Juridische aspecten van de behandeling van beroepsziektezaken mr Veneta Oskam en Derk-Jan van der Kolk NIS, 16 mei 2013
Agenda • • • • • • • • •
Inleiding Bewijs Causaliteit Praktische aanpak Deskundigen Zorgplicht werkgever Casus ZZP-er Afronding/vragen
2
Bewijslastvolgorde • Stap 1: Werknemer moet bewijzen dát daadwerkelijk tijdens dienstverband sprake was van blootstelling aan gevaarlijke situatie • Stap 2: Werknemer moet bewijzen dat zijn gezondheidsklachten in causaal verband staan met door hem verrichte werkzaamheden • (dan pas) Stap 3: Werkgever moet bewijzen dat hij aan zorgplicht heeft voldaan
3
Welk bewijs? • Werknemer kan niet volstaan dat hij schade zou kunnen hebben geleden enkele mogelijkheid onvoldoende (Westrate/De Schelde)
• Werknemer moet bewijzen dat hij daadwerkelijk in de uitoefening van zijn werkzaamheden aan gevaar is blootgesteld (Landskroon/BAM)
4
Welk bewijs? (2) • Voorbeeld OPS/CTE: moeilijk te objectiveren klachtenbeeld, verschillende oorzaken mogelijk • Relevante blootstelling is essentieel • Tenminste vijf (acht?) jaar regelmatige blootstelling die substantieel hoger is dan MAC-waarde • Invloed piekblootstelling nog onzeker 5
Bewijslastvolgorde in de rechtszaal • Arbeidsrechtelijke omkeringsregel bij vaststaande blootstelling werknemer, aannemen causaal verband als werkgever zorgplicht heeft geschonden (tegenbewijs mogelijk) HR 8 juli 2011, NJ 2011, 311 • Recent onjuiste toepassing door Hof Leeuwarden 27 maart 2012, LJN: BW 0025: sprake van zuivere omkering van bewijslast en verschuiving bewijsrisico van werknemer naar werkgever
6
Causaliteit • • • •
Predispositie Pre-existentie Onzeker causaal verband Alternatieve causaliteit
7
Causaliteit (2) • Predispositie: sprake van bepaalde aanleg/kwetsbaarheid bij werknemer risico werkgever (wel van belang bij omvang schade) • Pre-existentie: al bestaande medische klachten risico werknemer • Onzeker causaal verband: vooral bij multicausale ziekten als RSI/Burnout proportionele aansprakelijkheid mogelijk
8
Causaliteit (3) • Alternatieve causaliteit: 6:99 BW verhindert dat werkgever verwijst naar eerdere werkgever • Maar: wellicht mogelijk als zeer aannemelijk is dat eerdere werkgever aansprakelijk is (“tenzij hij bewijst dat”) • Bijvoorbeeld bij asbest: wetenschappelijk staat vast dat eerste blootstelling hoogste risico geeft
9
Praktische aanpak • Verzamel eerst relevante feiten over concrete arbeidsomstandigheden • Stel omvang van blootstelling aan gevaren voor gezondheid vast • Gekoppelde beoordeling van blootstelling, causaal verband en zorgplicht (juridisch dus niet verplicht!)
10
Deskundigen
11
Deskundigen • Spelen belangrijke rol; zowel voor werkgevers als werknemers
• In kaart brengen arbeidssituatie (inventariserend onderzoek) • Beoordelen gevaren van de concrete arbeidssituatie • Toetsen aan (bijv.) veiligheidsnormen, stand techniek, etc. (zorgplicht) 12
Deskundigen (2) • Maar ook: • Medisch onderzoek • Arbeidsdeskundig (en/of verzekeringsgeneeskundige) • Rekenaar
13
Deskundigen: valkuilen • Kosten + tijd • Medische en juridische causaliteit zijn twee verschillende begrippen • Vaak niet eenvoudig om tot benoeming te komen • Deskundige moet zijn oordeel deugdelijk motiveren
14
Deskundigen: valkuilen (2) • Partijen zijn gebonden aan deskundigenbericht dat na overleg met partijen en/of op verzoek van rechter tot stand is gekomen, tenzij zwaarwegende bezwaren • Rechter heeft verzwaarde motiveringsplicht bij niet volgen oordeel • Gemotiveerd verweer voeren tegen benoemde deskundige kan zinvol zijn (HR 9 december 2011, LJN: BT2921) 15
Zorgplicht werkgever
16
Zorgplicht werkgever • Artikel 7:658 lid 2 BW: “De werkgever is verplicht de lokalen, werktuigen en gereedschappen waarin of waarmee hij de arbeid doet verrichten, op zodanige wijze in te richten en te onderhouden alsmede voor het verrichten van de arbeid zodanige maatregelen te treffen en aanwijzingen te verstrekken als redelijkerwijs nodig is om te voorkomen dat de werknemer in de uitoefening van zijn werkzaamheden schade lijdt.”
• De lat ligt erg hoog voor de werkgever • Zorgplicht bestaat uit drie subplichten: onderzoeks-, instructie- en toezichtsplicht
17
Zorgplicht werkgever (2) • Invulling door geschreven (Arbo-wetgeving, EU-richtlijnen) en ongeschreven normen (kenbaarheid) • Kenbaarheid van gevaar voor werkgever is van groot belang • Bij burnout: ook zonder melding werknemer mag actieve houding werkgever verwacht worden; ook als geen sprake is van afwijkend hoge werkdruk/belasting
18
Zorgplicht werkgever (3) • Bij kenbaarheid gevaar dat zich pas na lange tijd openbaart moet rechter destijds geldende normen toepassen • Rekening houden met maatschappelijke kring werkgever • Instructie- en toezichtsplicht: werkgever moet werknemer aanwijzingen verstrekken en die ook handhaven
19
Vragen? • • •
Mr Veneta Oskam E
[email protected] T 010 2171 433
20
Casus schilder
21
Casus schilder | feiten •
• • • •
Vrachtwagenchauffeur bij werkgever 1 (10 jaar) Schilder bij werkgever 2 (9 jaar) Schilder bij werkgever 3, (23 jaar)
2000: diagnose blaaskanker en longkanker 2001: overleden
• Erfgenamen spreken laatste werkgever aan 22
Casus schilder | standpunt erfgenamen • Arbeidsomstandigheden hebben tot dood schilder geleid • Er was concrete blootstelling, werkgever heeft bovendien zorgplicht geschonden • Werkgever is aansprakelijk ex art. 7:658 BW
23
Casus schilder | verweer werkgever • Geen causaal verband tussen arbeidsomstandigheden en bij schilder ontstane kanker • Fatale ziektebeelden kunnen tal van (andere) oorzaken hebben; Dienstverband bij schildersbedrijf is van (zeer) ondergeschikte betekenis • Geen aansprakelijkheid ex art. 7:658 BW 24
Lansink/Ritsma • Bewijslast wordt omgekeerd naar werkgever • (Ook) AG Spier is van oordeel dat Hof Leeuwarden onjuist is • Gaat namelijk veel verder dan slachtofferbescherming (is er wel sprake van een slachtoffer?) • Ongewenste consequentie is dan dat werkgevers vergoeding moeten betalen voor schade die ze niet hebben veroorzaakt 25
ZZP-ers
26
ZZP-ers | Allspan/Davelaar • Hoge Raad 23 maart 2012 Casus • Davelaar drijft eenmanszaak; vervaardigt en repareert in opdracht van derden staalconstructies en machines • Allspan verwerkt resthout uit houtindustrie; gebruikt daarbij vezelverwerkingsmachines; verricht af en toe ook onderhoudswerk aan die machines 27
ZZP-ers | Allspan/Davelaar (2) • Davelaar wordt door Allspan ingeschakeld • Hij verricht reparatiewerkzaamheden aan een houtverwerkingsmachine bij een aan Allspan gelieerde vennootschap, Royalspan • Davelaar overkomt hierbij ernstig ongeval: komt met zijn rechterbeen in draaiende machineschroef
28
ZZP-ers | Allspan/Davelaar (3) • Davelaar stelt Allspan aansprakelijk op grond van artikel 7:658 lid 4 BW • Rechtbank en Hof wijzen vordering af
• Hoge Raad is van oordeel dat ZZP-ers bescherming kunnen krijgen van lid 4 • Twee aspecten: 1. wie geniet bescherming en 2. bij welke werkzaamheden? 29
ZZP-ers | Allspan/Davelaar (4) Wie geniet bescherming? • Keuze opdrachtgever mag niet van invloed zijn op rechtspositie van degene die werk verricht
• Werkgever die zijn zorgplicht niet nakomt is op gelijke voet aansprakelijk voor de schade van werknemers en van anderen die bij hem werkzaam zijn
30
ZZP-ers | Allspan/Davelaar (5) • Die anderen moeten zich dan wel wat betreft de door de werkgever in acht te nemen zorgverplichting, in een met een werknemer vergelijkbare positie bevinden
• Van belang dus dat ZZP-er voor de zorg van zijn veiligheid (mede) afhankelijk is van opdrachtgever • Is heel feitelijk! 31
ZZP-ers | Allspan/Davelaar (6) Feitelijke bedrijfsuitoefening • Moet gaan om werkzaamheden die opdrachtgever ook door eigen werknemers had kunnen verrichten
• Niet beperkt tot wezen van bedrijfsuitoefening; ook andere werkzaamheden:
32
ZZP-ers | Allspan/Davelaar (7) • Bepalend is of de verrichte werkzaamheden, gelet op de manier waarop de opdrachtgever aan zijn beroep of bedrijf invulling geeft, feitelijk tot zijn beroep of bedrijfsuitoefening behoren • Hoofdactiviteit dus niet van belang • Beoordeling aan de hand van alle omstandigheden van het geval 33
ZZP-ers | Allspan/Davelaar (8) • Na verwijzing inmiddels arrest Hof Den Bosch (16 april 2013) • Davelaar bleek 1 personeelslid te hebben (volgens Hof niet relevant!) • Allspan voerde met regelmaat reparaties uit en technische kennis was bij haar directeur aanwezig
34
ZZP-ers | Allspan/Davelaar (9) • Volgens het Hof konden de werkzaamheden daarom worden aangemerkt als werkzaamheden verricht in de uitoefening van het bedrijf • Allspan was moet geacht worden ook voldoende zicht te hebben gehad op de veiligheidssituatie • Davelaar was voor de zorg van zijn veiligheid (mede) afhankelijk van Allspan
35
Vragen? • Mr Derk-Jan van der Kolk • E
[email protected] • T 010 2171 430 • • •
Mr Veneta Oskam E
[email protected] T 010 2171 433
• • •
Mr Johan Grauss E
[email protected] T 010 2171 436
36
