R.), B.S. 8 november 1962 CMR Wet 1 juli 1956 betreffende verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, B.S. 15 juli 1956 WAM 1956 Wet 26 december 1956 op de Postdienst, B.S. 30 december 1956 postwet Verdrag 25 maart 1957 tot oprichting van de Europese Gemeenschap, B.S. 25 december 1957 EG; EEG-verdrag; EGverdrag; EEG Verdrag 25 maart 1957 tot oprichting van de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie (Euratom) en bijhorende documenten, B.S. 25 december 1957 Euratom-verdrag; EA Verdrag 25 maart 1957 betreffende de werking van de Europese Unie Geconsolideerde versie van het EG-Verdrag na het Verdrag van Lissabon, B.S. 17 december 2007 VWEU Protocol 17 april 1957 betreffende het Statuut van het Hof van Justitie van de Europese Economische Gemeenschap, B.S. 25 december 1957 statuut H.v.J. EG Wet 3 juni 1957 betreffende de polders, B.S. 21 juni 1957 polderwet Wet 9 juli 1957 tot regeling van de verkoop op afbetaling en van zijn financiering, B.S. 26 juli 1957 afbetalingswet Wet 3 januari 1958 betreffende de cessies en inpandgevingen van schuldvorderingen op de Belgische Staat uit hoofde van V&A

137

BIJLAGE

werken en leveringen, B.S. 16 januari 1958 wet schuldvorderingen op de staat Verdrag 3 februari 1958 tot instelling van de Benelux Economische Unie, B.S. 27 oktober 1960 Benelux-verdrag Wet 30 april 1958 betreffende de handelingsbekwaamheid van de minderjarige voor sommige spaarverrichtingen, B.S. 10 mei 1958 wet bankverrichtingen minderjarigen Wet 17 juli 1959 tot invoering en ordening van maatregelen ter bevordering van de economische expansie en de oprichting van nieuwe industrieen, B.S. 29 augustus 1959 wet economische expansie 1959 Wet 27 juni 1960 op de toelaatbaarheid van de echtscheiding wanneer ten minste één van de echtgenoten een vreemdeling is, B.S. 9 juli 1960 echtscheidingswet vreemdelingen Wet 15 juli 1960 tot zedelijke bescherming van de jeugd, B.S. 20 juli 1960 wet zedelijke bescherming jeugd Wet 1 maart 1961 betreffende de invoering in de nationale wetgeving van de eenvormige wet op de cheque en de inwerkingtreding van deze wet, B.S. 2 februari 1962 chequewet Wet 31 mei 1961 betreffende het gebruik der talen in wetgevingszaken, het opmaken, bekendmaken en inwerkingtreden van wetten en verordeningen, B.S. 21 juni 1961 afkondigingswet Wet 13 juni 1961 betreffende de coördinatie en de codificatie van wetten, B.S. 11 juli 1961 coördinatiewet Wet 23 juni 1961 betreffende het recht tot antwoord, B.S. 8 juli 1961 antwoordrechtwet Wet 27 juli 1961 betreffende de eenzijdige beëindiging van de voor onbepaalde tijd verleende concessies van alleenverkoop, B.S. 5 oktober 1961 alleenverkoopwet Europees Sociaal Handvest 18 oktober 1961, B.S. 28 december 1990 ESH Eenvormige Beneluxwet 19 maart 1962 op de merken, B.S. 14 oktober 1969 Benelux merkenwet; BMW 138

Kluwer

BIJLAGE

Wet 29 maart 1962 houdende organisatie van de ruimtelijke ordening en van de stedebouw – Vlaams Gewest, B.S. 12 april 1962 stedenbouwwet Gecoördineerde dienstplichtwetten 30 april 1962, B.S. 9 mei 1962 dienstplichtwet Wet 26 juli 1962 betreffende de rechtspleging bij hoogdringende omstandigheden inzake onteigening ten algemenen nutte, B.S. 31 juli 1962 onteigeningswet Wet 27 juli 1962 tot vaststelling van een werkgeversbijdrage in het verlies geleden door de Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen ingevolge de uitgifte van abonnementen voor werklieden en bedienden, B.S. 31 juli 1962 wet bijdrage vervoerskosten Wet 16 april 1963 betreffende de sociale reclassering van de minder-validen Duitstalige Gemeenschap, B.S. 23 april 1963 reclasseringswet mindervaliden (D.Gem.) Tweede Protocol 6 mei 1963 bij het Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, waarbij aan het Europese Hof voor de rechten van de mens de bevoegdheid wordt verleend advies uit te brengen over de betekenis van de bepalingen van het Verdrag, B.S. 3 oktober 1970 tweede aanvullend protocol EVRM Wet 26 juni 1963 tot instelling van de Orde van Architecten, B.S. 5 juli 1963 architectenwet Wet 1 juli 1963 houdende toekenning van een vergoeding voor sociale promotie, B.S. 17 juli 1963 wet sociale promotie Wet 30 juli 1963 houdende taalregeling in het onderwijs, B.S. 22 augustus 1963 taalwet onderwijs Wet 9 augustus 1963 tot instelling en organisatie van een regeling voor verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen, B.S. 1 november 1963 ziv-wet 1963 Vierde protocol 16 september 1963 bij het Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijV&A

139

BIJLAGE

heden, tot het waarborgen van bepaalde rechten en vrijheden, die niet reeds in het Verdrag en in het eerste Aanvullend Protocol daarbij zijn opgenomen, B.S. 3 oktober 1970 vierde aanvullend protocol EVRM Koninklijk besluit 20 december 1963 betreffende arbeidsvoorziening en werkloosheid, B.S. 18 januari 1964 werkloosheidsbesluit 1963 Wet 25 maart 1964 op de geneesmiddelen, B.S. 17 april 1964 geneesmiddelenwet Wet 10 juni 1964 op het openbaar aantrekken van spaargelden, B.S. 20 juni 1964 wet openbaar aantrekken spaargelden Wet 29 juni 1964 betreffende de opschorting, het uitstel en de probatie, B.S. 17 juli 1964 probatiewet Verdrag 1 juli 1964 houdende een eenvormige wet inzake de totstandkoming van internationale koopovereenkomsten betreffende roerende lichamelijke zaken, B.S. 14 januari 1971 LUF-verdrag Verdrag 1 juli 1964 houdende een eenvormige wet inzake de internationale koop van roerende lichamelijke zaken, B.S. 14 januari 1971 LUVI-verdrag Wet 1 juli 1964 tot bescherming van de maatschappij tegen de abnormalen en de gewoontemisdadigers, B.S. 17 juli 1964 wet bescherming maatschappij 1964 Gecoördineerde wetten 20 juli 1964 betreffende het handelsregister, B.S. 8 augustus 1964 handelsregisterwet Koninklijk besluit 30 juli 1964 houdende de voorwaarden waaronder de toepassing van de wet betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen, gecoördineerd op 14 juli 1994, tot de zelfstandigen wordt verruimd, B.S. 13 augustus 1964 ziektekostenbesluit zelfstandigen Overeenkomst 10 september 1964 inzake het uitwisselen van gegevens met betrekking tot het verkrijgen van nationaliteit, B.S. 31 december 1974 ICSID 140

Kluwer

BIJLAGE

Wet 28 december 1964 betreffende de bestrijding van de luchtverontreiniging, B.S. 14 januari 1965 wet luchtverontreiniging Wet 2 april 1965 waarbij de dopingpraktijk verboden wordt bij sportcompetities, B.S. 6 mei 1965 dopingwet Wet 8 april 1965 tot instelling van de arbeidsreglementen, B.S. 5 mei 1965 arbeidsreglementenwet Wet 8 april 1965 betreffende de jeugdbescherming, het ten laste nemen van minderjarigen die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd en het herstel van de door dit feit veroorzaakte schade, B.S. 15 april 1965 jeugdbeschermingswet Wet 12 april 1965 betreffende het vervoer van gasachtige produkten en andere door middel van leidingen, B.S. 7 mei 1965 gaswet 1965 Wet 12 april 1965 betreffende de bescherming van het loon der werknemers, B.S. 30 april 1965 loonbeschermingswet Wetboek 23 november 1965 van de met inkomstenbelastingen gelijkgestelde belastingen, B.S. 18 januari 1966 WIGB Wet 28 juni 1966 betreffende de schadeloosstelling van de werknemers die ontslagen worden bij sluiting van ondernemingen, B.S. 2 juli 1966 sluitingswet 1966 Wetten 18 juli 1966 op het gebruik van de talen in bestuurszaken, B.S. 2 augustus 1966 taalwet bestuurszaken Eenvormige Beneluxwet 25 oktober 1966 inzake tekeningen of modellen, B.S. 29 december 1973 BTMW; Benelux tekeningen- of modellenwet Internationaal Verdrag 19 december 1966 inzake burgerrechten en politieke rechten, B.S. 6 juli 1983 BUPO Wet 30 juni 1967 tot verruiming van de opdracht van het Fonds tot vergoeding van de in geval van sluiting van ondernemingen ontslagen werknemers, B.S. 13 juli 1967 sluitingswet 1967

V&A

141

BIJLAGE

Wet 3 juli 1967 betreffende de preventie van of de schadevergoeding voor arbeidsongevallen, voor ongevallen op de weg naar en van het werk en voor beroepsziekten in de overheidssector, B.S. 10 augustus 1967 arbeidsongevallenwet overheidspersoneel Koninklijk besluit 34 20 juli 1967 betreffende de tewerkstelling van werknemers van vreemde nationaliteit, B.S. 29 juli 1967 buitenlandse arbeidskrachtenwet 1967 Koninklijk besluit 38 27 juli 1967 houdende inrichting van het sociaal statuut der zelfstandigen, B.S. 29 juli 1967 sociaal statuut der zelfstandigen Gerechtelijk Wetboek 10 oktober 1967, B.S. 31 oktober 1967 Ger.W. Koninklijk besluit 50 24 oktober 1967 betreffende het rusten overlevingspensioen voor werknemers, K.B. 27 oktober 1967 pensioenwet werknemers Koninklijk besluit 80 10 november 1967 betreffende de Orde der apothekers, B.S. 14 november 1967 apothekerswet Koninklijk besluit 79 10 november 1967 betreffende de Orde der geneesheren, B.S. 14 november 1967 artsenwet Koninklijk besluit 55 10 november 1967 tot regeling van het juridisch statuut der ondernemingen gespecialiseerd in financieringshuur, B.S. 14 november 1967 financieringshuurwet Koninklijk besluit 72 10 november 1967 betreffende het rusten overlevingspensioen der zelfstandigen, B.S. 14 november 1967 pensioenwet zelfstandigen Koninklijk besluit 56 10 november 1967 tot bevordering van het gebruik van giraal geld, B.S. 14 november 1967 wet giraal geld Koninklijk besluit 78 10 november 1967 betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen, B.S. 14 november 1967 wet uitoefening gezondheidszorgberoepen (tot 1 september 2001: wet uitoefening geneeskunst) 142

Kluwer

BIJLAGE

Koninklijk besluit 21 december 1967 tot vaststelling van het algemeen reglement betreffende het rusten overlevingspensioen voor werknemers, B.S. 16 januari 1968 algemeen reglement werknemerspensioen Koninklijk besluit 22 december 1967 houdende algemeen reglement betreffende het rusten overlevingspensioen der zelfstandigen, B.S. 10 januari 1968 algemeen reglement pensioen zelfstandigen Verordening (EEG, EURATOM, EGKS) 259/68 29 februari 1968 van de Raad tot vaststelling van het Statuut van de ambtenaren van de Europese Gemeenschappen en de regeling welke van toepassing is op de andere personeelsleden van deze Gemeenschappen, alsmede van bijzondere maatregelen welke tijdelijk op de ambtenaren van de Commissie van toepassing zijn, B.S. 4 maart 1968 ambtenarenstatuut EG Wet 16 maart 1968 betreffende de politie over het wegverkeer, B.S. 27 maart 1968 wegverkeerswet Wet 20 juli 1968 betreffende de toekenning van wachtgelden aan de werknemers die getroffen worden door sommige sluitingen van ondernemingen, B.S. 1 augustus 1968 sluitingswet 1968 Verdrag 27 september 1968 betreffende de rechterlijke bevoegdheid en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken, B.S. 31 maart 1971 Europees executieverdrag; EEX-verdrag Wet 5 december 1968 betreffende de collectieve arbeidsovereenkomsten en de paritaire comités, B.S. 15 januari 1969 CAO-wet Wet 1 april 1969 tot instelling van een gewaarborgd inkomen voor bejaarden, B.S. 29 april 1969 wet gewaarborgd inkomen bejaarden

V&A

143

BIJLAGE

Wet 7 juni 1969 tot vaststelling van de tijd gedurende welke geen opsporing ten huize of huiszoeking mag worden verricht, B.S. 28 juni 1969 huiszoekingswet Wet 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders, B.S. 25 juli 1969 RSZ-wet Wet 27 juni 1969 betreffende het toekennen van tegemoetkomingen aan de minder-validen, B.S. 15 juli 1969 wet tegemoetkomingen mindervaliden Wetboek 3 juli 1969 van de belasting over de toegevoegde waarde, B.S. 17 juli 1969 Btw-wetboek; WBTW Pachtwet 4 november 1969, B.S. 25 november 1969 pachtwet Wet 4 november 1969 tot beperking van de pachtprijzen, B.S. 25 november 1969 wet beperking pachtprijzen Koninklijk besluit 28 november 1969 tot uitvoering van de wet van 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders, B.S. 5 december 1969 uitvoeringsbesluit RSZ-wet Internationale Overeenkomst 23 april 1970 betreffende het reiscontract (C.C.V.), B.S. 17 mei 1973 CCV Wetten 3 juni 1970 betreffende de preventie van beroepsziekten en de vergoeding van de schade die uit die ziekten voortvloeit, B.S. 27 augustus 1970 beroepsziektenwet Wet 16 juni 1970 betreffende de meeteenheden, de meetstandaarden en de meetwerktuigen, B.S. 2 september 1970 ijkwet Wet 30 juni 1970 tot wijziging van de wettelijke rentevoet, B.S. 24 juli 1970 wet wettelijke rentevoet Wet 22 juli 1970 op de ruilverkaveling van landeigendommen uit kracht van de wet, B.S. 4 september 1970 ruilverkavelingswet Koninklijk besluit 30 november 1970 tot vaststelling van het tarief van de invorderbare kosten bedoeld in artikel 1022 144

Kluwer

BIJLAGE

van het gerechtelijk wetboek, B.S. 3 december 1970 besluit rechtsplegingsvergoeding Wet 15 december 1970 op de uitoefening van beroepswerkzaamheden in de kleine en middelgrote handels- en ambachtsondernemingen, B.S. 20 maart 1971 vestigingswet Wet 30 december 1970 betreffende de economische expansie, B.S. 1 januari 1971 wet economische expansie 1970 Arbeidswet 16 maart 1971, B.S. 30 maart 1971 arbeidswet Wet 26 maart 1971 op de bescherming van de oppervlaktewateren tegen verontreiniging Vlaams Gewest, B.S. 1 mei 1971 wet verontreiniging oppervlaktewateren (Vl.) Wet 10 april 1971 betreffende de arbeidsongevallen, B.S. 24 april 1971 arbeidsongevallenwet; AOW Gecoördineerde wetten 28 juni 1971 betreffende de jaarlijkse vakantie van de werknemers, B.S. 30 september 1971 jaarlijkse vakantiewet Wet 30 juni 1971 betreffende de administratieve geldboeten toepasselijk in geval van inbreuk op sommige sociale wetten, B.S. 13 juli 1971 wet administratieve geldboeten Wet 3 juli 1971 tot indeling van de leden van de wetgevende kamers in taalgroepen en houdende diverse bepalingen betreffende de cultuurraden voor de Nederlandse cultuurgemeenschap en voor de Franse cultuurgemeenschap, B.S. 6 juli 1971 taalgroepenwet Wet 9 juli 1971 tot regeling van de woningbouw en de verkoop van te bouwen of in aanbouw zijnde woningen, B.S. 11 september 1971 woningbouwwet Wet 14 juli 1971 betreffende de handelspraktijken, B.S. 30 juli 1971 handelspraktijkenwet 1971; WHP Koninklijk besluit 20 juli 1971 houdende instelling van een uitkeringsverzekering en een moederschapsverzekering ten voordele van de zelfstandigen en van de meewerkende echt-

V&A

145

BIJLAGE

genoten, B.S. augustus 1971 arbeidsongeschiktheidsbesluit zelfstandigen Wet 20 juli 1971 tot instelling van een gewaarborgde gezinsbijslag, B.S. 7 augustus 1971 wet gewaarborgde gezinsbijslag Berner Conventie 24 juli 1971 voor de bescherming van werken van letterkunde en kunst van 9 september 1886, aangevuld te Parijs op 4 mei 1896, herzien te Berlijn op 13 november 1908, aangevuld te Bern op 20 maart 1914, herzien te Rome op 2 juni 1928, te Brussel op 26 juni 1948, te Stockholm op 14 juli 1967 en te Parijs op 24 juli 1971, B.S. 10 november 1999 Berner Conventie Reglement 2 december 1971 voor het vervoer van gevaarlijke stoffen over de Rijn (ADNR), B.S. 23 december 1971 ADNR Internationale bepalingen 20 oktober 1972 ter voorkoming van aanvaringen op zee, 1972, B.S. 12 juni 1976 COLREG 72 Wet 16 november 1972 betreffende de arbeidsinspectie, B.S. 8 december 1972 arbeidsinspectiewet Gecoördineerde wetten 12 januari 1973 op de Raad van State, B.S. 31 maart 1973 R.v.St.-wet Wet 13 maart 1973 betreffende de vergoeding voor onwerkzame voorlopige hechtenis, B.S. 10 april 1973 wet onwerkzame voorhechtenis Wet 16 juli 1973 waarbij de bescherming van de ideologische en filosofische strekkingen gewaarborgd wordt, B.S. 16 oktober 1973 wet ideologische strekkingen Wet 18 juli 1973 betreffende de bestrijding van de geluidshinder, B.S. 14 september 1973 geluidshinderwet Decreet 19 juli 1973 tot regeling van het gebruik van de talen voor de sociale betrekkingen tussen de werkgevers en de werknemers, alsmede van de door de wet en de verordeningen voorgeschreven akten en bescheiden van de ondernemingen, B.S. 6 september 1973 Ned. taaldecreet 146

Kluwer

BIJLAGE

Wet 24 juli 1973 tot instelling van een verplichte avondsluiting in handel, ambacht en dienstverlening, B.S. 1 september 1973 avondsluitingswet Verdrag 5 oktober 1973 inzake de verlening van Europese octrooien (Europees octrooiverdrag), B.S. 7 oktober 1977 Europees octrooiverdrag Eenvormige wet 26 november 1973 betreffende de dwangsom, B.S. 20 februari 1980 dwangsomwet Wet 4 januari 1974 betreffende de feestdagen, B.S. 31 januari 1974 feestdagenwet Wet 22 juli 1974 op de giftige afval – Vlaams Gewest, B.S. 1 maart 1975 wet giftig afval Wet 7 augustus 1974 tot instelling van het recht op een bestaansminimum, B.S. 18 september 1974 bestaansminimumwet Wet 19 december 1974 tot regeling van de betrekkingen tussen de overheid en de vakbonden van haar personeel, B.S. 24 december 1974 wet vakbonden overheidspersoneel Wet 12 mei 1975 tot verruiming van de opdracht van het Fonds tot vergoeding van de in geval van sluiting van ondernemingen ontslagen werknemers, B.S. 6 juni 1975 sluitingswet 1975 Wet 29 juni 1975 betreffende de handelsvestigingen, B.S. 1 juli 1975 wet handelsvestigingen Wet 9 juli 1975 betreffende de controle der verzekeringsondernemingen, B.S. 29 juli 1975 controlewet verzekeringen Wet 17 juli 1975 met betrekking tot de boekhouding van de ondernemingen, B.S. 4 september 1975 boekhoudwet Koninklijk besluit 1 december 1975 houdende algemeen reglement op de politie van het wegverkeer en van het gebruik van de openbare weg, B.S. 9 december 1975 Wegcode Decreet 3 maart 1976 tot bescherming van monumenten en stads- en dorpsgezichten, B.S. 22 april 1976 monumentendecreet V&A

147

BIJLAGE

Wet 29 maart 1976 betreffende de gezinsbijslag voor zelfstandigen, B.S. 6 mei 1976 kinderbijslagwet zelfstandigen Wet 30 maart 1976 betreffende de economische herstelmaatregelen, B.S. 1 april 1976 wet economische herstelmaatregelen Wet 28 juni 1976 houdende voorlopige regeling van de tijdelijke arbeid, de uitzendarbeid en het ter beschikking stellen van werknemers ten behoeve van gebruikers, B.S. 7 augustus 1976 uitzendarbeidswet 1976 Wet 6 juli 1976 tot beteugeling van het sluikwerk met handelsof ambachtskarakter, B.S. 20 juli 1976 sluikarbeidswet Organieke wet 8 juli 1976 betreffende de openbare centra voor maatschappelijk welzijn, B.S. 5 augustus 1976 OCMWwet Wet 12 juli 1976 betreffende het herstel van zekere schade veroorzaakt aan private goederen door natuurrampen, B.S. 13 augustus 1976 natuurrampenwet Wet 14 juli 1976 betreffende de overheidsopdrachten voor aanneming van werken, leveringen en diensten, B.S. 28 augustus 1976 overheidsopdrachtenwet 1976 Wet 14 juli 1976 betreffende de wederzijdse rechten en verplichtingen van echtgenoten en de huwelijksvermogensstelsels, B.S. 18 september 1976 wet huwelijksvermogensstelsels Wet 19 juli 1976 tot instelling van een verlof voor de uitoefening van een politiek mandaat, B.S. 24 augustus 1976 wet politiek verlof Verdrag 19 november 1976 inzake beperking van aansprakelijkheid voor zeevorderingen, B.S. 6 oktober 1989 LLMC Wet 10 januari 1977 houdende regeling van de schadeloosstelling voor schade veroorzaakt door het winnen en het pompen van grondwater, B.S. 8 februari 1977 grondwaterwet Zesde Richtlijn 77/388/EEG 17 mei 1977 van de Raad betreffende de harmonisatie van de wetgevingen der Lid-Staten 148

Kluwer

BIJLAGE

inzake omzetbelasting – Gemeenschappelijk stelsel van belasting over de toegevoegde waarde: uniforme grondslag, B.S. 13 juni 1977 zesde btw-richtlijn Wet 8 juli 1977 houdende goedkeuring van volgende internationale akten: 1. Verdrag betreffende de eenmaking van enige beginselen van het octrooirecht, opgemaakt te Straatsburg op 27 november 1963; 2. Verdrag tot samenwerking inzake octrooien, en Uitvoeringsreglement, opgemaakt te Washington op 19 juni 1970; 3. Verdrag betreffende de verlening van Europese octrooien (Europees Octrooiverdrag), Uitvoeringsreglement en vier Protocollen, opgemaakt te München op 5 oktober 1973; 4. Verdrag betreffende het Europees octrooi voor de Gemeenschappelijke Markt (Gemeenschapsoctrooiverdrag), en Uitvoeringsreglement, opgemaakt te Luxemburg op 15 december 1975, B.S. 30 september 1977 wet goedkeuring octrooiverdragen Algemene wet 18 juli 1977 inzake douane en accijnzen, B.S. 21 september 1977 algemene wet douane en accijnzen; AWDA Wet 24 februari 1978 betreffende de arbeidsovereenkomst voor betaalde sportbeoefenaars, B.S. 9 maart 1978 arbeidsovereenkomstenwet betaalde sportbeoefenaars Wet 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten, B.S. 22 augustus 1978 arbeidsovereenkomstenwet Wet 12 juli 1978 betreffende het accijnsregime van alcohol, B.S. 21 september 1978 alcoholwet Wet 4 augustus 1978 tot economische heroriëntering, B.S. 17 augustus 1978 wet gelijkheid man-vrouw 1978 Koninklijk besluit 5 23 oktober 1978 betreffende het bijhouden van sociale documenten, B.S. 2 december 1978 sociale documentenwet Richtlijn 79/409/EEG 2 april 1979 van de Raad inzake het behoud van de vogelstand, B.S. 25 april 1979 vogelrichtlijn V&A

149

BIJLAGE

Wetten 28 mei 1979 betreffende de organisatie van de Middenstand, B.S. 7 juli 1979 middenstandswet Wetten 20 februari 1980 houdende het statuut van de gewetensbezwaarden, gecoördineerd op 20 februari 1980, B.S. 19 maart 1980 gewetensbezwaardenwet Verdrag der Verenigde Naties 11 april 1980 inzake Internationale Koopovereenkomsten betreffende Roerende Zaken, B.S. 1 juli 1997 Weens koopverdrag Uniforme regelen 9 mei 1980 betreffende de Overeenkomst van internationaal spoorwegvervoer van goederen (C.I.M.), B.S. 7 september 1983 CIM 1980 Uniforme Regelen 9 mei 1980 betreffende de overeenkomst van internationaal spoorwegvervoer van reizigers en bagage (C.I.V.), B.S. 7 september 1983 CIV 1980 Verdrag 9 mei 1980 betreffende het internationale spoorwegvervoer (C.O.T.I.F.) en bijlagen, B.S. 7 september 1983 Cotif 1980 Verdrag 19 juni 1980 inzake het recht dat van toepassing is op verbintenissen uit overeenkomst, B.S. 9 oktober 1987 EVO Bijzondere wet 8 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, B.S. 15 augustus 1980 bijzondere wet hervorming instellingen Gewone wet 9 augustus 1980 tot hervorming der instellingen, B.S. 15 augustus 1980 gewone wet hervorming instellingen Wet 15 december 1980 betreffende de toegang tot het grondgebied, het verblijf, de vestiging en de verwijdering van vreemdelingen, B.S. 31 december 1980 vreemdelingenwet Wet 29 juni 1981 houdende de algemene beginselen van de sociale zekerheid voor werknemers, B.S. 2 juli 1981 algemene beginselenwet sociale zekerheid Decreet 2 juli 1981 betreffende de voorkoming en het beheer van afvalstoffen, B.S. 25 juli 1981 afvalstoffendecreet

150

Kluwer

BIJLAGE

Wet 30 juli 1981 tot bestraffing van bepaalde door racisme en xenophobie ingegeven daden, B.S. 8 augustus 1981 antiracismewet Koninklijk besluit 4 april 1981 houdende politie- en scheepvaartreglement voor de Belgische territoriale zee, de havens en de stranden van de Belgische kust, B.S.1 september 1981 politie- en scheepvaartreglement voor de Belgische territoriale zee Koninklijk besluit 15 9 maart 1982 tot aanmoediging van de inschrijving op of de aankoop van aandelen of bewijzen van deelgerechtigdheid in Belgische vennootschappen, B.S. 12 maart 1982 AFV-aandelenwet Decreet 30 juni 1982 inzake de bescherming van de vrijheid van het taalgebruik van de Franse taal in de sociale betrekkingen tussen de werkgevers en hun personeel, alsook van akten en dokumenten van ondernemingen opgelegd door de wet en de reglementen, B.S. 27 augustus 1982 Fr. taaldecreet Verdrag 10 december 1982 van de Verenigde Naties inzake het recht van de zee, B.S. 23 juni 1998 VN-zeerechtverdrag Koninklijk besluit 187 30 december 1982 betreffende de oprichting van coördinatiecentra, B.S. 13 januari 1983 wet coördinatiecentra Wet 2 februari 1983 tot invoering van een testament in de internationale vorm en tot wijziging van een aantal bepalingen betreffende het testament, B.S. 11 oktober 1983 wet internationaal testament Wet 21 februari 1983 betreffende de verkoop van sommige achtergelaten voorwerpen, B.S. 2 april 1983 wet achtergelaten voorwerpen Zesde protocol 28 april 1983 bij het verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, inzake de afschaffing van de doodstraf, B.S. 11 augustus 1995 zesde aanvullend protocol EVRM V&A

151

BIJLAGE

Wet 24 mei 1983 betreffende de algemene normen die de kwaliteitsobjectieven bepalen van oppervlaktewater bestemd voor welbepaalde doeleinden, B.S. 15 juni 1983 wet kwaliteitsnormen oppervlaktewateren Wet 28 juni 1983 houdende de inrichting, de bevoegdheid en de werking van het Arbitragehof, B.S. 8 juli 1983 Arbitragehofwet Wet 19 juli 1983 op het leerlingenwezen voor beroepen uitgeoefend door werknemers in loondienst, B.S. 31 augustus 1983 leerovereenkomstenwet Wet 8 augustus 1983 tot regeling van een Rijksregister van de natuurlijke personen, B.S. 21 april 1984 rijksregisterwet Koninklijk besluit 230 21 december 1983 betreffende de stage en de inschakeling van jongeren in het arbeidsproces, B.S. 28 december 1983 wet jongerenstage Wet 28 december 1983 betreffende de vergunning voor het verstrekken van sterke drank, B.S. 30 december 1983 wet vergunningsrecht sterke drank Wet 29 december 1983 betreffende de huur van onroerende goederen, B.S. 30 december 1983 huurwet 1983 Wet 31 december 1983 tot hervorming der instellingen voor de Duitstalige Gemeenschap, B.S. 18 januari 1984 wet Duitstalige gemeenschap Decreet 24 januari 1984 houdende maatregelen inzake het grondwaterbeheer, B.S. 5 juni 1984 grondwaterdecreet Wet 28 maart 1984 op de uitvindingsoctrooien, B.S. 9 maart 1985 octrooiwet Code wallon 14 mei 1984 de l'aménagement du territoire, de l'urbanisme et du patrimoine, B.S. 19 mei 1984 CWATUPE Wet 15 mei 1984 houdende maatregelen tot harmonisering in de pensioenregelingen, B.S. 22 mei 1984 wet harmonisering pensioenregelingen

152

Kluwer

BIJLAGE

Wetboek van de Belgische nationaliteit 28 juni 1984, B.S. 12 juli 1894, B.S. 12 juli 1984 WBN Protocol 7 22 november 1984 bij het Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden zevende aanvullend protocol EVRM Herstelwet 22 januari 1985 houdende sociale bepalingen, B.S. 24 januari 1985 wet loopbaanonderbreking; wet educatief verlof Achtste Protocol 19 maart 1985 bij het verdrag van 1950 tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, B.S. 18 december 1985 achtste aanvullend protocol EVRM Wet 12 april 1985 waarbij het Fonds tot vergoeding van de in geval van sluiting der ondernemingen ontslagen werknemers belast wordt met de uitbetaling van een overbruggingsvergoeding, B.S. 19 juni 1985 sluitingswet 1985 Akkoord 14 juni 1985 tussen de Regeringen van de Staten van de Benelux Economische Unie, van de Bondsrepubliek Duitsland en van de Franse Republiek betreffende de geleidelijke afschaffing van de controles aan de gemeenschappelijke grenzen, B.S. 29 april 1986 Schengenakkoord Decreet 28 juni 1985 betreffende de milieuvergunning, B.S. 17 september 1985 milieuvergunningsdecreet Wet 15 juli 1985 betreffende het gebruik bij dieren van stoffen met hormonale, anti-hormonale, beta-adrenergische of produktiestimulerende werking, B.S. 4 september 1985 wet hormonen dieren Wet 22 juli 1985 betreffende de wettelijke aansprakelijkheid op het gebied van de kernenergie, B.S. 31 augustus 1985 wet aansprakelijkheid kernenergie Wet 1 augustus 1985 houdende fiscale en andere bepalingen, B.S. 6 augustus 1985 wet schadevergoeding gewelddaden; wet bescherming schuldeisers overheid

V&A

153

BIJLAGE

Wet 13 juni 1986 betreffende het wegnemen en transplanteren van organen, B.S. 14 februari 1987 orgaantransplantatiewet Wet 13 augustus 1986 betreffende de uitoefening van de ambulante activiteiten, B.S. 24 september 1986 wet ambulante handel 1986 Wet 27 februari 1987 betreffende de tegemoetkomingen aan personen met een handicap, B.S. 1 april 1987 wet tegemoetkoming gehandicapten; gehandicaptenvergoedingenwet Wet 17 maart 1987 betreffende de invoering van nieuwe arbeidsregelingen in de ondernemingen, B.S. 12 juni 1987 wet nieuwe arbeidsregelingen Dierengezondheidswet 24 maart 1987, B.S. 17 april 1987 dierengezondheidswet Wet 31 maart 1987 tot wijziging van een aantal bepalingen betreffende de afstamming, B.S. 27 mei 1987 afstammingswet Wet 15 mei 1987 betreffende de namen en voornamen, B.S. 10 juli 1987 wet namen en voornamen Wet 24 juli 1987 betreffende de tijdelijke arbeid, de uitzendarbeid en het ter beschikking stellen van werknemers ten behoeve van gebruikers, B.S. 20 augustus 1987 uitzendarbeidswet 1987 Wet 7 augustus 1987 op de ziekenhuizen, B.S. 7 oktober 1987 ziekenhuiswet 1987 Nieuwe Gemeentewet 24 juni 1988, B.S. 3 september 1988 nieuwe gemeentewet Wet 29 augustus 1988 op de erfregeling inzake landbouwbedrijven met het oog op het bevorderen van de continuïteit, B.S. 24 september 1988 wet erfrechtregeling landbouwbedrijven Verdrag 16 september 1988 betreffende de rechterlijke bevoegdheid en de tenuitvoerlegging van beslissingen in 154

Kluwer

BIJLAGE

burgerlijke en handelszaken, B.S. 25 november 1988 EVEX-verdrag Bijzonder decreet 19 december 1988 betreffende de Vlaamse Autonome Hogescholen, B.S. 29 december 1988 ARGOdecreet Bijzondere wet 6 januari 1989 op het Arbitragehof, B.S. 7 januari 1989 bijzondere wet Arbitragehof Bijzondere wet 12 januari 1989 met betrekking tot de Brusselse instellingen, B.S. 14 januari 1989 bijzondere wet Brusselse instellingen Bijzondere wet 16 januari 1989 betreffende de financiering van de Gemeenschappen en de Gewesten, B.S. 17 januari 1989 bijzondere wet financiering gemeenschappen en gewesten Wet 2 maart 1989 op de openbaarmaking van belangrijke deelnemingen in ter beurze genoteerde vennootschappen en tot reglementering van de openbare overnameaanbiedingen, B.S. 24 mei 1989 wet openbare overnameaanbiedingen Verdrag 20 november 1989 inzake de rechten van het kind, B.S. 13 juli 1991 kinderrechtenverdrag Wet 21 november 1989 betreffende de verplichte aansprakelijkheidsverzekering inzake motorrijtuigen, B.S. 8 december 1989 WAM 1989 Programmawet 22 december 1989, B.S. 30 december 1989 wet deeltijdse arbeid Wet 15 januari 1990 houdende oprichting en organisatie van een Kruispuntbank van de sociale zekerheid, B.S. 22 februari 1990 wet Kruispuntbank Sociale Zekerheid Koninklijk besluit 6 maart 1990 op de geconsolideerde jaarrekening van de ondernemingen, B.S. 27 maart 1990 besluit geconsolideerde jaarrekening Decreten 4 april 1990 inzake bijzondere jeugdbijstand, B.S. 8 mei 1990 decreet bijzondere jeugdbijstand

V&A

155

BIJLAGE

Wet 23 mei 1990 inzake de overbrenging tussen Staten van veroordeelde personen, de overname en de overdracht van het toezicht op voorwaardelijk veroordeelde of voorwaardelijk in vrijheid gestelde personen, en de overname en de overdracht van de tenuitvoerlegging van vrijheidsbenemende straffen en maatregelen, B.S. 20 juli 1990 wet tussenstaatse overbrenging veroordeelden Bosdecreet 13 juni 1990, B.S. 28 september 1990 bosdecreet Overeenkomst 19 juni 1990 ter uitvoering van het tussen de regeringen van de Staten van de Benelux Economische Unie, de Bondsrepubliek Duitsland, en de Franse Republiek op 14 juni 1985 te Schengen gesloten akkoord betreffende de geleidelijke afschaffing van de controles aan de gemeenschappelijke grenzen, B.S. 15 oktober 1993 Schengenuitvoeringsovereenkomst Wet 26 juni 1990 betreffende de bescherming van de persoon van de geesteszieke, B.S. 27 juli 1990 wet bescherming persoon geesteszieke Wet 20 juli 1990 betreffende de voorlopige hechtenis, B.S. 14 augustus 1990 voorlopige hechteniswet 1990 Wet 20 juli 1990 tot instelling van een flexibele pensioenleeftijd voor werknemers en tot aanpassing van de werknemerspensioenen aan de evolutie van het algemeen welzijn, B.S. 15 augustus 1990 wet flexibele pensioenleeftijd Richtlijn 90/434/EEG 23 juli 1990 van de Raad betreffende de gemeenschappelijke fiscale regeling voor fusies, splitsingen, gedeeltelijke splitsingen, inbreng van activa en aandelenruil met betrekking tot vennootschappen uit verschillende lidstaten en voor de verplaatsing van de statutaire zetel van een SE of een SCE van een lidstaat naar een andere lidstaat, B.S. 20 augustus 1990 fusierichtlijn Richtlijn 90/435/EEG 23 juli 1990 van de Raad betreffende de gemeenschappelijke fiscale regeling voor moedermaat-

156

Kluwer

BIJLAGE

schappijen en dochterondernemingen uit verschillende LidStaten, B.S. 20 augustus 1990 moeder-dochterrichtlijn Wet 6 augustus 1990 betreffende de ziekenfondsen en de landsbonden van ziekenfondsen, B.S. 28 september 1990 wet ziekenfondsen Protocol 9 6 november 1990 bij het Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheid, B.S. 30 september 1995 negende aanvullend protocol EVRM Wet 4 december 1990 op de financiële transacties en de financiële markten, B.S. 22 december 1990 wet financiële transacties Decreet 12 december 1990 betreffende het bestuurlijk beleid, B.S. 21 december 1990 decreet bestuurlijk beleid Wet 2 januari 1991 betreffende de markt van de effecten van de overheidsschuld en het monetair, B.S. 25 januari 1991 beleidsinstrumentarium wet effectenmarkt overheidsschuld Decreet 23 januari 1991 inzake de bescherming van het leefmilieu tegen de verontreiniging door meststoffen, B.S. 28 februari 1991 mestdecreet Besluit 6 februari 1991 van de Vlaamse regering houdende vaststelling van het Vlaams reglement betreffende de milieuvergunning (Vlarem I), B.S. 26 juni 1991 Vlarem I Wet 20 februari 1991 met betrekking tot huishuur, B.S. 22 februari 1991 huurwet 1991; woninghuurwet Wet 25 februari 1991 betreffende de aansprakelijkheid voor produkten met gebreken, B.S. 22 maart 1991 wet productaansprakelijkheid Wet 19 maart 1991 houdende bijzondere ontslagregeling voor de personeelsafgevaardigden in de ondernemingsraden en in de comités voor veiligheid, gezondheid en verfraaiing van de werkplaatsen alsmede voor de kandidaat-personeelsafge-

V&A

157

BIJLAGE

vaardigden, B.S. 29 maart 1991 wet ontslagregeling personeelsafgevaardigden Gerecht van eerste aanleg Reglement 2 mei 1991 voor de procesvoering reglement voor procesvoering Ger. EG Wet 12 juni 1991 op het consumentenkrediet, B.S. 9 juli 1991 wet consumentenkrediet Reglement 19 juni 1991 voor de procesvoering reglement voor procesvoering H.v.J. EG Wet 14 juli 1991 betreffende de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument, B.S. 29 augustus 1991 handelspraktijkenwet 1991; WHPC Samenordening 17 juli 1991 van de wetten op de Rijkscomptabiliteit, B.S. 21 augustus 1991 wet rijkscomptabiliteit Wet 19 juli 1991 betreffende de bevolkingsregisters, de identiteitskaarten, de vreemdelingenkaarten en de verblijfsdocumenten en tot wijziging van de wet van 8 augustus 1983 tot regeling van een Rijksregister van de natuurlijke personen, B.S. 3 september 1991 wet bevolkingsregisters Wet 22 juli 1991 betreffende de thesauriebewijzen en de depositobewijzen, B.S. 21 september 1991 wet thesauriebewijzen en deposito's Jachtdecreet 24 juli 1991, B.S. 7 september 1991 jachtdecreet Wet 29 juli 1991 betreffende de uitdrukkelijke motivering van de bestuurshandelingen, B.S. 12 september 1991 wet motivering bestuurshandelingen Wet 5 augustus 1991 tot bescherming van de economische mededinging, B.S. 11 oktober 1991 wet economische mededinging 1991 Ordonnantie 29 augustus 1991 houdende organisatie van de planning en de stedebouw, B.S. 7 oktober 1991 ordonnantie planning en stedenbouw

158

Kluwer

BIJLAGE

Koninklijk besluit 25 november 1991 houdende de werkloosheidsreglementering, B.S. 31 december 1991 werkloosheidsbesluit 1991 Verdrag 7 februari 1992 betreffende de Europese Unie, B.S. 29 juli 1992 EU; EU-verdrag Verdrag 7 februari 1992 betreffende de Europese Unie Geconsolideerde versie na het Verdrag van Lissabon, B.S. 17 december 2007 VEU Tiende Protocol 25 maart 1992 bij het Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de fundamentele vrijheden, B.S. 2 september 1994 tiende aanvullend protocol EVRM Wetboek 10 april 1992 van de inkomstenbelastingen 1992, B.S. 30 juli 1992 WIB92 Richtlijn 92/43/EEG 21 mei 1992 van de Raad inzake de instandhouding van de natuurlijke habitats en de wilde flora en fauna, B.S. 22 juli 1992 habitatrichtlijn Wet 25 juni 1992 op de landverzekeringsovereenkomst, B.S. 20 augustus 1992 wet landverzekeringsovereenkomst Wet 4 augustus 1992 op het hypothecair krediet, B.S. 19 augustus 1992 wet hypothecair krediet Wet 5 augustus 1992 op het politieambt, B.S. 22 december 1992 wet politieambt Koninklijk besluit 23 september 1992 houdende politiereglement van de Beneden-Zeeschelde, B.S. 17 oktober 1992 politiereglement van de Beneden-Zeeschelde Koninklijk besluit 23 september 1992 houdende scheepvaartreglement voor de Beneden-Zeeschelde, B.S. 17 oktober 1992 scheepvaartreglement voor de Beneden-Zeeschelde Koninklijk besluit 23 september 1992 houdende scheepvaartreglement voor het Kanaal van Gent naar Terneuzen, B.S. 17 oktober 1992 scheepvaartreglement voor het kanaal van Gent naar Terneuzen

V&A

159

BIJLAGE

Wet 8 december 1992 tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens, B.S. 18 maart 1993 wet verwerking persoonsgegevens Overeenkomst 6 januari 1993 tussen het Koninkrijk België en het Koninkrijk der Nederlanden tot regeling van het scheepvaartverkeer en van de recreatie op de gemeenschappelijke Maas, ondertekend te Brussel op 6 januari 1993, B.S. 6 maart 2003 scheepvaartreglement gemeenschappelijke Maas Wet 12 januari 1993 betreffende een vorderingsrecht inzake bescherming van het leefmilieu, B.S. 19 februari 1993 wet vorderingsrecht leefmilieu Ordonnantie 4 maart 1993 inzake het behoud van het onroerende erfgoed, B.S. 7 april 1993 ordonnantie onroerend erfgoed Wet 22 maart 1993 op het statuut van en het toezicht op de kredietinstellingen, B.S. 19 april 1993 wet statuut kredietinstellingen Decreet 30 juni 1993 houdende bescherming van het archeologisch patrimonium, B.S. 15 september 1993 decreet archeologisch patrimonium Decreet 14 juli 1993 houdende maatregelen tot bescherming van de kustduinen, B.S. 31 augustus 1993 duinendecreet Koninklijk besluit 27 augustus 1993 tot uitvoering van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992, B.S. 13 september 1993 KB WIB92 Verordening (EG) 40/94 20 december 1993 van de Raad inzake het gemeenschapsmerk, B.S. 14 januari 1994 Gemeenschapsmerkverordening Wet 24 december 1993 betreffende de overheidsopdrachten en sommige opdrachten voor aanneming van werken, leveringen en diensten, B.S. 22 januari 1994 overheidsopdrachtenwet 1993 160

Kluwer

BIJLAGE

Wet 16 februari 1994 tot regeling van het contract tot reisorganisatie en reisbemiddeling, B.S. 1 april 1994 reiscontractenwet Gecoördineerde Grondwet 17 februari 1994, B.S. 17 februari 1994 G.W. Wet 11 april 1994 betreffende de openbaarheid van bestuur, B.S. 30 juni 1994 wet openbaarheid bestuur Overeenkomst 15 april 1994 inzake de handelsaspecten van de intellectuele eigendom, B.S. 23 december 1994 TRIPsovereenkomst Wet 30 juni 1994 betreffende het auteursrecht en de naburige rechten, B.S. 27 juli 1994 auteurswet 1994 Wet 30 juni 1994 houdende omzetting in Belgisch recht van de Europese richtlijn van 14 mei 1991 betreffende de rechtsbescherming van computerprogramma's, B.S. 27 juli 1994 wet bescherming computerprogramma's Gecoördineerde wet 14 juli 1994 betreffende de verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen, B.S. 27 augustus 1994 ziv-wet 1994 Verdrag 11 januari 1995 tussen het Koninkrijk België, het Vlaams Gewest en het Koninkrijk der Nederlanden tot herziening van het reglement ter uitvoering van artikel IX van het Tractaat van 19 april 1839 en van hoofdstuk II, afdelingen 1 en 2, van het Tractaat van 5 november 1842, zoals gewijzigd, voor wat betreft het loodswezen en het gemeenschappelijk toezicht daarop (Scheldereglement), B.S. 24 december 1999 Scheldereglement Decreet 22 februari 1995 betreffende de bodemsanering, B.S. 29 april 1995 bodemsaneringsdecreet Wet 22 maart 1995 tot instelling van federale ombudsmannen, B.S. 7 april 1995 wet federale ombudsmannen Wet 27 maart 1995 betreffende de verzekerings- en herverzekeringsbemiddeling en de distributie van verzekeringen, B.S. 14 juni 1995 wet verzekeringsbemiddeling en distributie V&A

161

BIJLAGE

Wet 11 april 1995 tot invoering van het «handvest» van de sociaal verzekerde, B.S. 6 september 1995 wet handvest sociaal verzekerde Wet 13 april 1995 houdende bepalingen tot bestrijding van de mensenhandel en van de mensensmokkel, B.S. 25 april 1995 wet bestrijding mensenhandel en kinderpornografie Wet 13 april 1995 betreffende de handelsagentuurovereenkomst, B.S. 2 juni 1995 wet handelsagentuurovereenkomst Decreet 19 april 1995 tot aanvulling van het decreet van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid met een titel betreffende bedrijfsinterne milieuzorg, B.S. 4 juli 1995 decreet bedrijfsinterne milieuzorg Decreet 19 april 1995 betreffende de organisatie en de werking van de loodsdienst van het Vlaamse Gewest en betreffende de brevetten van havenloods en bootman, B.S. 5 september 1995 loodsdecreet Bijzondere wet 2 mei 1995 betreffende de verplichting om een lijst van mandaten, ambten en beroepen, alsmede een vermogensaangifte in te dienen, B.S. 26 juli 1995 bijzondere wet aangifte mandaten en vermogen Besluit 1 juni 1995 van de Vlaamse regering houdende algemene en sectorale bepalingen inzake milieuhygiëne (Vlarem II), B.S. 31 juli 1995 Vlarem II Besluit 5 maart 1996 van de Vlaamse regering houdende vaststelling van het Vlaams reglement betreffende de bodemsanering, B.S. 27 maart 1996 Vlarebo Decreet 16 april 1996 betreffende de waterkeringen, B.S. 1 juni 1996 dijkendecreet Decreet 16 april 1996 betreffende de landschapszorg, B.S. 21 mei 1996 landschapsdecreet Wet 26 juli 1996 tot modernisering van de sociale zekerheid en tot vrijwaring van de leefbaarheid van de wettelijke pen-

162

Kluwer

BIJLAGE

sioenstelsels, B.S. 1 augustus 1996 wet modernisering sociale zekerheid Wet 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, B.S. 18 september 1996 wet welzijn werknemers; welzijnswet werknemers Koninklijk besluit 26 september 1996 tot bepaling van de algemene uitvoeringsregels van de overheidsopdrachten en van de concessies voor openbare werken, B.S. 18 oktober 1996 AAV Decreet 22 oktober 1996 betreffende de ruimtelijke ordening gecoördineerd op 22 oktober 1996, B.S. 15 maart 1997 stedenbouwdecreet 1996 Wet 28 oktober 1996 betreffende de teruggave van cultuurgoederen die op onrechtmatige wijze buiten het grondgebied van bepaalde buitenlandse Staten zijn gebracht, B.S. 21 december 1996 wet teruggave cultuurgoederen Wet 6 december 1996 betreffende de huisarbeid, B.S. 24 december 1996 wet huisarbeid Wet 17 december 1996 houdende tijdelijke en gedeeltelijke uitvoering van artikel 103 van de Grondwet, B.S. 18 december 1996 wet vervolging federale ministers Gecoördineerde wet 24 december 1996 tot organisatie van de openbare kredietsector en van het bezit van de deelnemingen van de openbare sector in bepaalde privaatrechtelijke financiële vennootschappen, B.S. 31 december 1996 wet organisatie openbare kredietsector Ordonnantie 5 juni 1997 betreffende de milieuvergunningen, B.S. 26 juni 1997 ordonnantie milieuvergunning Decreet 15 juli 1997 houdende de Vlaamse Wooncode, B.S. 19 augustus 1997 Vlaamse Wooncode Wet 17 juli 1997 betreffende het gerechtelijk akkoord, B.S. 28 oktober 1997 wet gerechtelijk akkoord 1997 Faillissementswet 8 augustus 1997, B.S. 28 oktober 1997 faillissementswet 1997; Faill.W. 1997 V&A

163

BIJLAGE

Decreet 21 oktober 1997 betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu, B.S. 10 januari 1998 decreet natuurbehoud Besluit 17 december 1997 van de Vlaamse regering tot vaststelling van het Vlaams reglement inzake afvalvoorkoming en beheer (VLAREA), B.S. 16 april 1998 Vlarea 1997 Wet 23 april 1998 houdende diverse bepalingen met betrekking tot de instelling van een Europese ondernemingsraad of van een procedure in ondernemingen met een communautaire dimensie of in concerns met een communautaire dimensie ter informatie en raadpleging van de werknemers, B.S. 21 mei 1998 wet Europese ondernemingsraad Wet 25 juni 1998 tot regeling van de strafrechtelijke verantwoordelijkheid van ministers, B.S. 27 juni 1998 wet strafrechtelijke verantwoordelijkheid ministers Wet 5 juli 1998 betreffende de collectieve schuldenregeling en de mogelijkheid van verkoop uit de hand van de in beslag genomen onroerende goederen, B.S. 31 juli 1998 wet collectieve schuldenregeling Decreet 14 juli 1998 betreffende de euro, B.S. 31 juli 1998 eurodecreet; euro-decreet Wet 31 augustus 1998 houdende omzetting in Belgisch recht van de Europese richtlijn van 11 maart 1996 betreffende de rechtsbescherming van databanken, B.S. 14 november 1998 wet bescherming databanken Waalse Huisvestingscode, B.S. 4 december 1998 Waalse Huisvestingscode Wet 7 december 1998 tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee niveaus, B.S. 5 januari 1999 wet geïntegreerde politiedienst Decreet 2 maart 1999 houdende het beleid en het beheer van de zeehavens, B.S. 8 april 1999 havendecreet Wet 10 maart 1999 tot wijziging van de wet van 6 april 1995 inzake de secundaire markten, het statuut van en het toezicht 164

Kluwer

BIJLAGE

op de beleggingsondernemingen, de bemiddelaars en beleggingsadviseurs, tot fiscale regeling van de verrichtingen van lening van aandelen en houdende diverse andere bepalingen, B.S. 14 april 1999 wet secundaire markten Wet 15 maart 1999 betreffende de beslechting van fiscale geschillen, B.S. 27 maart 1999 wet fiscale geschillenregeling Wet 29 april 1999 betreffende de organisatie van de gasmarkt en het fiscaal statuut van de elektriciteitsproducenten, B.S. 11 mei 1999 aardgaswet Wet 29 april 1999 betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt, B.S. 11 mei 1999 elektriciteitswet 1999 Wet 30 april 1999 betreffende de tewerkstelling van buitenlandse werknemers, B.S. 21 mei 1999 buitenlandse arbeidskrachtenwet 1999 Wet 3 mei 1999 betreffende het vervoer van zaken over de weg, B.S. 30 juni 1999 wet goederenvervoer over de weg Wet 7 mei 1999 op de kansspelen, de kansspelinrichtingen en de bescherming van de spelers, B.S. 30 december 1999 kansspelwet Wetboek van vennootschappen 7 mei 1999, B.S. 6 augustus 1999 W.Venn. Wet 7 mei 1999 op de gelijke behandeling van mannen en vrouwen ten aanzien van de arbeidsvoorwaarden, de toegang tot het arbeidsproces en de promotiekansen, de toegang tot een zelfstandig beroep en de aanvullende regelingen voor sociale zekerheid, B.S. 19 juni 1999 wet gelijkheid manvrouw 1999 Decreet 18 mei 1999 houdende de organisatie van de ruimtelijke ordening, B.S. 8 juni 1999 stedenbouwdecreet 1999 Wet 25 mei 1999 betreffende de Belgische internationale samenwerking, B.S. 1 juli 1999 wet Belgische internationale samenwerking

V&A

165

BIJLAGE

Uniforme Regelen 3 juni 1999 betreffende de overeenkomst van internationaal spoorwegvervoer van goederen (CIM – Aanhangsel B bij het Verdrag), B.S. 11 oktober 2006 CIM 1999 Uniforme Regelen 3 juni 1999 betreffende de overeenkomst van internationaal spoorwegvervoer van reizigers (CIV – Aanhangsel A bij het Verdrag), B.S. 11 oktober 2006 CIV 1999 Protocol 3 juni 1999 houdende wijziging van het Verdrag betreffende het internationale spoorwegvervoer (COTIF) van 9 mei 1980 (Protocol 1999), B.S. 30 augustus 2007 Cotif 1999 Wet 13 juni 1999 betreffende de controlegeneeskunde, B.S. 13 juli 1999 wet controlegeneeskunde Gecoördineerde wet 1 juli 1999 tot bescherming van de economische mededinging, B.S.1 september 1999 wet economische mededinging 1999 Verordening (EG) 1348/2000 29 mei 2000 van de Raad inzake de betekening en de kennisgeving in de lidstaten van gerechtelijke en buitengerechtelijke stukken in burgerlijke of in handelszaken, B.S. 30 juni 2000 betekeningsverordening Verordening (EG) nr. 1347/2000 29 mei 2000 van de Raad betreffende de bevoegdheid en de erkenning en tenuitvoerlegging van beslissingen in huwelijkszaken en inzake de ouderlijke verantwoordelijkheid voor gemeenschappelijke kinderen, B.S. 30 juni 2000 Brussel II verordening Verordening (EG) 1346/2000 29 mei 2000 van de Raad betreffende insolventieprocedures, B.S. 30 juni 2000 insolventieverordening Decreet 17 juli 2000 houdende de organisatie van de elektriciteitsmarkt, B.S. 22 september 2000 elektriciteitsdecreet Wet 28 november 2000 inzake informaticacriminaliteit, B.S. 3 februari 2001 wet informaticacriminaliteit; WIC 166

Kluwer

BIJLAGE

Verordening (EG) 44/2001 22 december 2000 van de Raad betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken, B.S. 16 januari 2001 EEX-verordening Verordening nr. 1206/2001/EG 28 mei 2001 van de Raad betreffende de samenwerking tussen de gerechten van de lidstaten op het gebied van bewijsverkrijging in burgerlijke en handelszaken, B.S. 27 juni 2001 bewijsverordening Decreet 6 juli 2001 houdende de organisatie van de gasmarkt, B.S. 3 oktober 2001 aardgasdecreet Verordening (EG) 6/2002 12 december 2001 van de Raad betreffende Gemeenschapsmodellen, B.S. 5 januari 2002 Gemeenschapsmodellenverordening Wet 2 mei 2002 betreffende de verenigingen zonder winstoogmerk, de internationale verenigingen zonder winstoogmerk en de stichtingen, B.S.11 december 2002 nieuwe vzw-wet Wet 25 februari 2003 ter bestrijding van discriminatie en tot wijziging van de wet van 15 februari 1993 tot oprichting van een Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding, B.S. 17 maart 2003 antidiscriminatiewet Wet 11 maart 2003 betreffende bepaalde juridische aspecten van de diensten van de informatiemaatschappij, B.S. 17 maart 2003 wet elektronische handel Wet 28 april 2003 betreffende de aanvullende pensioenen en het belastingstelsel van die pensioenen en van sommige aanvullende voordelen inzake sociale zekerheid, B.S. 15 mei 2003 wet aanvullende pensioenen Richtlijn 2003/48/EG 3 juni 2003 van de Raad betreffende belastingheffing op inkomsten uit spaargelden in de vorm van rentebetaling, B.S. 26 juni 2003 spaarrichtlijn Ordonnantie 17 juli 2003 houdende de Brusselse Huisvestingscode, B.S. 9 september 2003 Brusselse Huisvestingscode Verordening nr. 2201/2003/EG 27 november 2003 van de Raad betreffende de bevoegdheid en de erkenning en tenuitvoerV&A

167

BIJLAGE

legging van beslissingen in huwelijkszaken en inzake de ouderlijke verantwoordelijkheid, en tot intrekking van Verordening (EG) nr. 1347/2000, B.S. 23 december 2003 Brussel IIbis verordening Besluit 5 december 2003 van de Vlaamse regering tot vaststelling van het Vlaams reglement inzake afvalvoorkoming en – beheer, B.S. 30 april 2004 Vlarea 2003 Decreet 2 april 2004 tot vermindering van de uitstoot van broeikasgassen in het Vlaamse Gewest door het bevorderen van het rationeel energiegebruik, het gebruik van hernieuwbare energiebronnen en de toepassing van flexibiliteitsmechanismen uit het Protocol van Kyoto, B.S. 23 juni 2004 REGdecreet Brussels Wetboek 9 april 2004 van Ruimtelijke Ordening, B.S. 26 mei 2004 BWRO Verordening nr. 805/2004/EG 21 april 2004 van het Europees parlement en de Raad tot invoering van een Europese executoriale titel voor niet-betwiste schuldvorderingen, B.S. 30 april 2004 EET-verordening Wet 16 juli 2004 houdende het Wetboek van internationaal privaatrecht, B.S. 27 juli 2004 Wetboek IPR Benelux-Verdrag 25 februari 2005 inzake de intellectuele eigendom (merken en tekeningen of modellen), B.S. 26 april 2006 BVIE; Benelux-verdrag intellectuele eigendom Gemeentedecreet 15 juli 2005, B.S. 31 augustus 2005 gemeentedecreet (Vl.) Richtlijn nr. 2005/44/EG 7 september 2005 van het Europees Parlement en de Raad betreffende geharmoniseerde River Information Services (RIS) op de binnenwateren in de Gemeenschap, B.S. 30 september 2005 RIS-richtlijn Scheepvaartreglement 21 maart 2006 voor het kanaal BrusselSchelde, B.S. 21 maart 2006 scheepvaartreglement voor het kanaal Brussel-Schelde

168

Kluwer

BIJLAGE

Wet 17 mei 2006 betreffende de externe rechtspositie van de veroordeelden tot een vrijheidsstraf en de aan het slachtoffer toegekende rechten in het raam van de strafuitvoeringsmodaliteiten, B.S. 15 juni 2006 wet strafuitvoering Wet 8 juni 2006 houdende regeling van economische en individuele activiteiten met wapens, B.S. 9 juni 2006 wapenwet 2006 Wet 15 juni 2006 overheidsopdrachten en bepaalde opdrachten voor werken, leveringen en diensten, B.S. 15 februari 2007 overheidsopdrachtenwet 2006 Wet 16 juni 2006 betreffende de gunning, informatie aan kandidaten en inschrijvers en wachttermijn inzake overheidsopdrachten en bepaalde opdrachten voor werken, leveringen en diensten, B.S. 15 februari 2007 standstillwet 2006 Wet 15 september 2006 tot bescherming van de economische mededinging, gecoördineerd op 15 september 2006, B.S. 29 september 2006 gecoördineerde wet economische mededinging 2006 Koninklijk besluit 24 september 2006 houdende vaststelling van het algemeen politiereglement voor de scheepvaart op de binnenwateren van het Koninkrijk, B.S. 3 oktober 2006 algemeen politiereglement voor de scheepvaart op de binnenwateren Wet 4 december 2006 houdende de omzetting in Belgisch recht van de richtlijn 2001/84/EG van het Europees Parlement en de Raad van 27 september 2001 betreffende het volgrecht ten behoeve van de auteur van een oorspronkelijk kunstwerk, B.S. 23 januari 2007 volgrechtwet Wet 1 april 2007 op de openbare overnamebiedingen, B.S. 26 april 2007 overnamewet Koninklijk besluit 27 april 2007 op de openbare overnamebiedingen, B.S. 23 mei 2007 Overnamebesluit

V&A

169

BIJLAGE

Wet 15 mei 2007 tot vaststelling van een juridisch kader voor sommige verleners van vertrouwensdiensten, B.S. 17 juli 2007 wet verleners vertrouwensdiensten Decreet 18 januari 2008 houdende flankerende en stimulerende maatregelen ter bevordering van de participatie in cultuur, jeugdwerk en sport, B.S. 4 april 2008 participatiedecreet Decreet 14 maart 2008 houdende de ontsluiting en de uitwisseling van informatie over ondergrondse kabels en leidingen, B.S. 6 mei 2008 KLIP-decreet

170

Kluwer

JURIDISCHE VERWIJZINGEN EN AFKORTINGEN

Recommend Documents