Joop de Wit. Uit nodiging lezing. op donderdag 22 februari 2001 om uur in het Speelt uingebouw ' t Lansink, Twij nst r aat t e Hengelo

Van de redactie De redactie van Onder de Loep mag zich gelukkig nog immer verheugen in een stroom van berichtgeving ieder kwartaal. Aankondigingen van diverse activiteiten voor de agenda, verslagen van die activiteiten en allerlei stukjes en interessante verhalen komen binnen, de ene keer wat meer dan de andere keer, om dit blad te vullen. Zelfs reacties op eerdere berichten (zie dit nummer). Ook het verwerken van deze proza is in het algemeen geen probleem: soms moet een verhaal wat aangepast of ingekort worden en altijd wordt getracht het merendeel van de stukjes te voorzien van illustraties. Die plaatjes komen uit een redelijke voorraad (bij de redactie aanwezige) getekende plaatjes en in toenemende mate via internet waar werkelijk van bijna alles wel foto's of tekeningen kunnen worden gevonden. Tot zover gaat dat goed. Echter, in toenemende mate begint het accepteren van geschreven of via een schrijfmachine gemaakte stukjes een probleem te worden. Overtypen van geschreven materiaal is een arbeidsintensieve bezigheid waar ondergetekende vaak met grote moeite tijd voor kan vinden. Uiteraard willen we heel graag dat die geschreven stukjes blijven

komen! Om dat tijdsprobleem van de redactie op te lossen lijken twee mogelijkheden te bestaan. Daarvoor hier allereerst een oproep aan de mensen die stukjes inleveren en niet over een computer met tekstverwerker beschikken om bij kennisssen of familie de stukjes in te typen en dan via e-mail of per floppy bij de redactie te bezorgen of als ze dat zelf niet kunnen misschien die kennis of dat familielid bereid vinden het voor hun te doen. In de tweede plaats zou ik hier een oproep willen doen aan mensen die gewend zijn met een computer te werken om zich zo nu en dan beschikbaar te stellen de geschreven of gekopieerde stukjes (geldt soms ook voor kranten- of tijdschriftartikelen) in te typen op een tekstverwerker. Het zou voor de redactie veel uitmaken als alles in "elektronische" vorm beschikbaar kwam. Overigens is het volstrekt niet nodig een mooie opmaak te realiseren. Om het blad een goed leesbaar en rustig uiterlijk te geven wordt toch alles in eenzelfde lettertype gezet en in kolommen, voorzover mogelijk. Ik reken op u! Joop de Wit

Uit nodiging lezing op donderdag 22 februari 2001 om 19.30 uur in het Speelt uingebouw ' t Lansink, Twij nst r aat t e Hengelo Zie de agenda U zult wat missen als u 't mist

ONDER DE LOEP, december 2000, pagina 1

Door een (toevallig) samengaan van verschillende omstandigheden verschijnt deze Onder de Loep wat later dan gebruikelijk. De redactie vraagt hiervoor uw begrip.

Agenda Het gebruikelijke verzamelpunt voor excursies is (tenzij anders aangegeven) aan de Boerhaavelaan op het parkeerterrein naast huisnummer 146 (is richting Borsthuis). Ieder wordt vriendelijk verzocht zo veel mogelijk met de auto te komen zodat er genoeg plaatsen zijn voor hen die niet over een auto beschikken.

Nieuwjaarsbijeenkomst De nieuwjaarsbijeenkomst wordt deze winter gehouden op zondag 21 januari 2001 in Café De Pot, Potdijk 9 te Markelo (tel. 0547- 361342). Het was helaas niet mogelijk een zaterdag te reserveren bij café De Pot, zodat we noodgedwongen naar de zondag zijn verhuisd. We hopen dat dit niet op te veel bezwaren bij onze leden zal stuiten. Het programma is zoals gebruikelijk: Ontvangst met koffie of thee met krentenwegge om 14.00 uur. Daarna praten, wandelen, een spelletje, waar u maar zin in heeft. Om ca. 17.30 deze keer een stevige wintersoep (erwten- of bonen-), gevolgd door een videofilm/lezing. Om ongeveer 21.00 uur zal de bijeenkomst afgelopen zijn. De kosten bedragen ƒ 25,-inclusief en ƒ 10,-- exclusief het eten. Opgave s.v.p. minstens een week van tevoren bij één van de bestuursleden, waarbij u ook eventuele wensen (vegetarisch, dieet, vervoer) kunt vermelden. We hopen velen van u te zien in deze mooie sfeervolle gelegenheid.

Jubileum activiteiten Datum : 26 januari 2001 Tijd : 16.00 tot 18.00 uur Plaats : Koningszaal Artisgebouw, Amsterdam Receptie voor alle leden ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de KNNV. Tevens de aanbieding van de jubileum-postzegels. Zie ook de brief van de KNNV-voorzitter verderop in Onder de Loep. Excursie "frisse neuzen wandeling" Oldenzaal Thema Datum Tijd Terug Leiding

: frisse neus : zondag 18 februari 2001 : 13.30 : ca 16.30 : Wytze Boersma

Zoals de voorgaande jaren gaan we half februari naar buiten om een frisse neus te halen. Deze keer gaan we naar Oldenzaal. Het gebied tussen Oldenzaal en de De Lutte. Het is een ideaal gebied voor een zondagmiddag wandeling. Hierbij zullen we de Tankenberg niet vergeten. Wat we die middag tegen zullen komen is moeilijk te voorspellen. Als het weer meewerkt zullen we verschillende soorten vogels zien foerageren. Landschappelijk is het een ideaal gebied. Het bezit vele afwisselingen. Een prima gebied om het excursieseizoen te beginnen. Wytze Lezing "blauwgraslanden en natte heiden" Datum : donderdag 22 februari 2001 Tijd : ca. 19.30 uur Plaats : Speeltuingebouw 't Lansink, Twijnstraat te Hengelo De heer André Jansen zal op donderdag 22 februari 2001 een lezing geven over het onderwerp van zijn proefschrift: natte heiden en blauwgraslanden. De heer Jansen studeerde biologie in Groningen met als specialisatie plantenoecologie en als bijvakken oecologische bodemkunde en milieukunde. Daarna is hij o.a. werkzaam geweest voor waterleidingbedrijven, Staatsbosbeheer en heeft veel projecten geleid op het gebied van natte heiden en blauwgraslanden (voorzitter deskundigenteam Natte Schraallanden, deskundigenteam Bossen en Laagveenplassen, enz.). Het proefschrift behandelt de herstelmogelijkheden van ecosystemen van natte heiden in relatie tot hun hydrologisch functioneren. In Nederland zijn zulke ecosystemen beperkt tot het Pleistocene landschap, vaak rijk aan hoogtegradiënten. Met name worden diverse plantengenmeenschappen bekeken (vaak zeldzaam) zoals droge heiden, natte heiden, kleinezeggenmoerassen, blauwgraslanden, gemeenschappen van zwak gebufferde wateren en dwergbiesbegroeiingen. Het grootste deel van het onderzoek is uitgevoerd in natuurgebieden in Twente. Met name de successen en

ONDER DE LOEP, december 2000, pagina 2

mislukkingen van de maatregelen in het landschap en waterhuishouding om dit soort landschappen te behouden of terug te krijgen zullen aan de orde komen.

Excursie Engbertsdijkvenen Thema Datum Tijd Terug Leiding

: vogeltrek : zaterdag 17 maart 2001 : 09.00 uur : 14.00 uur : Bert Oude Egbrink

Onderwerp van deze excursie is de voorjaarstrek van vogels in de Engbertsdijkvenen. Op 17 oktober 1999 heeft onze afdeling al een bezoek gebracht aan de Engbertsdijkvenen om de najaarstrek van de vogels te bekijken. Tijdens deze interessante excursie zijn veel verschillende vogelsoorten gezien. Aanleiding om dit keer eens in het voorjaar in dit bij vogelkenners bekende gebied te gaan kijken. Programma 2001 Gewest Oost KNNV (let op: voor de navolgende evenementen dient u zich tijdig op te geven!) Het gewestelijk bestuur nodigt alle KNNV-leden uit deel te nemen aan het volgende programma: Zaterdag 21 april. Gewestelijke contactdag. Deze wordt gehouden in Café- Restaurant ’t Hoogspel te Ambt Delden, Bornsestraat 1 Ambt Delden, vlak bij kasteel Twickel. Deze dag zal geheel in het teken staan van de ontwikkelingen in het hoofddoel van onze vereniging: de veldbiologie. Daartoe zijn 3 prominenten uitgenodigd om deze niet geringe ontwikkelingen aan ons te presenteren. Het ochtendprogramma begint met een inleiding over de thans binnen de KNNV lopende ontwikkelingen, die in het teken staan van de

Vooruitblik: Weekend van hemelvaartsdag: festiviteiten rond 100 jaar KNNV op Voorne (voor alle leden) Weekend 24 t/m 26 augustus: vogelfestival waarbij de KNNV uitgenodigd is om voor "veldbiologische verbreding" te zorgen. opwaardering van die veldbiologie, en met name de manier waarop wij onze gegevens beter ten nutte kunnen maken. Daarbij hoort een demonstratie van een voor de KNNV ontwikkeld registratiesysteem, waarbij de gegevens gestandaardiseerd worden opgeslagen in een computerbestand. Dit kan bij

enkelen onder U tot weerstand leiden. Toch roepen wij iedereen op om hier nota van te nemen. Niemand kan in deze tijd meer helemaal om computers heen dus wij ook niet. Hier ligt ook voor de nog niet hierin geïnteresseerden een prachtige kans om kennis te maken met een nieuw gereedschap in onze liefhebberij en in een vertrouwd gezelschap, waarin niemand er vreemd van op kijkt als U niet thuis bent in deze wereld. Na de lunch, die in het teken staat van het 100 jarig jubileum, volgt een inleiding over waarden en mogelijkheden van veldbiologie in maatschappelijke ontwikkeling en natuurbescherming. In verband met de lunch graag even opgeven bij Piet Jonker, vóór 1 april. Dinsdag 15 mei. Plaatsvervangende 5- daagse excursie. Het is dit jaar niet mogelijk gebleken een volledige 5daagse excursie te organiseren. Daarom wordt nu op 15 mei een verzorgde busexcursie gehouden met naar goede traditie een afsluitende maaltijd. Tijdens de tocht worden enkele gebieden met interessante natuurwaarden bezocht, doch ook zal aandacht worden gegeven aan het specifieke reüniekarakter van deze traditionele excursies. Nadere inlichtingen worden graag gegeven door de nieuwe secretaris van de 5- daagse commissie, de heer J. Stemerdink, Chopinlaan 8; 7552 CL Enschede. Telefoon 053 4339227. Hij is ook per E- mail bereikbaar via [email protected]. De opgave ligt ook bij hem. Deelnemers krijgen ruim tevoren nader bericht. De prijs van deze geheel verzorgde excursie zal ergens tussen de 70 en 90 gulden per persoon komen te liggen. Opgaven worden vóór 1 maart ingewacht. Zaterdag 26 mei. Gewestelijke fietsexcursie door de Vechtstreek. Na de zeer geslaagde excursie van dit jaar door de Millingerwaard weer zo’n fietstocht!. We zullen deze dag de gasten zijn van afdeling Harderwijk/Coevorden voor een fraaie tocht door de Vechtstreek. We beginnen om 10.00 uur met het aanbieden van een jubileumkoffie mèt in het dit jaar geopende gloednieuwe natuurinformatiecentrum “De Koppel” aan de Vechtstraat te Hardenberg West. Dit is een zijstraat van de Bruchterweg. Onderweg zal een gelegenheid worden aangedaan om de lunch te nuttigen en onderweg zullen we op diverse interessante plaatsen even stoppen. We gaan er van uit dat een deel van de deelnemers met eigen fietsen komt en voor de anderen zullen we fietsen gaan huren. Daarom is een opgave vooraf zeer gewenst, waarbij dient te worden vermeld of U een huurfiets wilt. Opgave schriftelijk te richten aan Piet Jonker, Batshoek 11; 7546 LC Enschede vóór 1 mei. Opgave per E-mail is ook mogelijk via [email protected].

ONDER DE LOEP, december 2000, pagina 3

Terugblik Vruchten en zaden, Arboretum Datum : 9 september 2000 Aantal : 6 Leiding : Wytze Boersma Op de parkeerplaats aan de Boerhaavelaan stonden niet alleen belangstellende van de KNNV, maar ook van de NJN. Gezamenlijk gingen we naar Arboretum “Poortbulten” bij De Lutte om de verschillende vruchten en zaden te bekijken. Begin september is zeer geschikt om de vruchten en zaden te bekijken van de verschillende bomen en planten. Bij de ingang werden we al opgewacht door een Meidoorn die met zijn rode vruchten ons verwelkomde. Door de vrucht te ontleden zagen we gelijk het verschil tussen een vrucht en het zaad. De zaden van de Eik en de Beuk kent iedereen, maar door ze goed te bekijken zie je de overeenkomsten. Ze behoren beide tot de Napjesdragerfamilie. Hierbij ontwikkelen de vrouwelijke bloemen zich in een bekervormig omhulsel, het napje dat later houtig wordt. Tot deze familie behoort de Tamme kastanje. Verderop vonden we de zaden van de Hickory. Deze boom komt uit Noord Amerika en bezit zeer harde noten, ook wel okkernoten genoemd. Er werd niet alleen gekeken naar de zaden en vruchten van de bomen, maar ook naar die van de bloemen. Zoals die van de Dagkoekoeksbloem en van de Brunel. Bij het moeras vonden we de grote zaden van de Gele lis. Natuurlijk werden de Paddestoelen ook niet vergeten. De paddestoel, zoals wij die kennen is uiteindelijk het vruchtlichaam van de gehele paddestoel. Hierin worden de sporen gevormd. Zo vonden we mooie wasplaatjes in het gras. Wasplaten zijn paddestoelen met mooie heldere kleuren en bezitten brede plaatjes. Natuurlijk moesten we ook op zoek naar de Haagbeukmelkzwam. Bij het Haagbeukenbosje vonden we niet alleen enige exemplaren van de gezochte melkzwam, maar ook Eekhoorntjesbrood en de Groene knolamaniet. Na al dit moois vertrokken we tegen twaalf uur naar huis. Wytze

Rieselfelder Munster, Europees vogelbeschermingsgebied

Aantal : 7 Leiding : Harry de Jong Bij de start om 09.00 uur bleek er niet voor alle personen plaats in deauto te zijn zodat er in allerijl een auto werd bijgehaald. Iets over tijd vertrokken 7 personen naar Sprakel, ten zuiden van Greven, dat na ruim een uur werd bereikt. Vanaf Gimbte zijn we, na een korte pauze, stapvoets het gebied ingereden, telkens stoppend om met een kijker de plassen af te speuren naar vogels. We beklommen 6 kijkhutten en 2 hoge, open observatieplekken. Om rustgebieden voor vogels te creëren zijn een vijftal smalle wegen voor auto’s afgesloten maar deze zijn juist bij fietsers en voetgangers in trek! Op elke plas zie je weer andere soorten vogels, soms zijn ze zo ver weg dat je net niet de details ziet die nodig zijn voor herkenning. Vaak werd een vogelboek geraadpleegd. Met Harry de Jong, die 50 soorten noteerde, kwamen we er wel uit. Een Groenpootruiter was zo dichtbij dat je de kleuren van zijn snavel en poten goed kon zien; een IJsvogel scheerde in een flits voorbij; een Waterral verstopte zich telkens tussen het riet en in de buurt van Kleine bontbekjes op een zandplaat hielden zich soorten op die zelfs met de telscoop moeilijk te bepalen waren. Veel vogels waren nopg in het overgangskleed. Met een vrouwtje Blauwe kiekendief ging het gemakkelijker. In het artikel in jaarbericht 1999 “Hoe punctueel zijn onze trekvogels?” is te lezen dat de laatste jaren is vastgesteld dat er gedeeltelijk dramatische verschuivingen zijn in de trektijden (Gatter & Steiof, 1992). Dit zou verband kunnen houden met de zich wijzigende ecologische voorwaarden, alsmede met veranderingen van het klimaat. In de middagpauze hebben we bij een heerlijke temperatuur, gezeten aan tafels tussen knotwilgen en vijvers nabij het Biologisch station, ons meegenomen brood genuttigd. Later was er gelegenheid kaarten en documentatie te kopen. Het toevoegen van een bijna even groot vochtgebied aan het bestaande, geeft de beheerders aanleiding nu ook een vegetatiebeleid te gaan voeren. Daartoe zijn er grazers ingezet. De intussen 25-jarige, succesvolle praktische ervaring komt goed van pas bij het in de hand houden van al te uitbundige groei van riet, lisdodde, rietgras en biezen in het nieuwe natuurgebied. Hierin komen twee ondiepe plassen te liggen van respectievelijk ca. 18 en 6 ha. Daarvoor moest een nieuw stuw gebouwd worden waarvan 40 % van de totale kosten door de EU worden betaald. Henri Ludwig

Datum : 23 september 2000 ONDER DE LOEP, december 2000, pagina 4

Excursie Lutterzand

Tour de France

Datum : 21 oktober 2000 Aantal : 13 Weer : zonnig

Datum : 15 november 2000 Aantal : 25

In de Onder de Loep van september jl. werd een excursie naar het Roderveld met afsluitend koffie met wat lekkers bij havezate ’t Everloo aangekondigd. Bij navraag bij ’t Everloo bleek de havezate op genoemde datum echter gesloten te zijn. Omdat paviljoen ’t Lutterzand bij de Kribbenbrug wel geopend was, werd besloten naar het Lutterzand af te reizen. Vanaf de parkeerplaats aan de Boerhaavelaan vertrokken 9 mensen naar het Lutterzand waar 4 in Oldenzaal woonachtige KNNV-leden ons al stonden op te wachten. Omdat sommige mensen geïnteresseerd waren in paddestoelen en de andere mensen liever een wandeling wouden maken, zijn twee groepen gevormd. De wandelgroep heeft een tocht langs de Dinkel en Groene Staart gemaakt. Opmerkelijke waarnemingen van deze groep waren een voorbij vliegende ijsvogel boven de Dinkel, een hoornaar, een atalanta en een gele ringboleet onder larix. Verder is de steile oever langs de Dinkel bekeken waarin verschillende afzettingen uit een ver verleden ontsloten zijn. De door de paddestoelengroep verrichte waarnemingen zijn mij niet bekend. Bert Oude Egbrink

Onder leiding van Wouter en Dinie van den Bosch werd een reis door Frankrijk ondernomen. Zij hebben daar sinds tientallen jaren al menig vakantie doorgebracht en beschouwen het zo'n beetje als hun tweede vaderland. We kregen hiervan in drie gedeelten een indruk, afgewisseld door pauzes met wijn, druivensap, heerlijke soorten Franse kaas en een gezellig Frans muziekje op de achtergrond. We trokken langs de kusten van Normandië en Bretagne, door Auvergne, Dordogne, Pyreneeën, Cevennes en de Alpen. Niet alleen de beelden, maar ook vooral de verhalen er om heen maakten het tot een interessante reis. Enkele punten: Dia's en verhaal van een fossiele, versteende boomstam op het Normandische strand, waar met veel moeite een brok(je) van ca. 25 kg afgeslagen werd en daarna in de rugzak meegezeuld. Daar Wouters voorliefde voor "stukjes afslaan" algemeen bekend is, was het niet verwonderlijk dat na de volgende dia - granaten uit W.O. II uit de zaal de vraag kwam: "daar ook een stukje afgeslagen, Wouter?". Dia's van een oude vulkaan in de Auvergne, die afgegraven is om de as als grondstof te gebruiken voor de wederopbouw van Normandië na de verwoestingen in de oorlog. Naarmate de afgraving vorderde, kwam de geschiedenis van de vulkan aan het licht, waarbij de verschillende lagen lagen van mintsens 4 uitbarstingen en een kraterpijp met gestolde lava goed te zien waren. We zagen mooie landschappen en planten met bijbehorende toelichting over o.a. de endemische flora in de Pyreneeën en de tamme kastanjes en moerbeibomenteelt in de Cevennes. De avond vloog voorbij en voor we het wisten was het bijna 11 uur. Met hartelijk applaus, woorden van dank en een mooie bos bloemen voor Dinie en Wouter werd deze leuke avond besloten. Voldaan over alles wat we gezien, gehoord en geproefd hadden reden we huiswaarts. Mevr. J.E. van Zomeren

Overlijdensbericht Op vrijdag 24 november 2000 is op 74 jarige leeftijd Dick Bolt, één van onze meest trouwe en bekende leden, overleden. Wat zullen we haar missen, deze sterke vrouw, die altijd klaar stond om anderen te helpen, met vrijwilligerswerk voor o.a kerk en verzorgingscentrum ; die de 5-daagse excursies van het gewest (mede) organiseerde en die meer dan 25 jaar lang de oliebollen voor de nieuwjaarsbijeenkomst gebakken heeft! Wat onze KNNV afdeling betreft: ze heeft een aantal jaren het secretariaat verzorgd en was op bijna elke ledenvergadering aanwezig. De laatste twee jaar liet haar gezondheid haar enigszins in de steek. Toch krabbelde ze weer een beetje overeind en verhuisden André en Dick begin november naar hun nieuwe huis. Helaas heeft ze daar te kort van mogen genieten. We zullen ongetwijfeld nog vaak aan haar denken en wensen André en hun kinderen veel sterkte. ONDER DE LOEP, december 2000, pagina 5

Cursus Aan de IVN-ers en de KNNV-ers, Wij zijn als burgers van een stad niet de enige inwoners. Wat te denken van planten, vogels, insecten, vlinders enz. Omdat we zo verschrikkelijk druk zijn hebben we daar niet altijd oog voor. Maar beseffen we eigenlijk wel hoe zij leven in onze naaste ongeving? Om daar een antwoord op te krijgen organiseren de IVN- en het KNNV-Hengelo in het voorjaar van 2001 een cursus met de titel: "Mede? Leven!" In vijf avonden komen de volgende onderwerpen aan de orde (onder voorbehoud): Datum Onderwerp 28 maart Vogels 4 april Nieuwe plagen (over o.a. ongediertebestrijding) 11 april Planten 18 april Insecten 25 april Vlinders

Naast de cursusavonden zullen er op zaterdag in ieder geval twee excursies plaatsvinden. De cursusavonden worden gehouden in de hogeschool Edith Stein aan de M.A. de Ruyterstraat 3 in Hengelo van 19.30 tot ± 21.30 uur. De tijden van eventuele excursies worden tijdens de cursusavonden bekendgemaakt. Deelname aan de cursus Mede?Leven! kost ƒ 35,-voor NJN-, KNNV- en IVN-leden en ƒ 45,-- voor nietleden. Bij aanvang van de cursus ontvangt u een map, waarin documenten die u tijdens de avonden ontvangt bewaard kunnen worden. Opgave voor en inlichtingen over de cursus bij: dhr. W. Boersma - 074-3762711, dhr. M. Donderwinkel - 074-2774809, mevr. J. van de Kaa - 074-2428241, mevr. J. Oude Aarninkhof - 074-2777728, mevr. R. Visser - 074-2501753, dhr. J. de Wit - 074-2770154 of via e-mail: [email protected] of [email protected]

Reactie van een lezer Beste redaktie, Bij het lezen van Onder de Loep september 2000 viel mij in het excursieverslag van de excursie naar de Lemselermaten een voor mij intrigerende opmerking op. In dit verslag wordt onder "andere interessante soorten" Vetmuur (Sagina) genoemd. Nu is deze naam een geslachtsnaam en van dit geslacht kun je drie soorten in Twente aantreffen. Op de eerste plaats

natuurlijk Liggende vetmuur (Sagina procumbens) een soort die je overal in Twente, meestal massaal, tussen plaveisel aan kunt treffen. Geen interessante soort dus, die trouwens ook veel op kale plaatsen in natuurgebieden te zien. De laatste jaren wordt, ook voornamelijk in het stedelijk gebied, in toenemende mate, Tengere vetmuur (Sagina apetala) gezien. Veel plantenliefhebbers kennen deze soort nog niet, hij is ook wat lastig te ontdekken. Een vondst in de Lemselermaten lijkt me (nog) niet waarschijnlijk. Als het deze soort betreft lijkt me dat een interessante vondst. Last but not least dient Sierlijke vetmuur (Sagina nodosa) genoemd te worden. Van deze deze soort zijn vanaf 1989 bij FLORON slecht drie vindplaatsen bekend. De Lemselermaten zit daar niet bij. Deze soort zou dus zeer interessant zijn! Om hierover in Onder de Loep duidelijkheid te verschaffen, zou u de auteurs van dit verslagje mischien om een reactie op mijn opmerkingen kunnen vragen. U ziet, Onder de Loep wordt goed gelezen, hetgeen toch ook weer een compliment is! Met vriendelijke groeten, Jacques Bielen

Sagina nodosa ONDER DE LOEP, december 2000, pagina 6

Campingperikelen Vanuit de camping ga ik een enkele keer naar een grindgroeve en vind daar soms stukken versteend hout. Ook vond ik er eens een paardenkaak die ik heb meegenomen in de veronderstelling een paleontologische vondst te doen. Nu is het grappig om de eekhoorns deze kaak te zien opknagen. Misschien een gebrek aan kalk door de zure regen. Ik heb een nieuw groot bot voor ze meegebracht. Het is een mooi gezicht deze grappige klimmers achter elkaar aan om de boom te zien draaien. En dat vlak voor het raam. Ook de vele vogels zijn de moeite waard om zo dichtbij te zien op de voedertafel. Er is altijd een rangorde: als de koolmezen komen trekken de zwartkopmezen zich terug, maar de boomklevers zijn altijd de baas. Maar als de eekhoorns komen zijn de vogels weg. Er is een donkere met zwarte staart en een warm lichtbruine. Iemand heeft eens een zwart konijn losgelaten. Er lopen nu onder aan de berg al een stuk of vier zwarte konijntjes met witte pluimstaarten rond. Als in oktober de eerste eskaders ganzen overtrekken, hoor je ook weer de eerste groepen koperwieken en kramsvogels doortrekken. Veel paddestoelen komen boven de grond. Vooral krulzomen en gele russula’s. Toch ook nog wat mooie vliegenzwammen, al zijn die er wel eens meer geweest. Langs de zandweggetjes zien we steeds meer stikstofminnende soorten, zoals stinkzwammen (beide soorten), inktzwammen en

nevelzwammen. Dit komt door de intensieve veehouderij in de omgeveing. Dit is ook kenmerkend voor de plantenwereld. Braam, brandnetel en brede stekelvaren breiden hun gebied steeds meer uit. Gelukkig hebben we nog natuurreservaten van voldoende omvang in de omgeving, waar, door het aankopen van landbouwgrond, de invloed van de landbouw minder is. Hier komen we nog orchideeën en de grote wolfsklauw tegen en ook mooie plekken met ogentroost, vleugeltjesbloem, zonnedauw en de blauwe en zelfs witte gentianen. Bij bezoek aan kennissen op een camping in Buurse had een aldaar aanwezige medewerker een jonge koekoek in een grote kooi. Hij had hem in een nest gevonden met een van de verzorgende vogels er dood bij. En een jonge koekoek kan niet door één ouder gevoerd worden, dan zou het jong van honger omkomen. Daarom werd de koekoek na een eerste voedingsperiode geleidelijk aangeleerd zelf zijn voedsel te zoeken door insecten te verstoppen onder blad en schors, want half september moest hij weer vrij zijn om de grote reis naar het zuiden te aanvaarden. Van dichtbij is het een bijzonder mooi getekend dier. Na nog een mooi weekend verlaten we de camping. We horen nog de regenroep van de zwarte specht. En het duurt dan ook niet lang meer daarna dat de herfstregens zich aangekondigen. Gerrit van Zalk

Nieuws van de Milieuraad Hengelo De KNNV is, zoals wellicht bekend, aangesloten bij de Milieuraad Hengelo. De heer Oude Egbrink is aangewezen als vertegenwoordiger van de KNNV in genoemde raad. De Stichting heeft als doel de bevordering van de bescherming van natuur, landschap en milieu in de gemeente Hengelo (Ov.) en omgeving en voorts al hetgeen ermee verband houdt en dat in de ruimste zin. De milieuraad bestaat uit de volgende werkgroepen: milieu, ruimtelijke ordening, natuur en landschap, bomen en groen, voorlichting. Om een indruk te geven van de activiteiten van de Milieuraad, hierbij een door de heer Lehr, secretaris, opgesteld overzicht van activiteiten van de verschillende werkgroepen en overige interacties in het jaar 1999.

De werkgroep Milieu. Onze zorgen met betrekking tot het chloortransport van AKZO door de bebouwde kom van Hengelo blijven bestaan, hoewel de gemeente een convenant met de NS heeft gesloten, waarin een veiliger situatie in de toekomst wordt geregeld. Onze medewerker “bodemvraagstukken” heeft na ampele overwegingen besloten zijn deelname aan de klankbordgroep van AKZO-Nobel voort te zetten om toch zoveel mogelijk invloed uit te oefenen en onze mening kenbaar te maken. Er is aandacht besteed aan het Milieujaarverslag 1998 en het Milieuprogramma 1999, beide van de gemeente Hengelo. Als eerste actiepunt hebben we de pogingen van het gemeentebestuur ondersteund om geld op tafel te krijgen voor voorzieningen tegen het verkeerslawaai van de A1 en de A35. Er is opnieuw aangedrongen op deelname in Hengelo aan de regentonnenactie van NMO en COS-Overijssel. ONDER DE LOEP, december 2000, pagina 7

Er is schriftelijk advies uitgebracht aan B en W over de afvalverwerking van hoogbouwhuishoudens. Wij wezen op een aantal bedenkingen maar maakten geen overwegend bezwaar tegen het voornemen van de gemeente hiervoor een andere opzet te kiezen. Er is schriftelijk advies uitgebracht over besrijding van hondenpoep in de bebouwde kom. We drongen aan op meer speciale afvalbakken in plaats van de voorgenoemn openbare hondentoiletten. Er is een artikelenserie over “duurzame leefstijlen” uitgebracht naar aanleiding van een gevolgde cursus in Barchem over dit onderwerp. Deze is aan een aantal bladen toegestuurd. De “Knapzak”, het maandblad van het NIVON, heeft de serie in de loop van het jaar integraal opgenomen. Op verzoek van de gemeentelijke dienst SBO (Stadsbeheer) is ruim aandacht besteed aan het terugdringen van de chemische onkruidbestrijding. Hierover is later schriftelijk advies uitgebracht, eveneens aan B en W en aan de gemeenteraadscommissie SVM (Stadsbeheer, Milieu). Strekking: chemische onkruidbestrijding verder terugdringen, alternatieven gebruiken. Naar aanleiding van een ingezonden stuk in de Twentsche Courant Tubantia is in eigen kring een inleiding verzorgd over genetische manipulatie van voedselgewassen. De gevaren hiervan zijn uiteengezet en nagegaan is wat hiertegen ondernomen kan worden: voorlichting en bezwaar maken tegen eventuele proefvelden in onze gemeente. Informatie hierover is bij de Stichting Natuur en Milieu (“om de kwaliteit van de leefomgeving”) bestudeerd en van commentaar voorzien. Strekking: economische ontwikkeling beperken om natuur en milieu zoveel mogelijk te sparen c.q. te verbeteren. Ook NMO stuurde een uitvoerige reactie naar Gedeputeerde Staten. De werkgroep Ruimtelijke Ordening en Verkeer. Er is deelgenomen aan de klankbordgroep voor het maken van een voorontwerp Bestemmingsplan Buitengebied. Vervolgens is een schriftelijke reactie op het ontwerpbestemmingsplan ingediend. Daarbij is met name aangedrongen op uitbreiding van (kwaliteit en kwantiteit van) natuurwaarden in het buitengebied, met name ronde de beken bij Oele en Beckum en bij de beken in Driene. Er is aangedrongen op de aanleg van meer fietspaden in Hengelo en op het doortrekken ervan aan de gemeentegrenzen. Er is aangedrongen op de voltooiing van het HOVlijnennet. Er wordt deelgenomen aan een klankbordgroep die bouwplannen voor woningen in het gebied tussen Borne en Hengelo voorbereidt. Deze plannen zijn van zowel de gemeente Hengelo als Borne. Tussen Stroomesch en Vossebeld lijkt ons een goede lokatie. Er is deelgenomen aan een informatiedag over het uitwerken van verdere plannen voor het Storkterrein, met name dat deel dat door het bedrijf niet meer gebruikt wordt, het zogeheten Hart van Zuid. Vooral de

groene aankleding van de nieuwbouw en van de Berflobeek interesseert ons. Er is desgevraagd advies uitgebracht over een voorontwerp bestemmingsplan Schrijftafelstrook (tussen Gak-gebouw en de Bolder), waarin aspecten als groen, geluid, verkeer, telefoonsignalen en sociale veiligheid aan de orde waren. Mede als gevolg van in de werkgroep Bomen en Groen levende wensen m.b.t. het inbouwen van garanties voor bestaande bomen en boomgroepen en dergelijke landschapselementen is de weg ingeslagen om in verband hiermee inspraak en zienswijzen te leveren op ter inzage gelegde (voor)ontwerp-bestemmingsplannen. Als eerste is in dit kader gereageerd op een plan om de bouw van een speciale woning mogelijk te maken in een beeldbepalend bosje aan de Horstweg (bestemmingsplan Brugginksweg), vervolgens is een reactie ingediend op het voorontwerpbestemmingsplan Hotel (Schouwburgplein). Ook een aantal andere (voor)ontwerpbestemmingsplannen zijn ingezien. Er is druk meegedacht aangaande de Noordoostelijke Verbinding (noordtak van de Betuwelijn), die bij de realisering om, over of onder Hengelo zou/had moeten lopen. Er is een schriftelijke reactie ingediend en ook mondeling op de inspraakavonden. Strekking: als de noodzaak werlkelijk aangetoond wordt, dient er ondertunneling plaats te vinden vanaf het begin van de bebouwde kom van Delden tot en met het einde van de bebouwde kom in Hengelo. De werkgroep Natuur en Landschap. Er is enkele keren zorg uitgesproken over de verdroging van delen van het landgoed Twickel en de wijze van beheer van andere delen ervan. De behandeling van deze zorgen is overgenomen door de vereniging Vrienden van Twickel en door NMO. Er is aan de bel getrokken bij NMO en NMRE naar aanleiding van berichten dat de Universiteit Twente uitbreidingsplannen heeft en een speciaal bedrijvenpark in de naste omgeving wil bevorderen. We drongen aan op acties ten behoeve van natuur en landschap in het groene hart van Driene. NMO nam contact op met het bestuur van de UT. Het onverwacht verschijnen van een startnotitie van een provinciale werkgroep inzake een regionaal bedrijvenpark Twente (bij Deurningen en Zenderen), veroorzaakte ook bij ons de nodige bezorgdheid. Twee informatieavonden werden door ons bezocht. En er werd een schrijven naar gedeputeerde zaken verzonden met het verzoek de planne te heroverwegen ten behoeve van natuur- en milieuwaarden en aansluiting te zoeken bij de eveneens vanwege de provincie uitgegeven nota “Ontwikkelen en Koesteren”. Met succes hebben wij de bij ons aangesloten organisaties en andere bij ons bekende instellingen verzocht op overeenkomstige wijze richting Gedeputeerde Staten te reageren. Naar aanleiding van hoorzittingen van de provincie over het natuur- en beheersgebiedsplan Zuid-Twente is een uitgebriede wensenlijst m.b.t. de ontwikkeling van nieuwe natuur opgesteld en naar Gedeputeerde Staten verzonden.

ONDER DE LOEP, december 2000, pagina 8

De werkgroep Bomen en Groen. De werkgroep komt nog steeds maandelijks bijeen en gaat alle kapvergunningen na die in de gemeente Hengelo zijn afgegegeven. Indien daarover vragen bij ons bestaan, wordt er al naat gelang de situatie, overleg gepleegd met functionarissen van de gemeente, met de eigenaar, met andere belanghebbenden zoals buurtbewoners. Enkele keren is met succes op (meer) herplant aangedrongen of is er opnieuw bekeken of er mogelijkheden zijn om bomen te behouden. Specifiek is dit het geval geweest ten aanzien van de robinia-rijen langs de Lansinkesweg, die heel speciaal zijn voor de entrée van dit deel van Hengelo. Hierover is nader schriftelijk advies uitgebracht aan de dienst SBO en B en W. Strekking: de oude zieke bomen zo lang mogelijk laten staan en mettertijd, onder voorwaarden, fasegewijs vervangen door lindebomen van een soort die weinig of geen klachten m.b.t. vervuiling veroorzaakt bij de burgerij. Er zijn drie bezwaarschriften ingediend tegen kapvergunningen, te weten m.b.t. een oude, grote linde aan de Deurningerstraat, m.b.t. eiken in een compleet bosje aan de Horstweg en m.b.t. beuken in een bomenrij aan de Tapuitstraat. Aan het einde van het verslagjaar waren deze procedures nog niet afgehandeld. Er is tweemaal een schrijven aan het college van B en W gericht over een aantal onderwerpen inzake bomen en groen, zoals herplant voor de door iepenziekte gevelde bomen, nadere garanties voor bomen, boomgroepen en dergelijke landschapselementen bij het opstellen van bestemmingsplannen, nadere voorschriften voor het bouwen in de nabijheid van bomen, aandacht voor Bataafse Kamp en Prins Berhard Plantsoen, het bomensaldo, de lijst van monumentale bomen, diverse groenplannen in Hengelo de gemeentelijke nota “wijken voor beter groen”. Op de valreep van het nieuwe jaar heeft de wethouder de werkgroep uitgenodigd voor een gesprek over de laatse brief van de werkgroep. Er is deelgenomen aan een projectgroep ter voorbereiding van het nieuwe Weusthagpark.

Voorlichting. Er is deelgenomen aan een informatiedag over het provinciale natuurontwikkelingsplan Zuid-Twente. De opzet was goed maar de belangstelling viel wat tegen. Dit jaar viel de landelijke autovrije zondag samen met de kermis in Hengelo. Om die reden zijn er in de gemeente helaas geen speciale speel- en sportieve activiteiten opgezet. Wel was er door de gemeente verschaft gratis openbaar vervoer. Dit heeft tot meer bezoekers in de binnenstad geleid. Het plan is opgevat om op 24 september 2000, als dezelfde situatie zich voordoet, in ieder geval een fietstocht te organiseren, zo mogelijk in samenwerking met de vereniging Milieuraad Borne. Overige interacties. Leden van de Milieuraad bezochten dit jaar zoveel mogelijk de gemeenteraadscommissievergade ringen SVM en ROVEZ. Vanaf de publieke tribune werd regelmatig commentaar gegeven op voorstellen die aldaar aan de orde waren. Vier leden bezochten regelmatig de vergaderingen van de Regionale Werkgroep Twente van Natuur en Milieu Overijssel. Enkele leden namen deel aan het Vijfde Veldsymposium, eveneens door NMO georganiseerd, dit keer in de omgeving van Wierden in het dal van de Regge. Twee leden bezochten in Ommen een evaluatiedag rond de regentonnen-actie, georganiseerd door COSOverijssel en NMO. Twee leden bezochten in Groningen workshops, behorende bij de NCDO-tentoonstelling “Dromen die uitkomen” over de lokale duurzaamheidsspiegel en over verantwoord waterbeheer. Verder werd de Burgerzaallezing over mensenrechten bezocht, georganiseerd door het platform Hengelo Mondiaal, evenals de Houtmaatinformatoe-avond over PR voor non-profitorganisaties. De milieuraad beschikt over een postbus, waar alle post arriveert om later verwerkt te worden. Ook verschillende tijdschriften arriveren daar. Middels een systeem van rondzendmappen krijgt elk lid deze achtereenvolgens ter inzage. Door studie of werk hebben het afgelopen jaar verschillende leden van de Milieuraad afscheid moeten nemen. Nieuwe leden zijn derhalve van harte welkom. Wanneer er in de KNNV mensen zijn die zitting willen nemen in de Milieuraad kunnen zij contact opnemen met de heer Lehr (secretaris a.i.), telefoon 2911953 of met de heer Limburg (voorzitter a.i.), telefoon 2912963

ONDER DE LOEP, december 2000, pagina 9

Wintermededelingen Gewest Oost Beste Vrienden, De inkt van de notulen uit de gewestelijke vergadering van 11 oktober is al weer een tijdje droog, maar wij vonden het gewenst deze tegelijk te verspreiden met een aantal nieuwe gegevens, uitwerking en verwikkelingen die zich hebben voorgedaan. Het is nu de bedoeling dat met name de gegevens voor de gewestelijke voorjaarsexcursie, de gewestelijke contactdag en de 2001- versie van de 5 daagse excursie door de afdelingen aan de leden worden doorgegeven. De VV in Arnhem. Een belangrijk, en mogelijk wel het belangrijkste thema van deze vergadering was het symposium over veldwaarneming en natuurbescherming dat plaats vond vóór de eigenlijke vergadering. Uitgangspunten waren een aantal inventarisatierapporten, waaronder dat van het project Fayersheide, dat in 1999 is uitgegeven en dat grote waardering verkreeg. In feite waren dit en andere rapporten een aanleiding voor de vraag of de KNNV met haar veldwaarnemingen niet méér kan doen dan nu gebeurt. Deze vraag past uitstekend in gedachten die in de Beleidsraad zijn ontwikkeld en bij de invulling van het beleidsstuk van vier ministeries “Natuur voor mensen, Mensen voor natuur”, waarbij de KNNV een niet onbelangrijke rol kan gaan spelen mits wij met onze veldwaarnemingen wat effectiever gaan inzetten. Daartoe is binnen onze vereniging een registratie voor veldwaarnemingen ontwikkeld via een digitaal systeem. Deze ontwikkeling is inmiddels zover voortgeschreden dat ook in ons gewest daarmee praktijkproeven zijn gedaan die zeer geslaagd zijn. Doel ervan is te voorkomen dat in de toekomst weer talloze gegevens via kladjes en privé aantekeningen verloren gaan. Terwijl deze een uitstekende bron zouden kunnen zijn voor het registreren van historische ontwikkelingen en natuurbeschermingsactiviteiten. Uitgangspunt is dat per afdeling een dergelijke registratie wordt uitgevoerd en dat de betreffende gegevens eenvoudig kunnen worden teruggeroepen en eventueel uitgewisseld. Maar bovendien dat zij ook volledig zijn met data, weertype en dergelijke. Kortom: we willen proberen onze KNNV doelstelling “VELDBIOLOGIE” een wat hoogwaardiger invulling te geven met een minimum aan extra werk. En we hopen daarmee een maatschappelijk bijdrage te kunnen geven aan de grootschalige landhervormingen die voor de komende decennia op stapel staan. En waarbij objectieve waarnemingen voor degenen die beslissingen moeten nemen van steeds grotere waarde zullen blijken. Het hoofdbestuur speelt daarop in met plannen voor een jaarlijkse Signaalbrief Natuur en in samenwerking met het Natuurplanbureau RIVN te komen tot een periodieke Natuurbalans en een Compendium.

Uiteraard staat en valt dit alles met de medewerking van afdelingen en werkgroepen. Het is daarom dat het gewestelijk bestuur hiervan een kernpunt maakt in de jubileumviering. Zie hiervoor het hoofdstuk gewestelijke contactdag. Het gewestelijk bestuur. Tijdens de VV 2000 werd aangekondigd dat de nieuwe statuten van de KNNV inmiddels notarieel zijn geregistreerd en daarmee geldend verklaard. Dit houdt in dat de leden van een gewestelijk bestuur tevens bestuurslid moeten zijn van één van de tot het gewest behorende afdelingen. Tevens is de looptijd van de functie vastgesteld op 5 jaar met maximaal 1 verlenging. Dit houdt in dat zowel Piet Jonker als ik tijdens de najaarsvergadering op 18 oktober ons mandaat ter beschikking zullen stellen. Daarbij komt dat voor mij als voorzitter na 6 jaar en op 72 jarige leeftijd een extra periode voor alle partijen ongewenst is. Piet heeft steeds te kennen gegeven dat hij zich alleen maar ziet als een tijdelijk bestuurslid in een moeilijke situatie. Tijdens de voorjaarsvergadering op 14 maart zullen wij hierop nader terugkomen. Wij hopen dat er dan voldoende inspirerende ideeën tot ontwikkeling zijn gekomen om een jongere generatie te inspireren ons werk voort te zetten. Jubileumprogramma's 2001. We willen alle afdelingen oproepen zich alvast te beraden over de invulling van het programma voor het 100 jarig bestaan. Het gewest schenkt hieraan aandacht tijdens de contactdag en de fietsexcursie. Zeer belangrijk achten wij het tot stand komen van het eerder beschreven systeem van digitale registratie. Wij hopen dat iedereen, ook zij die het computergebeuren nog een “ver- van- mijn- bed- show” vinden, deze gelegenheid aangrijpt om hiermee eens kennis te maken. Het zal niemand zijn ontgaan dat deze mogelijkheden een steeds grotere rol gaan spelen in het dagelijkse leven. Ook de KNNV, soms wel eens een beetje wars van nieuwlichterij, heeft inmiddels de bakens verzet en werkt in toenemende mate met dit gereedschap. Er doen zich nu mogelijkheden voor om dit toe te passen in Uw eigen liefhebberijsfeer en om dit eens met eigen ogen te bekijken tijdens de jaarlijkse contactdag op 21 april. En in een gezelschap waarin U zich thuis voelt en waar niemand er vreemd van op kijkt als U nog niet thuis bent in die wereld. Velen zijn inmiddels gezwicht! Bij de subsidieaanvraag hebben wij met name gewezen op projecten die te maken hebben met ons jubileum. Uit nog onofficiële inlichtingen maken wij op dat de kans groot is dat onze aanvraag ook dit jaar gehonoreerd zal worden. Aanvragen van afdelingen kunnen dus reeds nu worden ingediend, zodat wij snel na ontvangst van alle wensen en ontvangst van de subsidie tot verdeling kunnen overgaan. Wacht dus niet te lang! En maak een programma dat een eeuwfeest waardig is.

ONDER DE LOEP, december 2000, pagina 10

Beleidsraad op zaterdag 27 januari 2001. Wij willen alle bij de KNNV betrokken bestuurders nog eens opwekken de vergaderingen van de Beleidsraad bij te wonen. Hier wordt aan de KNNV gestalte gegeven voor de toekomst en het is aan alle bestuurders om deze vorm mede te bepalen. De uitnodigingen komen binnenkort. Gewestelijk jaarprogramma 2001 in verkorte vorm (zie ook agenda). Gewestelijke voorjaarsvergadering op 14 maart 2001. De afdeling Hengelo wordt verzocht deze voor te bereiden. Zaterdag 21 april 2001, gewestelijke contactdag. Dinsdag 15 mei 2001. Plaatsvervangende 5daagse excursie (voor het jaar 2002 is inmiddels weer een echte vijfdaagse in voorbereiding naar

het gebied van de Grebbeberg. De eerste contacten daarover lopen). Zaterdag 26 mei 2001. Gewestelijke fietsexcursie in de Vechtstreek. Gewestelijke najaarsvergadering op 18 oktober 2001. De afdeling Vriezenveen wordt verzocht deze voor te bereiden. Het gewestelijk bestuur wenst alle KNNV-leden prettige feestdagen en een goed 2001. Succes en plezier in het bestuurlijke en privé-leven! Het gewestelijk bestuur, Wouter van den Bosch en Piet Jonker

Jubileumjaar 2001 Brief aan alle leden van de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, de vereniging voor veldbiologie

Beste leden, Dat is een hele mond vol, zo'n beschrijving van onze vereniging. Ik doe het ook niet dagelijks, maar voor deze brief maak ik een bewuste uitzondering. Want het is niet niets, een vereniging die 99 jaar bestaat en nog steeds duidelijk op de kaart staat in Nederland. En natuurlijk, we kunnen ons nog beter profileren, en we kunnen nog dit en we kunnen nog dat mooi zo, dan hebben we in de volgende 100 jaar voorlopig nog wat te doen! Het is goed om achterom te kijken naar wat we fout- of niet- hebben gedaan; maar laten we ervan leren, laten we net zo goed kijken naar wat 99 jaar KNNV gebracht heeft, en laten we vooruit kijken wat we in onze situatie kunnen inbrengen om de KNNV naar een volgend eeuwfeest te brengen! Maar laten we het eerst nog even hebben over ons eerste eeuwfeest. Volgend jaar 100 jaar KNNV. En niet alleen de landelijke KNNV: volgend jaar kunnen we ook de afdelingen Amsterdam, Haarlem, Leiden en Den Haag feliciteren met eenzelfde heugelijk gebeuren. Deze afdelingen, die zelfs nog ouder zijn dan de landelijke vereniging, zijn al bezig met de voorbereidingen voor hun feest. Daar gaat deze brief dan ook niet over. Ik wil hier graag de viering op landelijk niveau bespreken. Op landelijk niveau zijn de voorbereidingen in gang. Een groepje van vier mensen, te weten Marijke van Damme (projectmedewerkster KNNV), Jan Marbus (KNNV Hoorn), Wim van Willigenburg (HB (hoofdbestuur)) en ondergetekende zijn een aantal keren bijeen geweest. Twee dingen hebben we voorop gezet: het moet feestelijk worden, zeker voor onze leden; en het moet kwalitatief goed zijn. We zetten ons

in de kijker; dan moeten we er niet uitzien als een gans in de rui, maar als een goudplevier in prachtkleed. We hebben de ideeën die er lagen, en die bijvoorbeeld afkomstig waren van de laatste VV (Vertegenwoordigende Vergadering), geïnventariseerd, en prioriteiten gesteld. Niet alle ideeën zijn dus opgenomen in de plannen; wat niets zegt over de waarde van een dergelijk idee! We hebben namelijk gekeken naar een goede mix van groot en klein, van intern en extern gericht, van activiteiten voor eigen leden en 'het grote publiek' zowel als iets voor sponsoren en voor groene verenigingen, en naar combinatie-mogelijkheden van landelijk en afdelingsniveau. Daaruit is het plan ontstaan dat U aantreft in de bijlage. We zijn begonnen met de uitwerking. Waarom dan nu deze brief? Ik heb daar een aantal doelen mee. Informeren wat er zich op landelijk niveau afspeelt. Zodat U op afdelingsniveau een duidelijk idee hebt van wat er "aan de Oude Gracht" allemaal gebeurt. De afdelingen en/of gewesten, commissies en werkgroepen de mogelijkheid bieden aan te haken bij de landelijke activiteiten. Voor sommige activiteiten ligt dit er dik op, bijvoorbeeld bij het mooiste pad: dat ligt 'van nature' op lokaal niveau. Van andere weet ik het nog niet; mogelijk zijn er afdelingen die geïnspireerd raken of al met iets bezig zijn en die het leuk vinden om dat in te brengen. Vrijwilligers zoeken. We zoeken mensen voor de Jubileum-coördinatiegroep, de JCG: mensen die de activiteiten voor volgend jaar wil uitwerken en/of coördineren. Vindt U het leuk om te pionieren,

ONDER DE LOEP, december 2000, pagina 11

dingen op poten te zetten, zaken te regelen? Meldt U dan aan! Vindt U landelijk niveau `te hoog' of bijvoorbeeld de reisafstand te ver? Geef dan aan dat U de activiteiten op het niveau van gewest of voor een of meer afdelingen wilt coördineren. Want mooie plannen zijn fijn; als er geen mensen zijn om ze uit te voeren houdt het op. En zoals ik hiervoor al schreef, wat we doen, doen we goed. Als een tekort aan capaciteit dan betekent dat we maar weinig dingen goed kunnen doen, dan doen we maar weinig dingen. Kwaliteit boven kwantiteit! Marijke van Damme is de centrale figuur in de organisatie van ons jubileum. Mocht U naar aanleiding

van deze brief vragen hebben, opmerkingen, U willen aanmelden als deelnemer/ster aan de JCG, neemt U dan contact met haar op. En laten we met z'n allen van 100 jaar KNNV een feest maken. Een feest waar wijzelf plezier aan hebben; dat onze vereniging meer bekendheid -en leden!- geeft; en niet op de laatste plaats, dat de natuur verder helpt. Ik hoop op een goed jubileumjaar en een goed natuurjaar; een jaar waar onze vereniging weer 100 jaar mee vooruit kan. Met vriendelijke groet, Meinte Wildschut, voorzitter Bijlage: Plan van aanpak Jubileum KNNV

Plan van aanpak bij de viering van 100 jaar KNNV (Alle activiteiten onder voorbehoud vanwege de financiële consequenties) Inleiding In het jaar 1901 kwamen de heren Jac. P. Thijsse, E. Heimans, H. Heukels en H.W. Heinsius tot de oprichting van de NNV, de Nederlandsche Natuurhistorische Vereeniging met als doel de Natuur nader tot de Gewoone Mensch te brengen. Eerder al werden veel mensen enthousiast gemaakt voor de natuur door de uitgave van verschillende populaire boekjes die allerlei onderwerpen behandelden. Maar juist het ontbreken van toegankelijke boeken was in die begintijd de reden om de natuurstudie bij de leden te brengen d.m.v. de verzamelingen die vele kopstukken toen bezaten. Later is de NNV zelf allerlei boeken gaan uitgeven, waarvan de reeks Wetenschappelijke Mededelingen een grote faam heeft gekregen. Voor het doel natuurbescherming is de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten in 1906 uit de NNV voortgekomen. In de zestiger jaren is ook het IVN als zelfstandige vereniging voortgekomen uit de KNNV teneinde de natuureducatie te bevorderen. Zo heeft de KNNV aan de wieg gestaan van enkele belangrijke stromingen binnen de groene verenigingen in Nederland. Doelen In het jaar 2001 zal de KNNV vereniging voor veldbiologie haar 100 jarig bestaan vieren. De bedoeling is hiervan een groot feest te maken, waarbij de drie doelstellingen van de KNNV, natuurstudie, natuurbeleving en natuurbescherming ruimschoots aan bod zullen komen. Verder is het doel van de viering de KNNV in de schijnwerpers te plaatsen teneinde veel meer mensen ervan te overtuigen hoe leuk en zinvol het is actief bij onze vereniging betrokken te zijn. En last but not least is het de bedoeling de leden volop te betrekken bij de viering, zowel op plaatselijk als op landelijke niveau.

De feestelijkheden zijn bedoeld voor vier doelgroepen: de leden, het grote publiek, het kader van andere groene verenigingen en de sponsors die door hun bijdragen vele activiteiten van de KNNV, waaronder dit feest, mogelijk maken. Enkele punten uit het plan staan genoemd als activiteit voor de leden. Wanneer die plannen gerealiseerd zijn, kan een groot publiek van de resultaten gebruik maken, zoals de natuurwandelingen en gecertificeerde cursussen.

Activiteiten voor het publiek Losbladige veldgids Dit jubileum is de aanleiding voor de uitgave van een losbladige veldgids voor de natuurontdekker. Dit boekwerk zal door iedere bezitter zelf samengesteld kunnen worden al naar gelang zijn of haar belangstelling, aangevuld met (wandel)kaarten van verschillende gebieden. Het is dan mogelijk voor ieder gebied of jaargetijde de ideale gids samen te stellen en mee op pad te nemen en de rest thuis te laten. Verder zullen in de omslag allerlei handige veldbiologische hulpmiddelen kunnen worden opgeborgen, zoals een zitlap, een lineaal, een vergrootglas, een kompas, enz. Postzegel De PTT is er in 1998 op gewezen dat de KNNV in 2001 100 jaar bestaat. Wij kregen bericht, dat dit voor kennisgeving was aangenomen en dat in het jaar voorafgaand aan het jubileum wij bericht krijgen over de beslissing van de PTT (inmiddels is er bekend gemaakt dat de KNNV-postzegels op 26 januari 2001 gepresenteerd worden op de receptie van de dan 100 jarige afdeling Amsterdam). Waarnemingsproject Huismus/Ringmus

Doelgroepen ONDER DE LOEP, december 2000, pagina 12

Zoals de KNNV al eerder heeft gedaan (Hommels, Nachtvlinders, Lieveheersbeestjes) wordt weer een publieksactie georganiseerd. Ook ditmaal een diertje dat iedereen kent en dat dichtbij te vinden is: de Mus. Behalve de Huismus, zal ook de Ringmus in het zonnetje gezet worden. Heel veel mensen zullen niet weten, dat er twee soorten mussen bestaan, dat valt er dus nog te leren en ondanks dat iedereen de mus wel kent is er over de leefwijze van dit grappige vogeltje nog wel het een en ander te vertellen. Er zal weer een kaart worden uitgebracht waarop men het voorkomen van de twee soorten aan ons kan melden. En voor de jeugd zal weer een schoolkrant worden samengesteld met puzzels, weetjes en opdrachten. De verschijning van het boekje 'Mussen in beeld' zal iedereen die door de actie geïnteresseerd is geraakt in dit vogeltje volledig op de hoogte brengen van zijn leefwijze. Door middel van de ingezonden kaarten hopen we te kunnen achterhalen, of en waarom/waardoor de Huismus in aantal achteruit gaat. Tentoonstelling Er zal met behulp van de afdelingen die ook 100 jaar bestaan een tentoonstelling gemaakt worden over 100 jaar KNNV, de oprichting, de begintijd, de belangrijke ontdekkingen, de mooie boeken en de betekenis van de vereniging en het genoegen dat men aan een lidmaatschap in deze tijd beleeft. De tentoonstelling zal een reis gaan maken door Nederland teneinde het publiek (en de leden) nader kennis te laten maken met de boeiende geschiedenis en activiteiten van de vereniging.

Activiteiten voor de leden Natuurmanifestatie In het natuurgebied De Voomse Duinen zal een Meerdaagse Natuurmanifestatie worden georganiseerd. Er zal een mogelijkheid zijn te kamperen en in een grote tent zullen verscheidene feestelijkheden plaatsvinden. Verscheidene groepen zullen onder deskundige leiding verschillende aspecten van dit gebied nader onderzoeken, zoals vogels, planten, mossen en korstmossen, waterplanten, vlinders en andere insecten, reptielen en amphibieën, vleermuizen en andere zoogdieren. Er zal 's nachts naar uilen worden geluisterd en overdag kunnen wandelingen, fietstochten en kanotochten worden gemaakt. In de tent is het mogelijk vondsten nader te (laten) onderzoeken en (biologische) maaltijden en drankjes te verkrijgen en er zullen sprekers zijn om een aandachtig publiek te boeien met hun verhaal. En tot slot een daverend feest met muziek en dans!

Het mooiste natuurpad en Thijsse-wandelingen Aan de afdelingen zal worden gevraagd het mooiste pad uit de omgeving in kaart te brengen en dat kan zijn om te wandelen, te fietsen of te varen. Deze paden komen met uitgebreide beschrijving en kaart in Natura. Ook zullen er Thijsse-wandelingen worden aangegeven naar aanleiding van de tochten die Thijsse uitgebreid in zijn dagboeken heeft beschreven. Een aantal van deze wandelingen bestaat al, maar de voetstappen van Thijsse waren talrijk en er kan nog veel in kaart gebracht worden. De leden van de afdeling geven er excursies. Voor deze tochten zal ook in de (plaatselijke) pers aandacht gevraagd worden, zodat ook inwoners van de streek er kennis mee kunnen maken. De tochten zullen in een folder worden opgenomen die aan de deelnemers kan worden uitgedeeld. (Mogelijk kunnen ze in de losbladige veldgids worden opgenomen). Software Alle afdelingen zullen ten behoeve van de verwerking van de gegevens een softwarepakket ontvangen, aangevuld met de mogelijkheid een cursus te volgen. Dit pakket maakt het mogelijk alle gegevens van een afdeling samen te voegen en ook die van naastgelegen afdelingen. Zo kunnen er verspreidingskaarten worden gemaakt en kan van verschillende soorten organismen afzonderlijk de toe- of afname worden gevolgd. Ook kunnen met dit programma de gegevens van anderen zoals SOVON, FLORON, de Vlinderstichting, enz. samengebracht worden. Dit zou kunnen leiden tot beheers- en beschermingsmaatregelen op een veel vroeger tijdstip dan misschien anders het geval zou zijn, omdat de cijfers sneller te interpreteren zijn. Certificering van cursussen Al jarenlang organiseren afdelingen en werkgroepen van de KNNV cursussen op vrijwel elk terrein van de veldbiologie. Dat varieert van Vogels Kijken tot Microscopie. Het aantal cursisten loopt in de duizenden. Het meedoen aan een cursus is vaak de aanleiding lid te worden van de KNNV. De KNNV wil nu aan deze opmerkelijke hoeveelheid kennisoverdracht een duidelijke status toekennen d.m.v. certificering van de cursussen. Cursussen die afdelingen organiseren zullen worden beoordeeld en zullen zo een certificaat kunnen krijgen. Hierdoor krijgt het volgen van een cursus meer waarde en dit kan uitmonden in een diploma KNNV veldbioloog (bijvoorbeeld met 10 deelcursussen). Een coördinator gaat de aangemelde cursussen beoordelen en indien mogelijk worden er uniforme cursusboeken of -mappen ontwikkeld met afzonderlijke modules. Iedere afdeling die een cursus wil geven kan de gewenste module gebruiken en naar believen aanvullen met eigen accenten. Natura Gedurende het hele jubileumjaar zal Natura een speciale opmaak krijgen en in kleur verschijnen. Bovendien zullen alle nummers van dat jaar in een extra grote oplage verschijnen teneinde bezoekerscentra en

ONDER DE LOEP, december 2000, pagina 13

bibliotheken te kunnen voorzien en zo een groter publiek met de inhoud van het blad kennis te laten maken. Bomen Iedere afdeling mag een locatie uitkiezen om een boom te planten en ook de soort mag door de afdeling worden ingevuld. Met enig feestelijk vertoon en in aanwezigheid van de plaatselijke pers zullen de bomen geplant worden.

Stoffen embleem Ter verfraaiing van jack, bodywarmer of rugzak zal er een stoffen embleem worden vervaardigd en ter beschikking van de leden gesteld worden. Natuurwandeling en receptie Voor de sponsors en kader van andere verenigingen zal er op een gepaste lokatie een natuurtocht worden uitgezet met opdrachten en de mogelijkheid tot het doen van verschillende waarnemingen. Na afloop van de tocht zal aan de deelnemers een receptie worden aangeboden.

Veldbiologieproject Bentelerheide Op woensdag 14 februari 2001 is er om 20.00 uur een bijeenkomst in het Speeltuingebouw 't Lansink, Twijnstraat te Hengelo, om de activiteiten voor het jaar 2001 te bespreken. Iedereen die op een of andere wijze zou willen meedoen met het project wordt van harte uitgenodigd aanwezig te zijn. Het is de bedoeling dan concrete plannen te maken voor diverse soorten inventarisaties en excursies in het gebied van de Bentelerheide: planten, mossen, bomen, insecten, vogels, paddestoelen, enz. zowel voor beginners als gevorderden! Om juist de aanvang van deze inventarisaties zo laagdrempelig mogelijk houden worden, via subsidies via het Gewest Oost, diverse KNNV-gidsen aangeschaft. Al kunt u slechts één keer meedoen in 2001: kom naar deze avond en doe mee!

De redact ie wenst u allen een gezond en voor wat bet ref t onze gezamenlij ke "groene" int eresse een goed t weeduizend- en- één!

ONDER DE LOEP, december 2000, pagina 14