Juridische aspecten van samenwerking tussen EMK vormingsaanbod 18 november 2013

Juridische aspecten van samenwerking tussen organisaties

@AstridCoates EMK vormingsaanbod 18 november 2013

Samenwerkingsverbanden? Functionele samenwerkingsverbanden Structurele samenwerkingsverbanden

Fusie tussen vzw’s

 Samenwerkingsverbanden  Samenwerking zoeken met anderen om tegemoet te komen aan een behoefte 1. Bestaande werkvorm 2. Nieuwe structuren

 Welke soort verbanden? 1. Functionele samenwerkingsverbanden  Logistieke oplossingen uitwerken – taken vergemakkelijken  samenaankoop  samen huren  gemeenschappelijke investering  gemeenschappelijk secretariaat …  Zonder aparte juridische structuur  de betrokken vzw’s blijven bestaan

 Overeenkomst: voorwaarden samenwerking

 Welke soort verbanden? 2. Structurele samenwerkingsverbanden  Bepaalde taken overnemen of belangen behartigen

 Een aparte rechtspersoon wordt opgericht  Vzw of vennootschap (met sociaal oogmerk)?  Iedereen participeert

 RP kan zelfstandig naar buiten treden, goederen verkrijgen, personeel in dienst nemen,…

Feitelijke vereniging  Kan geen contracten sluiten  Men sluit contract met alle leden  Volmachtenregeling uitwerken Leden vertegenwoordigen  Risico’s voor leden! <-> Niet voor projecten van lange duur

 Personeel aanwerven  Leningen  Samenwerkingsovereenkomst  Hoe zal de vereniging functioneren?  Inhoud statuten

 Organisatie Feitelijke vereniging  Wie neemt deel?  Leden = ondertekenaars OEK

 Mogelijkheid om groep uit te breiden?  Omschrijven wie in aanmerking komt  Welke meerderheid aanvaarding?

 Vetorecht?  Aandacht ledenstructuur

Expertise Bepaalde materiële handelingen stellen ihkv werking

Geen specifieke publicatieregels

Samenwerking met vennootschap Wie kan optreden heeft niet als automatisch tot vertegenwoordige gevolg dat een r? vzw handelaar wordt

- Geen activiteiten ontplooien in strijd met de statutaire doelomschrijv.

- Niet tot gevolg hebben dat aan de leden (on)rechtstreek s een bepaald voordeel toekomt

NP

Feitelijke vereniging

Vennootschap

Feitelijke vereniging

Voorwaarden/formaliteiten uittreding? Aansprakelijkheid lid? Zijn er nog voldoende schaalvoordelen?

Vzw

 Organisatie Feitelijke vereniging  Eigendom?  Feitelijk samenwerkingsverband: geen eigenaar  Geen afzonderlijk persoon die zelf drager is van rechten en plichten

 Deelnemende leden = mede-eigenaar  Verschil met vzw!  Verschil  Pure feitelijke vereniging  De onverdeeldheid

Pure feitelijke vereniging  Noch feitelijke vereniging, noch leden eigenaar van de kas  Doelvermogen

 Vermogen louter bestemd voor realisatie doel van de vereniging  Leden kunnen er geen aanspraak op maken

Onverdeeldheid  Meerdere personen eigenaar van een vermogen  Leden kunnen elk aanspraak maken op een deel van het vermogen  Hebben elk een deel van dat vermogen verworven

 Werking Feitelijke vereniging  Besluitvorming  Veel vrijheid  AV en RvB  Courante overeenkomsten: informele werkwijze  Werking evalueren/bijsturen: formele werkwijze  Duidelijk communicatieplan  Goede volmachtenregeling

 Werking Feitelijke vereniging  Volmachtenregeling

 Wat?  Recht om in naam en voor rekening van de OG bepaalde rechtshandelingen te stellen  Deelnemende verenigingen onmiddellijk verbonden  Algemeen of specifiek  Meestal voor specifieke rechtshandelingen Grenzen omschrijven bij totstandkoming verband

 Werking Feitelijke vereniging  Volmachtenregeling  Wie? A. Eén of meerdere betrokken vzw’s of andere RP B. Eén of meerdere NP  Elk van de vzw’s moet zich akkoord verklaren  Wie is bevoegd?  Derde als volmachtdrager?  Bij sluiting OEK = Zich ondubbelzinnig identificeren als volmachtdrager <-> persoonlijk gebonden voor de nakoming engagementen in OEK  Verschillende contracten verschillende vzw’s)

ontstaan

(indien

in

naam

van

 Werking Feitelijke vereniging  Volmachtdrager  Moet zorgvuldig handelen= Risico op aansprakelijkheid…  Technieken voor meer ademruimte?  OEK onder opschortende voorwaarde  Bekomen van akkoord alle leden  Een geldige OEK komt tot stand  Uitvoering wordt opgeschort  Optiecontract

 Optienemer bekomt gedurende bepaalde periode het recht om contract te sluiten met tegenpartij  Met uitsluiting van iedere derde  Tegen vooraf bedongen voorwaarden  Optiegever verbindt zich om gedurende die periode met niemand anders te contracteren  Er komt nog geen OEK tot stand

Werking Feitelijke vereniging  Contracteren met meerdere personen?  Meerdere partijen leveren een gelijk deel van de prestatie  Tenzij andere regeling bedongen

 Blijft één van de partijen in gebreke?  SE kan zich enkel richten tot de vereniging die in gebreke blijft  Technieken om SE te beschermen?  Ondeelbaarheid

 Alle debiteuren kunnen voor het geheel worden aangesproken  Hoofdelijkheid  SE kan bedingen dat iedere debiteur “hoofdelijk en ondeelbaar” gehouden zijn tot betaling van de schuld

 Vereniging kan dan andere verenigingen aanspreken  In verhouding tot ieders deel in het geheel



Andere verwante vormen van samenwerking Personele Unie  Juridische structuren worden behouden  Verschillende subsidieregelingen, engagementen, eigenheid toch behouden,…

 Leden AV en RVB samenstelling is identiek

worden

contractuele

uitgewisseld:

 Dubbele besluitvorming wel nog nodig  Elke vzw moet de wettelijke formaliteiten blijven vervullen (omslachtig?)  Tussenstap voor fusie?



Andere verwante vormen van samenwerking Aanneming  Taken onderling verdelen  Knelpunten  Activiteiten niet in strijd met statutair doel vereniging  Bijkomende activiteit mag niet hoofdzaak worden  Verrekening geleverde prestaties: btw?



Andere verwante vormen van samenwerking Kostendelende vereniging Bepaalde activiteiten externe entiteit

onderbrengen

in

Met of zonder rechtspersoonlijkheid Elk van de vzw’s betaalt een vergoeding aan de entiteit Btw?

 BTW  Voorbeeld

Vzw A volgt voor vzw B de boekhouding op tegen betaling van een daarvoor afgesproken vergoeding  BTW is hierop verschuldigd  Het voeren van een boekhouding voor derden moet wel vallen binnen het statutair doel  Oplossing?  vb. Kostendelende vereniging: art. 44 §2, 1°bis WBTW …

 BTW  Ook nog Vrijstelling: Art. 44 §2, 2° WBTW  Diensten en leveringen van goederen die nauw samenhangen met maatschappelijk werk, met de SZ en met de bescherming van kinderen en jongeren en die worden verricht door publiekrechtelijke lichamen of door andere orgs die door de overheid als instellingen van sociale aard worden erkend

 BTW  Vrijstelling: Art. 44 §2, 2° WBTW  Voorwaarden:  De handeling wordt verricht door een in artikel 44 §2, 2° WBTW beoogde zorginstelling  De handeling moet rechtstreeks betrekking hebben op een

prestatie die tot doel heeft het stellen van een diagnose, behandeling, genezing, opvang, begeleiding, verzorging van een zorgbehoevende persoon (noodzakelijk)  Het vrijstellen van de prestatie mag niet leiden tot concurrentieverstoring tov een niet-vrijgestelde belastingplichtige

 BTW  Vrijstelling Artikel 44 §2, 2° WBTW  Diensten van verzorging  Persoon X van instelling B wordt begeleid door instelling A  Kosten die instelling A aan B doorrekent ivm begeleiding = vrijgesteld

 TBS van goederen of infrastructuur  Paarden worden tbs ihkv hippotherapie door instelling A aan instelling B  Wanneer beide instellingen deze paarden kunnen gebruiken ihkv therapie

 Kosten die instelling A aan B doorrekent = vrijgesteld

 TBS van zorgpersoneel  Instelling A verricht vervoer instelling B met een bus  Gespecialiseerd begeleidingspersoneel wordt ingezet

 Kosten dienst van opvang en begeleiding = vrijgesteld



Samenaankoop materiaal, papier, computers, stoelen, tafels, verzorgend materiaal,…  Betere voorwaarden bedingen  Bestelbon -> welke vzw’s = koper?  10 kopers? Allemaal op formulier staan  Niet doorverkopen  Levering  Op exploitatiezetel van de betrokken vzw’s

 In verhouding tot de bestelling  Ieder een afzonderlijke factuur (hoofdelijkheid en ondeelbaarheid?)  Elk moet instaan voor de betaling vd factuur  Grote groep: Administratie van de operatie?  RvB geeft akkoord over werkwijze  Delegatie van een deel van de bevoegdheden (statuten?)

 Samen een bus, gebouw,… aankopen  Onverdeeldheid  Wettelijke principes  Partijen kunnen deels van afwijken in OEK  Vb. Onroerend goed  Keuze voor stelsel van de appartementseigendom  Privatieve en gemeenschappelijke delen (schuldeisers?)  Notaris: basisakte + reglement van mede-eigendom

Rechten partijen  Nadelen?  Schuldeisers kunnen beslag nemen



Samen een gebouw huren (1)  Samen een huur OEK sluiten  Meerdere huurders <-> één verhuurder  In contract vaak hoofdelijk en ondeelbaar gehouden tot betaling van de huurprijs

 Vertegenwoordigers ondertekenen OEK  Vzw’s kunnen één of twee vertegenwoordigers aanduiden  Sluiten OEK en regeling andere aspecten  Duidelijke afspraken maken  Welke kosten voor vzw en welke gemeenschappelijk, verdeelsleutel gemeenschappelijke kosten, regeling indien vzw uitstapt, …

 Samen een gebouw huren (2)  Eén vzw als hoofdhuurder  Bepaalde delen van gebouw onderverhuren  OEK sluiten met de vzw’s

 Meestal akkoord nodig van verhuurder  Zware verantwoordelijkheid  Aanspreekpunt

 Betalen huur, huurwaarborg, schade, onderhoud,…

 Initiatieven van ruimere omvang  Juridische zelfstandigheid behouden => Nieuwe juridische entiteit oprichten  Bepaalde taken op zich nemen  Ten dienste staan van de betrokken vzw’s  Zwaardere engagementen aangaan  Personeel aanwerven  …

-> In de vorm van een vzw -> In de vorm van een vennootschap

 Vzw of vennootschap?  Gemeenschappelijk doel nastreven

 Rechtsvorm kiezen <-> feitelijke vereniging: samenwerking bestaat niet in rechte, geen rechtssubject die rechten kan verwerven en verplichtingen opnemen => de leden zullen handelen  Welke rechtsvorm is het meest aangepast aan de specifieke noden van de samenwerking?  Fiscaal regime?

 Zijn de wettelijke/statutaire vereisten verenigbaar met de rechtsvorm?

 Samenwerken in de vorm van een vzw  Bepaalde activiteiten in onderbrengen  Voordeel bekomen via kostenbesparingen, kortingen bij gebruik diensten vzw,…  Voorbeelden

 Structuur voor een kostendelende vereniging  Patrimonium – vzw die onroerende goed beschikbaar stelt aan een aantal exploitatie – vzw’s  Belangenorganisatie die advies verstrekt aan de leden en contacten onderhoudt met de overheid  Eigenaar van een roerend patrimonium (bv een bus), die ten dienste staat van meerdere vzw’s

 Samenwerken in de vorm van een vzw  Statuten

 Wie wordt lid?  Vzw-oprichters  Voorwaarden om achteraf aangenomen te worden om samen te werken  Vzw’s zelf lid?  NP is lid?

 Samenwerken in de vorm van een vzw  Doel  Precies omschrijven (<-> nietigheid)  Bepaalde schaalvoordelen bieden aan de leden …  Diensten? Omschrijven!  Ideële doel niet uit het oog verliezen  Geen te sterke gelijkenissen handelsvennootschap

met

die

van

 Samenwerken in de vorm van een vzw  Inbreng  Omvang?  Brengt ieder evenveel in?  Afhankelijk van grootte? Criteria ? aantal personeelsleden, omzet, balanstotaal, subsidie,…  Wijze waarop kapitaal of bepaalde goederen ingebracht worden?

 Beperkingen inbouwen vertrekkende vzw Vzw bepaalde termijn geven om som terug te betalen

 Samenwerken in de vorm van een vzw  Stemrecht  Grote vs kleine vzw’s  Meer inbrengen= meer inspraak?

 Afwijken van 1 lid, 1 stem?  Samenstelling RvB  Vzw’s zelf bestuurder?  Kandidaten voordragen die vertegenwoordigen?  Aantal mandaten RvB  Grootte vzw?

 Samenwerken in de vorm van een vennootschap  Bepaalde commerciële activiteiten ontplooien die aansluiten bij de activiteiten  Aandeelhouder in een vennootschap  Met beperkte aansprakelijkheid  Nv, bvba, cvba, …  Onbeperkt? Vzw = handelaar!  Indien niet in strijd met een bepaling in de statuten  Geen meerderheidsparticipatie of controleparticipatie  Participatie moet in het verlengde liggen van het maatsch. doel  Participatie mag niet verboden zijn door subsid. overheid  Dividenden moeten aangewend worden voor de realisatie van het maatsch. doel

 Samenwerken in de vorm van een vennootschap  Vennootschap met sociaal oogmerk = label

Nauwkeurige omschrijving SO

Wijze winstbesteding

Bijzonder jaarverslag toezicht SO

Geen/beperkt vermogensvoordee l voor de vennoten Plafond winstuitkering (6%)

Bestemming activa bij vereffening

Beperking Modaliteiten stemrecht AV (10%, verwerving of 5%) aandelen WN (vennoot)

Modaliteiten exit WN

 Samenwerken in de vorm van een vennootschap  Coöperatieve vennootschap

 minimum 3 vennoten  variabel kapitaal  soepele toe en uittreding vennoten  vennoten brengen K in en maken gebruik van de coöperatie  mogelijkheid loskoppeling kapitaalsinbreng  zeggenschap

 mogelijkheid creatie verschillende soorten aandelen  enorme flexibiliteit in regelgeving = statutaire vrijheid

Structurele samenwerkingsverbanden  E.M.M.A cvba-so (2008)  Eva vzw, MMN, Aksent vzw  Kochten gebouw -> renovatie  => Maison Biloba huis vzw

 15 woongelegenheden voor senioren, alleenstaanden of koppels  een solidaire leefruimte voor de bewoners  een onthaalruimte voor de buurt

 Inclusie-Invest cvba-so (2011)  Nood aan aangepaste gebouwen voor mensen met een handicap  Aandeel: 2000 euro -> Belegging in vastgoed, verhuring aan een

haalbare prijs

 Rendement op investering door dividenduitkering (1,5 %)  Beveiligingsmechanismen:  4 cat. aandeelhouders

 A: RP gehandicaptenzorg (3-6 bestuurders + voorzitter)  B: Andere RP en openbare instellingen (1- 2 bestuurders)  C: NP (1-2 bestuurders)  D: PMV re Vinci NV (1 bestuurder)

 bestuurders worden niet vergoed

Structurele samenwerkingsverbanden  Disha groep cvba-so (2012)  DVC Sint-Jozef  Rotonde vzw  Spectrum vzw  De Ploeg vzw  Huize Walden vzw

 Gedifferentieerde, vraaggestuurde zorg bieden  Gezamenlijke organisatie van diverse diensten (ICT, vervoer, administratie, comité voor preventie, aankoopbeleid, financiële, fiscale en juridische structuren, onderzoek en ontwikkeling, een kenniscentrum)  Actieve, gemeenschappelijke bijdrage leveren aan de regionale zorgafstemming

Structurele samenwerkingsverbanden  Geen vzw?  Activiteiten & diensten die aan de leden aangeboden zullen worden: commerciële activiteiten  Gezamenlijk realiseren van ondersteunende diensten sluit niet aan bij maatschappelijk doel van de vereniging  Financiële inbreng wordt niet vergoed  Wel cvba-so?  Makkelijk in- en uittreden van vennoten  Gelijkheid tussen de partners garanderen  Mogelijkheid om de verschillende financiële inbreng door de leden te valoriseren  Mogelijk regime van de RP belasting (indien geen dividenduitkering!)

 Fusie tussen vzw’s  Eén of meer verenigingen gaan op in een groter geheel  Besparingen realiseren

 Kosten  Algemene wettelijke verplichtingen  Subsidiërende overheid

 Wettelijk verplicht?  Voldoen aan de opgelegde voorwaarden voor erkenning en/of subsidiëring  Bepaalde omvang hebben?

 Fusie tussen vzw’s  Voorbereidende fase  Keuze  Welke vzw blijft over, welke verdwijnt/verdwijnen?  Alles ontbinden -> A&P naar nieuwe vzw?  Wie heeft belangrijkste onroerende patrimonium?  Raad van bestuur: fusieovereenkomst  Nieuwe structuur uittekenen

 Algemene Vergadering: stemrecht?  Garanties stem behouden in AV fusie-vzw  RvB, DB, directie?

 Fusie tussen vzw’s

 Voorbereidende fase  Statuten: nieuwe fusiedragende vzw

statuten

of

statutenwijziging

 Inventaris maken van het vermogen  Banken consulteren  Akkoord ter goedkeuring voorleggen aan AV

 Ontbinding en vereffening vzw  Wijziging statuten

 Fusie tussen vzw’s  Ontbinding en vereffening  Buitengewone AV  Ontbinding vermeld op de agenda (bijlage bij de oproeping)  Ontwerp OEK (bijlage bij de oproeping)  Minstens 2/3 van de leden aanwezig of vertegenwoordigd  Niet? Tweede AV  15 dagen na de eerste AV ten vroegste

 Geldig beraadslagen ongeacht het aantal aanwezige of vertegenwoordigde leden  Minstens 4/5de van de aanwezige of vertegenwoordigde leden moet zich akkoord verklaren

 Fusie tussen vzw’s  Ontbinding en vereffening

 Verschillende AV’s moeten akkoord gaan  Ontbinding en vereffening onder opschortende voorwaarde  Alle betrokken vzw’s de fusieovereenkomst hebben goedgekeurd  Klok kan immers niet teruggedraaid worden!  Volledige A en P inbrengen in de fusie-vzw

 Fusie tussen vzw’s  Uitwerken van de nieuwe structuur  Oprichting nieuwe vzw  Inbreng actief en passief

 Als vzw rechtspersoonlijkheid heeft  Bij neerlegging statuten griffie Rb Koophandel

 Aanpassing statuten bestaande vzw  Structuur AV en RVB aanpassen

 Fusie tussen vzw’s  Publicatie documenten  Via dossier griffie Rb Koophandel  Ontbinding en vereffening  Beslissing tot ontbinding

 Aanstelling vereffenaar en einde mandaat  Bestemming vermogen  Notariële akte (bij inbreng van een algemeenheid of van een bedrijfstak)

 Oprichting van de nieuwe vzw/aanpassing statuten  Benoemingen bestuurders fusie-vzw/ Aanstelling nieuwe bestuurders en ontslag aantal bestuurders

 Fusie tussen vzw’s en andere rechtspersonen?  RP zonder winstoogmerk?  Stichting, internationale vzw, beroepsvereniging  Aard en statutair doel is belangrijk  Gelijkaardig doel en zonder winstoogmerk?  Fusie toelaatbaar

 Fusie tussen vzw’s en andere rechtspersonen?  Met handelsvennootschappen?  Gewone handelsvennootschap: neen  Vzw zou vermogen aanwending geven die in strijd is met haar wettelijke specialiteit

 Participatie in handelsvennootschap kan wel  Met vennootschap met sociaal oogmerk?  Tot gevolg dat vzw vermogen inbrengt in een vso? Procedure omzetting van de vzw in een vso (unanimiteit leden)  Ontbinding vso? Inbreng vermogen in een vzw mogelijk