juni 2012 In dit nummer o.a

juni 2012

In dit nummer o.a. • NOMmer Ruud van Dijk en NOMbassadeur Hylke Heidstra • Innovatie en vernieuwing op de grondvesten van Cordis • 2011 in cijfers • Een foutloze fabriek? Ja, natuurlijk!

I N H O U D Follow your dream. Persoonlijk heb ik daarmee te maken door onze zoon. Hij is zijn droom aan het verwezenlijken en werkt in New York. En als verantwoordelijke ouders is het dus logisch om op bezoek te gaan. Dromen zijn dan ook niet altijd bedrog. Dat is zeker ook van toepassing op het werk van de NOM. Of het nu om dromen van ondernemers gaat of van Nommers. De droom van ondernemers helpen we mee verwezenlijken door middel van risicofinanciering. Nommers dromen van

5

14

Follow your dream Siem Jansen [email protected] @siem_nom

23

29

ondernemers die in een projectvorm mee willen werken om tot nieuwe diensten of producten te komen. Of door hen te helpen een nieuwe plek te vinden dan wel een uitbreiding te realiseren.

Al die facetten komen terug in het jaarverslag van de NOM. De daaraan gekoppelde jaarrekening laat in harde cijfers het resultaat zien. De trend in die cijfers ervaren wij als positief. O ja, het economisch klimaat is niet optimaal, maar wanneer we kijken naar de vele innovatieprojecten die lopen, de contacten van ons Finance-bedrijf en InvesteringsBevordering (Foreign Direct Investment), dan is er nog steeds sprake van economische dynamiek.

Daarom ook hebben we bij de persconferentie benadrukt dat de ondertoon in Noord-Nederland goed is. De motor van de Noord-Nederlandse economie draait door. Leven we daarmee op een roze wolk? Nee, we beseffen zeer wel wat er nu speelt, maar zolang ondernemers blijven investeren in de toekomst en daarmee hun dromen verwezenlijken is er continuïteit en vernieuwing, en daar moeten wij het van

Siem

2

De NOM helpt ondernemersdromen waarmaken

Vernieuwing

5

Hoe Cordis uiteenviel in vele succesverhalen

Talent

9

NOM on Tour over concurreren en toch ook kennisdelen

NOMbassadeur

10

Hylke Heidstra voelde dat de tijd rijp was, de NOM hielp

Winnaar

14

Spot aan voor de slimme straatverlichting van Tvilight

Tender

16

IAD stuwt MKB

Ontwikkelingen

18

Financiële belangen in heel het Noorden

2011

23

Cijfers, investeringen, resultaten

Locatie

26

DCP: binding, stoom, stroom en afvalwaterzuivering

Smart

29

De Foutloze Fabriek van Fokker

hebben.

Blijf uw droom volgen en verwezenlijken. Uit eigen ervaring kan ik

En verder … Blikvanger Alfred Oosterman 12

u meegeven dat het de moeite waard is. INVESTEREN IN ONTWIKKELING

•

JUNI 2012

• Ondernemer Frank Smit 13 Kwetters 17 • De week van … Reinder de Jong 20 • Pitch-stop 22 • Social media 28 • Meer Kwetters 34 • Vers nieuws uit de regio 35 • Geert Buiter 36

NOMMER is een magazine van N.V. NOM en speciaal bedoeld voor relaties en iedereen die geïnteresseerd is in de activiteiten van de investerings- en ontwikkelings-

Tijd voor de NOM

Innovatie en vernieuwing

maatschappij voor het Noorden. NOMMER is open, toekomst- en resultaatgericht en beschrijft de economische ontwikkelingen, de ondernemingsgeest, en het leven en werken in Groningen, Friesland en Drenthe.

Verspreiding: gratis onder alle relaties van N.V. NOM. Redactie: Communicatie N.V. NOM, Manisch Creatief.

op de grondvesten van

Eindredactie: Annemarie Atema, [email protected]. Idee, art direction en realisatie: Manisch Creatief.

Cordis

Tekstbijdragen: Annemarie Atema, Pierre Carrière, Manisch Creatief, Folkert van der Glas, Reinder de Jong, Loek Mulder, Willem van Reijendam, Frank Smit, Lykle de Vries.

Fotografie: Bert Barelds, Manisch Creatief, Stijntje de Olde (cover), Alfred Oosterman, archief NOM, stock.

4

Drukwerk: WM Veenstra.

De NOM investeert in de ontwikkeling van

Oplage: 3.250 exemplaren.

De schok die het bericht teweeg bracht was enorm: Cordis in

Al voordat intern het besluit officieel

Roden dicht! Zou de lokale economie dat verlies van honder-

NOM een telefoontje binnen van de

den arbeidsplaatsen en het teloor gaan van kennis ooit te bo-

bekend werd gemaakt kwam bij de

5

Cordis-lokatiedirecteur waarin hij meedeelde dat het voor Cordis einde verhaal

Noord-Nederland. En daar kunt u, als onder-

ven komen? Het is nu vier jaar later en we kunnen zeggen dat

zou zijn. Binnen de NOM gingen

nemer goed gebruik van maken. Juist nu!

de regio een verbazingwekkende veerkracht heeft getoond.

Noordenveld en de provincies Groningen

hebbenden. Alle gegevens zijn onder voorbehoud, en er

We nemen graag de tijd om u te helpen uw ideeën van de grond te

Dat niet alleen, de sluiting van de katheterfabriek is zelfs een

kunnen geen rechten aan worden ontleend.

krijgen, uw ambities waar te maken en groei te realiseren.

Rechten: Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen, vermenigvuldigd of geproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de N.V. NOM of andere auteursrecht-

Bijvoorbeeld door u in contact te brengen met partners, leveranciers

daarop de alarmbellen af. De gemeente en Drenthe werden gemobiliseerd met als inzet Cordis voor Roden te behouden. Als alternatief daarvoor werd

zegen voor Noord-Nederland gebleken.

tegelijkertijd gezocht naar een medisch technologiebedrijf dat ontwikkel- en

NOMMER is een uitgave van N.V. NOM, Investerings-

of klanten. Door u een financiering te verstrekken, kansen te vertalen

en Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland.

naar concrete mogelijkheden of u te helpen met het vinden van een

Hoe dat zover kwam laat zich lezen als een spannend boek, met een verras-

productieactiviteiten op de Cordis-site

Paterswoldseweg 810, Groningen.

geschikte locatie. Of door aandeelhouder in uw bedrijf te worden en

send plot en allerlei onverwachte ontwikkelingen. Het begon allemaal hal-

zou willen ontplooien.

Telefoon (050) 521 44 44, www.nom.nl.

u met raad en daad terzijde te staan.

verwege 2007, toen de eerste geruchten de kop opstaken dat het Amerikaanse

Rond dezelfde tijd stak binnen het

moederbedrijf Johnson & Johnson de productieactiviteiten bij Cordis Europa

bedrijf een groepje werknemers uit het

Cover: Ruud van Dijk (NOM) en NOMbassadeur

Gaat er bij u een belletje rinkelen?

in Roden wilde afbouwen en verhuizen naar Mexico. Daar kon vanwege de

midden- en hoger kader de koppen

Hylke Heidstra (Sitecore)

U kunt in alle fasen van uw bedrijf een beroep op ons doen. Vanaf de

lage lonen met minder kosten geproduceerd worden. Bovendien zou tevens

bij elkaar. ‘Het besluit was nog niet of-

start totdat uw organisatie zo goed als volgroeid is. En zelfs nog verder:

de afdeling productontwikkeling worden verplaatst naar Californië.

ficieel, maar we kregen allerlei signalen.

tot opvolging of overname. Neem nú contact met ons op. Het is tijd voor

Al veroorzaakte de geruchtenstroom veel onrust, een totale verrassing waren

We voelden gewoon dat het niet goed

de NOM.

de berichten ook weer niet, want in de jaren ervoor waren al afdelingen

zat’, zegt Jan Degenhart, nu projectma-

gesloten en Johnson & Johnson had ook eerder al laten doorschemeren de

nager bij TCNN en destijds manager

Cordis-activiteiten in Roden tegen het licht te houden. Te meer omdat hier

training en development bij Cordis.

in Nederland een langslepende patentzaak liep die de productie bij Cordis

Hij was een van de initiatiefnemers van

dwarsboomde en het bedrijf aanzienlijke schade berokkende.

het overleggroepje ‘koffie en sigaar’,

Juni 2012

INVESTEREN IN ONTWIKKELING

•

JUNI 2012

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

}

IMDS Cordis-kennis bouwsteen voor vernieuwend IMDS IMDS-directeur Jan de Vries is juist terug

Vries, spannende tijden waren het zeker. In

van een beurs in Parijs. ‘Zeer succesvol was

september 2008 ging IMDS van start, met de

het’, blikt De Vries terug. IMDS presenteerde

ontwikkeling en productie van een kinder-

er een nieuw soort katheter waarmee een

beensteuntje voor op de operatietafel samen

voerdraad sneller en veiliger in het lichaam

met het UMCG. Nu ontwikkelt en produceert

bestuurd kan worden. Artsen en potentiële

de onderneming een breed productenpalet

distributeurs toonden zich laaiend enthousi-

met daarbij geavanceerde cardio-vasculaire

ast’, aldus De Vries. Het is een fraai voorbeeld

instrumenten en instrumenten voor oog-

van de innovativiteit van een nieuw bedrijf

chirurgie.

dat zijn oorsprong vindt in Cordis.

6

IMDS ontstond eigenlijk al ruim voordat Cor-

maar vanaf dat moment had Cordis weinig

De Vries is zeer tevreden over hoe het nu

dis besloot de fabriek in Roden dicht te doen.

meer te zeggen over onze activiteiten’, zegt

loopt met IMDS. Omzet en winst zijn prima

Vier Cordis-productontwikkelaars waren al

Jan de Vries, een van de medeoprichters van

en met 45 mensen is een mooie bedrijfs-

enige tijd plannen aan het smeden voor een

IMDS. Alle gesprekken werden daarop afge-

grootte bereikt. De vier IMDS-oprichters zijn

eigen bedrijf dat medische hulpmiddelen

blazen en voor IMDS was de weg vrij.

ook nu nog de eigenaren en dat willen ze

zou gaan maken. Ze wilden Cordis niet in

Uit het sociaal plan was geld beschikbaar

graag zo houden, zegt De Vries. ‘Aan groei-

het vaarwater zitten en dat zou het bedrijf

voor de bedrijfsstart, specialistisch personeel

doelstellingen doen we niet. We richten ons

} zoals het is gaan heten. ‘We realiseerden ons dat we

Noordenveld en het CWI werd het MobiliteitsCentrum

zelf trouwens ook niet hebben toegestaan.

kon zo instappen en ruimte en apparatuur

meer op het bedrijfswelzijn, de onderneming

het heft in eigen handen moesten nemen. Hadden we

Noordenveld opgericht om mensen van baan naar baan

De onderhandelingen over de voorwaarden

konden zo worden overgenomen. De wereld

moet financieel gezond zijn en we vinden het

het niet gedaan, dan waren we de regie kwijt geraakt en

te begeleiden. Ervaren werknemers konden daarnaast

waaronder de bedrijfsactiviteiten konden

lag met andere woorden open, maar wat

belangrijk dat we vernieuwend bezig kunnen

was het waarschijnlijk in een chaos ontaard.’

via een zogeheten EVC-traject een ervaringscertificaat

worden uitgevoerd zouden net beginnen

volgens De Vries desondanks alles over-

zijn. We willen vooral producten maken die

Beide trajecten gingen korte tijd min of meer gelijk op,

behalen, dat gelijkwaardig is aan een diploma. En voor

toen Cordis haar beslissing wereldkundig

heerste was de schok van de sluiting en het

een verschil in kwaliteit van leven kunnen

maar al vrij snel werd duidelijk dat het overeind houden

de meest ambitieuze werknemers werden masterclasses

maakte. ‘We wilden netjes afscheid nemen,

enorme baanverlies. Hoe dan ook, zegt De

maken.’

van Cordis onhaalbaar was. Ook een overnamekandidaat

georganiseerd waarin hen werd bijgebracht hoe ze een

bleek wereldwijd onvindbaar. Al liepen de bestuurders

bedrijf op konden zetten. ‘Onze initiatieven kregen de

van gemeenten en provincies en de mensen van de

volle steun van de Cordis-directie’, blikt Jan Degenhart

NOM zich achter de schermen het vuur uit de sloffen,

terug. ‘Op die manier kon het bedrijf de imagoschade

Tevens zijn vanuit de Cordis-gelederen 11 nieuwe be-

van die structuur. Ze organiseert onder meer netwerk-

de inspanningen waren tevergeefs. Allereerst omdat het

toch nog wat oppoetsen.’

drijven opgezet (zie kaders), veelal door engineers met

bijeenkomsten waar behalve de bedrijven die uit Cordis

besluit van Johnson & Johnson onwrikbaar bleek, maar

Uiteindelijk leidde dat ertoe dat 92 procent van het

jarenlange ervaring in de ontwikkeling en productie van

zijn ontsproten, een groot aantal ondernemingen uit de

ook omdat men op rijksniveau niet bereid bleek lobby

Cordis-personeel nu weer een baan heeft, veelal in de

katheters en stents, geavanceerde buisjes die in aderen

life-science sector en ook kennisinstellingen op af komen.

richting Johnson & Johnson te voeren. ‘Merkwaardig als

regio. Met name de groeiende voedingsindustrie absor-

worden geplaatst.

‘Zo zorgen we ervoor dat de kennis wordt geborgd in

je nu ziet hoe er gevochten wordt om bijvoorbeeld auto-

beerde Cordis-werknemers, maar ook bij bedrijven in de

De aanpak via de drietrapsraket (MobiliteitsCentrum,

mbo, hbo en bij de RUG, maar ook liggen er relaties naar

fabrikant Nedcar in Born open te houden’, merkt NOM-

medische sector gingen mensen aan de slag, bij Abbot,

certificaten, eigen bedrijf), afgekeken van vergelijkbare

bijvoorbeeld het UMCG en initiatieven als het Healthy

adviseur buitenlandse investeringen Gerard Lenstra op.

Pendracare, Ortec en Philips Medical Technology in

bedrijfssluitingen in Zweden en Duitsland, was welis-

Ageing Network Noord-Nederland (HANNN).’

‘Zelfs de minister bemoeit zich met die zaak.’ Dat het rijk

Drachten bijvoorbeeld. De 8 procent die overbleef betrof

waar succesvol, maar tegelijkertijd bleef de bezorgd-

in het geval van Cordis nauwelijks een vinger uitstak,

vooral ouderen, die tegen een pensioen aanzaten. ‘Die

heid over het weglekken van hoogwaardige kennis,

Weerbaarheid

heeft volgens Lenstra wellicht te maken met de op hoog

92 procent is werkelijk heel hoog’, stelt Degenhart. ‘Dat

want vanzelfsprekend waaierden mensen ook uit om in

En zo is de conclusie gerechtvaardigd dat sluiting van Cor-

niveau gemaakte keuze Johnson & Johnson niet voor het

in een periode van crisis!’

7

andere delen van het land aan de slag te gaan. Deels om

dis uiteindelijk zelfs positief voor de regio is geweest, stelt

hoofd te willen stoten. Het bedrijf had immers nog meer

het verdwijnen van die kennis tegen te gaan en ander-

Lenstra: ‘Al de kennis zou nooit buiten Cordis beschik-

vestigingen in Nederland waar honderden mensen hun

zijds om een hecht netwerk van oud-Cordis mensen te

baar zijn gekomen wanneer het bedrijf niet was gesloten.

werk vonden.

creëren werd in februari 2008 Springboard opgezet, een

Dankzij de nieuw opgerichte bedrijven en het relatienet-

netwerkorganisatie die zich ten doel stelde de medische

werk dat is ontstaan, is nu een hechte structuur gegroeid

Springplank

technologiesector in Noord-Nederland te ontwikkelen

van bedrijven in met name de life science-hoek. Reken

Vanaf dat moment lag het accent op het zoeken naar

tot een topsector.

daarbij dat de banden zijn aangehaald met het UMCG en

alternatieven voor al het Cordis-personeel. Dat leverde

‘We wilden een kennisnetwerk bij elkaar houden.

het MCL en dat bruggen zijn geslagen naar universiteit

verrassende resultaten op. Samen met de gemeente

Daarvoor moest er een structuur komen’, aldus NOM-

en hogescholen. Die kennis- en relatiestructuur is nu vele

adviseur Lenstra. Springboard vormt nu het fundament

malen sterker en ook beter verankerd dan voorheen.’

•

JUNI 2012

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

}

} Plus, niet te vergeten, de economische weerbaarheid

veel beter te overzien. Bovendien worden al die Cordis-

van de bedrijvigheid is verstevigd. Want niemand hoeft

nazaten niet langer door een multinational in een ver

meer het teloorgaan van een grote werkgever als Cordis

land bestuurd, maar gewoon vanuit een kantoor in

te vrezen. Wanneer een kleine onderneming op de fles

Groningen, Friesland of Drenthe. Lekker dichtbij. |

gaat, is dat evenmin prettig, maar de gevolgen zijn wel

Alvimedica: daadkracht en visie

8

De komst van het Turkse hi-techbedrijf Alvi-

vasculaire toepassing maakt. Hij bracht dat

medica naar Assen is een direct gevolg van

bedrijf in contact met Springboard. Korteling:

de kruisbestuiving van nieuwe bedrijvigheid

‘De Turken zagen Springboard als een waar-

die uit Cordis ontstond en het relatienetwerk

devol netwerk waar ze veel van konden leren

van Springboard. Een hoofdrol bij de vesti-

en graag mee wilden samenwerken. Via het

ging van Alvimedica was weggelegd voor

netwerk konden ze kennismaken met andere

Bart-Jan Korteling, destijds r&d-manager bij

life science-bedrijven.’

Cordis en een van de gangmakers achter

Met name vanwege de kennis over ontwik-

op de noordelijke economische life science

Springboard. Korteling had het plan een ei-

keling en productie van medische instru-

kan worden gezien. Binnen enkele maan-

gen bedrijf te beginnen met een instrument

menten die Alvimedica hier in het Noorden

den verwacht Korteling groei naar 25 man

dat thorax-chirurgie vereenvoudigde. ‘Het

aantrof, ontwikkelde het management van

personeel. Ook de Turkse achtergrond van

vergde echter hoge investeringen op een

de onderneming een uitgesproken voorkeur

het bedrijf is een plus, aldus Korteling, die

moment dat er weinig kapitaal beschikbaar

voor vestiging in de regio. Korteling is nu

zegt dat het werk van Alvimedica gerust als

was’, aldus Korteling. ‘Het ketste daarom af,

manager bij het explosief groeiende bedrijf.

baanbrekend mag worden beschouwd: ‘Het

maar het plan ligt er nog steeds, want het

‘We zijn nu met z’n zestienen en werken aan

is ook voor ons verfrissend om via het bedrijf

Hoe binden en boeien we de juiste medewerkers aan ons

delen. En, last but not least, de generatie Y-medewerkers

blijft een briljant idee, goed beschermd door

productontwikkeling en r&d voor vasculaire

kennis te maken met een heel ander deel

bedrijf in een markt waar zaken als vrijheid, flexibiliteit,

te blijven bevragen. Hun input is belangrijk.

patenten.’

producten, dat wil zeggen alles wat er aan

van de wereld. De Turken doen bovendien

plezier en kennisdeling de normen zijn? Zijn de bestaande

Korteling vestigde zich daarop als consultant

therapie- en diagnose-instrumenten in de

zaken op een manier waar een daadkracht

systemen en instrumenten op het gebied van HR ook

Voor deze NOM on Tour waren we te gast bij Paragon Pet

en deed in die hoedanigheid begin 2010 een

bloedbaan wordt gebracht.’ Hoogtechnolo-

en een visie achter zit die ik bij Nederlandse

toereikend voor de generatie Y-medewerkers, ook wel

Products in Veendam. Na de Battle for Talent werden de

klus voor Alvimedica, dat producten voor

gisch werk dat als een belangrijke aanvulling

bedrijven zelden aantref.’

‘millenniums’ genoemd? Gaan zij ons HR-beleid vernieu-

aanwezigen ingewijd in de geheimen van de ontwikkeling

wen of moeten we eerst zelf innoveren om ze überhaupt

en productie van ‘de meest

voor ons te winnen? Hoe slagen we erin verbinding met

innovatieve hondenbotten

hen te maken? Wat is hun HR-gebruiksaanwijzing? Deze

ter wereld’, zeer enthousiast

vragen spelen een cruciale rol in het vermogen van een

verteld door directeur Wim

organisatie om ook in de toekomst meerwaarde te creëren

Pater, controller Christiaan

en concurrerend te zijn.

Rolf en productiemanager

Health Park North

The Battle for Talent De markt verandert snel, innovatiekracht is belangrijker dan ooit tevoren. Hier levert talent de onderscheidende factor. Samen met vergrijzing en ontgroening op de arbeidsmarkt komt de Battle for Talent eraan, misschien wel eerder dan u denkt!

Sietse Moorlag.

Nadat Cordis in 2007 de deur in Roden achter

Het geheel bestaat uit twee hoofdgebouwen

Wientjes (medische instrumenten) en

zich dicht trok, verkocht de onderneming het

en een derde pand en is nu voor circa drie-

BIONND (bioafbreekbare plastics) gevestigd.

Al deze zaken kwamen aan bod tijdens de NOM on Tour

Bedankt Paragon voor de

gehele complex aan PDG Investeringen. On-

kwart gevuld. Op de begane grond in het

Ruim 100 mensen vinden er hun baan.

op 15 mei jl. Gediscussieerd werd over concurrentiepositie

gastvrijheid én de heerlijke

langs is het doorverkocht aan het Groningse

eerste hoofdgebouw zijn IMDS (zie ander ka-

versus kennisdeling. Hoe houden we een voorsprong ter-

taart!

vastgoedbedrijf OK Invest dat het geheel aan

der) en dochterbedrijf J&J Plastics (kunststof-

wijl alle know how en expertise ‘in the cloud’ zweeft? En

de man brengt met de welgekozen naam

extrusie) gehuisvest. Op de eerste verdieping

moeten we doen aan HR-innovatie door of ten behoeve

Health Park North.

zit een aantal kleinere partijen, waaronder

van de nieuwe generaties? Hoe krijgen we en hoe houden

Meer NOM on Tour in juli

Inzet was aanvankelijk het gehele complex

Springboard en Medizon (verkoop van defi-

we toptalenten aan boord? Zaken als strategische kennis-

Tijdens de volgende NOM on Tour wordt ingegaan op de

van 20.000 vierkante meter kantoorruimte en

brillatoren).

deling, optimale herkenbaarheid van je organisatie,

multigeneratie-organisatie. Hoe gaat de ‘oude’ garde om met

bedrijfshallen te vullen met life science-be-

Verder zitten in het andere hoofdgebouw

werkelijk doen wat je zegt dat je doet en maximale ruimte

de ‘jonge’ garde? Hoe maak je optimaal gebruik van elkaars

drijvigheid. Dat bleek behoorlijk lastig, maar

DCA (De Centrale Apotheek, landelijke leve-

voor persoonlijke ontwikkeling werden besproken. Dui-

kennis en kunde? Hoe vorm je één team? Leer en discussieer mee.

in de voorbije jaren is de zaak toch behoorlijk

ring geneesmiddelen) en enkele advies- en

delijk is dat het onderwerp speelt binnen organisaties, dat

gevuld geraakt met ondernemingen uit die

consultancy-ondernemingen.

het belangrijk is hierover te blijven nadenken én te han-

Houd de evenementenkalender op www.nom.nl in de gaten voor exacte data en locaties.

sector.

In het derde pand zijn onder meer VDL •

JUNI 2012

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

9

NOMbassadeur

H Y L K E H E I D S T R A | Sitecore

Hoort u het ook eens van een ander ... Als NOM investeren we in de ontwik-

nu cross media publishing zouden noe-

flexibeler, efficiënter. De vraagstel-

de conceptvoorstellen die steeds voorla-

keling van het Noorden, dat wist u al.

men, een totaalpakket. Onze software

ling vanuit Sitecore en ook andere

gen. Er is continu afstemming geweest.’

Maar wist u ook dat we dat heel vaak

was daarvoor niet geschikt maar het

strategische partijen werd anders. In

niet alleen doen? We zijn op ons best

was bijzonder toevallig dat we via een

2010 werd Pectora benaderd met het

Sitecore Adaptive Print Studio

als we dat kunnen doen met behulp

contactpersoon van Ikea daarna in ge-

verzoek de software meer dedicated

Inmiddels (sinds juni 2011) is Hylke

van ons netwerk. Als we samen kunnen

sprek kwamen met Sitecore, een Deense

te ontwikkelen, meer ingericht op

productmanager en in dienst bij Site-

werken met mensen en bedrijven die

onderneming, toen nog leverancier

het eigen systeem en de specifieke

core. Het kantoor in Drachten is er nog

we geholpen hebben en die, daardoor

van een webcontentmanagement-

klantvraag. Dat zou betekenen dat er

steeds, al het personeel is overgenomen.

enthousiast geworden, hun kennis en

systeem. We maakten kennis en vroegen

opnieuw geïnvesteerd zou moeten

Hylke oogt een tevreden mens. ‘Feitelijk

ons af of we samen die oplossing in

worden, financieel, in personeel en in

is er niet zoveel veranderd, het enige

huis hadden.’ Hylke weet het zich nog

tijd. Hylke: ‘Een cruciaal moment. De

dat echt anders is, is dat ik niet meer

goed te herinneren.

vragen die voorlagen waren ingewik-

betrokken ben bij de sales, daar heeft

keld. Word je een ontwikkelaar die

Sitecore een verkoopapparaat voor. Maar

Een bevlogen ondernemer

steeds met zijn tijd meegaat en blijft

als je kijkt hoe het nu gaat: we ontwik-

Ruud haakt in: ‘Op dat moment

doorontwikkelen? Of, zoals de NOM

kelen hetzelfde product, ik ben samen

ontwikkelde Hylke zelf de producten,

opperde: verkoop je Pectora aan een

met de mensen van marketing bezig om

maar deed ook de verkoop zelf. Er

geïnteresseerde partij? Die optie was

te kijken hoe we het in de markt zetten

waren weliswaar wat agentschappen,

voor mij toch wel even schrikken.

en wat we daarvoor nodig hebben. Onze

resellers, maar de hoeveelheid tijd en

Heb je zoveel tijd en energie gestoken

module is een paar maanden gele-

energie die hij er zelf in moest steken

in je product, je eigen idee en dan

den opnieuw gelanceerd en heeft een

was enorm. Zijn markt was de wereld,

ga je het uiteindelijk verkopen en

nieuwe naam: Sitecore Adaptive Print

hij was veel op reis en ging al die

dat allemaal loslaten. Daar moest ik

Studio, het is een enterprise content-

bedrijven langs in een soort van road-

over nadenken. Het was een emoti-

managementsysteem geschikt voor

show. Dat kon natuurlijk niet altijd zo

oneel besluit, maar ik besloot toch

crossmedia-marketinguitingen. Er is veel

doorgaan. Op een gegeven moment

in gesprek te gaan met Sitecore. Zij

belangstelling vanuit het buitenland. En

van de wereld, maar toen nog helemaal

moest er besloten worden: alles zelf

groeiden nog steeds ontzettend hard

dat resulteert weer in nieuwe plannen

niet. Toch waren we zeer optimistisch, we

blijven doen, ontwikkeling én sales,

en hadden inmiddels 200 man in

en nieuw personeel. In feite ben ik nog

voelden dat de tijd rijp was. Het idee was

of samen gaan werken met anderen.

dienst. De gesprekken met de ceo van

steeds dezelfde ondernemer, maar nu in

om ons product wereldwijd te verkopen

Hylke vroeg de NOM om advies. In

Sitecore verliepen prettig. Ze hebben

loondienst.’

van. Inmiddels is zijn idee van toen doorontwikkeld, verkocht en heeft

aan grootindustriële ondernemingen.

overleg met de andere aandeelhouders

het er vaak over dat er sprake moet

wereldfaam. En hij is van ondernemer weer werknemer geworden.

Voor Bair betekende dat een ingrijpende

bekeken we de risico’s van een eventu-

zijn van chemie, een klik, maar die

Investeren in ontwikkeling

verandering, want in plaats van uren-

eel partnership. Die waren er natuurlijk

was er echt. Ik voelde dat ik ervoor

Vanuit de NOM bekeken is dit natuurlijk

Vreemd verhaal? Nee, wel anders dan andere ondernemersverhalen.

schrijvers zouden we ineens fabrikanten

wel, want waar je een partnership met

moest gaan.’

een prachtig verhaal. Ruud wil wel meer

van software worden. En dat niet alleen,

de een aangaat verlies je de relatie met

En ook: een ware jongensdroom.

we moesten ook aan marketing gaan

een ander.’

Terug in loondienst

‘In 2003 komen we in contact met jonge

doen. Investeren dus.’

Besloten werd om samen met Sitecore

Ruud: ‘Hylke en zijn team zijn van

enthousiaste ondernemers met veel

die nieuwe module te ontwikkelen.

2003 tot en met 2011 zo ongeveer dag

ambitie en een mooi product, en als je

ervaringen weer delen met anderen. We noemen ze: onze NOMbassadeurs. Lees hier het verhaal van NOMbassadeur Hylke Heidstra, product manager Sitecore, voorgedragen door Ruud van Dijk, investmentmanager NOM.

Jongensdroomplatform 10

Een paar weken geleden namen Ruud van Dijk en Hylke Heidstra tijdens een etentje afscheid van elkaar. Ze sloten een bijzondere samenwerking af. Acht jaar geleden klopte Hylke voor het eerst aan bij de NOM. En daar heeft hij tot op de dag van vandaag geen spijt

keling. Tegenwoordig is content management de normaalste zaak

van dit soort processen begeleiden.

Het was in 2003 dat Hylke, toen nog

installaties, dat soort activiteiten. We

samen met zijn compagnon, contact

werkten voor de grotere bedrijven. Op

Toeval?

Hylke: ‘Sitecore verkocht onze software

en nacht met Pectora bezig geweest.

uiteindelijk na 8 jaar afscheid van elkaar

zocht met de NOM. Hun ict-bedrijf

een gegeven moment, ingegeven door

De NOM hielp met het regelen van

en wij die van hen, dat ging op zich

Doorgaan met ontwikkelen had bete-

neemt heb je samen een interessant

Bair was op zoek naar financiering.

het soort opdrachten dat we kregen

financiering en werd aandeelhouder. Bair

best goed. We verkochten een com-

kend dat ze tekenden voor nog zo’n

traject meegemaakt: er is geïnvesteerd in

Bair was aanvankelijk een breed ge-

en de kennis die we hadden, besloten

groeide, de verkoop van Pectora liep goed

pleet pakket, de samenwerking bleek

periode. Ik vind het heel knap dat

een product dat zoveel potentie heeft dat

oriënteerd ict-dienstverleningsbedrijf,

we om een eigen softwarepakket te

en ze richtten een ontwikkelafdeling op in

een goede formule.’

Hylke toch besloot Pectora te willen

het is overgenomen door een wereld-

gevestigd in Drachten. Zoals Hylke het

ontwikkelen waarmee we oplossingen

Sofia (Bulgarije) met 4 programmeurs en

verkopen. Overigens had hij daarbij

speler, en een deel van de activiteiten

zelf vertelt: ‘We begonnen zoals dat in

konden bieden voor web publishing

2 werknemers in Drachten. In 2005 raakte

Zelf verder of overname?

zelf duidelijk voor ogen hoe hij het

is ook nog eens in Noord-Nederland

die tijd echt nog ging in de ict. Je deed

en printgebaseerde projecten, Pectora.

Hylke betrokken bij een projectaanvraag

De ontwikkelingen in de wereld van

wilde. De NOM was sparringpartner,

gebleven. Dat past perfect bij de missie

alles waar de klant om vroeg: software

Zeker achteraf gezien was dat in die

van Ikea in Duitsland. ‘Ikea was op zoek

de ict gingen echter snel, zoals nu nog

Hylke zat zelf bij Sitecore met een

van de NOM.

installeren, programmeren, netwerk-

tijd een behoorlijk voorlijke ontwik-

naar een oplossing die we waarschijnlijk

steeds. Klanten willen steeds sneller,

jurist. Samen bekeken en bespraken we

•

JUNI 2012

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

11

BLIKVANGER

E E N F OTO GRA FIS CHE K IJK O P HE T NO O RD EN

Wat is het mooiste aspect van ondernemerschap? Voor mij is dat de vrijheid om je eigen keuzes te maken in richtingen die je kiest en samenwerkingen die je aangaat. Zo is Embrace, één van de twee bedrijven waarin ik actief ben, ontstaan uit kansen die een verandermanagementbureau en een webbureau zagen in de principes achter social media. Die principes passen we toe binnen organisaties en samenwerkingsverbanden.

Hoe ziet uw bedrijf er over vijf jaar uit? Hoe ons bedrijf er over vijf jaar uit ziet is moeilijk te voorspellen. Ambities, dromen en

Hemd van ’t lijf VRAGEN AAN EEN ONDERNEMER

beelden zijn er uiteraard wel, maar echt verder vooruitkijken dan een jaar kunnen we niet. Vijf jaar vooruit kijken is in veel markten al erg lang en voor ons als startend bedrijf in de nieuwe markt van Social Business Software helemaal. Internationalisering staat prominent op het ambitielijstje. Voor het komend jaar ligt de nadruk op bekendheid krijgen binnen Nederland, verkoop en klanten excellent bedienen. Leren en bouwen aan de eigen organisatie en continue productuitbreiding staan verder hoog op de agenda.

Waardoor wordt u gemotiveerd? De belangrijkste motivatie haal ik zelf uit de wisselwerking en samenwerking met mijn collegadirecteuren Martijn Weesjes en Erik Dokter en de andere collega’s. We hebben een jong team met enthousiaste en kwalitatief goede mensen. Wat me drijft om te ondernemen binnen Embrace is dat ik geloof dat onze Social Business Software een doorbraak kan betekenen in de manier van organiseren en communiceren binnen organisaties. Dat zie

12

ik als mijn bijdrage om onze klanten competitiever te maken door de kennis uit de hele organisatie passend te gebruiken.

Wat viel tegen en hebben we geleerd? De eerste anderhalf jaar zijn we bezig geweest onze visie om te zetten in een werkend product. In sessies waarin we onze visie en prototype aan klanten lieten zien kregen we zeer enthousiaste reacties. De toepassingsmogelijkheid in de klantspecifieke situatie kwam al snel op tafel. Door dat enthousiasme van klanten hebben we, nu terugkijkend, de sales- en marketingacties onderschat en verkeerd ingeschat hoelang de tijd is tussen interesse en daadwerkelijke aankoop. Leadtimes zijn in veel gevallen langer dan een half jaar en qua tempo moeilijk te beïnvloeden. Nu plukken we de vruchten van verhoogde verkoopinspanningen die we sinds september 2011 in gang hebben gezet. [email protected] @frankembracesbs

‘De gemaakte natuur’

Noord-Nederland speciaal? In de markt merken we dat Groningen bij klanten een positieve associatie heeft. Voor ons-

Foto uit de serie ‘De Onlanden’: een aangelegde klimaatbuffer in

zelf is het van groot belang dat we dicht bij kennisinstituten als de RUG en de noordelijke

de Kop van Drenthe, waarbij waterberging en natuurontwikkeling

hogescholen zitten. Zowel met de RUG als met diverse hogescholen hebben we onderzoek

hand in hand gaan.

gedaan en er zijn diverse mensen bij ons afgestudeerd waarvan een aantal nu bij ons werkt. We verwachten dat we de relaties met kennisinstituten verder uitbouwen. Het kunnen

Alfred Oosterman Fotografie

vinden en binden van goede mensen is voor ons cruciaal en dat zal de komende jaren

www.alfredoosterman.nl

alleen maar meer worden. Wat dat betreft zitten we in Noord Nederland uitstekend.

email: [email protected] Frank Smit

•

JUNI 2012

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

13

SPOTLICHT

ONDERNEMER UITGELICHT

Een aantal jaren na zijn studie Mechanical Engineering in India kwam Chintan Shah naar Nederland om Management of Technology te studeren aan de TU Delft. Het aanvankelijke plan was om daarna terug te keren naar India, maar het liep allemaal heel anders. Inmiddels woont Chintan in Groningen, heeft hij zijn eigen bedrijf Tvilight en is er vanuit de hele wereld belangstelling voor zijn innovatieve product: intelligente straatverlichting.

de kosten zijn … Alleen voor straatver-

Het systeem

in dienst. Ik kan nu al mijn energie

lichting betaalt Nederland een elektrici-

Het systeem bestaat uit een klein elektronisch

fulltime in Tvilight steken, en dat is

teitsrekening van zo’n 300 miljoen euro

kastje ‘Intel Dimmer’ dat op een lantaarnpaal

nodig ook, want er is erg veel belang-

per jaar. Per gemeente gaat zo’n 50%

wordt geïnstalleerd. Hierin zitten omgevings-

stelling voor mijn project.

van de energierekening op aan de kosten

sensoren, draadloze communicatie en controles

van straatverlichting. En Europa en de

voor LED-verlichting. Als auto’s, fietsers of

Momenteel is Chintan met zijn

Verenigde Staten verbruiken samen per

voetgangers het systeem naderen, lichten alle

team bezig met de ontwikkeling

nacht aan straatverlichting een slordige

omringende lantaarnpalen op, zo beweeg je je

van de betaversie, als alles volgens

40 miljoen euro aan elektriciteitskosten.

voort in een veilige cirkel van licht. De lampen

planning loopt is deze in september

Ik wilde hier wat aan doen. Sterker nog,

gaan nooit helemaal uit, ze dimmen tot on-

klaar. Vervolgens staan in december

ik ben ervan overtuigd dat het moet en

geveer 20% van de reguliere sterkte. Op deze

de eerste twee grote projecten op

manier kan tot 80% energie en CO2-uitstoot

stapel. In het dorpje Eeneind in de

bespaard worden en wordt bovendien een

gemeente Nuenen zullen de oude

bijdrage geleverd aan het oplossen van licht-

straatlantaarns vervangen worden

vervuiling. Ook op het onderhoud van de lampen

door de intelligente straatverlichting.

kan aanzienlijk bespaard worden, omdat het

En op bedrijventerrein Messchenveld

systeem aan de meldkamer doorgeeft dat

in Assen wordt de Intel Dimmer met

er een lamp kapot is.

retrofit LED-systeem op alle lantaarn-

INTELLIGENT LICHT 14

Tijdens zijn studie in Delft werkte Chintan als project developer bij Bluewater

zeker ook nu: de energie- en brandstof-

palen gemonteerd. In totaal gaat het

Energy Systems en maakte veel vlieguren. ‘Ik vloog over Nederland en zag

prijzen stijgen en de overheid kort de

om 300 verlichtingspalen. Inmiddels

dat door het hele land, ook ’s nachts, overal de straatverlichting brandde. Ik

budgetten. Ik ging me erin verdiepen

zijn er ook verkennende gesprekken

verbaasde me erover, wat een verspilling. En als je dan onderzoekt wat daarvan

en heb grondig onderzoek gedaan. Dat

over een project in Hoogkerk.

•

JUNI 2012

15

zou zijn om aan iedere lantaarnpaal een

Introductie in het netwerk van de NOM

sensor te bevestigen.’

De pilot is succesvol en dus werd het

De straatverlichting van de toekomst

tijd voor de volgende stap. ‘Ik verhuis-

Het mooie van dit product is dat het

Winnaar van de Campus Energy Challenge 2010

de naar Groningen en wilde mijn eigen

om een hele grote markt gaat en om

bedrijf Tvilight starten, maar ik kende

immense bedragen. Alleen in Neder-

Chintan besloot het idee verder uit te

helemaal niemand, ook geen bedrijven.

land zijn al meer dan een miljoen

werken en mee te doen aan de Campus

Ik wist alleen dat de NOM een goede

straatlantaarns. Chintan is blij met

Energy Challenge 2010, een ideeën- en

organisatie was voor jonge ondernemers

de enorme belangstelling. ‘Duitsland,

ontwerpwedstrijd voor een duurzame

en nam contact met ze op. Wytze Rijke

Italië, Scandinavië, Amerika, het

campus van de TU Delft. ‘En ik won! Een

en Allard van Dijk waren meteen ge-

Middenoosten en India hebben hun

jury van wetenschappers en deskundigen

ïnteresseerd. Zij introduceerden me bij

interesse al kenbaar gemaakt.

rollercoaster zit, maar ik ben heel blij

kozen mijn idee voor intelligente straat-

bedrijven, via al die verschillende con-

Ik ben nu bezig met een tweede

dat mijn partners en klanten geloven

verlichting uit als winnaar in de categorie

tacten heb ik nu mijn eigen netwerk.

financieringsronde. Als de projecten

dat dit echt de toekomst is. En dat is

‘feasible and effective’ voor gemakkelijk

Ik heb met verschillende gemeenten en

Messchenveld en Eeneind succesvol

het ook, daar ben ik van overtuigd.’

te implementeren oplossingen. De prijs

investeerders gesproken. Inmiddels heb

zijn, gaan we het product direct intro-

bestond niet alleen uit financiële onder-

ik een investeerder en ontvang ik subsi-

duceren in het buitenland.’

steuning maar ik kreeg ook hulp van 8

die uit het Innovatie Actie Programma

studenten om het plan uit te werken en

van de Provincie Groningen.

‘Mijn team werkt aan de technologie

typ intelligente straatverlichting

op de campus daadwerkelijk als pilot uit

Sinds maart ben ik zelfstandig en heb

en ik werk aan de volgende stap. Ik

TU Delft (of http://www.youtube.com/

te voeren.’ Inmiddels draait de pilot,

2 fulltime engineers, 2 software

ervaar het als een hele bijzondere pe-

watch?v=09AcX_LBQYI).

10 intelligente straatlantaarns, op de

contractors, 3 hardware contractors

riode in mijn leven. Het is heel druk,

campus in Delft.

en iemand voor finance & marketing

ik heb echt het gevoel alsof ik in een

resulteerde in het idee dat het mogelijk

Kijk voor een film over intelligente straatverlichting op You Tube,

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

www.tvilight.com

wegens succes geprolongeerd Het Innovatief Actieprogramma Drenthe (IAD) werkt! De afgelopen jaren kwamen veelbelovende projecten van de grond door een financiële injectie vanuit het IAD. Dit programma heeft als belangrijkste doel het versterken van de innovatiekracht van Drenthe. De ontwikkelingen binnen het MKB zijn daarbij zeer belangrijk. Vandaar dat juist deze doelgroep zich in kan schrijven voor twee nieuwe tenders. De eerste loopt al vanaf 22 maart van dit jaar en sluit op 1 augustus 2012. De inschrijvingstermijn van de tweede tender loopt van 14 november 2012 tot en met 31 maart 2013. Naast de NOM spelen Syntens, de provincie Drenthe, SNN en de Kamer van Koophandel ook een rol in dit programma.

Kwetters!

Innovatief Actieprogramma Drenthe:

Twitter Woordenboek Wie aanwezig is op Twitter ontdekt dat daar soms een heel ander vocabulaire gebruikt wordt: tweeps, hashtag, @-mention, retweet, quote retweet en ga zo nog maar even door. Verwarrend als je er niet helemaal ‘in’ zit; maar wanhoop niet. Twitter heeft daarvoor zijn eigen woordenboek online gezet. Daarin vind je alle veel en minder vaak gebruikte termen en uitdrukkingen alfabetisch gerangschikt. Van # tot Widget, als je je even verdiept maken ze je niets meer wijs …

twittermania.nl/2010/12/

Twee nieuwe tenders voor het MKB in Drenthe Arjan van der Hoek, directeur Litams BV uit Klazienaveen:

Projecten Bedrijven kunnen projecten indienen die vallen binnen

16

het-officiele-twitter-woordenboek

‘Wij konden een vernieuwend identificatiesysteem voor dieren ontwikkelen met ondersteuning van het IAD.’

de kansrijke sectoren Agribussiness, Sensortechnologie, Energie en Healthy Ageing. Deze branches worden gezien als Drentse speerpunten. Het gaat met name om innovatieve projecten die geheel nieuw zijn of aanvullend op bestaande initiatieven. Projecten met een hoog ambitieniveau of een hoog afbreukrisico hebben een streepje

Draw Something? Draw Something voert al een tijdje

Uw imago opvijzelen als dierenvriend?

de lijst van populairste apps aan. Ook bij de App Store van Apple

voor. Net als projecten die zich richten op het intensief

onderneming - tenminste voor 50% buiten Noord-Ne-

gebruik van kennis of het ontwikkelen daarvan. De pro-

derland wordt behaald. De tenders staan ook open voor

De Fincredibles Electronische vis heeft geen

Het spelletje is inmiddels al meer

jecten moeten daarnaast gericht zijn op duurzame

stuwende bedrijven uit Groningen en Friesland, mits de

verzorging of aandacht nodig en toch geeft hij

dan zeven miljoen keer gedown-

resultaten. Bovendien gaat het binnen dit programma

effecten dan wel grotendeels neerslaan in de provincie

je het gevoel dat je een huisdier hebt. Je hoeft

load. De gratis versie is voorzien

om samenwerking: de projecten moeten worden inge-

Drenthe. Stichtingen en coöperaties met winstoogmerk

je dus geen zorgen meer te maken over het

van reclames. Wil je het spel liever

diend en uitgevoerd door minstens twee bedrijven of

worden ook als onderneming aangemerkt.

voeren en het verschrikkelijke schoonmaken.

spelen zonder reclames, dan kost

Deze electronische vis ziet er hetzelfde uit

het € 0,79 in de App Store en € 0,74

Subsidie

en zwemt als een echte vis. De vissenkom is

in de Android Market.

Het Innovatief Actieprogramma Drenthe keert 30%

voorzien van LED-verlichting die continue van

Bij Draw Something is het de

subsidie uit aan een gehonoreerd project. Het subsidie-

kleur verandert (rood, blauw en groen). Verder

bedrag zal tussen de 15.000 en 60.000 euro bedragen. De

heeft hij drie verschillende standen: demo,

keuze maakt uit drie Engelse woorden en vervolgens het desbetref-

minimum subsidiabele kosten zijn daarbij 50.000 euro.

play en extended play. Met de verschillende

fende woord probeert na te tekenen. Een vriend moet vervolgens raden

standen kun je aangeven hoe lang jouw visje

wat je probeert uit te drukken. Het leuke van Draw Something is dat er

Geïnteresseerd?

mag zwemmen: 30 seconden, 90 seconden of

geen winnaar of verliezer is. Het enige wat telt is teamwork. Voor elke

Voor meer informatie over de procedure en de selectie-

5 minuten. Hij wordt geleverd met vissenkom,

goed geraden tekening krijgen beide gebruikers punten in de vorm van

Doelgroepen

criteria kunt u contact opnemen met Aiwi Chiu via

decoratie en batterijen. Het enige wat je hoeft

muntjes, die opgespaard kunnen worden om in de shop nieuwe items

De doelgroep voor het IAD bestaat uit stuwende onder-

[email protected] of 050 521 44 52. Ook kunt u bij haar

te doen is de kom vullen met water.

te kopen voor het spel, zoals nieuwe kleurtjes om mee te tekenen.

nemingen uit Drenthe. Dat betekent dat de toekomstige

terecht als het gaat om advies over en hulp bij uw

www.hitechgadget.nl

www.dutchcowboys.nl/mobile

omzet van het project - of van de (nieuwe) Drentse

inschrijving.

door een bedrijf samen met een kennisinstelling.

Gerard Spin, directeur Parkingware uit Gieten:

‘Dankzij het IAD staan wij nu met ons innovatief kentekenherkenningssysteem op Schiphol.’

•

JUNI 2012

staat deze app bovenaan in de lijst.

bedoeling dat de gebruiker een

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

17

Financiële belangen

18

Appelscha Assen Bruntinge Coevorden Delfzijl Deventer Den Haag Dokkum Drachten Eelde Eemshaven Emmen Farmsum Franeker Giethoorn Groningen Grou Haren Haulerwijk Heerenveen Hoogeveen Joure

G.H. Welles Holding B.V. Amdico B.V., Autotrust Europe B.V., Benaulim B.V., Drenthe Tours Holding B.V., Interwell Holding B.V., Metsens B.V. AS Pol B.V. DairyTuner B.V., Europark Coevorden - Emlichheim GmbH, Metaalbewerkingsbedrijf Knijnenburg B.V. Antheus Magnesium B.V. Design4Spine B.V. Harlinger Kalkzandsteenfabriek Holding B.V. Prins Holding N.V., Punt Licenties B.V. Bair B.V. Groningen Airpark Eelde B.V. Holland Malt B.V. Applied Polymer Innovations Emmen B.V., Pipe Proteq B.V., Vleems Holding B.V., Wireless Value Beheer B.V. BioMethanol Chemie Holding B.V., Noord Nederlandse Oliemolen B.V. Alu-Bouw Fryslân B.V. Jorritsma Holding B.V. &Talent B.V., Air Center Europe Aviation Academy B.V., Avesis B.V., Bioclear Holding B.V., Caesar Marketing B.V., Conoship International B.V., De Verbinding B.V., Dutch Theatre Systems & Services B.V., Eagle Ship Supply B.V., Embrace SBS B.V., Energy Developments Holding B.V., Fairganic B.V., IQ Corporation B.V., IQ Therapeutics B.V., Iwebination Group B.V., Kalooga B.V., Kiadis Pharma B.V., KWIC Holding B.V., Mucosis B.V., NovaTrade B.V., Optilease B.V., Orteq Ltd., Polyganics Holding B.V., Proflex Containermeten B.V., RME B.V., Ryfkogel B.V., SenzAir B.V., Smart Dutch B.V., Solenne B.V., Stabi Alert B.V., StudentsMedia B.V., TCN/ SIG Telehousing B.V., TSC Holding B.V., Uitgenodigd.nl, Web-Based Entertainment Media B.V., Zernike Seed Fund B.V. S. Hoekstra Warten B.V. Anome B.V., Anome Projects B.V. Thazza B.V. Health Prevent B.V., LetsStat B.V. Inlicence B.V., KLS Netherlands B.V., Rovecom Holding B.V., SuperMailService Axes Automotive B.V., Focasys B.V., Global Environmental Solutions B.V., TPI Power B.V.

Eemshaven

1 Pieterburen

1 Delfzijl

1 2

Dokkum

2

Farmsum Groningen Westerbroek

36

Franeker

13

1

Sumar

Leeuwarden

1 1

Leek

Marum

Winsum

Haren

2

1

Drachten

1

Grou

Roden

1

Zuidlaren

1

1

Veenhuizen

Sneek

1

Scheemda

1

Eelde

Haulerwijk

4

1 Sappemeer

1 2

1

Zuidbroek

1

2

Oude Pekela

2

6 Veendam

Tynaarlo

Vlagtwedde

1 Nijehaske

4

Joure

1

Assen

1

6

1 Stadskanaal

Heerenveen

1

2 1

Oranjewoud

2

Ter Apel

Appelscha

Wolvega

Westerbork

1

1 1

Emmen

Orvelte

1

4

Bruntinge

1

Hoogeveen Meppel

Klazienaveen

4 Coevorden

1 3

Peildatum: mei 2012 •

JUNI 2012

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

Klazienaveen Leek Leeuwarden Marum Meppel Nijehaske Oranjewoud Orvelte Oude Pekela Pieterburen Roden Sappemeer Scheemda Sneek Stadskanaal Sumar Ter Apel Tynaarlo Veendam Veenhuizen Vlagtwedde Westerbork Westerbroek Winsum (FR) Wolvega Zuidbroek Zuidlaren

Km-Engineering / Liquid Filtration Systems V.oF. Data B. Mailservice Holding B.V., VCN B.V. Bright Vision Entertainment Holding B.V., Capilix B.V., Datacenter Fryslân B.V., Game Factory Top of Holland B.V., Grendel Games V.o.F., Living Foods B.V., New Global Motive Beheer B.V., Paintcube B.V., Professionele Distributiegroep B.V., Technologies88 B.V., Thin Film Factory B.V., Van Ulzen Leeuwarden Beheer B.V., Vergnes Holding B.V. Baron-de Boer Beheer B.V. Varibel B.V. F. Bosma Beheer B.V. Tjaarda Oranjewoud B.V. De Wenning Fresh Organic B.V. Hennepverwerkingsbedrijf Dun Agro B.V., Strating Beheer B.V. 4C Holding B.V. Resato Industries Holding B.V., Syntri B.V. Smit Sappemeer Beheer B.V. Geo Plus Holding B.V. No Noises Holding B.V., Timer B.V., VIA Drupsteen B.V., WorkCity B.V. Zorg Office Nederland B.V. Terra Leisure Group B.V. Indugroep Participaties B.V. LukasDesign B.V. ABS Beheer B.V., Dynaplak Adhesive and Starches B.V., Kisuma Euro B.V., Nedmag Industries Mining and Manufacturing Holding B.V., Paragon Products Holding B.V., Zechstein Minerals B.V. Bitter & Zoet Veenhuizen B.V. Emslandermeer B.V. Intelligent Lectern Systems B.V. Volharding Shipyards Holding B.V. Miedema Holding B.V. R&G Beveiliging B.V., Travaillé Beheer B.V. Jouwstraat.nl Ritinimare B.V.

19

DEWEEKVAN

NOMMER REINDER DE JONG | 12 -16 MAART 2012 Projectmanager Foreign Direct Investments

Geïnteresseerd? Bel Reinder via 06-255 472 73

 Maandag Het is ’s morgens 7.00 uur als ik bedenk dat het toch echt wel

brengen. Als gevolg van de logica in de luchtvaartwereld is

tijd is om op te staan. Er staat een drukke week te wachten

de snelste en meest kosteneffectieve route meestal via een

die geheel in het teken zal staan van de pro-actieve acquisitie

omweg. Onze bestemming is namelijk Marseille, deze week

op het gebied van watertechnologie. Noord-Nederland

het toneel van het Wereld Water Forum. Op Schiphol moeten

heeft een unieke propositie op het gebied van watertech-

we een paar uurtjes wachten op de vlucht naar Marseille.

nologie. Deze propositie maakt dat het zinvol is om vanuit

Tijd dus om wat achterstallig werk in te lopen. Vanaf het

de NOM ook actief kansen voor investeringen in deze sector

vliegveld naar het centrum van Marseille is nog een aardige

op te sporen. Voorlopig beperk ik het echter tot een stukje

rit. De dag begint al plaats te maken voor de avond als we

low-tech watertechnologie: de douche.

ons hotel bereiken. Toevallig weet ik op loopafstand nog een

Gelet op mijn agenda zal ik de hele week niet thuis zijn, tot

leuk restaurantje waar we de Franse keuken kunnen testen.

verdriet van het thuisfront en in het bijzonder mijn zoon. Ik breng hem naar school en zwaai hem bij de ingang van de school na.

 Vrijdag

Weer thuis nog even een kop koffie (waarom smaakt koffie

We besluiten om te gaan lopen naar het congrescentrum

in het buitenland nooit naar DE koffie?) en dan ‘carpoolend’

waar het Wereld Water Forum wordt gehouden. We zijn er

met collega Alex Berhitu op naar Schiphol. Na de gebrui-

als gast van de Wateralliantie die op de beursvloer in het

kelijke formaliteiten, melden wij ons bij de gate voor een

Holland-paviljoen een eigen stand heeft. Het is nogal warm bijzonder voor Noord-Nederland. Achtereenvolgens passeren

 Woensdag

in de hal omdat overal aan het plafond heaters hangen.

van een grote internationale beurs met een groot aandeel voor watertechnologie. Hoewel bedrijven uit de Verenigde

het TTI Wetsus, het Center of Expertise Watertechnology

Op de tweede dag van de beurs letten we vooral op nieuwe

klimaat gewend zijn, tegemoet te komen. We praten bij met

Arabische Emiraten, waarvan Dubai deel uitmaakt, niet

(CEW), test- en demosites, Wateralliance, subsidies en de

innovatieve technologie die wellicht ook voor de Europese

de Wateralliantie en de mensen van het NWP. Samen met de

direct onze primaire doelgroep zijn, is het een belangrijke

watercampus in Leeuwarden de revue. Van het NFIA horen

markt een toegevoegde waarde zou kunnen zijn. Met ver-

Wateralliantie besluiten we tot een rondje over de beurs-

beurs die sterk internationaal georiënteerd is, met bedrijven

we hoe de sector in het Midden Oosten er op hoofdlijnen

schillende bedrijven die hiervoor interesse hebben spreken

vloer. Het blijkt dat er vooral landenpaviljoens staan ofwel

uit alle delen van de wereld.

voorstaat. Met een aantal goede afspraken en met achter-

we verder. We treffen ook een bedrijf uit Fryslân waar we

veel overheden. Vanuit het NOM-perspectief niet direct onze

Ik neem aan boord de afspraken voor morgen alvast door,

lating van de nodige informatie nemen we afscheid.

even aanschuiven voor een bakje koffie. Van het Engels

doelgroep voor Foreign Direct Investments. Ik besluit van

werk de administratie bij en maak met behulp van de al eer-

We hebben aansluitend een afspraak met de consul econo-

schakel ik over naar het Frysk, niet een taal die ik op voor-

de nood een deugd te maken en me bij een aantal landen

der uitgeprinte informatie een lijst van bestaande contacten

mische zaken in Dubai. Gelukkig heeft hij een kantoor in

hand had verwacht te gaan spreken in Dubai. Terug in het

te laten informeren over de ontwikkelingen in de watersec-

en mogelijk nieuwe interessante contacten waar ik in ieder

hetzelfde gebouw als de NFIA. Met de consul spreken we

hotel verwerk ik eerst de gemaakte aantekeningen en kop-

tor. We ontmoeten ook een bedrijf dat een hele bijzondere

geval mee wil spreken.

verder over de watertechnologiesector in de regio. Een erg

pel de contactpersonen en gemaakte vervolgafspraken aan

technologie heeft ontwikkeld waarover we in gesprek raken.

Het is één uur ’s nachts lokale tijd als we bij ons hotel in

nuttig en verhelderend gesprek. Er liggen voor MKB-bedrijven

de betreffende bedrijven. Aansluitend de nodige telefoontjes

Ze zouden goed ondersteuning kunnen gebruiken bij het

Dubai aankomen. Ik zoek zo snel mogelijk het bed op.

in de watertechnologie goede kansen. Het hebben en

met Nederland. Een MKB-bedrijf in Noord-Nederland is drin-

uitbouwen van het bedrijf en bij de verdere productontwik-

benutten van een goed netwerk is echter, zoals zo vaak,

gend op zoek naar vervangende huisvesting. Ik maak met

keling. Ik leg uit wat wij vanuit Noord-Nederland voor hen

 Dinsdag

van groot belang.

een intermediair een afspraak voor de bezichtiging van een

kunnen betekenen en we bespreken de route die gevolgd

bedrijfspand en stem dit af met het betrokken bedrijf.

zou kunnen worden. Al met al voldoende aanknopingspunten

Vanmorgen weer vroeg uit de veren. We hebben een

Het is al middag als we naar de Wetec, de internationale

We besluiten om ’s avonds in de stad even een winkelcentrum

om direct een vervolgafspraak te maken..

afspraak op het plaatselijke kantoor van de Netherlands

beurs vertrekken.

te bezoeken en maken nog een paar foto’s van het water-

Foreign Investment Agency (NFIA). Het taxisysteem in de

Op de beursvloer spreek ik eerst met een aantal al langer

spektakel aan de voet van de Burj Khalifa.

stad is niet alleen goed maar ook nog eens erg goedkoop.

lopende contacten. Het zijn bedrijven die overwegen om

 Zaterdag

Lange stukken lopen in de hitte is overigens ook niet echt

een vestiging in Nederland op te zetten als uitvalsbasis voor

aan te raden. Het NFIA-kantoor zit in de Al Harbour Business

de Europese markt. De informatiebehoefte is groot en in een

 Donderdag

Collega Alex en ik nuttigen een Frans ontbijtje en vragen

Tower en dat is een eindje rijden vanaf ons hotel. Met de

aantal gevallen heel specifiek. Dat betekent bij thuiskomst de

Het is nog midden in de nacht als we per taxi vertrekken

vliegveld voor onze vlucht naar Schiphol die om 13.00 uur

NFIA-projectmanager bespreken we de propositie van de BV

nodige follow up. De middag loopt ten einde en we besluiten

naar het vliegveld. Na de gebruikelijke plichtplegingen

gaat vertrekken. Na een voorspoedige vlucht en autorit ben

Nederland op het gebied van watertechnologie, en in het

naar ons hotel terug te keren.

bevinden we ons in een toestel dat ons naar Schiphol zal

ik om 17.00 uur weer thuis. Het is weekend.

vlucht naar Dubai, het doel van onze reis. Dubai is het toneel 20

•

JUNI 2012

Ingeschakeld, om de gasten uit landen die een wat milder

de receptie om een taxi te bellen. We vertrekken naar het

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

21

Pitch-stop

ONDERNEMERS IN DE LIFT

Enthousiaste presentaties van ondernemers over hun eigen bedrijf of product. Als het goed is heeft de pitch precies de tijdsduur waarin de lift van beneden naar boven gaat:

TTA World

ongeveer 30 seconden tot 2 minuten.

The Talent Agency is specialist op het gebied van talent en persoonlijkheid. Door organisatie van branchegerichte ‘battles’ werkt toptalent met bedrijven aan complexe, innovatieve vraagstukken.

Kort en zeer krachtig!

Rob Hogenelst, Geertje Dam en Marcelo Malanda www.tta-world.com

2011

IN CIJFERS

Tulip Inn Brinkhotel Zuidlaren Centraal gelegen tussen Assen en Groningen is ons hotel de ideale locatie voor congressen, vergaderingen en trainingen. Er is gratis wifi en er zijn volop gratis parkeermogelijkheden.

Tineke Dijkstra-Erenga www.hethotel.nl/zuidlaren

22

De Verbinding

Hoewel een lastig jaar, mag de NOM terugkijken op een

producten van € 12,8 miljoen, voor het grootste deel in

De Verbinding BV is een unieke fabriek in Groningen waar dove werknemers de mooiste dakkapellen, schuifpuien en kozijnen maken. Doof en goed aan het werk. Op 1 juni bestaan we vijf jaar.

succesvol 2011. De omvang van de investeringen lag welis-

projecten in de AgroFood- en Energie-sector. Hiernaast is

waar aan de onderkant van de doelstelling van tussen de 10

in 2011 in de sector Water de kiem gelegd voor een aantal

en 15 miljoen euro, maar met een investeringsvolume van

stevige, financierbare projecten voor 2012 en heeft de

Toine van Bijsterveld

10,8 miljoen euro is een prima resultaat geboekt. Daarnaast

biobased economy een stevige impuls gekregen.

waren het aantal door NOM Ontwikkeling & Innovatie

www.gebarenzeggenmeer.nl

Novatrade B.V. Novatrade is groothandel in en productiebedrijf van insectenwering gericht op de professionele markt. Veel kozijnenleveranciers, interieurzaken, ziekenhuizen en woningbouwverenigingen zijn klant.

Koos Poppema www.novatrade.nl

Hotel-restaurant Bitter en Zoet Licht, lucht en ruimte bepalen de sfeer in de prachtige vergaderzalen van Bitter en Zoet. In 2012 uitgeroepen tot het beste hotel van Drenthe. Bitter en Zoet: een belevenis. Doen!

opgetuigde projecten met bedrijven en de door NOM FDI

Bij de investeringen van NOM-Finance in MKB-onder-

(Foreign Direct Investments/InvesteringsBevordering)

nemingen werd een hoog risicoprofiel niet geschuwd.

gerealiseerde en behouden arbeidsplaatsen vrijwel geheel

Ondanks de moeizame economische situatie en de daar

in lijn met de doelstellingen.

helaas uit voortvloeiende faillissementen, slaagde NOMFinance er mede als gevolg van enkele positieve verkopen

Vanuit NOM-FDI was er in 2011 actieve betrokkenheid bij

in om in 2011 een klein positief resultaat te behalen.

9 succesvolle projecten, waarbij door bedrijven € 35 miljoen werd geïnvesteerd en 446 arbeidsplaatsen werden gecreëerd

De vermogenspositie van de NOM is blijvend sterk,

of voor de regio behouden bleven. Dit is een goed resultaat.

maar het is een uitdaging om het evenwicht te vinden

In de pijplijn zitten bovendien een aantal zeer aansprekende

tussen het stimuleren van nieuwe initiatieven en het

projecten. Circa 30% van alle projecten is afkomstig uit

nemen van aanvaardbare risico’s. Dit heeft uiteindelijk

het Current Investor Development (CID) programma. Een

geresulteerd in een voor de hele NOM negatief financieel

samen met de Netherlands Foreign Investment Agency

resultaat van € 1.325.000,-.

(NFIA) ontwikkeld programma gericht op behoud en uitHoewel de crisis anders doet vermoeden staat er een

breiding van reeds gevestigde investeerders.

krachtig Noord-Nederland. Een structureel gezonde NOM Ontwikkeling & Innovatie was betrokken bij investe-

noordelijke economie gebaseerd op uitgangspunten als

ringen van bedrijven in innovaties en ontwikkelingen van

groei, duurzaamheid en innovatie. }

Hans Blaauwbroek www.bitterenzoetveenhuizen.nl • INVESTEREN IN ONTWIKKELING

23

Geconsolideerde balans

Geconsolideerde winst- en verliesrekening

per 31 december 2011

over 2011 (x €1000,-)

(x €1000,-) (voor resultaat bestemming)

2011

Activa

2010

2011

Financieringsbedrijf

Financiële vaste activa Participaties Vorderingen op participaties Overige leningen u/g

16.193

Rente- en provisiebaten

5.884

5.706

6.758

5.528

Ontvangen dividenden

4.209

-

70

84

1.299

22.562

11.443

15.530

860

1.097

Pre Seed Capital Faciliteit

533

858 35.953

Opbrengst commissariaten Resultaat verkopen participaties Bijdrage Provincie Drenthe

39.206

Vlottende activa Liquide middelen

Opbrengsten

16.359

Stimulerings- en innovatiekredieten

Vorderingen en overlopende activa

2010

1.948

1.246

51.099

50.751

Totaal activa

53.047

51.997

89.000

91.203

50

1.780

Resultaat Stimuleringskredieten en Innovatie- en Ontwikkelingskredieten

-559

-77

Resultaat Pre Seed Capital Faciliteit

-336

-528 10.617

29.527

Kosten Passiva

Groepsvermogen

83.906

85.231

24

Voorzieningen

88

98

Langlopende schulden Lening Provincie Drenthe (TAFF)

1.500

1.000

Staat der Nederlanden / Samenwerkingsverband Noord-Nederland inzake innovatiefaciliteit (I-IF)

-

1.444

Kredietinstellingen

-

-

Kortlopende schulden Totaal passiva

Personeelskosten

1.834

1.904

Overige kosten

1.224

1.210

Saldo van dotaties aan de voorziening voor financiële vaste activa

7.497

25

13.976 10.555

Resultaat Financieringsbedrijf

17.090 62

12.437

Opbrengsten / vergoedingen

1.500

2.444

3.506

3.430

89.000

91.203

Ontwikkelingsbedrijf

Ministerie van Economische Zaken

2.421

2.414

Bijdrage Provincies

555

552

Bijdrage Provincies inzake Regionale Netwerken

442

435

32

50

Diensten aan derden

3.450

3.451

Kosten Personeelskosten

2.931

3.052

Overige kosten

1.906

1.573 4.837

•

JUNI 2012

4.625

Resultaat Ontwikkelingsbedrijf

-1.387

-1.174

Resultaat voor en na belasting

-1.325

11.263

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

DCP opent eigen productielocatie DCP Ingredients maakt hoogwaardig collageeneiwitten, onder andere voor de voedingsmiddelenindustrie. Gefaciliteerd door Nommers vanuit Finance, subsidieadvies en Foreign Direct Investments, werd een geschikte productielocatie uiteindelijk gevonden in Ter Apelkanaal.

die binding en emulgerende werking krijgt, zodat het vet

frastructuur gebruikmaken. Een dergelijke samenwerking

niet uittreedt. Het eiwit dat DCP maakt onderscheidt zich

zorgt ervoor dat je je vaste kosten variabel maakt.’

van andere eiwitten door sublieme gelerende eigenschappen. Voor de zoektocht naar een geschikte locatie zocht hij

Duurzaam bedrijventerrein

contact met de NOM, waarmee hij in zijn tijd als mede-

Een andere reden voor de locatiekeuze was de aanwezig-

aandeelhouder bij Ten Kate Vetten goede ervaringen had.

heid van Gelita, ’s werelds grootste gelatineproducent. Het bedrijf is, naast de huidige buurman, tevens minderheids-

Samenwerking AVEBE

aandeelhouder van DCP. En ook in dit geval wordt er dus

’Samen hebben we de plannen en eisen besproken’, zegt

constructief samengewerkt. DCP maakt gebruik van de

Wim A,B., projectmanager Foreign Direct Investments van

labdiensten en de administratieve en technische

‘De NOM opent ge makkelijk deuren’ 26

27

Ontspannen kijkt Jacques ten Kate door het raam over

het bedrijf verbonden. Tien jaar lang was hij medeaan-

de NOM, die ook bij het gesprek aanwezig is. ‘Jacques

ondersteuning van Gelita en levert op haar beurt rest-

het veenkoloniale landschap. En het moet gezegd: het uit-

deelhouder, voordat hij in 2009 het bedrijf verliet en voor

was op zoek naar een betaalbare grondprijs, op een plek

warmte aan het bedrijf. ‘Dit is een prachtig voorbeeld

zicht is prachtig. Een plat, overzichtelijk landschap, zover

zichzelf begon. ‘Maar ik ben wel in de dierlijke bijproduc-

waar hij ook de beschikking kreeg over stoom, stroom en

van een duurzaam bedrijventerrein’, vertelt Wim. ‘Veel

het oog reikt. Jacques is directeur van DCP Ingredients,

ten doorgegaan’, benadrukt hij. ‘Voor mijn gevoel heb ik

afvalwaterzuivering. In eerste instantie had hij zich geheel

processen zijn hier fysiek aan elkaar verbonden en waar

dat sinds kort is gevestigd op bedrijventerrein Zuid-

het familiebedrijf ook niet helemaal verlaten. Ik heb het

georiënteerd op het Emmtec Industry & Business Park

mogelijk wordt de kringloop gesloten.’ Ook Jacques is

Groningen in Ter Apelkanaal. ‘Eigenlijk is het allemaal

voortgezet buiten het familiebedrijf.’

in Emmen. In onze rol als intermediair hebben we hem

enthousiast. Over het duurzame karakter, maar vooral ook

daarin gefaciliteerd. Hoewel een prachtig bedrijvenpark

over de strategische ligging ten opzichte van Hamburg,

begonnen met mijn opa begin twintigste eeuw’, zegt hij, als hij even later koffie inschenkt. Grootvader Sjoerd ten

Functioneel eiwit en vleeseigen eiwit

was de match tussen Emmtec en DCP echter niet opti-

het Ruhrgebied en de Randstad. Over de samenwerking

Kate zat in de Eerste Wereldoorlog in Argentinië. Toen hij

DCP produceert hoogwaardige collageeneiwitten in droge

maal.’ Gaandeweg de zoektocht kwam de focus te liggen

met de NOM zegt hij: ‘Ik heb niet zomaar bij de NOM

terugkwam zag hij dat er in het Noordoosten van Neder-

vorm. Collageenpoeder dus, geëxtraheerd uit dierenhui-

op bedrijventerrein Zuid-Groningen in Ter Apelkanaal.

aangeklopt. Het is een no-nonsense organisatie waarvan

land veen werd afgegraven. Hoewel er hard werd gewerkt,

den. ‘Het is een functioneel eiwit’, verduidelijkt Jacques,

De NOM initieerde een aantal gesprekken tussen DCP en

ik zeker wist dat ze mij in dit traject konden helpen. We

verdiende men met het turfsteken een karig bestaan. De

‘dat in de voedingsmiddelenindustrie kan worden

aardappelzetmeelconcern AVEBE, dat een vestiging op het

zijn een klein bedrijf met een grote minderheidsaandeel-

noeste arbeiders hadden calorieën nodig zag hij. Niet

gebruikt als emulgator en waterbinder. Er bestaat grote be-

bedrijventerrein heeft staan. Jacques: ‘Die gesprekken heb-

houder dat snel groeit. In principe is dan elk probleem

veel later startte opa Ten Kate in Musselkanaal een bedrijf

hoefte aan een dergelijk product. Vooral in samengestelde

ben er uiteindelijk in geresulteerd dat DCP in Ter Apelka-

jouw probleem. Dan is het prettig als je beroep kunt doen

dat rundvet importeerde uit Argentinië. Inmiddels is de

vleesproducten heb je een bindmiddel nodig, anders valt

naal grond van AVEBE heeft gekocht. Het bedrijventerrein

op een organisatie met een groot netwerk die gemakkelijk

onderneming onder de naam Ten Kate Vetten uitgegroeid

het uit elkaar. Vergelijk het met een ei in je gehaktbal.

voldoet in alles aan mijn wensen. AVEBE genereert samen

deuren voor je opent. Tevens heeft de NOM geassisteerd

tot één van de grootste producenten van dierlijke vetten

DCP maakt een vleeseigen eiwit dat aan samengestelde

met Essent zijn eigen stoom en stroom en heeft tevens

in het verkrijgen van IPR-subsidie, ook de samenwerking

en eiwitten van Europa. Ook Jacques was geruime tijd aan

vleesproducten wordt toegevoegd en ervoor zorgt dat je

een eigen waterzuiveringsinstallatie. DCP kan van die in-

met Aiwi Chiu was daarin zeer prettig en constructief.’

•

JUNI 2012

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

socialmedia

TIPS&TRICKS

Door Lykle de Vries (De Ondernemers) @Lykle

Fokkers Foutloze Fabriek NOM opende ogen en opende deuren

Dat Facebook, is dat nou echt leuk? Ik schrijf deze column in de week dat Facebook naar de beurs gaat. Het sociale netwerk dat ontstond in 2004 aan het Harvard College, waar Mark Zuckerberg een manier zocht om alle leuke meisjes op de campus in een overzicht te krijgen.

1.880 mannelijke kleine ondernemers en 1.280 vrouwelijke kleine ondernemers. Om maar een voorbeeld te geven.

Facebook maakte de afgelopen jaren een

gebeurt, en zowel vanaf een computer als

spectaculaire groei door. In 2006 werd het

vanaf een mobiele telefoon gedaan kan

Veilig online adverteren

toegankelijk voor alle Amerikaanse univer-

worden, is Facebook voor veel mensen

In het licht van de nieuwe ‘cookiewet’ die

siteiten, in 2008 komt er een Nederlandse

een hele levendige manier om contact

per 1 juli 2012 van kracht wordt, wint het

versie beschikbaar. Op dit moment zijn er

te maken en contact te houden met hun

adverteren via Facebook aan belang. Die

meer dan zeven miljoen Nederlandse pro-

persoonlijke relaties.

cookiewet bepaalt namelijk dat toestem-

fielen op Facebook, op een totaal van meer

28

getrouwd. In diezelfde regio bevinden zich

ming moet worden gevraagd voor het

dan 500 miljoen profielen wereldwijd. En

Het tweede antwoord is super-interessant

gebruik van cookies bij het bezoek aan een

meer dan vier miljoen van de Nederlandse

voor bedrijven, en verraadt ook waarom

website, tenzij deze cookies alleen maar

profielen wordt dagelijks gebruikt!

de financiële waardering voor Facebook zo

bedoeld zijn voor het technisch goed laten

hoog uit lijkt te gaan pakken. Facebook is

werken van een dienst. Een winkelwagentje

De voorspellingen op dit moment zijn dat

de allerbeste manier om jouw boodschap

mag dus met cookies blijven werken, en

de aandelen Facebook geprijsd zullen wor-

precies bij die mensen terecht te laten

ingelogd blijven dankzij een sessiecookie

den tussen de 34 en 28 dollar, waarmee

komen die er het meest in geïnteresseerd

is en blijft prima zonder aparte toestem-

de totale waardering van Facebook op 104

zijn, tegen bijzonder lage kosten.

ming. Maar een cookie gebruiken om bij

miljard dollar zou kunnen komen. Dat is

te houden wat de voorkeuren of interesses

29

Op de foto: van links naar rechts: Marc van der Werf (Fokker), Bert Bron (Fokker), Anne-Jan van IJs (Irmato), Harry Donker (Fokker), Erik Bruins (Fokker), Anno Cazemier (Langhout & Cazemier), Johan Vissia (S&T), Ben Geerts (Fokker).

bijna net zoveel als wat er recentelijk aan

Iedere gebruiker van Facebook heeft name-

zijn van de website-bezoeker, mag vanaf

Griekse staatsobligaties is kwijtgescholden

lijk een profiel, waarin de gebruiker heel

1 juli alleen nog met toestemming van die

door de banken. Een fraaie prestatie van

veel informatie over zichzelf ontsluit. Man

bezoeker.

het bedrijf van Mark Zuckerberg, die nog

of vrouw, leeftijd, woonplaats, interesses,

steeds graag gekleed schijnt te gaan in slip-

opleidingen, relaties en nog veel meer

Binnen Facebook hebben de gebruikers

pers en een ‘hoodie’.

worden door de gebruikers ingevoerd en

expliciet toestemming gegeven om hun

door Facebook gebruikt om advertenties

profielinformatie te laten gebruiken voor

een onderdeel te laat of te vroeg, of het werd te lang of te kort bewerkt, te warm of te koud.

zeer gericht te verkopen.

gericht adverteren (hoe kan het ook

In de praktijk verdwijnt op die manier 10% van de productie bij het afval. De NOM begon

Maar wat heb je nou aan Facebook?

Het is de frustratie van elke fabrieksdirecteur: misbaksels die meteen op de schroothoop

anders gratis zijn voor hen, ‘if you’re not

Daar zijn twee antwoorden op te geven.

belanden omdat er tijdens het productieproces iets fout is gegaan: er was op enig moment

paying for the product, you’re the product

twee jaar geleden met Smart Factory, een experiment van vier bedrijven die, door zeer veel

voor bedrijven. Facebook is een favoriet

1.280 vrouwelijke ondernemers op Facebook rondom Veendam

being sold’). Dat scheelt weer wat zorgen

te registreren met sensoren tijdens het productieproces en met zelflerende machines,

stuk gereedschap van heel veel mensen

Zo kan ik er bijvoorbeeld eenvoudig

over het wel of niet mogen benaderen van

om hun leven te delen met vrienden en

achter komen dat er in een straal van

je toekomstige klanten.

familie. Door korte berichtjes te tikken,

80 kilometer rondom Veendam zo’n

foto’s te delen, video’s te voorzien van

118.000 mensen met een Facebook-profiel

commentaar en te reageren op andermans

te vinden zijn in de leeftijd van 18 tot

berichten, houden de Facebook-gebruikers

25 jaar. 56.000 daarvan zijn vrouw. 820

contact met elkaar. Doordat het live

daarvan zijn minder dan een jaar geleden

Het eerste antwoord is niet interessant

•

JUNI 2012

de mislukkingen wilde uitbannen. De proef, uitgevoerd bij Fokker Aerostructures in Hoogeveen, is nog niet afgerond maar

Bronnen: http://www.marketingfacts.nl/berichten/facebook-nummer-1in-nederland-7.3-miljoen-gebruikers/ http://blog.iusmentis.com/2012/05/10/netneutraliteit-encookiewet-zijn-een-feit/

duidelijk is al wel: een foutloze fabriek is mogelijk, en noordelijke bedrijven kunnen er geld mee verdienen. Projectleider Hans Praat: ‘Ze zouden alleen iets minder ingenieur en veel }

meer ondernemer moeten zijn.’ • INVESTEREN IN ONTWIKKELING

} De NOM heeft al heel lang wat met sensoren. Niet

daarom verzamelde de NOM rond dit idee nog drie andere

niet zomaar binnen. En ook om ons met elkaar in contact

kleine bedrijfjes hebben wel inzichten opgeleverd waar

als doel op zich, maar als middel om meer te weten te

bedrijven, die elkaar in aanpak grotendeels aanvullen

te brengen was een goede zet. Je leert elkaar kennen, je

de vliegtuigbouwer wat aan heeft, zegt projectleider Ben

komen van processen. Dat begon zes jaar geleden met de

en die gezamenlijk het complete proces van een foutloze

ziet elkaars ideeën en dat heeft er al toe geleid dat we al met

Geerts: ‘We leren er veel van. Een paar dingen hebben

ontwikkeling van de IJkdijk in Bellingwolde, die interna-

fabriek in modellen konden vangen. Die andere drie zijn

een van de partners samen een klant hebben bediend.’

we ook in praktijk getest, zoals de programmering van de

tionaal de aandacht trok bij het exact in kaart brengen

PTC uit Heerenveen, Braincenter uit Drachten en S&T uit

van een dijkdoorbraak. Dus toen een paar ondernemers

Dwingeloo. Daarvan is Braincenter inmiddels overgenomen

Een andere drempel die de NOM wist te slechten was een

de basisgrondstof. En als we het gehele concept zouden

zich in 2010 meldden met het concept van de foutloze

door Irmato uit Weert. Voor de deelnemende bedrijven

financiële: de investering voor alle betrokkenen zit hem

uitrollen, zouden we tot een half miljoen kunnen

fabriek, spitste projectleider Hans Praat de oren: ‘We von-

was het project van belang omdat zij met dit grote expe-

in honderden uren die ook besteed hadden kunnen wor-

besparen. PTC had bijvoorbeeld mooie ideeën om de

den het heel interessant, omdat wij denken dat sensoren

riment door konden gaan met de ontwikkeling van deze

den aan lucratieve opdrachten. Een groot deel daarvan

temperatuurregistratie van de grondstoffen continue en

in de maakindustrie een grote rol kunnen spelen, maar

modelmatige toepassing van sensoren.

nemen de bedrijven zelf voor hun rekening, in de weten-

automatisch uit te voeren. Maar we krijgen ook meer

voorsnijder. Daardoor kunnen we twee ton besparen op

schap dat de opgedane kennis de komende jaren leidt

inzicht in onze processen. De waarde daarvan is niet in

ving te vinden, waar we het idee konden uitproberen.’

Enthousiasme

tot meer opdrachten. Maar daarnaast stak de NOM ter

te schatten.’

Het gaat vooralsnog om droogzwemmen: het laten

Hans Praat wist Fokker Aerostructures in Hoogeveen

aanmoediging € 50.000 in het project om zeker te stellen

Dat Fokker zich niet kan permitteren om daadwerkelijk

meedraaien van deze software met het bestaande pro-

ervan te overtuigen dat dit idee, opgeborreld uit het

dat het door zou gaan.

over te stappen op deze innovatieve combinatie van soft-

het was nog een lange weg. Vooral om een pilotomge-

30

31

ductieproces en dan het verschil zien. De essentie is dat

midden- en kleinbedrijf, het verdiende om uitgevoerd

Zero Defect Production

ware en sensoren, heeft te maken met risico-afkerigheid,

heel veel metingen leiden tot modellen die maken dat

te worden. Hij is Fokker er nog altijd dankbaar om: ‘Het

‘De eyeopener is dat het ook echt klopt, de smart factory,

legt Geerts uit: ‘Fokker is te groot om zijn primaire proces

machines kunnen anticiperen op afwijkingen. Dus niet

is heel goed dat zij erin hebben durven investeren, ook

of liever zero defect production, zoals we het gaan

afhankelijk te maken van kleine bedrijfjes. Dat maakt

meer achteraf vaststellen wat er mis is gegaan, maar

vanuit hun betrokkenheid met het noorden. Het was

noemen, bestaat’, stelt Praat tevreden vast: ‘Dat maken

ons te kwetsbaar. Van de vier heeft er één een doorstart

voorkomen dat er iets fout gaat, door het model goed te

ook voor hen tenslotte een zakelijke afweging. Ik herin-

we niet elke dag mee. Bij een innovatieproject probeer

gemaakt en is er één failliet, dat risico mogen we niet

begrijpen. In technische termen feed-forward sturen, in

ner me de beslissende bijeenkomst met een aantal pro-

je dingen uit, waarvan je niet weet of ze haalbaar zijn,

lopen. De ideeën zijn perfect voor het MKB. En dat de

plaats van feed back.

jectleiders van Fokker die we in een busje op sleeptouw

waar je misschien een demo van kunt maken, misschien

deelnemers het samen met ons hebben ontwikkeld is

namen langs een aantal klanten van die ingenieurs. Hun

zelfs kunt implementeren. Het was wel een hele gerichte

voor hen toch een unique selling point.’

enthousiasme heeft ze over de streep getrokken.’

gok, want de deelnemers hebben er niet voor niets bijna

Partners

Commercie

gratis zoveel uren in durven steken.’

Anno Cazemier, de bedenker van het concept, brengt het deels al sinds 1999 in de praktijk voor de klanten

Drempels

van zijn ingenieursbureau Langhout & Cazemier in

Zonder deze bemoeienis zouden de bedenkers van dit

Fokker

betreft nog maar een deel van het succes. Hij is ook blij

Drachten. Tientallen kleinere bedrijven gebruiken al zijn

plan de bestuurskamer van Fokker niet hebben gehaald,

Ook bij Fokker in Hoogeveen zijn ze enthousiast over het

dat de aannames bleken te kloppen en dat een foutloze

programma ElancE om de logistiek van hun productie op

denkt ook Anno Cazemier: ‘De NOM heeft als initiator

project. Weliswaar heeft het overgrote deel van de soft-

fabriek theoretisch mogelijk is. Maar het belangrijkste is

deze manier te optimaliseren.

een belangrijke rol gespeeld. Als klein bedrijf kom je daar

ware nooit ‘voor het echie’ meegedraaid, maar de vier

dat het MKB goed kan verkopen wat hier ontwikkeld }

Dat Fokker tevreden is over het project, is wat Praat

Maar het idee van de foutloze fabriek is veel breder en

•

JUNI 2012

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

}

} Daar moeten we scherper op worden.’

wordt: ‘Daar zijn ze ook al mee bezig, in ieder geval

Smart Factory: Wie doet wat?

de deelnemende bedrijfjes, maar daar valt nog een wereld

Om automatisering en foutloze productie in de noorde-

te winnen.’

lijke maakindustrie te helpen, wil de NOM met Sensor

Dat is ook de indruk van Cazemier, nu hij bijna ander-

Universe een Zero Defect Competence Centre oprichten.

half jaar kind aan huis is geweest bij Fokker: ‘Alle ideeën

Ook grote bedrijven als Fokker in Hoogeveen en Philips

die we hadden, staan overeind en worden steeds waar-

in Drachten zouden daar aan mee kunnen doen. Praat:

devoller gevonden. Ik denk dat wij straks een aantal

‘Het kan nu omdat we veel beter kunnen rekenen, data

voor het beter beheersen van de productkwaliteit.

functies hebben ontwikkeld die hun weerga niet kennen.

omzetten in modellen. Het is het intreden van wiskunde

Door middel van het meten, analyseren en correleren van

Zelflerende calculaties, zoals wij dat noemen zijn nog

op de fabrieksvloer. Je wil dat iets precies zo gaat als het

product- als procesparameters kan de kwaliteit gericht

geen begrip in de markt, dat moeten mensen nog gaan

is gepland, first time right. Grote internationals hebben

worden verhoogd door zo vroeg mogelijk het maakproces

herkennen maar we willen hier wel in groeien.’

het nog over LEAN, maar wij zijn in het noorden een

bij te regelen.

Hans Praat spoort Cazemier en zijn collega’s aan om daar

stap verder met zero defect.’ |

Contactpersoon is Haije Zijlstra. www.irmato.com

• Irmato uit Drachten ontwikkelt nieuwe technieken

meer werk van te maken: ‘Het zijn techneuten van de Geïnteresseerd? Neem contact op met Hans Praat

eerste orde, maar ze doen er te weinig mee. Succes is 20

via (050) 521 44 62 of [email protected].

• S&T in Dwingelo Door inzet van nieuwe sensoriek en slimme dataverwerking wordt het rendement van het dure verspaningsproces van composieten bij Fokker met tenminste 10% verbeterd. Contactpersoon is Johan Vissia. www.stcorp.nl

• Isensus uit Joure zet sensoren in om de conditie van compositematerialen die Fokker verwerkt real time in de gaten te kunnen houden. Er is uit de gehele vliegtuigbouw interesse om deze nieuwe techniek in te zetten. Deze techniek kan breed in de vliegtuigbouw worden ingezet.

32

Contactpersoon is Wessel Koning. www.isensus.nl

• Langhout & Cazemier uit Drachten ontwikkelt technieken om productieprocessen aan te sturen op basis van actuele gegevens in plaats van op planningen. Realtime/dynamisch productiesturing is in potentie minimaal 20% efficiënter dan huidige sytemen. procent techniek en 80 procent commercie en zij draaien

Contactpersoon is Anno Cazemier. www.langhoutencazemier.nl

dat een beetje om. Ze hebben niet eens een eigen website met zijn allen. Dat is doodzonde. Ze moeten de maakindustrie overtuigen van de mogelijkheden, want die investeert van nature liever in staal dan in intelligentie.’

Sensor Universe Directeur Leo van Buiten van de netwerkorganisatie Sensor Universe toont zich onder de indruk van die mogelijkheden. ‘Ik ben hier heel enthousiast over. Het is meer dan een losstaand project gebleken, want dit kan voor grote kostenbesparingen zorgen. Fundamenteel onderzoek naar sensoren is mooi, maar we willen de bestaande technologie sneller op de markt brengen, bijvoorbeeld in de voedselindustrie, ook een topsector. De economische toepassing is tenslotte waar we het voor doen.

}

•

JUNI 2012

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

33

Kijk voor

Reis-app Tripit Tripit is een applicatie die je reis een stuk gemakkelijker maakt. Je stuurt een mailtje met je reisgegevens en Tripit maakt er automatisch een superhandig schema van en voegt ook nog eens extra informatie toe, zoals bijvoorbeeld de weersvoorspelling.

dagelijks op

Spoorlijn Heerenveen-Groningen blijkt te duur

Beschikbaar voor: Prijs: gratis

Na een jarenlange bestudering van de plannen blijkt dat er onvoldoende financiële middelen zijn om de spoorlijn te realiseren.

Bron: Columbus Magazine

www.nom.nl/artikelen/64454/Spoorlijn_Heerenveen_ Groningen_blijkt_te_duur

iPhone/ iPad, Android, Blackberry

Tuin & Kunst Tiendaagse 15 tot en met 24 juni 2012 Veel bijzondere tuinen in Groningen zijn van 15 tot en met 24 juni het podium van kunst en cultuur tijdens de Tuin & Kunst Tiendaagse. Het evenement,

Festival der Zoete Verleidingen

waarbij de tuindeuren voor het publiek openge-

8 t/m 10 augustus 2012 | Sleen, Drenthe

steld worden, wordt dit jaar voor de tweede keer georganiseerd.

Festival Zoet: een overvloed aan lekkernijen: tongstrelende taarten,

Voor meer informatie zie: www.tuinen.groningen.nl

vers fruit, jams, chocolade, meel van de molen, honingdelicates-

Bron: toerisme.groningen.nl

IKEA wint energieprijs voor ondernemers

tafellinnen, kookboeken, fruitbomen en verse sappen. Ook volop doe-activiteiten voor jong en oud: workshops, demonstraties,

Internationaal Vliegerfestival Drachten

een taartenbakwedstrijd en gezellige livemuziek. Jacques Coolen,

7 en 8 juli 2012 | Drachten, Friesland

Kroonprins enthousiast tijdens bezoek aan Wetsus Kroonprins Willem-Alexander was afgelopen donderdag te gast bij het topinstituut voor watertechnologie in Leeuwarden. www.nom.nl/artikelen/64483/Kroonprins_ enthousiast_tijdens_bezoek_aan_Wetsus

Het bedrijf gaat voor bierbrouwer Singha Corporation n het Thaise Banglen 46 roestvrijstalen opslagtanks produceren en ter plekke monteren. www.nom.nl/artikelen/64358/Thaise_ miljoenenorder_voor_tankbouwer_Holvrieka

www.nom.nl/artikelen/64429/Gasunie_dochters_ realiseren_eerste_grensoverschrijdende_gasveiling

35

Noordelijke economie presteert beter dan landelijk gemiddelde

bloemsierkunstenaar en geur- en aroma-expert, geeft diverse presentaties over eetbare bloemen en geuren en kleuren op tafel. Verrassend én verleidelijk! Genoeg te genieten en te beleven op het

Slimme meter zorgt voor nieuwe dienstverlening

Festival Zoet!

Kwetters!

Voor meer informatie: www.festivalzoeteverleidingen.nl

Met het nieuwe ODA-certficaat is Metsens één van de eerste onafhankelijke aanbieders van energiemonitoring die toegang heeft tot de slimme energiemeter.

Bron: Uitzinnig.nl

www.nom.nl/artikelen/64256/Slimme_meter_zorgt_voor_ nieuwe_dienstverlening

Langere start- en landingsbaan in Eelde over een jaar in gebruik Tijdens de 22ste editie van het Vliegerfestival Drachten worden veel vliegershows en de STACK Voorronde van het Nederlands Kampioenschap gehouden. Er zijn vliegeraars uit binnen- en buitenland. Voor meer informatie: www.vliegerfeestdrachten.nl

Meer tijd, geld en energie in watercampus Wetsus

Buitenbad Stiens verwarmd door biogas van boer Agrarisch ondernemer Luuk de Boer zorgt er met zijn zelfgeproduceerde biogas voor dat het buitenzwembad van Stiens verwarmd wordt. www.nom.nl/artikelen/64457/Buitenbad_Stiens_ verwarmd_door_biogas_van_boer

Megaorder voor Leekster schepenbouwer

De provincie Fryslân gaat meer investeren in de ontwikkeling van het Waterinstituut Wetsus in Leeuwarden.

Het Leekster Groot Ship Design gaat tien grote veetransportschepen bouwen in opdracht van de Maleisische rederij PBHH/BH Livestock Vessel.

www.nom.nl/artikelen/64348/Meer_tijd__geld_en_ energie_in_watercampus_Wetsus

www.nom.nl/artikelen/64342/Mega_order_voor_ Leekster_schepenbouwer

Bron: uitzinnig.nl •

JUNI 2012

nom.nl

Thaise miljoenenorder voor tankbouwer Holvrieka

Gasunie-dochters realiseren eerste grensoverschrijdende gasveiling De veiling vindt plaats via TRAC-X, het Duitse platform voor primaire capaciteit.

sen. Maar ook serviezen, brocante, bakbenodigdheden, decoraties, 34

vers nieuws

• INVESTEREN IN ONTWIKKELING

‘Als je wilt winnen, moet je wel scoren’ Geert Buiter Manager NOM Finance

‘Ondernemen is topsport. Scoren, winnen en soms een wedstrijd verliezen. Na tegenslag opstaan en verder werken aan je doel: kampioen worden! Om dit te bereiken heb je als ondernemer een goed team en prima faciliteiten nodig. Wij dragen graag ons financiële steentje en meer bij aan het bereiken van uw successen.’

‘NOM Finance wil bedrijven laten groeien. We doen dat door financiering te verstrekken aan kansrijke ondernemingen in Noord-Nederland in de vorm van aandelenkapitaal en/of achtergestelde leningen. We verlenen bovendien vermogen in figuurlijke zin: we denken mee en ondersteunen waar nodig. We onderscheiden ons door een focus op de langere termijn. Snelle winst is geen doel, een actieve participatie en een bedrijfsspecifieke aanpak daarentegen wel. Bel me voor een afspraak op 050 - 521 44 08. Of kijk op www.nomfinance.nl.’

Finance

2011: investeringen in 33 bedrijven in de provincies Groningen, Friesland en Drenthe +++ totaal geïnvesteerd:

Actueel

€ 10,8 miljoen +++ investeringen in 14 nieuwe en 19 bestaande bedrijven +++ € 4 miljoen groeifinanciering

N.V. NOM • Investerings- en Ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland

Paterswoldseweg 810 • Postbus 424 • 9700 AK Groningen T (050) 521 44 44 • F (050) 521 44 00 • E [email protected] • I www.nomfinance.nl • www.nom.nl