In 2013 heeft het kleine museumteam zich wederom vol elan ingezet voor het behoud en de verdere ontwikkeling van het museum. Het was voor het Stadsmuseum Zoetermeer dan ook een uiterst productief jaar. Vier bijzondere tentoonstellingen werden georganiseerd. De tentoonstelling ‘Zoetermeer Utopia’, een samenwerkproject met het International New Town Institute in Almere, die ging over het DNA van de stad (25 mei t/m 10 november 2013) zal in 2014 een tweede leven gaan leiden in de publiekshal van het stadhuis. De trend om exposities na sluiting in het museum elders onder te brengen zal worden voortgezet. De tentoonstelling ‘Populair Modern’, over de populair tegendraadse onderstroom in het design van de jaren vijftig (29 november 2013 t/m 18 mei 2014), is zodanig in units opgebouwd, dat de verschillende onderdelen na sluiting van de expositie in leegstaande etalages in de stad kunnen en zullen worden heropgebouwd. Afspraken met de afdeling Vastgoed van de gemeente Zoetermeer zijn hierover al gemaakt. Door de enorme, maar niet navenant te belonen, inzet van een combinatiefunctionaris die hierin nauw met de conservator samenwerkte, zagen vele nieuwe educatieve lespakketten en programma’s het licht. Voor het eerst werd er een pakket (De Achteruitkijkspiegel) samengesteld voor lessen op locatie. Veertien verschillende scholen maakten dankbaar van dit aanbod gebruik en drieëntwintig keer ging de museumdocent hiervoor met de speciaal ontwikkelde leskist met authentieke objecten op pad. Een ander succesvol en doorlopend product is het in 2013 ontwikkelde programma ‘Kunst met Kleuters’. Bijna tweehonderdvijftig kleuters maakten hierdoor op een informele en speelse manier kennis met kunst.
Voorwoord Directie en Raad van Toezicht van het Stadsmuseum Zoetermeer hebben in de afgelopen jaren met het gemeentebestuur regelmatig de zorgwekkende staat van de exploitatie besproken. Een aantal knelpunten kon door de toekenning van incidentele middelen opgelost worden, maar een structurele oplossing werd steeds gekoppeld aan besluitvorming over het Stadsforum/de Culturele As. Deze besluitvorming is nu voor onbepaalde tijd – doch in ieder geval een aantal jaar – uitgesteld, waardoor het museum acuut in de gevarenzone terecht is gekomen. Het Stadsmuseum Zoetermeer heeft daarom in het voorjaar 2013 het initiatief genomen om zijn blik te richten over de stadsgrenzen heen en een intensief samenwerkverband aan te gaan met het Haags Historisch Museum en het Museum Rotterdam. Deze ruimere blik kan een museaal interessant spel opleveren van wisselende identiteiten. De drie Stadsmusea in Rotterdam, Den Haag en Zoetermeer vormen een museale keten, waarin zij kennis, faciliteiten en collecties op het gebied van de moderne stadscultuur en het verzamelen van de eigen tijd delen. Met elk een eigen speerpunt. Ze maken zowel gezamenlijk als individueel presentaties. De focus ligt op verleden, heden en toekomst van de Metropoolregio Rotterdam-Den Haag met aandacht voor de specifieke posities van de drie steden: Rotterdam Haven- en Werkstad, Den Haag Residentie- en stad van Recht en Vrede, Zoetermeer 20ste eeuwse ‘Newtown’. De drie partijen sluiten zich hiermee aan bij een bredere ontwikkeling in het Nederlandse museumbestel, zoals verwoord in de recente adviezen van resp. de Raad van Cultuur, het Advies van de Commissie Asscher Vonk (in opdracht van de Nederlandse Museum Vereniging) en de Beleidsbrief van de Minister van Onderwijs en Cultuur. Samenwerking staat hierin centraal.
2
Een voor Zoetermeer bijkomend voordeel is dat het hierdoor ook van de meer ‘museaal’ klassieke en belangrijke kunstcollecties van Rotterdam en Den Haag ‘gebruik kan maken’, waardoor het een groter en breder publiek zal bereiken. Omgekeerd kunnen Den Haag en Rotterdam ‘gebruik maken’ van de experimentele expertise en flexibiliteit, waar het Stadsmuseum Zoetermeer binnen de Nederlandse erfgoedwereld bekend om staat.
In de ontvangstzaal van het museum werd een permanente flexibele wandkastvitrine geïnstalleerd, waardoor met kleine objectgerichte presentaties ingesprongen kan worden op actualiteiten en vragen uit de stad. Zo kon het museum op verzoek van een burgerinitiatief inspelen op de Herdenking 150 jaar afschaffing Slavernij Suriname en de Nederlandse Antillen. Ook werden zeven Museumwijzers uitgegeven, die verdiepende achtergrondinformatie geven bij onderwerpen die in het museum en/of de stad spelen. Deze en vele andere producten, activiteiten en workshops maakten 2013 tot een bruisend en succesvol jaar. Het team Stadsmuseum Zoetermeer dankt zijn sponsors uit de grond van het hart voor de financiële bijdragen en geloof in het museum en zijn beleid. Het Fonds1818, Stichting Doen en het Prins Bernhard Cultuurfonds hebben twee van de vier gehouden tentoonstellingen mogelijk gemaakt met aanzienlijke bedragen. Ook de Mondriaan Stichting, het Stimuleringsfonds voor Architectuur, de Gravin van Bylandt Stichting en de Pelgrimshoeve hebben substantieel bijgedragen. Niet alleen de sponsors hebben de talloze museale producten mogelijk gemaakt. Ook de vele samenwerkingspartners zijn wij dankbaar voor dit productieve jaar. Van de Openbare Bibliotheek Zoetermeer en het Historisch Genootschap Oud Soetermeer tot de Stichting Terra Art Projects en het Centrum voor Kunst en Cultuur in Zoetermeer, van Esquadraat Quality Catering en Storytellers Zoetermeer tot André Koch van de Vakgroep Design en Vormgeving van de Universiteit Leiden en vormgeefster Anneliek Holland tot alle andere niet bij naam genoemde gepassioneerde partners en vrijwillige medewerkers. Een speciaal woord van dank gaat uit naar adviseur Max Meijer van TiMe Amsterdam. Hij is in 2013 als tijdelijk ad-interim bestuurder het museum tot grote steun geweest, waardoor – ondanks het uitstel en mogelijk afstel van de plannen voor het Stadsforum en de extra aangekondigde bezuinigingen – het museumteam zich niet heeft laten temperen in enthousiasme, noch inzet. Met ditzelfde enthousiasme en dezelfde inzet zien wij 2014 tegemoet. Een museum dat ieders hart verovert voor Zoetermeer en de regio is meer nodig dan ooit!
Jouetta van der Ploeg Directeur Stadsmuseum Zoetermeer
3
Zeven Museumwijzers De museumwijzers blijven permanent beschikbaar en zijn gratis te downloaden via de museum website. Ook hierin toont het museum zich duurzaam. Onderzoek naar onder meer Concrete Kunst, het Nederlands Slavernijverleden, een Zoetermeerse alchemist en het leven in de jaren vijftig van de vorige eeuw blijven permanent beschikbaar voor studie en genoegen.
Twee nieuwe doorlopende educatieve programma’s De programma’s ‘De Achteruitkijkspiegel’ (op onderwijs locaties) en ‘Kunst met Kleuters’ zijn in 2013 ontwikkeld en uitgevoerd. De respons is groot en de reacties van zowel leerkrachten als leerlingen/kleuters zijn enthousiast. De aanvragen voor 2014 stromen inmiddels binnen.
Een belangwekkende 6-delige cursus als verdieping bij de tentoonstelling ‘Zoetermeer Utopia, dromen van een stad’
Een cursus die als onderwerp had ‘Leren van Zoetermeer’. De deelnemers, gemiddeld elf per avond, maakten de wens kenbaar om de lezingen die tijdens de cursusavonden werden gehouden in boek/brochurevorm uit te laten geven. Dit verzoek is bij de afdeling Vastgoed van de gemeente Zoetermeer neergelegd.
Een tweedaagse training ‘Privacy Statement’ bij de tentoonstelling ‘Zoetermeer Utopia, dromen van een stad’
2013 in ‘t kort Vier belangwekkende tentoonstellingen 14 juli 2012 - 27 januari 2013
Ridder Willem en de rest. Een familietentoonstelling over kasteel Palenstein 16 februari - 28 april 2013
Marus van der Made, 3-Dimensionaal 25 mei - 10 november 2013
Zoetermeer Utopia, dromen van een stad 29 november - 25 mei
De training bestond uit een lezing over de politiek van het internet en het gebruik van nieuwe technologieën in digitale zelfverdediging. Daarnaast was er een workshop waarin de deelnemers zich konden verdiepen in de praktische hulpmiddelen om onze gegevens te beschermen. Een zeer actueel onderwerp, dat naadloos aansloot bij de profilering van Zoetermeer als ICT-stad.
De uitgave van een speurspel en een familieroute bij de tentoonstellingen ‘Zoetermeer Utopia’ en ‘Populair Modern’
De ontwikkeling van het Lespakket ‘Jong in de jaren vijftig!’
voor groep 3-5 en voor groep 6-8 van het Primair Onderwijs bij de tentoonstelling ‘Populair Modern’. Op welke muziek dansten opa en oma, wat was toen hip om te dragen en wat stond er in de huiskamer? Wat was er toen al wel en wat nog niet? Coca-Cola kwam overgewaaid uit Amerika, er kwamen steeds meer auto’s op straat en filmsterren werden echte idolen. Voor het eerst kwamen er elektrische apparaten op de markt, die het leven van de huisvrouw gemakkelijker maakten.
Toonaangevende sprekers Toonaangevende sprekers bij openingen van tentoonstellingen en bij workshops en trainingen. Van Bernard Hulsman (Architectuur recensent NRC) en Gerda Havertong (Actrice, zangeres), tot Chris Reinewald (Hoofdredacteur Museumvisie), van Wijnand Galema (Architectuurhistoricus) tot Pieter Tordoir (Hoogleraar economische geografie en planologie aan de Universiteit van Amsterdam), van Lonneke van der Velden (Social Media Actiegroep Unlike Us) tot Douwe Schmidt (Digitale Rechtenorganisatie Bits of Freedom).
Populair Modern. Tegendraadse vormgeving uit de jaren vijftig
4
Bijzondere extra aandacht via Facebook Een nieuw beleid is in 2013 ingezet om getoonde tentoonstellingen in onderdelen in leegstaande etages in de stad te tonen. Hierdoor wordt er duurzaam gebruikt gemaakt van eenmalige investeringen en krijgt ook de Zoetermeerse binnenstad een impuls en aantrekkingskracht.
Vernieuwde aandacht op sociale media. Het museum heeft met zijn speciale Facebook fan pagina Populair Modern binnen een aantal weken 245 volgers gekregen. De reguliere Stadsmuseum Zoetermeer Facebook pagina heeft 367 fans en via StadsmuseumZoet op Twitter bereikten wij 785 volgers.
5
Samenwerking binnen en buiten de stad 2013 stond in het teken van de stads museale regioketen. Het samenwerkverband met het Haags Historisch Museum en met het Rotterdam Museum begint nu – begin 2014 – concrete vormen aan te nemen. Maar ook met allerlei instellingen binnen Zoetermeer heeft het Stadsmuseum structureel samengewerkt. Met het Centrum voor Kunst en Cultuur en de Openbare Bibliotheek Zoetermeer werd intensief overleg gevoerd en vond afstemming plaats in het kader van de programma ‘s ‘Kunstmenu’ en ‘Cultuur met Kwaliteit’.
Nieuwe permanente onderdelen Een nieuwe permanente, maar flexibele in te richten wandkastvitrine werd ontworpen en geïnstalleerd, ten behoeve van kleinere objectgerichte presentaties op verzoek van stakeholders uit de stad. Ook de Vaste Presentatie kreeg een opknapbeurt. De twee - al tien jaar oude - stijlkamertjes verdwenen en maakten plaats voor een steeds wisselende bakenopstelling, corresponderend met de tentoonstelling. Ook de ‘flat wand’ kreeg een nieuw gezicht. Niet alleen werden objecten vervangen en aangevuld, ook werd er een nieuwe wandvullende en kleurrijke collage aangebracht die de woon- en leefcultuur vanaf de jaren vijftig tot heden in beeld brengt.
Nieuwe aanwinsten De verwerving van een aantal bijzondere tegendraads moderne objecten uit de jaren vijftig die de tijdsgeest illustreren.
Jaarlijkse succesvolle evenementen.
Thrillerfestival, Open Monumentendag, Nationaal Museumweekend, Historisch Festival, Week tegen de Eenzaamheid, Week van de Geschiedenis, Koninginnedag en Kaarsjesavond.
Kennisinstituut Twee diepgaande onderzoeken naar tentoonstellingsonderwerpen, twee tentoonstellingspublicaties, twee meerdaagse verdiepende cursussen (trainingen), en een keur aan studenten die in het kader van hun opleiding en afstuderen van alles en nog wat wilden weten over het museumbeleid.
Een feest der herkenning: een swingend en jazzy optreden “Een feest der herkenning” tijdens ‘Populair Modern’ in het Stadsmuseum Zoetermeer. Zo reageerden veel mensen die op 29 november de opening van de gelijknamige tentoonstelling - over de populair tegendraadse onderstroom in het design van de jaren vijftig - in het museum bezochten. In de tentoonstellingszaal gonsde het van de herinneringen en verhalen. Het relaxte, jazzy en swingende optreden van Mister Sunlight Robbert van Ark met saxofonist Nico Pennings droeg bovenal bij aan de beleving van de tentoonstelling en tijdgeest. Het duo bewoog zich met ogenschijnlijk gemak en gepassioneerd door het American Songbook repertoire uit de jaren vijftig en liet zich niet afschrikken door de overvolle zaal. De muziek klonk intiem en sloot naadloos aan bij de gelegenheid. Een knap, kwalitatief hoogstaand en memorabel optreden. Genodigden waren razend enthousiast, niet eerder bleven zij bij een opening zo lang ‘hangen’ en niet eerder werd er spontaan een ‘jive’ ingezet.
Handen uit de mouwen 6
In navolging van een initiatief van de Nederlandse Museumvereniging (NMV) organiseerde het museum een politieke stage voor twee leden van de gemeenteraad (PvdA en LHN). Het filmische verslag (Boegbeeld Zoetermeer!) van deze stage werd via you-tube op de sites van de PvdA, de NMV en het Stadsmuseum Zoetermeer geplaatst.
Dynamische samenwerking Vierjaarlijks regulier overleg op directieniveau tussen de Stichting Terra Art Projects en het Stadsmuseum Zoetermeer, resulteerde in een commitment van het museum tot het een keer per jaar locatie bieden aan een Terra kunstenaar, als ook afstemming in programmering en publiciteit. Het museum werd in 2013 sleutelhouder voor vrijwilligers van Terra, terwijl het museum met regelmaat ‘gebruik kon maken’ van de inzet van Terra vrijwilligers voor transporten, opbouw- en klus werkzaamheden. Ook het format vrijwilligerscontract van Terra werd aan het museum overlegd, waardoor een positieve impuls werd gegeven aan het optimaliseren van het museale vrijwilligersbeleid.
Publieksbereik
In 2013 heeft het Stadsmuseum Zoetermeer 7254 bezoekers bereikt. Een bezoekersaantal dat geen progressie laat zien ten opzichte van voorafgaande jaren. De belangrijkste reden voor deze toch ietwat teleurstellende statistiek kan gevonden worden in de langlopende tentoonstelling ‘Zoetermeer Utopia, dromen van een stad’. Deze belangwekkende tentoonstelling, waarin onder meer zes tekenaars (de top van de Nederlandse tekenkunst) de dromen van de stedenbouwkundigen van Zoetermeer uit de jaren zestig en zeventig voor het eerst in de geschiedenis van de stad aantrekkelijk hebben gevisualiseerd, bleek geen publiekstrekker. Toch werd veel waardering voor de tentoonstelling uitgesproken, met name door de vakwereld en stedenbouwkundigen van de gemeente Zoetermeer en elders. Het educatieve bereik ten opzichte van het totale bereik bedroeg in 2013 ca. 31%. 2241 leerlingen (inclusief begeleiders) hebben van de educatieve diensten van het museum gebruik gemaakt. Van Brede School tot Primair Onderwijs, van Voortgezet Onderwijs tot NT2. Dit aantal zal in de toekomst alleen maar toenemen, wanneer het museum in staat wordt gesteld om zijn ambities waar te maken. Door intensief gebruik te maken van sociale media heeft het museum een vaste en steeds groeiende groep geïnteresseerden aan zich gebonden. Met name de fan Facebook pagina ‘Populair Modern’ voorziet in vele inhoudelijk informatieve berichten over de jaren vijftig en draagt hiermee bij aan kennis en verspreiding op een informele en toegankelijke manier.
Stadsmusea in beweging De afgelopen jaren hebben stadsmusea een nieuwe wezenlijke stap gezet: het werd steeds gebruikelijker het publiek bij activiteiten van het museum te betrekken, te laten participeren. Parallel aan die beweging groeide het besef dat stadsmusea kunnen bijdragen aan het ontstaan en versterken van verbinding tussen burgers, aan consolidatie in het stadsgewoel. Naast ‘collectiewaarde’ en de ‘educatieve waarde’ heeft het stadsmuseum dus ook een ‘maatschappelijke’ waarde.
Tussen Kunst en Geschiedenis Natuurlijk. Iedere directeur van een stadsmuseum droomt van artistieke topstukken in zijn of haar collectie. Rembrandt en Jan Steen trekken tienduizenden extra bezoekers, de kassa rinkelt. Maar voegen de werken inhoudelijk iets toe aan het verhaal dat het museum wil vertellen als de voorstelling niets te maken heeft met de stad, behalve dan mogelijk dat de schilder er geboren is?
De collectie Zoetermeer Het Stadsmuseum Zoetermeer beheert en presenteert als gemeentelijk gesubsidieerde instelling in opdracht van de gemeente Zoetermeer het erfgoed van de stad. De basis van de collectie van Stadsmuseum Zoetermeer wordt gevormd door de heemkundig-historische collectie van het Historisch Genootschap Oud Soetermeer, die vanaf 1949 langzaam is gegroeid. De collectie is in 1993 om niet overgedragen aan het toenmalige Historisch Museum ’t Oude Huis, dat sinds de verbouwing in 1999 Stadsmuseum Zoetermeer heet.
De context & de Collectie Wat is eigenlijk een stadsmuseum? In het algemeen zou je kunnen zeggen dat het een museum is waar de stad en haar bewoners centraal staan. In het heden, maar ook met de stedelijke geschiedenis van leven, werken, bouwen, kunst en besturen. Er bestaat niet een type stadsmuseum. Zoetermeer bestaat als stad nog maar pas 50 jaar, terwijl steden als Zutphen en Dordrecht in de middeleeuwen zijn gesticht en Sittard zelfs Romeinse wortels heeft. Sommige steden hebben naast hun lokale en regionale betekenis ook een sterke nationale en internationale importantie, denk aan Rotterdam, Den Haag en Amsterdam. Bovendien zijn niet alle stadsmusea even oud. Op een enkele uitzondering na zijn de eerste gesticht in de tweede helft van de 19de eeuw, maar daarna zijn er nog musea bijgekomen, soms zelfs vrij recent, zoals in Zoetermeer.
8
Dit heeft natuurlijk gevolgen voor de samenstelling en de kwaliteit van de collecties, maar ook voor programmering en de publieksbenadering. Sommige stadsmusea hebben belangrijke, in de loop der tijden opgebouwde kunstverzamelingen (die iets vertellen over de stedelijke identiteit: bv. Regentenstukken en portretten), naast deelcollecties op historisch gebied. Andere, zoals het Stadsmuseum Zoetermeer, ontberen juist een kwalitatief belangrijke kunstverzameling en leggen een sterker accent op historische en eigentijdse collecties.
Collectie Zoetermeer (Dorp en Stad) Een streekgebonden verzameling die zich richt op de geschiedenis van Zoetermeer met als zwaartepunt de overgang van dorp naar stad en een nadruk op de volgende onderwerpen: Veen, Bewoning tot en met 1945, Landbouw, Ambacht en industrie, Bestuur, Zoetermeer in de nationale geschiedenis (verleden en heden), Zoetermeer als groeikern.
Collectie Wooncultuur (Moderne Stadscultuur) Een verzameling massa culturele goederen en interieurobjecten van na de Tweede Wereldoorlog. De objecten zijn niet streekgebonden en getuigen van de recente geschiedenis en de actualiteit van het wonen in Zoetermeer in al zijn facetten. Zoetermeer is, als naoorlogse groeikern, exemplarisch voor naoorlogs Nederland. Het zijn niet de beeldbepalende gebeurtenissen die uiteindelijk de sfeer van het decennium bepalen, maar het zijn de alledaagse huiselijke voorwerpen, die door deze verzameling aan de vergetelheid worden onttrokken en daardoor ook een bovenlokaal belang hebben.
9
Een stadsmuseum vragen naar zijn verhouding met de regio, met de natie, is vragen naar de identiteit van de stad en dus vragen naar de identiteit van het museum. Als regeringscentrum heeft Den Haag een directe relatie met de Nederlandse politieke geschiedenis, het Haags Historisch Museum dus ook. Als internationale havenstad is Rotterdam van grote betekenis voor ’s lands economische ontwikkeling. Museum Rotterdam kan er zijn ogen niet voor sluiten. En als een van de eerste Nederlandse groeikernen, is Zoetermeer illustratief voor de Nederlandse naoorlogse ontwikkeling. Het stadsmuseum Zoetermeer moet hier iets mee en doet hier iets mee.
Nieuwe aanwinsten Het Stadsmuseum kent geen actief aankoopbeleid. Wel verzamelt het naar aanleiding van tentoonstellingen. De tentoonstelling ‘Populair Modern’ leverde een aanzienlijk aantal tegendraads moderne objecten uit de jaren vijftig op. Voorwerpen die de onderstroom in het design van de jaren vijftig illustreren en daarmee de tijdsgeest verbeelden. Deze objecten worden in de collectie van het museum opgenomen. Verzamelwaarde heeft dit type objecten al en museale status wordt verkregen door musea die de eigen tijd tot onderwerp hebben.
Beheer en behoud
10
In 2013 heeft de vrijwillige depotmedewerker in samenspraak met de officemanager en conservator het collectiedepot onder handen genomen. Nieuwe aanwinsten en objecten die ofwel in eigen presentaties zijn gebruikt of vanuit bruikleen terugkwamen, kregen een nieuwe standplaatsregistratie. Nieuwe stellingkasten werden opgebouwd. Ook werd een nieuwe vrijwilliger (via Terra Art Projects) aangetrokken die in 2014 zorg zal dragen voor het digitaal fotografisch vastleggen van alle collectieonderdelen en het ontsluiten daarvan. Deze depot- en collectiewerkzaamheden krijgen in 2014 prioriteit in het kader van de stadsmuseale regioketen en de afstemming van collecties van de drie deelnemende musea.
2013
Tentoonstellingen
De identiteit van het Stadsmuseum Zoetermeer
11
14 juli 2012 – 27 januari 2013
Ridder Willem en de rest
Een familietentoonstelling over kasteel Palenstein Tentoonstelling over de bewoners van Kasteel Palenstein rond 1400 Doelgroepen: Dynamische gezinnen Schoolklassen (groep 5 en 6) Beoogd bereik: 4.000 bezoekers Gerealiseerd bereik: 4.837 bezoekers Bereikt in januari 2013: 526 bezoekers Educatie: Educatief project voor groep 5 en 6 ‘Een brief voor ridder Willem’ Educatief project voor groep 5 en 6 ‘Ridder Willem en de rest’ Educatief bereik in 2013: 7 scholen met in totaal 376 leerlingen en hun begeleiders Adviseur: Annemarieke Willemsen conservator Collectie Nederland Middeleeuwen, Rijksmuseum van Oudheden Wat:
12
Extra: Vanwege het succes van het educatieve project ‘Ridder Willem en de rest’ bij de gelijknamige tentoonstelling, is in 2013 besloten om dit programma permanent ter beschikking te stellen en van de tentoonstelling een ‘reizende tentoonstelling’ voor de scholen te maken.
13
16 februari – 28 april 2013
Marus van der Made, 3-Dimensionaal
Een tentoonstelling in samenwerking met Terra Art Projects. Het museum werkt samen met een grote diversiteit aan maatschappelijke organisaties. Versterking van het draagvlak van het museum en vergroting van het publieksbereik zijn daarbij de belangrijkste doelen. Het museum werkt structureel samen met de Openbare Bibliotheek Zoetermeer, met het Centrum voor Kunst en Cultuur en met Stichting Terra Art Projects in Zoetermeer.
Terra heeft de Zoetermeerse kunstenaar/ontwerper Marus van der Made gevraagd om in de periode februari t/m eind april nieuw, noch niet eerder geëxposeerd werk in het Stadsmuseum Zoetermeer te tonen Doelgroepen: Cultuurgenieters, stedelingen Beoogd bereik: 1.500 bezoekers Gerealiseerd bereik: 1.372 bezoekers Educatie: - Uitgave van drie Museumwijzers: Museumwijzers worden uitgegeven om achtergrondinformatie te geven bij bezoeken aan tentoonstellingen in het Stadsmuseum Zoetermeer of relevante onderwerpen in en uit de stad. - Educatief programma ‘Kunst met kleuters’ - Kinderworkshop ‘Marus in 3-D’ Educatief bereik: 155 kleuters, het Oranje Nassau College met 9 klassen en het Erasmus College met 1 klas (213 leerlingen met begeleiders) Publieksactiviteiten: Nationaal Museumweekend 6 – 7 april 2013 (aantal bezoekers: 97) Wat:
14
15
De gevolgen van museumexposities
Debora Makkus en Marus van der Made aan het woord In 2012 en 2013 vonden de exposities ‘Levensgroot’ van Debora Makkus en ‘3-Dimensionaal’ van Marus van der Made plaats in het Stadsmuseum. Het was niet alleen bijzonder voor de kunstenaars; het had ook positieve gevolgen.
Debora: “De solotentoonstelling LEVENSGROOT in 2012, was voor mij een bijzondere ervaring met positieve gevolgen. Daarin toonde ik voor het eerst mijn serie ‘Rise’. Daarnaast hing er ook een aantal van mijn portretten en stillevens. De heer Stal, voorzitter van de Raad van Toezicht van het Kröller-Müller Museum, opende de expositie. Er was veel aandacht in de lokale pers en er kwam een flink aantal bezoekers. Tijdens en na de expositie ben ik door vijf galeries (ook internationaal) benaderd, die met me willen samenwerken. Ook ben ik gevraagd voor diverse kunstbeurzen. Eerder dit jaar hingen vijf van mijn werken in de beurs ARTznstd, in de hallen van een voormalige munitiefabriek, nu UNESCO erfgoed. En tot 15 december 2013 hangt mijn werk in Museum Møhlmann. Naast interesse vanuit de kunstwereld was het ook bijzonder te merken dat mijn werk bezoekers persoonlijk leek te raken. Zo heb ik meerdere portretopdrachten gekregen. Ook stonden er prachtige woorden in het gastenboek. Een bezoekster was zo ontroerd dat ze een mooi gedicht over de Rise-serie geschreven had! Ik ben TERRA en het Stadsmuseum dan ook erg dankbaar dat ze deze expositie voor mij mogelijk hebben gemaakt.” Marus: “Ten eerste was het voor mij belangrijk een indruk te krijgen van mijn werk in de vorm van een solo-
16
tentoonstelling en, een tentoonstelling in een museum is altijd goed voor je naam. Piet Augustijn, die mijn tentoonstelling opende, is voor mij een belangrijke contactpersoon. Diverse mensen in wiens collectie ik ben vertegenwoordigd, hebben mijn tentoonstelling bezocht. Een collega, die op de opening aanwezig was en mijn werk heel mooi vond, heeft dit kenbaar gemaakt aan mensen die belangrijk voor mij kunnen zijn. Het is niet direct te meten wat deze tentoonstelling oplevert maar hij is druk bezocht en er waren heel veel positieve reacties. Omdat mijn werk niet makkelijk toegankelijk is, verbaasde het mij hoeveel scholieren de tentoonstelling hebben bezocht. Voor de educatie zijn door het museum 3 museumwijzers ontwikkeld. Deze zijn bedoeld om de tentoonstelling in een bredere context te plaatsen en de onderwerpen vanuit een andere invalshoek te benaderen. Ze zijn bedoeld voor het Voortgezet Onderwijs als aanvulling op het lesprogramma of als richtlijn voor een bezoek aan het museum.”
17
27 april – 11 mei 2013
De Oranjeweken in het Stadsmuseum Zoetermeer Het museum werd Oranjerestaurant met een 10-gangen menu (geserveerd in 1898 tijdens de inhuldiging van Koningin Wilhelmina) in een setting van een fototentoonstelling van het Oranjehuis (uit legaat) en - in het kader van 4 mei Dodenherdenking en de viering van 5 mei - een Tweede Wereldoorlogbaken (op verzoek van de gemeente Zoetermeer en Floravontuur Promotie Zoetermeer)
I.s.m. Bert Staalman - Esquadraat Quality Catering - De twee Oranjeweken in het Stadsmuseum Zoetermeer n.a.v. de Troonsopvolging en de herden king op 4 en 5 mei Doelgroepen: Ondernemers Algemeen Zoetermeers publiek Vertegenwoordigers van Zoetermeerse verenigingen, politieke partijen en organisaties, door op 4 mei wederom startpunt te zijn van de Stille Tocht en inzamelpunt van bloemen en kransen Beoogd bereik: 500 bezoekers Gerealiseerd bereik: 592 bezoekers Publieksactiviteiten: 30 april Troonsbestijging (gratis open) 4 mei Dodenherdenking (inzamelpunt van bloemen en kransen en start Stille tocht) 5 Mei Bevrijdingsfeest (gratis open)
Wat:
18
19
25 mei – 10 november 2013
Zoetermeer Utopia
Een project over het DNA van de stad en een experiment dat paste binnen de visie van het museum om zich met het verleden, heden en toekomst van de eigen stad bezig te houden. In samenwerking met het International New Town Institute in Almere.
de New Town Zoetermeer. Het eerste deel van de tentoonstelling ging over de utopie van de jaren zestig, toen Zoetermeer op de tekentafel werd ontworpen. De top van de Nederlandse tekenkunst - George Bohle, Robbie Cornelissen, Albo Helm, Jeroen Kramer, Sandro Setola en Rik Smits - gaven in panoramatekeningen op hun eigen kenmerkende manier hun visie op de idealen van toen. Dit eerste deel van de expositie gaf context aan het tweede deel ‘Privacy Statement’ van het kunstenaars- duo Wouter Osterholt & Elke Uitentuis in samenwerking met Doris Denekamp & Geert van Mil, waarin het om participatie en gemeenschapszin ging Doelen: Deel 1 - Laten zien dat Zoetermeer meer is dan de weerslag van een bureaucratisch proces - Het visioen van de utopische stad overbrengen en tonen hoe ideeën over de utopische stad een rol hebben gespeeld bij de totstandkoming van Zoetermeer - Zoetermeer inbedden in een Europese context en daar de dialoog over aangaan met professionals en belangstellenden Deel 2 - Bevorderen van actief burgerschap - De ‘stem van de gemeenschap’ laten horen Beoogd bereik: 4000 bezoekers Gerealiseerd bereik: 3.214 bezoekers Doelgroepen: - Breed Zoetermeers publiek door prominente tekenaars (die bij uitstek in staat zijn de aandacht van het publiek te trekken en de verhalen die wij willen vertellen in één treffende afbeelding samen te brengen) panoramatekeningen te laten maken gebaseerd op de dromen en visie van de planners van Zoetermeer, als ook door in een nevenprogramma in de stad zelf participatief in te gaan op de doorontwikkeling en het imago van Zoetermeer nu - Zoetermeers onderwijs - Professionals, beeldend kunstenaars en stedenbouwkundigen door aandacht te besteden aan de internationale context van Zoetermeer binnen de familie van Europese naoorlogse New Towns Bij de tentoonstelling is een brochure uitgegeven: Zoetermeer Utopia Wat:
20
Een tentoonstelling bestaande uit twee delen over
21
Deel 1 De tentoonstelling heeft minder bezoekers getrokken dan verwacht. Niettemin werd de tentoonstelling, met name door professionals, de gemeente Zoetermeer (afdeling stedenbouw/vastgoed) kunstenaars en de geïnteresseerde leek zeer goed ontvangen. De gemeente heeft een filmopname en interview gearrangeerd in de tentoonstelling om te gebruiken in een interne discussie over de toekomst van de stad. Ook de 6-delige cursus ‘Leren van Zoetermeer’ was een succes met gemiddeld 11 deelnemers per avond.
De cursussen werden op donderdagavond 30 mei, 6, 13, 20 en 27 juni en 4 juli 2013 georganiseerd. Elke cursusavond duurde circa 1,5 uur. Deelnemers die de volledige cursus hebben gevolgd, ontvingen een certificaat. - Zoetermeer als New Town - 30 mei, sprekers: Ivan Nio en Saskia Hulskes (INTI). Onderwerp: De relatie met de (inter)nationale traditie en ontwikkeling van nieuwe steden - Het ontstaan van Zoetermeer - 6 juni, spreker: Ad ten Ham (Gemeente Zoetermeer). Onderwerp: De plannen, schetsen en idealen van de stad - Suburbane stadscultuur - 13 juni, spreker: stadssocioloog Stefan Metaal. Onderwerp: Wie zijn de bewoners van Zoetermeer en wat zijn volgens hen de kwaliteiten van de nieuwe stad? Wat voor een samenleving is Zoetermeer? Aan welke plekken hechten bewoners zich het meest? - Architectuur en vormgeving - 20 juni, spreker: architectuurhistoricus Wijnand Galema. Onderwerp: Monumentenzorg in een nieuwe stad - De positie van Zoetermeer in de Randstad Zuidvleugel - 27 juni, spreker: Pieter Tordoir (hoogleraar economische geografie en planologie aan de Universiteit van Amsterdam). Onderwerp: De economische en bestuurlijke ontwikkelingen in de zuidvleugel van de Randstad - De toekomst van Zoetermeer - 4 juli, spreker: Edo Haan, wethouder in Zoetermeer. Onderwerp: De betekenis en haalbaarheid van de Structuurvisie 2030
Evaluatie Ad ten Ham, stedenbouwkundige bij de gemeente Zoetermeer Ik werk al bijna 35 jaar bij de gemeente Zoetermeer en heb dus een groot deel van de ontwikkeling van de stad meegemaakt. De tentoonstelling Utopia heeft mij anders naar de stad doen kijken en mij aanknopingspunten gegeven om naar de toekomst te kijken. De door de diverse kunstenaars gemaakte tekeningen geven een uniek beeld over het bijzondere van deze stad. Zij geven een beeld van de oorspronkelijke waarden van de stad, die van belang zijn voor toekomstige ontwikkelingen.
22
Opmerking Robbie Cornelissen (tekenaar) Een prachtige tentoonstelling op maat gesneden voor Zoetermeer
23
Deel 2
Privacy Statement Van 25 mei tot en met 10 november liep het project ‘Privacy Statement’ in de context van de tentoonstelling Zoetermeer Utopia in het Stadsmuseum te Zoetermeer. Op drie locaties rond het Stadshart waren bewakingscamera’s opgehangen. Bij deze camera’s hingen verkeersborden met een QR-code, die met een smartphone gescand konden worden. Wanneer nieuwsgierige voorbijgangers de QR-codes scanden, kregen ze rechtstreeks een foto te zien van zichzelf. Met deze interventie wilden de kunstenaars voorbijgangers confronteren met de consequenties van onze controlemaatschappij. Na het scannen van de QR-code werden mensen gevraagd om zich in te schrijven voor een gratis training over privacy. In de 6 maanden dat het project heeft plaatsgevonden zijn de borden in totaal ongeveer 300 keer gescand. ‘Privacy statement’, van de kunstenaars Osterholt&Uitentuis, wilde het bewustzijn verhogen over het gevaar van de afbraak van de privacy zowel in de stad als op het internet. Naast de camera’s en de bijbehorende website, werden in het weekend van 2 en 3 november trainingen georganiseerd waarin de deelnemers zich konden verdiepen in het belang van privacy en leren hoe op een veilige, anonieme manier te internetten. Deze trainingen werden gegeven door Lonneke van der Velden (lid van de social media actiegroep Unlike Us en PHD onderzoeker aan de Amsterdam School for Cultural Analysis en de Digital Methods Initiative) en Douwe Schmidt (co-auteur van de Basic Internet Security-handleiding en vrijwilliger bij digitale rechtenorganisatie Bits of Freedom). In totaal waren er 20 deelnemers die gedurende 2 dagen aan de training deelnamen.
Evaluatie deelnemer Marja Milo Afgelopen zondag was heel interessant, wat niet wil zeggen dat ik alles begreep. Kon ook niet, dan had ik ook de zaterdag mee moeten maken. Maar ik heb allerlei slimme programma’s gedownload die van alles doen met mijn mac. Ga ik nog erg van nagenieten;) Het was relaxed ondanks dat ik behoorlijk uit mijn comfortzone was. Toen mijn man de lijst zag met wat er behandeld is, vond hij het heel verassend en hij gaat het e.e.a. nakijken. Ik ben me nu in ieder geval heel erg bewust van het feit dat alles wat je op internet achterlaat verzameld wordt en gebruikt voor allerlei doeleinden, als je daar geen enkele aandacht aan besteedt, en van de gevaren die dat met zich meebrengt. (Facebook!!! ERG FOUT) Nou ja een heleboel om over na te denken, echt super interessant. Ik heb ook nog foto’s gemaakt, in de hoop er een schilderij uit te halen. Netjes gevraagd natuurlijk!
Educatie en publieksactiviteiten Zoetermeer Utopia. Dromen van een stad
24
- Zomervakantie
Speurspel ‘Zoetermeer Utopia: een super stad!’
- Zomervakantie
5 Kinderworkshops ‘Mijn droomstad’
- 16 aug.
Dag voor kinderen met minder kansen Deze dag werd georganiseerd door de Leo’s Zoetermeer in samenwerking met het museum en Stichting Leergeld
- 14 sept.
Open Monumentendag met de Boekenmarkt
- 23 – 25 sept.
Kunsthappen en Privacy Statement, in samenwerking met Terra Art Projects
De opbrengst van de verkoop werd ook dit jaar besteed aan het vrijwilligersbeleid van het museum
Kunsthappen is de jaarlijkse kennismaking met Zoetermeerse culturele organisaties. Het programma is bedoeld voor leerlingen van VMBO, HAVO en VWO die in de bovenbouw het vak CKV (Cultureel Kunstzinnige Vorming) krijgen. Dit jaar hebben 627 leerlingen en 39 docenten van drie Scholen de smARTwalk gedaan, een route langs acht kunstwerken in de openbare ruimte. De opdracht was om de acht kunstwerken een score te geven van 1-5 sterren en het ‘kunstwerk van de dag’ te kiezen. Ieder kunstwerk kreeg zijn eigen Facebook pagina waar dagelijks de ranking werd bijgehouden. Een van de acht kunstwerken was ‘Privacy Statement’ van de kunstenaars Osterholt&Uitentuis, gemaakt in het kader van het project Zoetermeer Utopia.
Speciaal over dit werk vroegen we de leerlingen: wat denk je dat de kunstenaars met dit werk willen zeggen? We maakten een selectie uit alle opmerkingen. Deze opmerkingen zijn ook op de facebook pagina geplaatst (https://www.facebook.com/pages/Artwalkd). Een selectie uit de antwoorden op de vraag: Wat denk je dat de kunstenaars met dit werk willen zeggen? - Zet je in voor een veilige internetomgeving - Dat er camera’s hangen in de stad en camera’s maken het veiliger - Ze willen laten zien dat er (gratis) internet is - Vanaf daar worden er camerabeelden van je gemaakt - Ze laten Zoetermeer van de mooie kant zien - De stad opvrolijken - Dat de koning en koningin hier zijn geweest - Wat je op internet doet kan iedereen zien. Dat het internet ook gevaarlijk is - Dat je moet oppassen - Kijk uit wat je allemaal op internet doet en zet! - Vanaf dit punt geen privacy meer op internet - Pas op waar je allemaal je gegevens invult - Dat je overal wordt herkend en geen privacy meer hebt nergens - Dat mensen tegenwoordig erg afhankelijk zijn van internet - Dat de veiligheid in de stad verbeterd moet - Gevaar zit in een klein hoekje en het zet je aan het denken - Als een plek waar meerdere mensen samen komen - Dat privacy in het geding is, veiligheid versus privacy - Dat er teveel camera’s zijn - Dat je afval in de prullenbak moet gooien - Dat kunst ook digitaal kan en niet in vaste vorm - Stom, het ziet er niet uit - In alledaagse vormen kun je ook kunst zien - Ik vind dit geen kunstwerk
25
- 28 – 29 sept.
‘Een oude jas voor een nieuw gebouw’
- Uitgave
Museumwijzer in het kader van het festival Historisch Zoetermeer met werkbladen voor groep 6-8 van de Basisscholen ‘Baron van Syberg, de Alchemist van Zoetermeer’.
- 1 & 8 okt.
Inloop teken-knip-en-plakworkshop bij de tentoonstelling Zoetermeer Utopia, in het kader van het festival Historisch Zoetermeer.
Baron van Syberg woonde in 1731 in de Dorpsstraat in Zoetermeer. Hij was een meester- oplichter die Zoetermeer in rep en roer bracht. Hij was alchemist en beweerde dat hij goud kon maken. De Museumwijzer bood achtergrondinformatie bij de jeugdmusical ‘De Alchemist van Zoetermeer’ geschreven door Tjeerd de Haas en Sebastiaan Smits, die tijdens het Historisch Festival zeven maal gratis werd opgevoerd op de Dobbeplas.
De Schakelklas (NT2) in het museum De Schakelklas is een overgangsklas voor leerlingen die nog niet toe zijn aan het reguliere voortgezet onderwijs, omdat ze het Nederlands nog onvoldoende beheersen. In samenwerking met een docent van de Schakelklas organiseert het Stadsmuseum Zoetermeer sinds een aantal jaar speciale lessen, waarbij de kinderen in aanraking komen met kunst en cultuur en de geschiedenis van Zoetermeer. In de les over de tentoonstelling ‘Zoetermeer Utopia’ ging de discussie over: Wat hoort er in een stad en wat maakt een stad beter?
- 26 okt. & 2 nov. Knutselactiviteit ‘Het Museum Monster’ voor kinderen van 5 – 10 jaar in het kader van het Nederlands Thrillerfestival.
26
- 30 & 31 okt.
‘Moord in het museum’ in het kader van het Nederlands Thrillerfestival. Moord in het museum was een interactieve voorstelling, waarbij de bezoeker detective werd. Een kruising van een spel en een voorstelling, speciaal voor het Thrillerfestival ontwikkeld door jonge Zoetermeerse theatermakers.
27
29 juni – 10 november 2013
SlaverNee!
in samenwerking met de Stichting Herdenking Slavernijverleden Suriname en de Nederlandse Antillen Zoetermeer en de Vereniging Paloeloe (Surinaams Nederlandse Sociaal Culturele Vereniging Zoetermeer) en Terra Art Projects Op 1 juli 2013 was het 150 jaar geleden dat de slavernij werd afgeschaft in Suriname en de voormalige Nederlandse Antillen. Daarmee kwam een einde aan eeuwenlange uitbuiting. Nederland was met Portugal een van de grootste leveranciers van slaven ter wereld. In het project SlaverNee! besteedden het Stadsmuseum Zoetermeer en Terra Art Projects gezamenlijk aandacht aan het verleden en heden van de slavernij en sloten daarmee aan bij lokale en landelijke initiatieven. Het Stadsmuseum Zoetermeer en Terra Art Projects faciliteerden hiermee een maatschappelijk initiatief door samen met een programma te komen, waarmee het tevens de kwaliteit bewaakte van een breed ‘bottom up’ project. Wat:
Expositie
Van 29 juni - 1 augustus toonde Terra Art Projects in het pand aan de Dorpsstraat 51 schilderijen van Wonny Stuger, André Mosis en Frank Creton. De krachtige, kleurrijke werken die getoond werden, reflecteerden op het onderwerp. De tentoonstelling bood tevens achtergrondinformatie over de kunstenaars. SlaverNee! - kast Van 29 juni - 10 november 2013 toonde het Stadsmuseum Zoetermeer voor- werpen en verhalen over het Slavernijverleden in een hiervoor speciaal ontworpen wandkastvitrine in de ontvangstzaal van het museum. De Zoetermeerders Lies Hoogland, Wonny Stuger en Jane Biekman deelden hun persoonlijke verhalen over het slavernijverleden van hun voorouders en de rol die dat vandaag de dag nog in hun leven speelt. Prachtige voorwerpen, zoals authentieke zilveren armbanden, Marronhoutsnijwerk en traditionele kleding, vulden de persoonlijke verhalen aan.
SlaverNee! - proof Van 29 juni - 1 augustus vertelden winkeliers in de Dorpsstraat over eerlijke handel. Hoe gaan de winkeliers van de Dorpsstraat met eerlijke handel om? Terra Art Projects en het Stadsmuseum vroegen naar hun overwegingen. De verhalen van de deelnemende winkeliers waren op posters in de etalages te vinden. Doelgroepen: Zoetermeerse inwoners Beoogd bereik: 3.000 bezoekers
28
Gerealiseerd bereik: 2.602 bezoekers Educatie: Uitgave van een Museumwijzer Activiteit: 15 juli Kunstfoyer in samenwerking met Terra Art Projects: ‘Rita Maasdamme vertelt’
29
29 november – 18 mei
Populair Modern
Tegendraadse vormgeving uit de jaren vijftig Zoetermeer wordt wel eens ‘het grootste openluchtmuseum van stedenbouw en architectuur’ in Nederland genoemd. Binnen het gegeven dat er in oorsprong (vanaf 1962) vier compacte woonwijken rondom een stadscentrum moesten worden gebouwd, is duidelijk te zien dat er in Zoetermeer snel op maatschappelijke, stedenbouwkundige en architectonische ontwikkelingen is ingespeeld. Wie door Zoetermeer wandelt, maakt een tijdreis door naoorlogs stedenbouwkundig Nederland. Elke wijk is anders van opzet en elke wijk toont tijdgebonden architectuur. Het Stadsmuseum Zoetermeer richt zich onder meer op deze mode en tijdsgeest vanaf de jaren vijftig van de vorige eeuw. Het neemt de naoorlogse wooncultuur (de directe leefomgeving en het huiselijk domein) als uitgangspunt om de stedelijke ontwikkeling van Zoetermeer inzichtelijk te maken.
Een tentoonstelling over de populaire onderstroom in het design van de jaren vijftig die geen genade vond bij de redactie van de toenmalige ‘smaakmaker’ Goed Wonen. De welvaart begon in de jaren vijftig weer langzaam te stijgen. Moderne technieken maakten ranke en decoratieve vormgeving mogelijk. De huisvrouw koos voor kleurrijke patronen en frivole vormen, geheel tegen de norm van het sobere en strakke functionalisme in. In vier thema’s kwam de populaire moderne onderstroom in de vormgeving van de jaren vijftig aan bod. In het thema ‘Fifties anno nu’ werd de invloed van de jaren vijftig op de huidige wooncultuur belicht. Bij het interactieve onderdeel ‘Fifties iconen’ kon men zelf spullen uit de jaren vijftig inbrengen, met een persoonlijke anekdote. Op de laatste dag van de tentoonstelling konden de voorwerpen op een speciale ‘Kunst en Kitsch-achtige veiling’ worden verkocht, waarbij de inbrenger de opbrengst kreeg. Dit project werd onder de aandacht gebracht via de Fifties-bakfiets, die gedurende de tentoonstelling overal in Zoetermeer opdook Doelgroepen: - 55-plussers (lokaal en regionaal) door een tentoonstelling te organiseren die zich richt op de periode van hun jeugd - Breed Zoetermeers publiek, door via het Bakfietsproject in de stad mensen op te roepen fifties spullen aan te leveren, die vervolgens in een wandinstallatie in het museum werden geëxposeerd en na sluiting van de expositie werden verkocht - Zoetermeerse jeugd: ‘retro en vintage’ zijn hip - Zoetermeers (en mogelijk regionaal) onderwijs - Regionale ‘stedelingen’ Beoogd bereik: 4.000 bezoekers Wat:
30
31
Educatie en publieksactiviteiten Populair Modern: - Uitgave Museumwijzer: - Educatief project:
Fifties in Feitjes en Weetjes ‘Jong in de jaren vijftig, voor groep 3 tot 5, bestaande uit Een voorbereidende les in de klas met het verhaal ‘Ruzie in de woonkamer van Pieter ’en het Memoryspel ‘Toen en nu’ Een bezoek aan het museum Facultatieve verwerkings- en verdiepingsopdrachten voor in de klas (aangeboden aan scholen vanaf januari 2014)
Bereikt 31 dec. 2013: 859 bezoekers
- Educatief project:
- Het gewone bijzonder maken: de populaire wooncultuur, een museaal vaak veronachtzaamd onderdeel (vergroting diversiteit ten opzichte van het bestaande museale aanbod) geheel in lijn met wat Zoetermeer is: de stad van de tevreden burgers - Experimenteren met crowd sourcing - Inhaken op een populair onderwerp: de ervaring is dat mensen heel graag hun spullen delen en dat de jaren vijftig zeer geliefd zijn, zowel bij de generatie die het heeft meegemaakt als bij jongere generaties. ‘Retro’ en ‘vintage’ zijn hip - In dialoog met de samenleving (en met name de Babyboomers) een verbin- ding leggen tussen de jaren vijftig en de huidige herbeleving hiervan op meerdere vlakken (o.m. vormgeving/beeldcultuur) met als doel om de jaren vijftig en de huidige tijd te ‘ontleden’ en hier lessen uit te trekken. Waarom die huidige (en aantoonbare) nostalgie naar de Wederopbouwperiode? Bij de tentoonstelling wordt een boek uitgegeven: Tegendraads Modern De boekpresentatie vond plaats op 14 februari 2014 Extra: Facebook fan pagina Populair Modern Bij de tentoonstelling is een speciale Facebook pagina aangemaakt: 245 volgers
‘Jong in de jaren vijftig, voor groep 6 tot 8, bestaande uit Een voorbereidende les in de klas met het verhaal ‘Pieter en de geheimzinnige sleutel’ Opdrachtenblad met een fifties spel Een bezoek aan het museum Facultatieve verwerkings- en verdiepingsopdrachten voor in de klas (aangeboden aan scholen vanaf januari 2014)
- Familieroute:
De Familieroute is een ontdekkingstocht door de jaren vijftig met drie soorten opdrachten, die herinneringen en leuke verhalen oproepen en gesprekken uitlokken
- 12 december:
Rondleiding en jaren vijftig quiz door de tentoonstelling Populair Modern: voor leden van de Rabobank Zoetermeer-Benthuizen
- 15 december:
Workshop: kerstversiering maken in de jaren vijftig stijl
Doelen:
32
- 17 december: Kaarsjesavond
33
Verzamelkabinetten Het Stadsmuseum biedt in zijn gangvitrine Zoetermeerse verzamelaars de gelegenheid om een deel van hun dierbare verzamelingen te exposeren. Hiermee ambieert het museum om als ‘Huis van de Stad’ de stem, de verhalen en de passies van Zoetermeerse inwoners te laten horen en zien. Van 13 januari – 4 maart
Piramidekabinet met werken uit de verzameling van Joke de Kler
Voorwoord Het Water Wonderland, een pretpark met de strijd van Nederland tegen het water als onderwerp. Dat had, volgens een plan uit de vroege jaren zeventig, gerealiseerd moeten worden aan en in de Dobbe. Er bestaat zelfs een artist impression van, getekend door Rudolf Das, een bekend technisch illustrator en futuroloog. Het pretpark is er niet gekomen, en zo verging het sindsdien vele ideeën, halve en hele plannen voor de stedelijke ruimte rondom de Dobbeplas. Tussen de vroege jaren zeventig en nu groeide Zoetermeer uit tot een stad van ruim 120.000 inwoners. Die fascinerende geschiedenis werd met foto’s van Wim Goutier getoond in de tentoonstelling De polder voorbij; Zoetermeer 50 jaar groeikern die dit jaar te zien was in het museum. In die vijftig jaar heeft de stad zich ook sociaal en cultureel ontwikkeld: Zoetermeer is niet alleen de polder voorbij, maar ook de groeikern voorbij. Die vanzelfsprekende ontwikkeling van New Towns gaat gepaard met een toenemende belangstelling voor cultuur, de eigen geschiedenis en het collectieve erfgoed. Het boek Gewenste groei, Het sociale profiel van groeikernen van het Sociaal en Cultureel Planbureau laat zien dat het museumbezoek in groeikernen weliswaar lager ligt dan het landelijk ge-middelde, maar ook dat het bezoek aan musea binnen de grenzen van de eigen woonplek juist in groeikernen het sterkst stijgt.
34
Zoetermeer is toe aan een museum dat past bij de huidige schaal van stad. Op 13 februari 2012 stemde de gemeenteraad ermee in om een voorlopig ontwerp te laten maken voor het Stadsforum. Het museum en de bibliotheek hebben in 2012 vol overtuiging gewerkt aan deze nieuwe culturele magneet die gepland is aan de Dobbeplas. Als de gemeenteraad in juni 2013 instemt met de plannen, zal de stad verrijkt worden met een zeer eigentijdse combinatie van museum en bibliotheek in een nieuw gebouw dat levendigheid brengt op een
Van 5 maart – 26 april
Het Ooievaarskabinet met de ludieke verzameling van Otto Boot Van 26 april – 13 mei
Het Oranjekabinet met oranjalia uit de verzamelingen van diverse Zoetermeerse bruikleengevers (in het kader van de troonswisseling) Van 25 mei – 23 juni
Het ENTP-kabinet met relatiegeschenken van het European New Towns Platform Van 29 juni – september
Een selectie uit de verzameling boeken ‘De Hut van Oom Tom’ van Fien Meiresonne (in het kader van 150 jaar herdenking afschaffing slavernij) Van 3 september – 3 november
Het Pennenkabinet van verzamelaar Elise Faber Van 12 november – 12 januari 2014
Een mooie verzameling Santon-beeldjes uit de Provence van mevrouw Begemann
35
Deelname bijeenkomsten, delen van kennis.
Een greep uit: -
- Projectgroep ‘Week tegen de eenzaamheid’
Educatie algemeen
- Cursus ‘Cultuur op Maat’ voor cultuuraanbieders die met het basisonderwijs samenwerken (CKC, Bibliotheek Zoetermeer, OPOZ en Stadsmuseum Zoetermeer)
“Creativiteit heeft te maken met verbeelding, oplossingen kunnen bedenken, dingen vanuit een ander gezichtspunt kunnen benaderen, dat is typisch iets wat je leert bij kunst- en cultuureducatie”, aldus Hoogleraar culturele economie Arjo Kramer.
- Interview met Irena Soethoe (Haagse Hogeschool) voor afstudeeropdracht: Cultuur aantrekkelijk maken voor de inwoners van Zoetermeer - Seminar SNS: nieuwe media in musea
Eind mei 2013 is de Eduflyer met het educatieve aanbod voor komend schooljaar naar de basisscholen gestuurd, om tegemoet te komen aan de vraag om ruim van tevoren het educatieve aanbod beschikbaar te hebben.
Twee nieuwe structureel aan te bieden programma’s zijn in 2013 ontwikkeld.
bij een oral history project
Kunst met Kleuters voor groep 1 en 2 In het museum en in de beeldentuin maken de kleuters kennis met kunst. Ze gaan kijken en beleven (Welke vormen en kleuren zie je om je heen? Welke vormen gebruikt een kunstenaar? Hoe voelt een beeldhouwwerk?) en doen een opdracht waarbij ze zelf aan de slag gaan met vormen en kleuren.
Kunstmenu: De Achteruitkijkspiegel (op locatie in de klas) voor groep 5 Een museumdocent komt in de klas met een museumkist en gaat samen met de leerlingen aan de slag met de thema’s ‘bewaren’, ‘verzamelen’, ‘erfgoed’ en ‘het museum’. 23 keer heeft projectmedewerker Marijke Wijgerinck op 14 verschillende scholen deze les gegeven (631 leerlingen).
- Interview met Aura Pattinama (Reinwardt Academie) voor haar afstudeerscriptie: Implementatieplan Indisch herinneringscentrum. Inzet van crowdsourcing
- Interview met Stephanie van Veen (Reinwardt Academie) in het kader van haar afstudeer onderzoek naar strategische samenwerking tussen culturele instellingen en
andere instellingen
- Interview met Michelle Ouwerkerk (Reinwardt Academie) in het kader van haar afstudeer- onderzoek naar participatieprojecten in musea - Twee museumlessen ‘participatie’ op locatie Stadsmuseum Zoetermeer t.b.v. de Master opleiding van de Reinwardt Academie
De reguliere les kist ‘Meer Zoetermeer Meer’ van het museum is door twee verschillende scholen uit het Basisonderwijs (53 leerlingen) gehuurd.
Kennisinstituut
- Bezoek en overleg Griekse delegatie van the Volos City Museums aan Stadsmuseum Zoetermeer
Aan iedere tentoonstelling ligt gedegen onderzoek ten grondslag. De tentoonstelling ‘Zoetermeer Utopia’ was gebaseerd op een onderzoek dat is uitgevoerd door het International New Town Institute in Almere. Dit onderzoek is publieksvriendelijk vertaald in een brochure die bij de tentoonstelling is uitgegeven. Op deze manier blijft opgedane en opgetekende kennis bewaard en dient zij als aanknopingspunt om naar de toekomst te kijken.
36
Integratiedebat op uitnodiging van Groen Links, SP en PvdA
Ook aan de tentoonstelling ‘Populair Modern’ ligt onderzoek van studenten van de Universiteit Leiden ten grondslag, hetgeen in februari 2014 resulteerde in een zeer rijk geïllustreerd boek, dat voor zowel de geïnteresseerde liefhebber van de fifties als voor designhistorici, musea en handelaren in vintage design een uitnodigende introductie is op het thema.
-
- Presentatie over het Stadsmuseum Zoetermeer voor de Lionsclub Zoetermeer
- Inspiratiemiddag CKC Cultuur met Kwaliteit Presentatie en het leiden van een Ronde Tafel gesprek ‘Hedendaags Verzamelen’ in Museum Rotterdam t.b.v. een sectiedag Collecties van de Nederlandse Museumvereniging
- Interview Rijksdienst Cultureel Erfgoed ‘Op de Museale Weegschaal’, over het waarderen van collecties in zes stappen (t.b.v publicatie van de Rijksdienst)
- Interview Amanda Wolters (Reinwardt Academie) over educatie
37
Publiciteit Om het beoogde publiek te bereiken, werden zowel de vaste collectie van het museum als de tijdelijke tentoonstellingen, projecten en evenementen over het voetlicht gebracht. Dankzij de opname van een marketing/ PR begroting binnen projectaanvragen naar sponsors, kon het museum inzetten op een bredere verspreiding van affiches en folders dan voorheen. Free publicity bleef echter de meest effectieve vorm tot het stimuleren van mond-tot-mondreclame en het bereiken van de beoogde doelgroepen. Een actief persbeleid werd ook in 2013 gevoerd. Het museum mocht zich verheugen in veel regionale, soms landelijke (Zoetermeer Utopia: een groot aantal websites) en vooral ook lokale aandacht van de pers.
Dienstverlening algemeen In 2013 hebben weer velen gebruik gemaakt van de dienstverlening, locatie en faciliteiten van het Stadsmuseum Zoetermeer. Van afscheidnemende cultuurambtenaren tot Amnestie International en moslima’s tot deelnemers aan de fiets- en wandeltochten die door het Historisch Genootschap Zoetermeer werden georganiseerd. Vanwege het gegeven dat veel van deze genoemde partijen tot de stakeholders van het museum behoren, leverde de beschikbaarstelling van de locatie, wel goodwill, maar weinig verhuuropbrengsten op.
Andere belangwekkende zaken Politieke stage ‘Handen uit de mouwen’
Anja van Zantvoort, raadslid PvdA Zoetermeer, en Ellen Willemsen, raadslid Lijst Hilbrand Nawijn Zoetermeer, hebben een dag stage in het museum gelopen. De politici leerden zo de diversiteit en maatschappelijke waarden van het museum kennen. De raadsleden werkten letterlijk mee aan verschillende onderdelen van het museale bedrijf. ‘Achter’ de schermen werd zo ‘voor’ de schermen.
38
Nominatie Het museumteam werd in 2013 genomineerd voor de Publieksprijs Kunst en Cultuur Zoetermeer 2013 vanwege zijn creativiteit, spraakmakende tentoonstelling ‘Populair Modern’ en het verbinden van sociale media aan projecten.
39
Nevenfuncties directeur Jouetta van der Ploeg was in 2013 bestuurslid van de Nederlandse Museumvereniging (NMV) en jurylid van de European Museum of the Year Award (EMYA). Het bestuurslidmaatschap van de NMV werd per 1 januari 2014 beëindigd vanwege de fusie tussen de NMV en de Vereniging Rijksgesubsidieerde Musea (VRM), waardoor het bestuur een nieuwe samenstelling kreeg. Het jurylidmaatschap van de EMYA werd in 2013 met drie jaar verlengd.
Opleiding Op 13 augustus hebben Danielle Verheul, Marijke Wijgerinck, Michelle Ouwerkerk (vrijwilliger), Melanie Thoben en Marjonne Kube - van Dijk de cursus ‘Dubbel Focus’ gevolgd in het Museum van Hedendaagse kunst in Antwerpen. Op 14 oktober hebben Marijke Wijgerinck, Marjonne Kube - van Dijk en Melanie Thoben, samen met vijf museumvrijwilligers het Kick off Cursustraject ‘Dan doen we het zelf’ van het Erfgoedhuis Zuid-Holland in samenwerking met het Fonds1818 bijgewoond. In april heeft baliemedewerker Danielle Verheul met goed gevolg een cursus BHV gevolgd.
Maatschappelijke stage Mark van Es van het Alfrink College heeft 16 uur maatschappelijke stage in het museum gelopen.
Vrijwillige medewerkers
Bedrijf Personeel In 2013 kon Marijke Wijgerinck via het Fonds Cultuurparticipatie (Cultuur met Kwaliteit) en via de Cultuurcoach regeling van de gemeente Zoetermeer voor 1,5 dag per week worden ingezet t.b.v. vormgeven van nieuw beleid m.b.t. het Primair- en Voortgezet onderwijs en buitenschoolse opvang. Het contract van Danielle Verheul als baliemedewerkster via de Zoetermeer-baan-regeling is in januari 2013 met 12 maanden verlengd.
In 2013 zag het personeelsbestand er als volgt uit: fte fte Directeur Conservator Office Manager Interieurverzorgster
1,00 0,60 0,89 0,08
TOTAAL in vaste dienst
40
2,57
Freelancer met VAR-verklaring 0,33 Vrijwilligers (42) 0,66 Stagiares (1) 0,44 Baliemedewerker 0,89
TOTAAL
4,89
Gastvrouw / gastheer
Bouwteam
Mw. G. van Balen Dhr. M. Barzndji Mw. W. Bosch Dhr. J. Brugging Mw. J. van der Burg Mw. J. Burmanje – Dijksma Mw. A.H. Fokke – Luiten Mw. L. Franx Mw. J. Goet – Hiemstra Mw. S. Hartogs Mw. L. de Kam Mw. A.J.M. van Kan Mw. J. de Kler – Kuipers Dhr. R. Koot Mw. M. Molenaar-Duiverman Mw. L. Oosterling – Spitzer Dhr. J. van Oosterom Dhr. A. Rademaker Mw. E. Rovers Mw. F.L. van Schaik – Veuger Mw. E. Shupikova Mw. J. van der Valk Mw. T. Westerveld Mw. A. Wierema Mw. F. de Wit Mw. J. van Zanten Mw. A.J. van Zon
Dhr. C. van Dam Dhr. A. Nijssen
Collectie Dhr. B. Arendse Mw. D. Eimermann
Depotbeheerder Dhr. A.C. Switzar
Financieel Dhr. C. Gummels
Interieurverzorgster Mw. S. Raasveld
Tuinonderhoud Dhr. R. Lamping
Personeelsfeest Op 18 september werd de jaarlijkse genoeglijke personeel – en vrijwilligers –avond georganiseerd, met een lopend buffet. Ook in 2013 werd deze avond mogelijk gemaakt door de opbrengst van de Boekenmarkt tijdens Open Monumentendag. Officemanager Melanie Thoben, vrijwilligster Joke de Kler en de bestuursleden van de Stichting Vrienden van het Stadsmuseum Zoetermeer maken nu al een aantal jaar op een rij deze avonden mogelijk.
41
ANBI Op 10 december heeft het museum voldaan aan het invoeren van de verplichte gegevens voor ANBI’s op de website van: http://anbi.federatiecultuur.nl
Raad van Toezicht en bestuur In 2013 bestond de Raad van Toezicht uit: Chris Groeneveld voorzitter Hans van Bijnen lid Cees Molsbergen lid Rob de graaf lid In 2013 is Max Meijer van het bureau TiMe Amsterdam op verzoek van het Stadsmuseum Zoetermeer - door de gemeente Zoetermeer - voor enkele uren per week als ad interim bestuurder aan het museumteam toegevoegd. De ontwikkelingen rond het Stadsforum, een mogelijk te realiseren zeer eigentijdse combinatie van museum en bibliotheek in een nieuw gebouw op een van de mooiste plekken in de stad, ten dienste van de stad en ten dienste van een duurzame toekomst van twee bestaande culturele instellingen, vergde zoveel tijd van de directeur bestuurder dat versterking noodzakelijk werd geacht. Eind december 2013 werd zijn contract beëindigd, vanwege het door de gemeente Zoetermeer voor onbepaalde tijd vooruitschuiven van een besluit over het Stadsforum. In juni 2013 namen Chris Groeneveld en Hans van Bijnen afscheid van de Raad van Toezicht. Linda Mol, hoofd presentaties van het Scheepvaartmuseum Amsterdam, Leo van der Plas, voormalig directeur Rabobank Vlietstreek-Zoetermeer en Rob Steijn, directeur Dura Vermeer Leidschendam, traden begin 2014 toe.
Stichting Vrienden van het Stadsmuseum 42
In 2013 bestond het bestuur van de Stichting Vrienden uit: Jaap Keereweer voorzitter Gerard van der Vliet penningmeester Tycho Huyts lid Henk de Wit lid Wolfram Querfurth lid
43
Verkorte jaarrekening 2013 Balans per 31 december 2013 (na resultaatbestemming)
2 0 13
2 0 12
€
€
Vlottende activa
Winkelvoorraad 1.570 Vorderingen 75.915 Liquide middelen 11.063 88.548
1.045 21.143 79.996 102.184
Eigen vermogen
Overige reserves 10.431
15.848
Voorzieningen Voorziening ziekteverzuim
23.815
23.815
Kortlopende schulden
54.302
62.521
88.548 Totaal Passiva
102.184
Staat van baten en lasten over 2013
2 0 13
€
Baten Productsubsidie gemeente Zoetermeer Donaties Overige opbrengsten
€ €
200.350 1.804 52.238
Toelichting op de jaarrekening
299.353
254.392
De jaarrekening is opgesteld op basis van de veronderstelling van continuïteit. De jaarrekening is opgemaakt op basis van historische kostprijs. Baten worden toegerekend aan de periode waarin ze zijn gerealiseerd. Lasten worden verantwoord in het jaar waarin ze voorzienbaar zijn.
140.601 Personeelskosten 40.406 Huisvestingskosten 21.386 Administratie- en organisatiekosten 102.756 Uitvoeringskosten
137.370 37.426 22.172 52.701
Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling
Winkelvoorraad
(249.669)
-5.797
4.723
44
(305.149)
Bedrijfsresultaat Resultaat
€
194.877 2.478 101.998
Lasten
Rentebaten en -lasten
2 012
(380)
(300)
-5.417
5.023
De winkelvoorraad wordt gewaardeerd tegen verkrijgingsprijzen danwel lagere marktwaarde. Waar nodig is rekening gehouden met afwaarderingen wegens incourantheid.
Vorderingen De vorderingen worden gewaardeerd op nominale waarde, rekening houdend met eventuele oninbaarheid.
Overige activa en passiva De overige activa en passiva worden gewaardeerd op nominale waarde.
45
Uitgave Vormgeving Fotografie
Stadsmuseum Zoetermeer Anneliek Holland Stadsmuseum Zoetermeer Frits Falkenhagen Anneliek Holland
www.stadsmuseumzoetermeer.nl
