Junioradviseurs: Dorien Derriks Bertine Groot Senioradviseur: Eric Tigchelaar Opdrachtgever: Fenna van Nes, MSc Bacheloropleiding: Ergotherapie,

Junioradviseurs:

Dorien Derriks Bertine Groot Senioradviseur: Eric Tigchelaar Opdrachtgever: Fenna van Nes, MSc Bacheloropleiding: Ergotherapie, Hogeschool van Amsterdam Datum: juni ‘08

Introductie van de ACS-NL (Activity Card Sort Nederland) Achtergrond informatie Juni 2008 Vertaling en bewerking Projectgroep 1: Junioradviseurs Senioradviseur Projectgroep 2:

Projectgroep 3:

Junioradviseurs

Tiska Ikking, Shanna Nauta, Maaike Pastoor en Sofie Zonneveld Fenna van Nes

Senioradviseurs

Niels Bakker, Rianne Verburg, Anneke Vogelenzang en Alice Zweers Eric Tigchelaar en Inge Vromen

Junioradviseurs Senioradviseur

Dorien Derriks en Bertine Groot Eric Tigchelaar

Gebaseerd op: Baum, C., Edwards, D. (2001). Activity Card Sort. St. louis: Washington University School of Medicine.

Opdrachtgever:

Fenna van Nes, MSc Kenniskring Paramedische zorg

Copyright:

Expertise Centrum Ergotherapie, Amsterdam Eric Tigchelaar Tel: 020-5954147 E- mail: [email protected]

Trefwoorden:

Activity Card Sort Nederland (ACS-NL) Activiteitenpatroon Ouderen Sociale activiteiten Vrije tijd

Hogeschool van Amsterdam, Expertise Centrum Ergotherapie

-2-

Inhoudsopgave Inleiding

......................................................................................................................... 4

1.

Selectie van activiteiten .................................................................................. 6

2.

Programma van eisen foto’s............................................................................ 7

3.

Programma van eisen handleiding, scoreformulieren en labels ...................... 8 3.1 Handleiding............................................................................................... 8 3.2 Scoreformulieren....................................................................................... 8 3.3 Labels........................................................................................................ 8

4.

Pilot ............................................................................................................... 10 4.1 Deelnemers.............................................................................................. 10 4.2 Instructiebijeenkomst.............................................................................. 10 4.3 Consensusbespreking.............................................................................. 11

5.

Activiteiten originele Amerikaanse ACS versus activiteiten ACS-NL ........ 12

Nawoord

....................................................................................................................... 13

Bronvermelding ................................................................................................................ 14 Bijlagen ....................................................................................................................... 15 1. Selectie van activiteiten................................................................................................. I 2. Programma van eisen foto’s..........................................................................................II 3. Programma van eisen handleiding, scoreformulieren en labels...................................III 4. Uitnodiging ergotherapeuten....................................................................................... IV 5. Evaluatieformulieren.....................................................................................................V 6. Uitkomsten consens usbespreking ............................................................................... VI


-3-

Inleiding De Activity Card Sort is een meetinstrument gericht op het inventariseren van het activiteitenpatroon van mensen. De originele Amerikaanse ACS is ontwikkeld (in 1995) maar is een aantal keer aangepast zodat het instrument ook bruikbaar is in andere landen. Ergotherapeuten in o.a. Israël, Hongkong en Australië maken al gebruik van de ACS. Deze snelle uitbereiding is een aanwijzing voor de efficiëntie van de ACS (Packer, Tanya, Boshoff, & Jonge de, 2007) en de behoefte aan een Nederlandse versie van de ACS. Er zijn veel ergotherapeutische meetinstrumenten ontwikkeld gericht op het verzamelen van gegevens met betrekking tot het activiteitenpatroon van volwassenen. Maar de ACS is uniek omdat dit instrument zich speciaal richt op ouderen en op onder andere sociale activiteiten. Het deelnemen aan sociale activiteiten heeft een positieve invloed op het welzijn van de mens. (Everard, 1999) Ook is de ACS uniek omdat er gebruikt wordt gemaakt van foto’s waar betekenisvolle activiteiten op staan afgebeeld en niet van vragenlijsten zoals bij andere instrumenten. Daar ligt de kracht van de ACS; de foto’s kunnen zorgen voor herkenning en enthousiasme bij de cliënt. (Katz, Karpin, Lak, Furman, & Hartman-Maeir, 2003) Door het gebruik van foto’s is ook het mogelijk de ACS toe te passen bij cliënten met taalproblemen zoals afasie. (Law, Baum, & Dunn, 2005) In juni 2006 is het afstudeerproject ’Measurement instruments’ (Ikking, Nauta, Pastoor, Zonneveld, & Nes van, 2006) afgerond. In dit project is op basis van literatuuronderzoek en ervaringen in Amerika met het gebruik van ACS de aanbeveling gedaan om de Activity Card Sort in Nederland te introduceren. Vanaf dit moment is het langlopende traject gestart om de Activity Card Sort in Nederland te introduceren. De opdrachtgever is de kenniskring Paramedische Zorg van de Hogeschool van Amsterdam, met als contactpersoon Fenna van Nes. De activiteiten in de originele versie van de ACS zijn opgenomen na onderzoek naar activiteiten in Amerika en zijn dus specifiek voor de Amerikaanse situatie. De activiteiten zijn afgebeeld in voor Amerika cultureel relevante situaties met Amerikaanse burgers. Er van uitgaande dat de Amerikaanse en Nederlandse cultuur van elkaar verschillen lijkt het noodzakelijk de activiteiten en de bijbehorende foto’s aan de Nederlandse situatie aan te passen. De activiteiten worden beter herkend als deze afgebeeld zijn in voor de cliënt cultureel relevante situaties. (Katz, e.a., 2003) In september 2007 is het afstudeerproject ‘Activity Card Sort in Nederland’ (Bakker, Verburg, Vogelenzang, & Zweers, 2007) afgerond. In dit project is een inventarisatie gedaan welke activiteiten autochtone ouderen uitvoeren en hoe deze activiteiten het beste kunnen worden afgebeeld.


-4-

Dit afstudeerproject ligt aan de basis van het huidige afstudeerproject ‘Introductie van de Activity Card Sort in Nederland’. De projectgroep (bestaande uit de senior- en junioradviseurs) heeft in overleg met de opdrachtgever dit project vormgegeven. De projectgroep heeft de activiteiten van de ACS-NL geselecteerd en gefotografeerd. De handleiding, labels en scoreformulieren zijn vertaald waardoor er een concept versie van de ACS-NL is ontstaan. Vervolgens heeft de projectgroep de conceptversie op kleine schaal uitgeprobeerd in de praktijk. Naar aanleiding van de ze pilot heeft de projectgroep de ACS-NL aangepast en definitief vormgegeven. Dit project heeft zich voornamelijk gericht op de vormgeving van de ACS-NL. In de toekomst zal er onderzoek gedaan worden naar de betrouwbaarheid en validiteit van de ACS-NL. In deze theoretische onderbouwing zullen de stappen die de projectgroep heeft doorlopen om de ACS-NL vorm te geven worden toegelicht en onderbouwd.


-5-

1. Selectie van activiteiten Bakker e.a. (2007) heeft een geïnventariseerd welke activiteiten autochtone ouderen (vanaf 60 jaar) uitvoeren en hoeveel ouderen deze activiteiten uitvoeren. De activiteiten uit de Amerikaanse ACS zijn meegenomen in deze inventarisatie. De projectgroep heeft alle activiteiten die in deze inventarisatie worden geadviseerd om op te nemen in de ACS-NL, ook geselecteerd voor opname. Doordat de projectgroep activiteiten heeft geclusterd bleef er plaats over om extra activiteiten op te nemen. De activiteiten die Bakker e.a. (2007) adviseert om op te nemen in de ACS-NL bevatten weinig activiteiten gericht op sport en spel en handvaardigheid. Het verschil op deze gebieden is 8 activiteiten in vergelijking met de originele ACS (5 sport en spel activiteiten en 3 handvaardigheid activiteiten). De projectgroep heeft vervolgens de activiteitenlijst waarin de activiteiten staan die door 10-25% van de deelnemers worden uitgevoerd bekeken. 13 van de 20 activiteiten in deze lijst zijn gericht op sport en spel en handvaardigheid. De projectgroep heeft besloten om deze activiteiten op te nemen in de ACS-NL zodat de ACS-NL meer zal overeenkomen met de Amerikaanse ACS, qua inhoud en aantal activiteiten. Activiteiten gericht op sport en spel en activiteiten gericht op handvaardigheid worden in de Amerikaanse ACS minimaal geclusterd, daarom heeft de projectgroep deze activiteiten in de ACS-NL ook minimaal geclusterd. Activiteiten die in de Amerikaanse ACS wel geclusterd zijn (zoals ‘huishouden doen’) zullen in de ACS-NL ook geclusterd worden. De projectgroep heeft de toevoeging van een aantal activiteiten die niet in de inventarisatie voorkomen gemotiveerd. De projectgroep heeft overwogen om zelfzorgactiviteiten op te nemen in de ACS-NL omdat de projectgroep dit belangrijke dagelijkse activiteiten vindt. De Amerikaanse ACS is gericht op activiteiten op de gebieden: IADL, vrije tijd en sociale activiteiten. Wanneer zelfzorgactiviteiten worden toegevoegd in de ACS-NL, zal de inhoud van de originele Amerikaanse ACS erg verschillen met de ACS-NL. De projectgroep heeft daarom besloten om de zelfzorgactiviteiten niet op te nemen in de ACS-NL. Bakker e.a. (2007) heeft de namen van de activiteiten in de Amerikaanse ACS vertaald in het Nederlands. De projectgroep heeft een aantal van deze activiteiten anders vertaald. De projectgroep heeft de activiteiten van de Amerikaanse ACS niet letterlijk vertaald maar aangepast aan Nederlands taalgebruik; onderwerp gevolgd door een werkwoord. Dit zorgt voor eenduidigheid in het benoemen van de activiteiten en maakt de activiteit herkenbaar voor de doelgroep. De volgorde van de activiteiten van de Amerikaanse ACS is bepaald aan de hand van de categorieën; IADL, vrije tijd en sociale activiteiten. De activiteiten van de ACS-NL worden ingedeeld in dezelfde categorieën. Activiteiten die met elkaar overeenkomen worden na elkaar geplaatst, om verwarring bij de cliënt te voorkomen tijdens het sorteren. Bij het selecteren van de activiteiten voor de ACS-NL heeft de projectgroep zich laten adviseren door ergotherapeuten die bekend zijn met de Amerikaanse ACS. In bijlage 1 is de selectie van activiteiten opgenomen.


-6-

2. Programma van eisen foto’s De eerste Nederlandse versie van de ACS zal gericht zijn op autochtone ouderen van 60 jaar of ouder. De projectgroep verwacht dat de activiteiten op de gebieden IADL, vrije tijd en sociale contacten van allochtone ouderen zullen verschillen met de activiteiten op dezelfde gebieden van autochtone ouderen. (Dagevos, 2001) Op de foto’s van de eerste Nederlandse versie van de ACS zijn alleen autochtone ouderen afgebeeld, omdat activiteiten beter worden herkend als deze zijn afgebeeld in voor de cliënt cultureel relevante situaties. (Katz, e.a., 2003) De cliënt moet zich herkennen in de activiteit op de foto en niet in de persoon op de foto. Er zijn veel verschillende eigenschappen van een persoon die bij een cliënt wel of nie t voor herkenning kunnen zorgen zoals; leeftijd, geslacht en andere uiterlijke kenmerken. De projectgroep heeft de personen op de foto’s daarom niet geselecteerd op die eigenschappen. Doordat er geen onderscheid is gemaakt in persoonlijke eigenschappen van de personen op de foto’s is de ACS-NL geschikt voor een grotere doelgroep. Wanneer er gekozen zal worden voor een aparte versie voor mannen en vrouwen vind de projectgroep dat dit geen reëel beeld geeft van de werkelijkheid. Een aantal activiteiten is typisch mannelijk of typisch vrouwelijk. Een foto van een man die bijvoorbeeld aan het borduren is kan vraagtekens oproepen bij de cliënten. Bij typische mannelijke activiteiten en typische vrouwelijke activiteiten wordt daarom een persoon afgebeeld met het betreffende geslacht. Voor elke andere activiteit is willekeurig een autochtone oudere geselecteerd. Van de 65 jarige ouderen woont ongeveer 20% alleen, dit percentage stijgt naar ongeveer 35% bij 80 jarige ouderen. (Alders & Tas, 2001) De projectgroep verwacht dat wanneer er op veel foto’s een echtpaar zichtbaar is, dit confronterend kan zijn voor de alleenwonende ouderen. Daarom heeft de projectgroep geen echtparen afgebeeld op de foto’s, met uitzond ering van de foto ‘relatie onderhouden’, ‘dansen’, ‘uit eten gaan’ en ‘volwassenen verzorgen (mantelzorg)’. De adviezen die gegeven worden in het onderzoek van Bakker e.a. (2007) m.b.t. de vormgeving van de ACS zijn door de projectgroep meegenomen bij het opstellen van het programma van eisen van de foto’s. De adviezen zijn ontstaan na het interviewen van 10 ouderen. Door het meenemen van deze adviezen bij het bepalen van de vormgeving van de foto’s de wil de projectgroep voorkomen dat alleen naar eigen inzicht de vormgeving van de foto ’s is bepaald. De projectgroep verwacht dat de kans dat ouderen de activiteit op de foto zullen herkennen daarmee is vergroot. In het onderzoek van Bakker e.a. (2007) is niet over alle activiteiten die worden opgenomen in de ACS-NL een advies gegeven met betrekking tot de vormgeving van de foto’s. Het gaat om de nieuwe activiteiten en een aantal geclusterde activiteiten. De projectgroep heeft er rekening mee gehouden dat deze foto’s eventueel aangepast moeten worden naar aanleiding van de uitkomsten van de pilot. In bijlage 2 is het programma van eisen van de foto’s opgenomen.


-7-

3. Programma van eisen handleiding, scoreformulieren en labels 3.1 Handleiding De tekst en lay-out van de handleiding van de ACS-NL verschillen met die van de handleiding van de Amerikaanse ACS, zodat de handleiding van de ACS-NL goed leesbaar is. De projectgroep heeft geprobeerd het aantal woorden in de handleiding laag te houden zodat het lezen van de handleiding zo min mogelijk tijd kost. In de handleiding wordt het doel, de samenstelling en de activiteiten van de ACS-NL beschreven. Ook worden er aanwijzingen gegeven voor het scoren en afnemen van de ACS-NL. In de handleiding van de ACS-NL zal geen lijst worden opgenomen met activiteiten omdat de activiteiten al staan vermeld op het scoreformulier. De projectgroep heeft een foto van een cliënt die de activiteiten van de ACS-NL sorteert opgenomen in de handleiding zodat de ergotherapeut een beeld heeft van een mogelijke situatie tijdens het afnemen van de ACS-NL. In de Amerikaanse handleiding staat gelijksoortige foto maar dan van de Amerikaanse situatie. De tekst over validiteit, een onderzoek en de casestudy in de Amerikaanse ACS zijn niet overgenomen omdat deze niet aansluiten bij de ACS-NL. In de toekomst zal er onderzoek worden gedaan naar de validiteit en betrouwbaarheid van de ACS-NL. Het verslag van dit onderzoek kan later in de handleiding worden geplaatst. De projectgroep verwacht dat een ergotherapeut na het lezen van de handleiding, in staat is om de ACS-NL af te nemen. 3.2 Scoreformulieren De scoreformulieren zijn door de projectgroep zo letterlijk mogelijk vertaald. Ook de vormgeving van dit product komt overeen met de Amerikaanse scoreformulieren. De wijze van scoren bij de ACS-NL blij ft daardoor gelijk aan de wijze van scoren bij de Amerikaanse ACS. Het logo van de Amerikaanse ACS is overgenomen op het scoreformulier van de ACS-NL, zodat de scoreformulieren herkenbaar zijn. Het logo van de Washington University in St. Louis is vervangen door het logo van de Hogeschool van Amsterdam, omdat de ACS-NL is ontwikkeld door en in het beheer komt van de Hogeschool van Amsterdam. In de kolommen van de scoreformulier en van de ACS-NL staat een letter die aangeeft of het een huidige of vroegere activiteit betreft. Dit maakt het scoren voor de ergotherapeut makkelijker. Aan het einde van de scoreformulieren staat een opsomming van alle activiteiten van de ACS-NL met daarachter ruimte voor de ergotherapeut om opmerkingen van de cliënt te noteren (tijdens en/of na het sorteren). Ook bevat de ACSNL een overzicht van kleine foto’s van de activiteiten. Dit kan als hulpmiddel worden gebruikt voor de cliënt bij het benoemen van de vijf belangrijkste activiteiten. 3.3 Labels De labels zijn door de projectgroep zo letterlijk mogelijk vertaald. Ook de vormgeving van dit product komt overeen met de Amerikaanse labels. De wijze van sorteren van de activiteiten van de ACS-NL blijft daardoor gelijk aan de wijze van sorteren van de activiteiten van de Amerikaanse AC S.


-8-

Het logo van de Amerikaanse ACS is op de labels van de ACS-NL geplaatst, zodat de labels herkenbaar zijn. De labels van de ACS-NL zijn genummerd in overeenstemming met de kolommen van het bijbehorende scoreformulier. Zo kan de ergotherapeut de labels snel in de goede volgorde op tafel leggen en is het scoren voor de ergotherapeut makkelijker. In bijlage 3 is het programma van eisen van de handleiding, scoreformulieren en labels opgenomen.


-9-

4. Pilot De projectgroep heeft een aantal ergotherapeuten benaderd met de vraag of zij het concept van de eerste ACS-NL willen afnemen bij twee cliënten en hierop willen evalueren door middel van een evaluatieformulier (wordt ook door de cliënt ingevuld) en een consensusbespreking. In bijlage 4 is de uitnodiging gep laatst die naar de ergotherapeuten is gestuurd. In bijlage 5 is het evaluatieformulier voor de ergotherapeut en de cliënt geplaatst. Aan de hand van de uitkomsten van deze pilot is de eerste ACS-NL aangepast en definitief vormgegeven. De projectgroep heeft gekozen voor deze pilot omdat daarmee de vormgeving en inhoud van de ACS-NL kan worden afgestemd op de wensen van ergotherapeuten en cliënten en er een bruikbaar instrument ontstaat. 4.1 Deelnemers Aan de pilot hebben 12 ergotherapeuten en 25 cliënten deelgenomen van 7 verschillende werkplekken. De ergotherapeuten die hebben deelgenomen aan de pilot behandelen cliënten van 60 jaar en ouder omdat deze groep cliënten de doelgroep is van de ACS. De instelling waar de ergotherapeuten werken bevindt zich binnen 1,5 uur reizen van de Hogeschool van Amsterdam zodat de reistijd beperkt is en de ergotherapeuten een reiskostenvergoeding kunnen ontvangen. Het aantal deelnemende ergotherapeuten is door de projectgroep afgestemd op de beschikbare tijd. De projectgroep heeft gekozen voor een variatie in werkplekken zodat de uitkomst van de pilot een breder beeld geeft. Iedere deelnemende ergotherapeut neemt de ACS af bij 2 cliënten zodat de uitkomst van de pilot meer betrouwbaar is. Bijvoorbeeld doordat de kans dat de projectgroep kan vaststellen dat de instructies van de ergotherapeut aan de cliënt niet duidelijk genoeg zijn geweest hierdoor groter is. De cliënten bij de wie de ACS is afgenomen waren cognitief en fysiek in staat om de foto’s van activiteiten zelfstandig te sorteren. Voor de projectgroep is het namelijk niet duidelijk op welke manier een kennis of familielid de cliënt hierbij hoort te ondersteunen. De cliënten waren ook in staat om een reëel oordeel te geven over de bruikbaarheid van de ACS met behulp van een evaluatieformulier, zodat de uitkomsten van de pilot bruikbaar zijn voor de projectgroep. 4.2 Instructiebijeenkomst De projectgroep is bij de ergotherapeuten op de verschillende werkplekken langs geweest voor een instructiebijeenkomst. Het doel van de instructiebijeenkomst is dat de ergotherapeut weet hoe de ACS afgenomen dient te worden, wat de pilot inhoudt en dat de ergotherapeut enthousiast is over zijn/haar deelname aan de pilot. Tijdens elke instructiebijeenkomst heeft de projectgroep dezelfde informatie verstrekt aan de ergotherapeuten. De projectgroep heeft daarmee bereikt dat elke deelnemende ergotherapeut gelijke kennis heeft over de ACS. De ergotherapeuten hebben tijdens de instructiebijeenkomst de mogelijkheid gekregen om vragen te stellen aan de projectgroep m.b.t. de pilot en de ACS-NL. De projectgroep heeft alleen informatie verstrekt die in de handleiding van de ACS-NL is terug te vinden. De volgende punten zijn tijdens elke instructie bijeenkomst aan de orde gekomen: - Kennismaken


- 10 -

- Toelichting voorgaande projecten m.b.t. de introductie van de ACS in Nederland - Toelichting huidig project - Doel, samenstelling en activiteiten van de ACS-NL - Afnemen van ACS bij simulatie cliënt (ergotherapeut) - Toelichting pilot - Uitreiken van evaluatieformulieren en concept ACS-NL De projectgroep heeft na de algemene uitleg over de ACS, de ergotherapeuten de ACS laten afnemen. Theorie krijgen en deze informatie vervolgens actief toepassen in een oefensituatie is een goede manier om informatie effectief te ve rwerken. (Brug, Assema, & Lechner van, 2007) Beide junioradviseurs van de projectgroep hebben een deel van de instructie gegeven zodat het voor de ergotherapeuten duidelijk is dat beide junioradviseurs kennis hebben m.b.t. de ACS. Tijdens de instructiebijeenkomst heeft de projectgroep benadrukt dat dit project zich vooral richt op de vormgeving van de ACS-NL zodat de ergotherapeuten tijdens de consensusbespreking gericht feedback kunnen geven. 4.3 Consensusb espreking Elke deelnemende ergotherapeut heeft in één week tijd de concept ACS-NL afgenomen en de ingevulde evaluatieformulieren retour gezonden aan de projectgroep. Naar aanleiding van de inhoud van deze evaluatieformulieren heeft de projectgroep de inhoud van de consensusbespreking vastgesteld. De volgende punten zijn tijdens de consensusbespreking aan de orde gekomen: - Welkom heten van aanwezigen - Toelichting voorgaande projecten m.b.t. de introductie van de ACS in Nederland - Toelichting huidig project - Knelpunten ACS-NL - Discussiepunten ACS-NL - Afronding - Vragen Tijdens de consensusbespreking heeft de projectgroep de belangrijkste knelpunten aan de orde laten komen die naar voren zijn gekomen uit de evaluatieformulieren. De projectgroep heeft een aantal keer een concreet en onderbouwd voorstel gegeven voor de wijze van wegnemen van een knelpunt. De projectgroep heeft geprobeerd om over minder concrete knelpunten te discussiëren met de aanwezigen. Er werd gestreefd naar overeenstemming tussen de aanwezigen. In bijlage 6 staan de uitkomsten van consensusbespreking.


- 11 -

5. Activiteiten originele Amerikaanse ACS versus activiteiten ACS-NL De projectgroep heeft de originele Amerikaanse ACS aangepast aan de Nederlandse situatie. De Amerikaanse ACS bevat 80 foto’s van activiteiten, de ACS-NL bevat 79 foto’s van activiteiten. De activiteiten van de Amerikaanse ACS zijn afgebeeld in voor Amerika cultureel relevante situaties met Amerikaanse burgers. Ook verschillen de activiteiten die ouderen in Amerika veel uitvoeren en belangrijk vinden met de activiteiten die Nederlandse ouderen veel uitvoeren en belangrijk vinden. De projectgroep heeft daarom n.a.v. het onderzoek van Bakker (2007) de activiteiten voor de ACS-NL opnieuw geselecteerd en gefotografeerd. De activiteiten; beleggen op beurs/ geld investeren, quilting, paardrijden, parkspelen doen, jagen, picknicken, naar de schoonheidssalon gaan en handvaardigheid zijn niet geselecteerd voor de ACS-NL in verband met een laag uitvoeringspercentage. In de ACS-NL wordt meer gebruik gemaakt van geclusterde activiteiten dan in de Amerikaanse ACS zoals; klussen aan/om het huis, kleding verstellen/naaien, schrijven, concert/theater bezoeken, overige sport/spel activiteiten doen en (actief) wandelen. De projectgroep heeft hiervoor gekozen om verwarring te voorkomen bij de cliënt tijdens het sorteren van de foto’s en omdat de ACS dan meer activiteiten kan bevatten. In de ACS-NL komt een aantal activiteiten voor die niet in de Amerikaanse ACS voorkomen, zoals; pinnen, warme dranken bereiden, tafel dekken, met (regulier ) openbaar vervoer reizen, barbecueën, fiets repareren, meedoen met excursies, zingen, roken, werken (betaald), café bezoeken en volwassenen verzorgen (mantelzorg). Deze nieuwe activiteiten worden door Nederlandse ouderen veel uitgevoerd of als belangrijke activiteiten beschouwd. Een aantal andere nieuwe activiteiten kan worden geclusterd in andere activiteiten, zoals; radio luisteren, borduren, breien, bingo, haken, politiek actief zijn, kleding verstellen, naaien en biljarten. De activiteiten op de foto’s van de ACS-NL spelen zich af in een typische Nederlandse situaties. Omdat activiteiten beter worden herkend als deze afgebeeld zijn in voor de cliënt cultureel relevante situaties. (Katz, e.a., 2003) De personen op de foto’s zijn autochtone Nederlandse ouderen omdat dit de doelgroep is van de ACS-NL.


- 12 -

Nawoord Door middel van deze theoretische onderbouwing hoopt de projectgroep de vormgeving van de eerste Nederlandse versie van de ACS voldoende te hebben onderbouwd. De projectgroep heeft met veel plezier aan het project ‘De introductie van de ACS-NL (Activity Card Sort Nederland)’ gewerkt. De junioradviseurs hopen dat zij in de toekomst als ergotherapeut met de ACS-NL zullen werken. Er is een aantal punten naar voren gekomen die volgens de projectgroep aanbeveling verdienen voor vervolgonderzoek: - De validiteit en betrouwbaarheid van de ACS-NL. - De leeftijdsgrens 60 die bij versie C van de ACS-NL wordt gehanteerd. - De ontwikkeling van een nieuwe versie van de ACS-NL gericht op allochtonen ouderen. - Het samenstellen van een ACS-NL instructie DVD. - Plan voor het vergroten van de (naams)bekendheid en de verdere introductie van de ACS-NL. De junioradviseurs van de projectgroep willen alle betrokkenen bij het project; Eric Tigchelaar, Fenna van Nes, de overige actoren; Wieneke van Doorn, Annemieke Jong en Shanna Nauta, de ergotherapeuten en cliënten die hebben deelgenomen aan de pilot en natuurlijk de figuranten bedanken voor de enthousiaste medewerking!


- 13 -

Bronvermelding Alders, M., & Tas, R. (2001). Ouderen worden steeds ouder, lang leven de ouderen. Thema Centraal Bureau van de Statistiek index. No. 5 juni 2001. Bakker, N., Verburg, S., Vogelenzang, A. & Zweers, A. (2007). De ‘Activity Card Sort’ in Nederland. Hogeschool van Amsterdam. Amsterdam: HVA. Brug, J., Assema, P., & Lechner van, L. (2007) Gezondheidsvoorlichting en gedragsverandering, een planmatige aanpak . Assen; Van Gorcum, 92. Dagevos, J. (2001). De leefsituatie van allochtonen ouderen in Nederland. Sociaal en Cultureel Planbureau onderzoeksrapport. Denhaag: redactie SCP. Everard, K.M. (1999). The relationship between reasons for activity and older adult wellbeing. Journal of Applied Gerontology, 18, 325-340. Ikking, T., Nauta, S., Pastoor, M., Zonneveld, S. & van Nes, F. (2006). Measurement Instruments: An advice report about the surplus value of the measurement instruments, used in a stroke research at Washington University in St. Louis, United States of America, for implementation in the Netherlands. Hogeschool van Amsterdam, department of Occupational Therapy. Katz, N., Karpin, H., Lak, A., Furman, T. & Hartman-Maeir, A. (2003). Participation in Occupational Performance: Reliability and Validity of Activity Card Sort. Occupational Therapie Journal: Occupation, Participation and Health 23-1. Law, M., Baum, C., & Dunn, W. (2005). Appendix List of measures mapped to the International Classification of Functioning. Measuring Occupational Performance: Supporting Best Practice in occupational therapy. Thorafare (NJ): SLACK Incorporated. Packer, T. L., Tanya, Boshoff & Jonge de. (2007). Development of the Activity Card Sort Australia. Australian Occupational Therapy Journal. 54, 1-8.


- 14 -

Bijlagen Selectie van activiteiten....................................................................................................... I Programma van eisen foto’s................................................................................................II Programma van eisen handleiding, scoreformulieren en labels.........................................III Uitnodiging ergotherapeuten............................................................................................. IV Evaluatieformulieren...........................................................................................................V Uitkomsten consensusbespreking ..................................................................................... VI


- 15 -

Bijlage 1: Selectie van activiteiten In onderstaande tabel worden de activiteiten van de Amerikaanse ACS vertaald en geeft de projectgroep een motivatie voor haar selectie van de activiteit in de ACS-NL. Wanneer de activiteit is geadviseerd door Bakker et al., (2007) wordt dit aangegeven met *. Activiteiten die geselecteerd worden zijn groen gekleurd, activiteiten die worden geclusterd zijn geel gekleurd en activiteiten die niet worden opgenomen zijn rood gekleurd. Activiteiten Amerikaanse ACS

‘Vertaling’ van activiteit door Bakker e.a. (2007).

Motivatie van projectgroep voor haar selectie van activiteiten in de ACS-NL

Winkelen

‘Vertaling’ van activiteit door projectgroep (in tekstbalk onder foto) Winkelen

1. Shopping in a store 2. Shopping for groceries

Boodschappen doen

Boodschappen doen

*

3. Dishes

Afwassen

Afwassen

*

4. Laundry

Kleding wassen

De was doen

5. Yard maintenance

Tuin onderhouden

Tuin onderhouden

6. Taking out the trash 7. Cooking dinner 8. Mending

Vuilnis buiten zetten Eten koken Kleding verstellen

Vuilnis buiten zetten Eten koken Kleding verstellen/naaien

9. Preserving food

Voedsel wecken/invriezen

Voedsel wecken/invriezen

* De projectgroep heeft de ‘vertaling’ aangepast omdat de projectgroep verwacht dat de doelgroep niet alleen kleding wast. * De projectgroep heeft de ‘vertaling’ aangepast omdat de projectgroep de activiteit ‘tuin onderhouden’ clustert in de activiteit ‘klussen aan/om het huis’. * * * De projectgroep heeft de activiteit ‘kleding verstellen’ en ‘naaien’ geclusterd omdat beide activiteiten sterk met elkaar overeenkomen. *

*


- I-

10. Household maintenance 11. Fixing things around the house 12. Driving 13. Getting gas 14. Car maintenance 15. Taking care of a pet 16. Paying bills 17. Managing investments

Huishoudelijke activiteiten Klussen (aan/om het huis)

Het huishouden doen Klussen aan/om het huis

(auto) Rijden Tanken Auto onderhoud(en) Huisdier verzorgen Rekeningen betalen Beleggen op beurs/geld investeren (uit) Rusten Bezoeken schoonheidsalon/kapperszaa k

Auto rijden Tanken Auto onderhouden Huisdier verzorgen Rekeningen betalen Beleggen op beurs/geld investeren (Uit)rusten Naar de kapper gaan

20. Child care 21. Spectator sports 22. Recreational shopping

Kinderen verzorgen Toeschouwer sport Recreatief winkelen

Op (klein)kinderen passen Sport toeschouwen Naar de markt gaan

23. Cooking as hobby

Koken als een hobby

Lekkernijen maken

24. Sewing

Naaien

Naaien

18. Resting 19. Beauty barbershop

* * De activiteit ‘tuin onderhouden’ wordt hierin geclusterd. * * * * * De activiteit is niet geadviseerd door Bakker e.a. (2007). * * In het onderzoek van Bakker e.a. (2007) wordt geadviseerd om deze activiteit op te splitsen en alleen de activiteit ‘kapperszaak bezoeken’ op te nemen. * * * De projectgroep verwacht dat de doelgroep de activiteit ‘recreatief winkelen’ niet goed kan onderscheiden van de activiteit ‘winkelen’. * De projectgroep heeft de vertaling aangepast om verwarring bij de doelgroep met de activiteit ‘koken van een maaltijd’ te voorkomen. De projectgroep verwacht dat het ‘koken van een maaltijd’ door de doelgroep als hobby kan worden gezien maar ook als IADL activiteit. * De projectgroep heeft de activiteit ‘kleding verstellen’ en ‘naaien’ geclusterd omdat beide activiteiten sterk met


- I-

25. Quilting 26. Hand crafts

27. 27 Table games (e.g., checkers, cards)

Quilting/patchwork maken Handvaardigheid

Gezelschapsspellen

28. Flower arranging 29. Computer 30. Collecting 31. Puzzles (e.g., jigsaw, wood, crossword)

Bloemschikken Computeren Verzamelen Puzzelen

32. Photography 33. Drawing/painting

Fotograferen Tekenen/schilderen

34. Interior decorating

Versieren/opk nappen/herinri chten woning

35. Playing a musical instrument 36. Reading magazines/books 37. Reading newspaper

Muziekinstrument bespelen Lezen van tijdschriften/boeken Lezen van krant

elkaar overeenkomen. Quilting De activiteit is niet geadviseerd door Bakker e.a. (2007). Overige creatieve De activiteit is niet geadviseerd door Bakker e.a. (2007). activiteiten doen De projectgroep adviseert om deze activiteit wel op te nemen in de ACS-NL zodat de doelgroep bij deze activiteit alle creatieve bezigheden kan invullen die niet voorkomen in de ACS-NL maar die wel door hem of haar worden uitgevoerd. Gezelschapsspellen doen * De projectgroep noemt een aantal gezelschapspellen als voorbeeld zodat de doelgroep de activiteit ruimer zal opvatten. Bloemschikken * Computeren * Verzamelen * Puzzelen/aan denksport * doen (kruiswoord, De projectgroep is van mening dat denksport overeenkomt schaken) met puzzelen en heeft deze activiteiten daarom geclusterd. Fotograferen * Tekenen/schilderen De activiteit is niet geadviseerd door Bakker e.a. (2007), maar heeft een uitvoeringspercentage van 10% of hoger. Woning aankleden * De projectgroep vindt dat ‘opknappen’ en ‘versieren’ valt onder het ‘aankleden’ en dat ‘herinrichting’ geen goede vertaling is van de Amerikaanse activiteit. Muziekinstrument bespelen * Tijdschrift/boek lezen

*

Krant lezen

*


- I-

38. Reading bible/religious activities

De bijbel lezen/Religieuze activiteiten

Geloof beleven

39. Creative writing/journal

Creatief schrijven/dagboek bijhouden

Schrijven

40. Letter writing

Brieven schrijven

Brieven/kaarten schrijven

41. Bird watching 42. Going to the museum 43. Attending concerts

Vogels kijken Bezoeken museum Bezoeken concerten

Vogels kijken Museum bezoeken Concert/theater bezoeken

44. Going to the theater

Bezoeken theater

Theater bezoeken

45. Watching movies (theater or home)

Films kijken (bio scoop of thuis)

Films kijken (bioscoop of thuis)

* De projectgroep verwacht dat de doelgroep op vele verschillende manieren zijn/haar geloof beleeft en niet alleen de bijbel leest. Doordat onder de foto o.a. ‘religieuze activiteiten’ staat verwacht de projectgroep dat doelgroep te veel gestuurd wordt; dat het gaat om een actieve bezigheid. De projectgroep verwacht dat de doelgroep juist voornamelijk op een passieve wijze zijn of haar geloof beleefd (bijvoorbeeld bidden). Door de vertaling aan te passen hoopt de projectgroep dat deze activiteit breder wordt opgevat, dat elke cliënt zijn wijze van geloof beleven herkent in de activiteit. De activiteit is niet geadviseerd door Bakker e.a. (2007), maar heeft een uitvoeringspercentage van 10% of hoger. De activiteit ‘brieven/kaarten schrijven’ is geclusterd in deze activiteit. * De projectgroep clustert deze activiteit in de activiteit ‘schrijven’. * * * De projectgroep clustert de activiteiten ‘concert bezoeken’ en ‘theater bezoeken’ omdat beide activiteiten met elkaar overeenkomen. * De projectgroep clustert de activiteiten ‘concert bezoeken’ en ‘theater bezoeken’ omdat beide activiteiten met elkaar overeenkomen. * De projectgroep clustert deze activiteit in de activiteit


- I-

46. Watching television

Tv kijken

Tv/film kijken

47. Listening to music

Muziek luisteren

Muziek/radio luisteren

48. Sitting and thinking 49. Swimming 50. Woodworking

Zitten en denken (dagdromen) Zwemmen Houtbewerken

Zitten en denken (dagdromen) Zwemmen Houtbewerken

51. Bowling

Bowlen

Bowlen

52. Golfing

Golfen

Golfen

53. Walking

Wandelen

(Actief) wandelen

54. Running

Hardlopen

Hardlopen

55. Excercising

Fitnessoefeningen

Fitness-/ gymoefeningen doen

56. Playing tennis or similar sports

Tennissen of vergelijkbare sporten

overige (bal)sporten doen

‘televisie kijken’ (thuis) en ‘concert/theater bezoeken’ (bioscoop). * De projectgroep clustert de activiteit ‘film kijken (thuis)’ in de activiteit ‘tv/film kijken’. * De projectgroep heeft de activiteiten ‘radio luisteren’ en ‘muziek luisteren’ geclusterd omdat beide activiteiten elkaar overlappen. * * De activiteit is niet geadviseerd door Bakker e.a. (2007), maar heeft een uitvoeringspercentage van 10% of hoger. De activiteit is niet geadviseerd door Bakker e.a. (2007), maar heeft een uitvoeringspercentage van 10% of hoger. De activiteit is niet geadviseerd door Bakker e.a. (2007), maar kan geclusterd worden in ‘overige (bal)sporten’. * De projectgroep clustert de activiteit ‘trektochten maken’ in de activiteit ‘(actief) wandelen’. De activiteit is niet geadviseerd door Bakker e.a. (2007), maar kan geclusterd worden in ‘overige (bal)sporten’. * De projectgroep heeft de activiteit ‘gymoefeningen’ toegevoegd omdat de projectgroep verwacht dat niet de gehele doelgroep bekend is met fitness. Deze aanpassing zorgt ervoor dat de doelgroep de activiteit beter herkent. * De projectgroep adviseert om deze activiteit op te nemen


- I-

in de ACS-NL zodat de doelgroep bij deze activiteit alle (bal)sporten kan invullen die niet voorkomen in de ACSNL maar die wel door hem of haar worden uitgevoerd. De activiteit is niet geadviseerd door Bakker e.a. (2007). De projectgroep clustert de activiteit ‘trektochten maken’ in de activiteit ‘(actief) wandelen’. * De activiteit is niet geadviseerd door Bakker e.a. (2007). De activiteit is niet geadviseerd door Bakker e.a. (2007).

57. Hiking

Trektochten maken

Trektochten maken

58. Biking 59. Horseback riding 60. Yard games (e.g., frisbee, croquet, horseshoes) 61. Camping 62. Canoeing/boating/sailing

Fietsen Paardrijden Parkspelen (o.a. frisbee, croquet, hoefijzers gooien)

Fietsen Paardrijden Parkspelen doen

Kamperen kanoën/met een boot varen/zeilen Jagen Vissen Tuinieren/moestuin bewerken Studeren

Kamperen Met een boot varen

Reizen Feestjes/picknick Familie bijeenkomsten

Reizen Picknicken Familie bijeenkomst bijwonen Telefoneren Op ziekenbezoek gaan

* De activiteit is niet geadviseerd door Bakker e.a. (2007). *

Met vrienden/kennissen afspreken

* De projectgroep heeft de activiteit ruimer beschreven, zodat het ontvangen van vrienden en kennissen ook onder

63. Hunting 64. Fishing 65. Gardening/growing flowers 66. Studying for personal advancement 67. Travelling 68. Parties/picknicks 69. Family gathering

70. Talking on the telephone Telefoneren 71. Visiting family/friends Ziekenbezoek who are ill 72. Visiting with friends Bezoeken vrienden

Jagen Vissen Tuinieren/moestuin bewerken. Studeren

* De activiteit is niet geadviseerd door Bakker e.a. (2007), maar heeft een uitvoeringspercentage van 10% of hoger. De activiteit is niet geadviseerd door Bakker e.a. (2007). * * *

* *


- I-

73. Eating at a restaurant 74. Dancing

Eten in een restaurant Dansen

Uit eten gaan Dansen

75. Going to place of worship 76. Volunteer work 77. Going to (grand) childeren’s activities

Een godsdienstig gebouw bezoeken Vrijwilligerswerk doen Activiteiten van (klein)kinderen bijwonen

78. Storytelling with children 79. Marriage/relationship

Bezoeken van godsdienstig gebouw Vrijwilligerswerk Bijwonen van de activiteiten van kinderen of kleinkinderen Verhalen vertellen/voorlezen aan kinderen Huwelijk/relatie

80. Entertainment at home or club

Amusement thuis of bij een vereniging

(Klein)kinderen verhalen vertellen/voorlezen Huwelijk/relatie onderhouden Lid zijn van een vereniging/club

deze activiteit valt. * De activiteit is niet geadviseerd door Bakker e.a. (2007), maar heeft een uitvoeringspercentage van 10% of hoger. * * *

* * * De projectgroep verwacht dat deze aanpassing ervoor zorgt dat de doelgroep de activiteit beter herkent. De project groep clustert ‘Amusement thuis’ in de activiteit ‘familie bijeenkomst bijwonen’ en ‘met vrienden/kennissen afspreken’ omdat deze activiteiten elkaar overlappen.

In onderstaande tabel motiveert de projectgroep haar selectie van de door Bakker e.a. (2007) geadviseerde, nieuwe activiteiten. Wanneer de projectgroep de activiteit op neemt in de Nederlandse versie van de ACS wordt dit aangegeven met *. Activiteiten die geselecteerd worden zijn groen gekleurd, activiteiten die worden geclusterd zijn geel gekleurd en activiteiten die niet worden opgenomen zijn rood gekleurd.


- I-

Activiteiten geadviseerd door Bakker e.a. (2007) Radio luisteren Pinnen Stofzuigen Afstoffen Ramen lappen Warme dranken bereiden Met openbaarvervoer reizen Barbecuen Fiets repareren Meedoen met excursies Zingen Roken Werken (betaald) Café bezoeken

Motivatie van projectgroep voor haar selectie van activiteiten in de ACS-NL Deze activiteit is geclusterd in de activiteit ‘Muziek/radio luisteren’. * Deze activiteit is geclusterd in de activiteit ‘Het huishouden doen’. Deze activiteit is geclusterd in de activiteit ‘Het huishouden doen’. Deze activiteit is geclusterd in de activiteit ‘Het huishouden doen’. * * * * * * * * *

In onderstaande tabel motiveert de projectgroep haar selectie van de activiteiten met een uitvoeringspercentage van 10-25% in het onderzoek van Bakker e.a. (2007). Wanneer de projectgroep de activiteit op neemt in de Nederlandse versie van de ACS wordt dit aangegeven met *. Activiteiten die geselecteerd worden zijn groen gekleurd, activiteiten die worden geclusterd zijn geel gekleurd en activiteiten die niet worden opgenomen zijn rood gekleurd Activiteiten met uitvoeringspercentage Motivatie van projectgroep voor haar selectie van activiteiten in de ACS-NL van 10-25% volgens Bakker e.a. (2007). Beleggen op beurs/geld investeren Deze activiteit is niet gericht op sport en spel of handvaardigheid. Volwassenen verzorgen (mantelzorg) De projectgroep vindt dat deze activiteit opgenomen dient te worden in de ACS-NL omdat de projectgroep verwacht dat het aantal mantelzorgers zal toenemen i.v.m. de vergrijzing en de nieuwe wet WMO.


- I-

Borduren Picknicken Naar de schoonheidsalon gaan Breien Beursen bezoeken Dansen Bingo Met een boot varen Bowlen Naar een modeshow gaan Jeu de boules Biljarten Haken Moestuin onderhouden Houtbewerken Politiek actief Creatief schrijven/dagboek bijhouden Te voet trektochten maken Tekenen/schilderen

* Deze activiteit wordt geclusterd in de activiteit ‘breien, haken, borduren’. Deze activiteit is niet gericht op sport en spel of handvaardigheid. Deze activiteit is niet gericht op sport en spel of handvaardigheid. * Deze activiteit wordt geclusterd in de activiteit ‘breien, haken, borduren’. Deze activiteit is niet gericht op sport en spel of handvaardigheid. * * Deze activiteit wordt geclusterd in de activiteit ‘gezelschapsspellen doen (bingo, kaarten)’. * Deze activiteit wordt geclusterd in de activiteit ‘tennis of andere (bal)sporten’. Deze activiteit is niet gericht op sport en spel of handvaardigheid. * Deze activiteit wordt geclusterd in de activiteit ‘balspel doen (jeu de boules)’. * Deze activiteit wordt geclusterd in de activiteit ‘balspel doen (jeu de boules)’. * Deze activiteit wordt geclusterd in de activiteit ‘breien, haken, borduren’. Deze activiteit wordt geclusterd in de activiteit ‘tuinieren/moest uin bewerken’. * Deze activiteit wordt geclusterd in de activiteit ‘ lid zijn van een vereniging/club’. Deze activiteit wordt geclusterd in de activiteit ‘schrijven’ . Deze activiteit wordt geclusterd in de activiteit ‘(actief)wandelen’. *

De activiteit ‘tafel dekken’ komt niet voor in Bakker e.a. 2007. De projectgroep is echter van mening dat deze activiteit wel opgenomen dient te worden in de ACS-NL, omdat de projectgroep verwacht dat een groot gedeelte van de doelgroep deze activiteit zal uitvoeren.


- I-

Bijlage 2:

Programma van eisen foto’s

1. Winkelen - In kleding winkel - Kleding sluit aan bij doelgroep 60+ - Merken niet zichtbaar - Naam winkel niet zichtbaar 2. Boodschappen doen - In supermarkt - Schappen zichtbaar - Winkelwagen zichtbaar - Liefst geen/ zo weinig mogelijk merknamen zichtbaar - Geen winkelnaam zichtbaar 3. Afwassen - In keuken - Kraan zichtbaar - Afwasteiltje/vaatwasser/gootsteen met service zic htbaar - Afwasborstel/sponsje zichtbaar - Afwasmiddel en theedoek zichtbaar - Persoon draagt keukenschort 4. De was doen - Herkenbaar type wasmachine: met voorlader - Wasmand met kleding zichtbaar - Wasmiddelmerk niet zichtbaar (pak staat gedraaid), merk wasmachine niet zichtbaar (persoon staat ervoor). - Strijkplank in beeld 5. Vuilnis buiten zetten - Grijze rolemmer waarin zwarte vuilniszak wordt gedaan - Activiteit speelt zich buiten af 6. Eten koken - Fornuis zichtbaar - Pan/koekenpan zichtbaar - Aardappelen/groente o.i.d. zichtbaar - Kookwekker zichtbaar - Persoon draagt keukenschort 7. Kleding verstellen/ naaien - Vrouw - Naaimachine op achtergrond - Garen en speldenkussen zichtbaar - Kledingstuk waar met de hand een knoop aan wordt gemaakt zichtbaar 8. Voedsel wecken/ invriezen - Eten in plastic doosje wordt richting de open staande diepvriezer bewogen


- II -

9. Het huishouden doen - Persoon die aan het stofzuigen is - In de huiskamer 10. Klussen aan/ om het huis - Buiten - Hangt vogelhuisje op 11. Autorijden - persoon achter het stuur - Groot deel van de auto zichtbaar - Geen merknaam zichtbaar 12. Tanken - Persoon die bezig is met tanken van zijn auto - Zowel tank als teller zichtbaar - Geen merknamen zichtbaar 13. Auto onderhouden - Man vult ruitenvloeistof bij onder de motorkap 14. Fiets repareren - Persoon die een fietsband plakt - Fiets staat op zijn kop op de stoep - Bandplak spullen zichtbaar - Emmer met water zichtbaar 15. Huisdier verzorgen - Persoon borstelt haar hond 16. Rekeningen betalen - Persoon die aan tafel zit - Bankafschriften zichtbaar - Papierwerk en pen zichtbaar 17. Volwassenen verzorgen (mantelzorg) - Man helpt vrouw bij aantrekken van haar steunkousen. 18. Tafel dekken - Persoon die bezig is service op tafel te zetten - Tafel met kleed, aantal borden en bestek (nog niet helemaal gedekt) zichtbaar - Stoelen staan onder de tafel 19. Pinnen - Onherkenbaar persoon bij geldautomaat - Beeldscherm van pinautomaat en deel van de toetsen zijn zichtbaar - Het geld wordt met de hand uit de automaat gehaald - Een klein bedrag (ongeveer 30euro)


- II -

20. Warme dranken bereiden - Persoon is bezig met koffiezetten - Gehele koffiezetapparaat duidelijk zichtbaar - Koffiezetapparaat en Senseo zichtbaar 21. Met openbaar vervoer reizen - Persoon houdt bus aan bij halte - Bus is zichtbaar 22. Werken (betaald) - Onherkenbare personen zijn aan het werk op een kantoor - Er is een aantal bureaus en computers zichtbaar 23. Uit (rusten) - Persoon ligt op de bank/stoel met zijn ogen dicht 24. Naar de kapper gaan - Persoon zit op kapperstoel voor spiegel - Kapster is zichtbaar - Kapster is bezig met knippen - Er zijn meerdere kappersattributen zichtbaar 25. Op (klein) kinderen passen - Persoon geeft kind eten en drinken 26. Sport toeschouwen - Onherkenbaar publiek in een tribune 27. Naar de markt gaan - Persoon koopt spullen op markt - Marktkraampje zichtbaar met niet herkenbare mensen - Op marktkraam liggen spullen die vaak op een markt worden verkocht - Meerdere kramen zijn zichtbaar 28. Lekkernijen maken - Persoon haalt koekjes van bakblik uit de oven - Persoon heeft ovenhandschoenen aan en draagt een keukenschort 29. Bloemschikken - Vrouw (niet herkenbaar) is bezig met het maken van een bloemstuk - Oase en bloemen duidelijk zichtbaar 30. Houtbewerken - Persoon is bezig met het bewerken van hout met gereedschap - Houten beeld met gereedschap is zichtbaar


- II -

31. Schilderen/ tekenen - Persoon die aan het schilderen is/een schilderij maakt - Verf, water potje en kwast zichtbaar 32. Breien/haken/borduren - Vrouw zichtbaar die bezig is met breien - Breistukje, breinaalden en wol zichtbaar - Borduurstukje op achtergrond zichtbaar 33. Schrijven - Persoon schrijft met pen op een schrijfblok aan tafel 34. Overige creatieve activiteiten - Vrouw die ketting maakt aan tafel - Materialen zichtbaar 35. Gezelschapsspellen doen - Personen spelen Rummicub aan tafel 36. Puzzelen/aan denksport doen (kruiswoord, schaken) - Persoon maakt legpuzzel aan tafel 37. Computeren - Persoon is bezig met een computer - Muis, beeldscherm en toetsenbord zijn zichtbaar 38. Verzamelen - Persoon die bezig is met een verzameling aan tafel 39. Zingen - Koor op de foto zichtbaar - Dirigent staat vooraan en geeft aanwijzingen - Personen hebben eventueel papier met tekst in handen 40. Roken - Persoon die rookt/sigaret vast heeft 41. Zitten en denken (dagdromen) - Persoon zit op een bankje in het bos en kijkt voor zich uit 42. Fotograferen - Vrouw maakt foto met digitale camera in het bos - Vooral de fotocamera en het gezicht van de persoon zichtbaar 43. Geloof beleven - Persoon die bidt - Dik boek (bijbel)


- II -

44. Woning aankleden - Persoon hangt fotolijstje op aan muur in huiskamer 45. Muzie k instrument bespelen - Persoon speelt blokfluit 46. Krant lezen - Persoon leest krant aan tafel - Krant ligt open, maar merknaam is niet zichtbaar 47. Tijdschrift/boek lezen - Persoon leest boek op bank/stoel 48. Muziek/radio luisteren - Persoon draait aan de volumeknop van een radio/cd speler 49. Tv/film kijken - Persoon kijkt tv - Zit op bank/stoel - Tv staat aan en is zichtbaar 50. Vogels kijken - Persoon kijkt door verrekijker naar vogels - In het bos. 51. Zwemmen - Twee personen die in het zwembad baantjes trekken 52. (Actief) wandelen - Persoon wandelt in bos - Met rugzakje op haar rug - Draagt sportieve kleding 53. Fitness-/gym oefeningen doen - Persoon fietst op een hometrainer 54. Bowlen - Iemand die op bowlingbaan een bowling bal gooit - Zowel baan als persoon die bal gooit zichtbaar - Persoon neemt de juiste houding aan 55. Overige (bal)sporten doen - Persoon tennist op de tennisbaan - Tennisracket zichtbaar - Sportieve kleding


- II -

56. Fietsen - Persoon fietst op straat 57. Kamperen - Foto van tent 58. Vissen - Iemand die vist aan het water met een hengel 59. Tuinieren/ moestuin bewerken - Persoon harkt zijn tuin 60. Barbecue ën - Persoon die aan het barbecueën is - Vlees ligt op de barbecue - Persoon staat bij barbecue 61. Museum bezoeken - Personen die een museum bezoeken en kijken naar een museumstuk 62. Concert/ theater bezoeken - Concertgebouw zichtbaar 63. Balspel doen - Man biljart in een kroeg 64. Met een boot varen - Zeilboot met zeilen die uitstaan zichtbaar 65. Reizen - Personen die op reis gaan - koffers zichtbaar - luchthaven herkenbaar 66. Studeren - Persoon zit aan tafel - Boekenkast, boeken, pen en papier zichtbaar - Persoon maakt aantekeningen 68. Familie bijeenkomst bijwonen - Personen (verschillende generaties) zitten bij elkaar aan tafel - Eten en drinken zichtbaar 69. Telefoneren - Persoon houdt telefoon bij oor en toetst nummer in 70. Op ziekenbezoek gaan - AMC


- II -

71. Met vrienden/ kennissen afspreken - Twee personen die samen een kopje koffie drinken - Praten met elkaar 71. Uit eten gaan - Echtpaar aan tafel in een restaurant - Meerdere personen in het restaurant zichtbaar - Gedekte tafel met een kleed en glazen op tafel - Diner/eten zichtbaar 72. Dansen - Echtpaar dat aan het stijldansen is - Rustige achtergrond 73. Een godsdienstig gebouw bezoeken - Kerk 74. Vrijwilligerswerk doen - Persoon gaat met een collectebus langs een deur 75. Activiteiten van (klein) kinderen bijwonen - Persoon is bij afzwemmen van kleinkind 76. (Klein) kinderen verhalen vertellen/voorlezen - Persoon met kleinkind op schoot - Persoon vertelt een verhaal uit een kinderboek 77. Huwelijk relatie onderhouden - Echtpaar zit naast elkaar op de rand van het bed - Echtpaar kijkt elkaar aan (evt. armen om elkaar heen, hand op schouder of hand op knie) 78. Lid zijn van vereniging/club - Foto van een kaartclub - Personen zichtbaar die in groepjes kaarten 79. Meedoen met excursies - Foto van een rondvaartboot waar mensen instappen zichtbaar - Merknamen niet zichtbaar 80. Café bezoeken - Man zit op een kruk aan de bar - Man heeft bier in zijn hand heeft - Bar in zijn geheel duidelijk zichtbaar - Drankflessen die achter de bar hangen zijn zichtbaar maar niet herkenbaar - Er liggen bierviltjes op de bar - Opgestapelde glazen zijn zichtbaar


- II -

Bijlage 3.

Programma van eisen handleiding, scoreformulieren en labels

Handleiding: - Gebruiksvriendelijk - Overzichtelijke lay-out - Vrij vertaald Scoreformulieren: - Zo letterlijk mogelijk vertaald - De vormgeving komt overeen met de Amerikaanse ACS - Bij kolommen staat aangegeven of het een vroegere of huidige activiteit betreft - Voldoende ruimte voor notities - Foto’s van ACS zijn in het klein opgenomen Labels: - Zo letterlijk mogelijk vertaald - De vormgeving komt overeen met de Amerikaanse ACS - Zijn genummerd in overeenstemming met de kolommen op het scoreformulier - In bijlage 6 zijn de labels van de Nederlandse ACS opgenomen.


- III -

Bijlage 4: Uitnodiging ergotherapeuten Beste ergotherapeuten, Wij zijn Dorien Derriks en Bertine Groot; 4de jaarsstudenten ergotherapie aan de Hogeschool van Amsterdam (HVA). Momenteel zijn wij bezig met ons afstudeer project: ‘Het introduceren van de Activity Card Sort in Nederland’. Dit project is een onderdeel van een langlopend traject, op basis van een aanbeveling om de ACS in Nederland te introduceren. Onze opdrachtgever is de kenniskring Paramedische Zorg van de HVA. De Activity Card Sort (ACS) is een meetinstrume nt gericht op het inventariseren van het handelen van ouderen. De ACS is in 2001 ontwikkeld in Noord-Amerika door Dr. Baum. Graag verwijzen wij voor meer informatie over de ACS naar de bijlage. Wij zijn erg benieuwd naar hoe Nederlandse ergotherapeuten en cliënten het afnemen van de ACS ervaren. Daarom zijn wij op zoek naar ergotherapeuten die willen deelnemen aan een test: het concept van de ACS-NL afnemen bij 2 cliënten (autochtonen van 60 jaar of ouder) en hierop evalueren middels een consensusbespreking. De test vindt plaats van 14 april tot en met 18 april ’08. Voorafgaand aan deze week zullen wij langs komen op de betreffende ergotherapie afdeling voor een instructiebijeenkomst. Deze bijeenkomst zal plaatsvinden op een door u uitgekozen tijdstip in de week van 7 april tot en met 11 april ’08 en zal ongeveer een uur in beslag nemen. U krijgt dan ook de test ACS uitgereikt. Op woensdag 7 mei van 09:30-11:00uur zal de consensusbeperking plaatsvinden op de Hogeschool van Amsterdam. Uiteraard krijgt u een reiskostenvergoeding. Bij deze bespreking zijn de betrokken ergotherapeuten, onze opdrachtgever en onze senioradviseur aanwezig. De uitkomsten van de test worden besproken en er zullen besluiten worden genomen over de definitieve inhoud en vormgeving van de ACS-NL. Wij nodigen u van harte uit om deel te nemen aan de bovenstaande test. Deelname aan de test zal ervoor zorgen dat u bekend raakt met de ACS; een Amerikaans meetinstrument dat straks in Nederland geïntroduceerd zal worden. Sterker nog, u hebt meegewerkt aan de introductie van het instrument! Als u wilt deelnemen aan de test of extra informatie wilt over de ACS, neem dan voor 17 maart ‘08 contact op met Bertine Groot ([email protected], tel. 06-10762568) of Dorien Derriks ([email protected], tel. 06-38305848). Wij zien je reactie graag tegemoet! Met vriendelijke groet, Bertine Groot Dorien Derriks

Bijlage: Informatie ACS


- IV -

Bijlage 5: Evaluatieformulieren Evaluatieformulier test ACS-NL (voor de ergotherapeut) Dit evaluatie formulier wordt ingevuld na afloop van het afnemen van de ACS en helpt de ergotherapeut een oordeel te geven over de inhoud en vormgeving van de ACS-NL. De ACS-NL bestaat uit 3 ond erdelen: de handleiding, invulformulieren en de foto’s van activiteiten. Deze worden dan ook onderscheiden op het evaluatieformulier. Ook is er ruimte voor overige opmerkingen. De projectgroep vraagt u een toelichting te geven bij de antwoorden op het evaluatieformulier. Ook de cliënt wordt gevraagd een evaluatieformulier in te vullen. Nadat u en de cliënt de evaluatieformulieren hebben ingevuld, worden beide evaluatieformulieren uiterlijk vrijdag 18 april 2008 retour gezonden. Hierbij kunt u gebruik maken van de envelop die aan de evaluatieformulieren zijn toegevoegd.

Handleiding 1. Vindt u dat het doel van de ACS duidelijk naar voren komt in de handleiding? ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… 2. Kunt u de ACS afnemen na het lezen van de handleiding? ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… 3. Vindt u de handleiding compleet? ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………


-V-

4. Wat vindt u van de vormgeving van de handleiding? ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………

Invulformulieren 5. Kunt u de uitkomsten van de ACS gemakkelijk verwerken in het invulformulier? Aandachtspunten zijn de vormgeving en het taalgebruik in de vraagstellingen. ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………

Foto’s van activiteiten 6. Welke activiteiten (foto’s) vindt u minder herkenbaar? ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… 7. Welke activiteiten ontbreken volgens u? ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………


-V-

8. Wat vindt u van de vormgeving van de foto’s (inclusief tekstbalk)? ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………

Het totale instrument 9. Hoe hebt u het afnemen van de ACS ervaren? ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………

Overige opmerkingen ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………


-V-

Evaluatieformulier test ACS-NL (voor de cliënt) Dit evaluatieformulier wordt ingevuld na afloop van het uitvoeren van de ACS en helpt u een oordeel te geven over de inhoud en vormgeving van de ACS-NL. Dit evaluatieformulier bestaat uit 3 onderdelen: vragen over de instructies van de ergotherapeut, vragen over de foto’s en vragen over het totale instrument. Ook is er ruimte voor overige opmerkingen. De projectgroep vraagt u een toelichting te geven bij de antwoorden op het evaluatieformulier. Dit evaluatieformulier wordt nadat u het hebt ingevuld, ingeleverd bij de ergotherapeut.

Instructie van ergotherapeut 1. Is het voor u duidelijk wat het doel is van de ACS na de instructies van de ergotherapeut? ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… 2. Kunt u de ACS toepassen na de instructies van de ergotherapeut? ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………

Foto’s van activiteiten 3. Welke activiteiten (foto’s) vindt u minder herkenbaar? ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………


-V-

4. Welke activiteiten (foto’s) ontbreken volgens u? ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… 5. Wat vindt u van de vormgeving van de foto’s (inclusief tekstbalk)? ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………

Het totale instrument 6. Hoe hebt u de afname van de ACS ervaren? ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………

Overige opmerkingen ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………


-V-

Bijlage 6:

Uitkomsten consens usbespreking

Foto’s: Activiteit/foto 1. Winkelen 2. Boodschappen doen 3. Afwassen 4. De was doen 5. Vuilnis buiten zetten

Discussiepunt n.a.v. test

Inbreng aanwezigen consensusbespreking Besluit n.a.v. consensusbespreking

Een klikobak/rolemmer is minder herkenbaar.

6. Eten koken 7. Kleding verstellen/naaien 8. Voedsel wecken /invriezen 9. Het huishouden Dit is een geclusterde doen activiteit. Het is verwarrend dat maar 1 activiteit staat afgebeeld.

Deze activiteit zal opnieuw worden gefotografeerd door de projectgroep. Op de foto zal een ouder persoon zichtbaar zijn die een vuilniszak vasthoudt en loopt naar een onbekende plaats, zodat de cliënt zelf de invulling kan geven waar de vuilniszak naar toe wordt gebracht.

A. Een huishoudelijke activiteit met een hoge fysieke belasting en een huishoudelijke activiteit met een lage fysieke belasting opnemen in de ACS. B. Meerdere huishoudelijke activiteiten opnemen in de ACS.


Tijdens de instructie aan de cliënt kan de ergotherapeut aangeven dat er aantal activiteiten geclusterd is, bijvoorbeeld de activiteit ‘huishouden doen’. Geclusterd wil zeggen dat er meerdere activiteiten

- VI -

10. Klussen aan/om het huis

Dit is een geclus terde activiteit. Het is verwarrend dat maar 1 activiteit staat afgebeeld.


kunnen vallen onder die ene activiteit die staat afgebeeld. Ook tijdens het sorteren van de geclusterde activiteiten kan de ergotherapeut de cliënt hier opnieuw op attenderen. Inbreng A: o moeilijk voor cliënt om onderscheid te maken tussen huishoudelijke activiteiten die behoren bij hoge of lage fysieke belasting. o Twee of meer foto’s van huishoudelijke activiteiten is mogelijke verwarrend voor de cliënt. Inbreng B: o Twee of meer foto’s van huishoudelijke activiteiten is mogelijke verwarrend voor de cliënt. Tijdens de instructie aan de cliënt kan de ergotherapeut aangeven dat er aantal activiteiten geclusterd is, bijvoorbeeld de activiteit ‘huishouden doen’. Geclusterd wil zeggen dat er meerdere activiteiten kunnen vallen onder die ene activiteit die staat afgebeeld. Ook tijdens het sorteren van de geclusterde activiteiten kan de

- VI -

ergotherapeut de cliënt hier opnieuw op attenderen. 11. Autorijden 12. Tanken 13. Auto onderhouden 14. Fiets repareren 15. Huisdier verzorgen

Dit is een geclusterde activiteit. Het is verwarrend dat maar 1 activiteit staat afgebeeld.

16. Rekeningen betalen

Activiteit lijkt op ‘schrijven’.

Directe overeenstemming

17. Volwasse nen verzorgen (mantelzorg)

Dit is een geclusterde activiteit. Het is verwarrend dat maar 1 activiteit staat afgebeeld.


Tijdens de instructie aan de cliënt kan de ergotherapeut aangeven dat er aantal activiteiten geclusterd is, bijvoorbeeld de activiteit ‘huishouden doen’. Geclusterd wil zeggen dat er meerdere activiteiten kunnen vallen onder die ene activiteit die staat afgebeeld. Ook tijdens het sorteren van de geclusterde activiteiten kan de ergotherapeut de cliënt hier opnieuw op attenderen. Deze activiteit zal de projectgroep opnieuw fotograferen. Er zal een ouder persoon zichtbaar zijn die acceptgiro’s invult en rekeningen en een rekenmachine bij de hand heeft. Tijdens de instructie aan de cliënt kan de ergotherapeut aangeven dat er aantal activiteiten geclusterd is, bijvoorbeeld de activiteit ‘huishouden doen’. Geclusterd wil zeggen dat er meerdere activiteiten

- VI -

kunnen vallen onder die ene activiteit die staat afgebeeld. Ook tijdens het sorteren van de geclusterde activiteiten kan de ergotherapeut de cliënt hier opnieuw op attenderen. 18. Tafel dekken 19. Pinnen 20. Warme dranken bereiden 21. Met openbaarvervoer reizen

Hoort de OVtaxi/stadsmobiel ook bij deze activiteit?

A. Foto van ouder persoon die gebruik maakt van OV-taxi opnemen in ACS. B. Tekst onder foto veranderen in ‘met (regulier)openbaarvervoer reizen’.


De tekst onder de foto zal worden veranderd in ‘met (regulier)openbaarvervoer reizen’ (inbreng B). Wanneer je deze verandering toepast valt de OVtaxi/stadsmobiel niet onder deze activiteit. De vraag is of de cliënt wel of niet met regulier openbaarvervoer reist. Wanneer de cliënt niet meer met regulier openbaarvervoer reist, kan door het verhaal van de cliënt worden achtergehaald hoe de cliënt wél reist, bijvoorbeeld met de OV-taxi. Inbreng A: o Gebruik maken van OVtaxi/stadsmobiel is een aangepaste manier van met openbaarvervoer reizen/autorijden. In de ACS zijn activiteiten opgenomen die 60-

- VI -

plussers met de Nederlandse nationaliteit uitvoeren. In het onderzoek van Bakker e.a. (2007) zijn geen activiteiten meegenomen die op een aangepaste wijze worden uitgevoerd. Ook in de Amerikaanse ACS komen geen aangepaste activiteiten voor. Daarom zal er geen foto worden gemaakt van met de OV-taxi reizen. 22. Betaald werken 23. (Uit)rusten

De stoel is minder herkenbaar


Deze activiteit zal de projectgroep opnieuw fotograferen. Er zal een ouder persoon zichtbaar zijn die ligt op een bankstel en uitrust.

24. Naar de kapper gaan 25. Op (klein)kinderen passen 26. Sport toeschouwen 27. Naar de markt gaan 28. Lekkernijen maken 29. Bloemschikken 30. Houtbewerken


- VI -

31. Schilderen/teken en 32. Breien/haken/bor duren 33. Schrijven 34. Overige creatieve activiteiten 35. Gezelschapspel doen 36. Puzzelen/aan denksport doen (kruiswoord, schaken) 37. Computeren 38. Verzamelen De ‘speldjes verzameling’ is minder herkenbaar. 39. Zingen 40. Roken 41. Zitten en denken De locatie komt overeen (dagdromen) met activiteit ‘(actief) wandelen’ en is minder herkenbaar voor de activiteit waardoor verwarring ontstaat.


Deze activiteit zal de projectgroep opnieuw fotograferen. Er zal een ouder persoon zichtbaar zijn die postzegels verzameld.


Deze activiteit zal de projectgroep opnieuw fotograferen. De projectgroep zal de locatie van de activiteit veranderen. Er zal een ouder iemand zichtbaar zijn die zit op een bankje bij het water en tuurt naar de horizon. Deze foto zal van achteren worden gemaakt zodat duidelijk is waar de persoon op foto


- VI -

naar kijkt. 42. Fotograferen 43. Geloof beleven 44. Woning aankleden 45. Muziekinstrume nt bespelen 46. Krant lezen 47. Tijdschrift/boek lezen 48. Muziek/radio luisteren 49. Tv/film kijken 50. Vogels kijken 51. Zwemmen 52. (Actief) wandelen 53. Fitness/gymoefeningen 54. Bowlen 55. Overige Dit is een geclusterde (bal)sporten doen activiteit. Het is verwarrend dat maar 1 activiteit staat afgebeeld. Het onderscheid tussen deze activiteit en ‘balspel doen’ is niet duidelijk.



Tijdens de instructie aan de cliënt kan de ergotherapeut aangeven dat er aantal activiteiten geclusterd is, bijvoorbeeld de activiteit ‘huishouden doen’. Geclusterd wil zeggen dat er meerdere activiteiten kunnen vallen onder die ene activiteit die staat afgebeeld. Ook tijdens het sorteren van de geclusterde activiteiten kan de

- VI -

ergotherapeut de cliënt hier opnieuw op attenderen. De tekst onder de foto zal veranderd worden in ‘overige sport/spelactiviteiten doen’ zodat de cliënt geen onderscheid hoeft te maken in sport of spel. Op deze foto zal een ouder persoon zichtbaar zijn die tennist omdat tennis volgens he t onderzoek van Bakker e.a. (2007) de belangrijkste sport/-spelactiviteit is voor ouderen. 56. Fietsen 57. Kamperen

58. Vissen 59. Tuinieren/moest uin bewerken 60. Barbecueën 61. Museum bezoeken

62. Concert/theater bezoeken

Ouderen gaan vaker kamperen met behulp van een caravan dan met een tent. Is de auto tegen de tent aan gereden?


Deze activiteit zal opnieuw worden gefotografeerd door de projectgroep. Op de foto zal een ouder persoon zichtbaar zijn die aan het kamperen is met zijn caravan.

De activiteit is minder herkenbaar doordat de foto vrij donker is.


De activiteit is minder herkenbaar doordat de foto van te ver af is genomen.


Deze activiteit zal opnieuw worden gefotografeerd door de projectgroep. Op de foto zullen ouderen zichtbaar zijn die een museum bezoeken. Deze activiteit zal opnieuw worden gefotografeerd door de projectgroep. Op de foto zal het zelfde concertgebouw worden


- VI -

63. Balspel doen

weergegeven maar dan van dichterbij. Deze activiteit komt te vervallen, zie activiteit 55.

Dit is een geclusterde activiteit. Het is verwarrend dat maar 1 activiteit staat afgebeeld. Het onderscheid tussen deze activiteit en ‘balspel doen’ is niet duidelijk.

64. Met een boot varen 65. Reizen 66. Studeren 67. Familiebijeenko mst bijwonen 68. Telefoneren 69. Op ziekenbezoek Het gebouw wordt soms gaan niet herkend als ziekenhuis.

A. Een ouder persoon met bloemen in de hand, die het ziekenhuis binnen gaat afbeelden.

Deze activiteit zal opnieuw worden gefotografeerd door de projectgroep. Op de foto zal een ouder persoon zichtbaar zijn met bloemen in de hand, die het ziekenhuis binnen gaat (inbreng a).

70. Met vrienden/kenniss en afspreken 71. Uit eten gaan 72. Dansen 73. Een godsdienstig Gaat het om de interesse gebouw in het gebouw of in het bezoeken geloof?

A. Onduidelijke tekst; een gebouw kan niet godsdienstig zijn. B. De activiteit veranderen in ‘gebouwen

De tekst onder de foto zal worden veranderd in ‘plaats bezoeken om geloof te beleven’ (inbreng A).


- VI -

bezoeken’. C. Cliënten zien plaatje en denken kerk bezoeken. D. Foto maken van kerk waar mensen naar binnen lopen, zodat de activiteit gericht is op geloof beleven.

De projectgroep zal de foto aanpassen door ouderen personen af te beelden die een kerk in lopen (inbreng C/D). Daardoor wordt duidelijk dat het bezoek van het gebouw in het teken staat van het geloof. Inbreng B: o De projectgroep verwacht dat in het onderzoek van Bakker e.a. (2007) ook deze activiteit werd bedoeld. I.v.m. met de woordkeuze ‘bezoeken’ in plaats van ‘bezichtigen’. Ook wordt het woord ‘godsdienstig’ gebruikt waardoor de activiteit zich speciaal richt op het geloof en niet alleen op een gebouw. De projectgroep adviseert vervolg onderzoek gericht op deze activiteit zodat kan worden onderzocht of het ‘bezichtigen van gebouwen’ als aparte activiteit opgenomen dient te worden in de ACS-NL.

74. Vrijwilligerswer k doen 75. Activiteiten van (klein)kinderen bijwonen 76. (Klein)kinderen


- VI -

verhalen vertellen/voorlez en 77. Huwelijk/relatie onderhouden 78. Lid zijn van vereniging/club 79. Meedoen met excursies 80. Café bezoeken


- VI -

Handleiding o De projectgroep zal in de handleiding meer benadrukken dat er vanuit de ACS behandeldoelen naar voren kunnen komen, dat alleen het sorteren van de foto’s twintig minuten in beslag neemt en welke versie in welke situatie afgenomen dient te worden. o De lijst met activiteiten zal uit de handleiding worden gehaald, omdat de activiteiten al op het scoreformulieren staan. o De projectgroep zal toelichting geven bij de begrippen Q-sort en IADL, aangezien de projectgroep verwacht dat er ergotherapeuten zijn die niet bekend zijn met deze begrippen. o De aanwezigen bij de consensusbespreking vonden dat de wijze van scoren van de activiteiten duidelijk wordt beschreven in de handleiding. Zij vinde n het ook een nadeel dat de tijd die nodig is om de handleiding te lezen toeneemt wanneer de wijze van scoren uitgebreider wordt beschreven. o De projectgroep zal in handleiding beschrijven hoe de cliënt en de ergotherapeut om moet gaan met de geclusterde activiteiten zoals o.a. ‘huishouden doen’ en ‘huisdieren verzorgen’. o De projectgroep zal in handleiding beschrijven dat het formulier met daarop alle foto’s van activiteiten kan worden gebruikt als hulpmiddel voor de cliënt bij het benoemen van de vijf belangrijkste activiteiten. o De projectgroep zal in de handleiding de teksten m.b.t. verschillende versies duidelijker aangeven door middel van een andere lay-out (niet besproken tijdens consensusbespreking). o De projectgroep zal in de handleiding beschrijven dat er ook na het sorteren van de cliënt gescoord kan worden in plaats van gedurende het scoren (niet besproken tijdens consensusbespreking). Scoreformulieren o De projectgroep zal alle gegevens op het scoreformulier groter afbeelden, zodat het makkelijker leesbaar is en de verschillende versies beter kunnen worden onderscheiden. o In de kolommen van het scoreformulier wordt met een teken of letter aangeven of het een huidige of vroegere activiteit betreft zodat het scoren makkelijker verloopt. o Aan het einde va n het scoreformulier zullen alle activiteiten worden genummerd en is er plek voor de ergotherapeut om opmerkingen van de cliënt tijdens het sorteren te noteren. Het formulier waar deze lijst met activiteiten op staat zal los naast het scoreformulier gebruikt kunnen worden, zodat wordt voorkomen dat de ergotherapeut steeds moet bladeren. o De projectgroep zal ook een los formulier maken waar de alle foto’s van de activiteiten in het klein worden afgebeeld. Dit formulier kan worden laten zien aan de cliënt bij de vraag om de vijf belangrijkste activiteiten op te noemen.


- VI -

Labels De projectgroep zal de labels nummeren in overeenstemming met de kolommen van het score formulier. Zo kan de ergotherapeut de labels snel in de goede volgorde op tafel leggen zodat het scoren makkelijker wordt. Discussiepunten: A. Hoe nuttig is het berekenen van het percentage behouden activiteiten bij het eenmalig afnemen van de ACS? Bijvoorbeeld de cliënt heeft 70% van zijn activiteiten behouden, wat kunnen jullie daarmee? Reactie aanwezigen: o Je kunt het percentage met de cliënt bespreken om aan te tonen hoeveel en hoe weinig iemand nog kan. o Er is geen normscore, deze is ook lastig te bepalen. De cliënt en de ergotherapeut geven een eigen oordeel over het percentage. o Als klinisch instrument heeft het percentage weinig meerwaarde, maar wel als meetinstrument; dan gaat het juist om het percentage. o Het percentage is afhankelijk van de tevredenheid van de cliënt; de cliënt oordeelt zelf of hij/zij een activiteit wel of niet uitvoert. o Sommige cliënten vinden het erg belangrijk om het percentage behouden activiteiten te weten. o Het wel of niet bespreken van het percentage met de cliënt is afhankelijk van de situatie. o Als de ACS twee keer wordt afgenomen heeft het percentage een meerwaarde, aangezien de voortgang van cliënt wordt weergegeven. Bij eenmalig afnemen kan het percentage worden weggelaten. Reactie projectgroep: Wij verwachten dat de ergotherapeut zijn mening geeft over het percentage. Een gelijk percentage kan bij verschillende ergotherapeuten een andere reactie oproepen. De reactie lijkt ons afhankelijk van de verwachtingen van de ergotherapeut. Het percentage zegt niets over hoe tevreden de cliënt over dit percentage is. Het geeft alleen de impact weer van een beperking op het activiteitenpatroon. De hoogte van het percentage bepaald niet hoe de behandeling er uit zal zien. Je kunt het nergens mee vergelijken. Of de ergotherapeut het percentage dient te bespreken met de cliënt vinden wij afhankelijk van de situatie. Sommige situaties lenen zich er niet voor, bijvoorbeeld wanneer je verwacht dat het bespreken van het percentage een ongunstig effect heeft op de motivatie van de cliënt. Bij het eenmalig afnemen heeft het benoemen van percentage aan de cliënt naar ons idee weinig meerwaarde. Het is een kwantitatief gegeven en niet kwalitatief. Het zegt naar ons idee genoeg als je bespreekt met de cliënt waarom de activiteiten bij de een bepaald label liggen. Bij het twee keer afnemen van de ACS vinden wij het percentage berekenen meer nuttig.


- VI -

B. In de ACS-NL wordt de leeftijdsgrens 60 gehanteerd. Kunnen jullie je vinden in deze leeftijdsgrens? Reactie aanwezigen: o De leeftijd 60 zegt niet veel, is de leeftijd 65 niet beter i.v.m. pensioen? o Is het een optie om het te veranderen in: ‘doe het niet meer sinds de afgelopen 10 jaar’? o Alle mogelijke antwoord categorieën zijn wel aanwezig wanneer je deze grens aanhoudt. Reactie projectgroep: De leeftijdsgrens 60 komt overeen met de eerste Amerikaanse versie van de ACS en is overgenomen omdat een belangrijke doelgroep van de ACS cva patiënten zullen zijn. De eerste Amerikaanse versie van de ACS heeft de leeftijdsgrens 60 omdat de originele ACS is ontwikkeld voor Alzheimer patiënt en. Inmiddels wordt in Amerika de leeftijdsgrens 55 gebruikt omdat zij ook de groep mensen wilde betrekken die nog niet met pensioen zijn. Het nut van die leeftijdsgrens is dat de ergotherapeut een beeld krijgt van de activiteiten die de cliënt heeft uitgevoerd op korte termijn; na het 60ste levensjaar van de cliënt. Wanneer je leeftijdsgrens veranderd in ‘doe het niet meer sinds de laatste 10jaar’ is de korte termijn altijd gelijk, ongeacht de leeftijd van de cliënt, namelijk10 jaar. Maar dan moet de minimum leeftijd voor deelname aan de ACS 70 jaar zijn of de activiteiten worden afgestemd op 50jaar en ouder. C.

Welke versie van de ACS gebruiken jullie wanneer een cliënt is opgenomen in een revalidatiecentrum en in het weekend naar huis gaat? Reactie aanwezigen: o In principe moet je versie A gebruiken wanneer een cliënt is opgenomen. o Versie B; als de cliënt thuis actief dan kan de cliënt een weekend in gedachten nemen. Reactie projectgroep: Wij vinden het afhankelijk van hoe actief de cliënt is in het weekend en dus vaak het moment van de revalidatie fase. Heeft iemand al ervaren welke activiteiten iemand thuis al kan doen? Als de ergotherapeut verwacht (door inventarisatie) dat de cliënt thuis nog vrij passief is dan versie A, actief dan B. D. o o o o o o o

Heeft de ACS een meerwaarde voor de Nederlandse ergotherapie? Reactie aanwezigen: Ja natuurlijk, dat is gebleken uit het eerste afstudeer onderzoek. Een leuk instrument, de foto’s zorgen voor herkenning en een verhaal; foto’s lokken reactie uit. Goede aanvulling op de Nederlandse ergotherapie. Interessant om een versie te maken voor allochtonen ouderen, is dit nodig? Ik zal het gebruiken bij cliënten met communicatie problemen en anders zal ik eerder een gewone activiteitenlijst gebruiken. Ik zal het aanvullend gebruiken en niet als meetinstrument. Ja, ik zal het zeker gebruiken, doe het nu zelfs al.


- VI -

Reactie projectgroep: Ja, de ACS is een meerwaarde en uniek omdat de ACS speciaal is gericht op ouderen en op onder andere sociale activiteiten. (Uit het onderzoek van Everard (1999) blijkt dat het deelnemen aan sociale activiteiten een positieve invloed heeft op het welzijn van de mens). Er gebruikt wordt gemaakt van foto’s waar betekenisvolle activiteiten op staan afgebeeld en niet van vragenlijsten zoals bij veel andere instrumenten. De foto’s kunnen zorgen voor herkenning en enthousiasme bij de cliënt (Katz ea., 2003). Doordat gebruik wordt gemaakt van foto’s is het mogelijk de ACS toe te passen bij cliënten met taalproblemen zoals afasie (Law,2005). De drie verschillende versies van de ACS bevorderen cliënt centraal werken (Law,2005).


- VI -

Junioradviseurs: Dorien Derriks Bertine Groot Senioradviseur: Eric Tigchelaar Opdrachtgever: Fenna van Nes, MSc Bacheloropleiding: Ergotherapie,

Recommend Documents