Jonge telers als gastredacteur

Maart 2014

[ 12 ]

Dirk van Geest, Albert Solleveld en Bart van Os

Jonge telers als gastredacteur Spotlight Orchidee

[ 18 ]

Chaotische creatievelingen gezocht!

[ 30 ]

Cao is toe aan moderniseringsslag

[ 34 ]

TuinbouwVrouw Mirjam van der Meer

[ 38 ]

Lennert Pannekoek leert van de crisis

2

Hoeklatten om uw pallets? Zo geregeld met Reisopack Steeds vaker is het verplicht om uw pallets aan te leveren voorzien van hoeklatten. De Reisopack 2901 is een vol automatische omsnoeringsmachine die zowel omsnoert als hoeklatten aanbrengt. Heeft u al een Reisopack staan die alleen omsnoert? In de meeste gevallen is deze machine eenvoudig uit te breiden met een aansluitbare Reisopack hoeklattendispenser.

Meer weten? Bel ons voor een afspraak om te kijken welke uitkomst het beste past bij uw bedrijf. Wij hebben de oplossing!

new

www.steenks-service.nl

Jan van Laarweg 1 2678 LH De Lier T 0174 510 266 [email protected]

Passie, geloof en bravoure Na de succesvolle jongereneditie van vorig jaar, grijpen ook in dit nummer van KAS Magazine weer drie jonge tuinbouwondernemers de macht. Dirk van Geest, Bart van Os en Albert Solleveld verdrongen eenmalig de redactie van KAS om zelf plaats te nemen op de stoel van redacteur. En eerlijk is eerlijk, die taak hebben zij vol enthousiasme ingevuld.

Jacco Strating Hoofdredacteur KAS Magazine [email protected]

Het drietal geeft in deze editie niet alleen een boeiend inkijkje in hun eigen wereld (in woord en beeld), maar deed ook enkele interessante suggesties voor artikelen die andere (jonge) ondernemers zullen aanspreken. En in een persoonlijke column geven Dirk, Bart en Albert ook nog eens hun ongezouten mening over actuele onderwerpen die de tuinbouw raken. Ga er maar aanstaan! Hoewel een (hoofd)redacteur doorgaans graag de touwtjes in eigen handen houdt en zich niet makkelijk opzij laat zetten, presenteer ik u toch met trots een bijzondere editie van KAS Magazine. Een KAS die niet alleen verhaalt over tuinbouw, ondernemen en jongeren, maar die deze onderwerpen ook daadwerkelijk uitademt. Het is een nummer geworden dat is samengesteld door drie jonge telers met passie voor hun vak, geloof in de toekomst en een gezonde dosis bravoure. Naar mijn mening de drie voornaamste eigenschappen voor ondernemers om de tuinbouw de komende jaren verder te brengen. Als Dirk, Bart en Albert u daarmee weten te inspireren, maak ik graag plaats voor hen. Hoe ijdel een hoofdredacteur soms misschien ook kan zijn…

Columns

Rubrieken

3 Jacco Strating Passie, geloof en bravoure

6 Van alles wat Korte ondernemersberichten

11 Brenda Pigmans Jong ondernemerschap

8 KAS Foto Slimme jonge mensen

23 Dirk van Geest Oranje boven

34 TuinbouwVrouw Mirjam van der Meer

47 Erik Titulaer Bedrijf opnieuw uitvinden

48 Kas als Energiebron Highlights Energiek2020.nu

57 Bart van Os Rumoer op de werkvloer!

54 In gesprek met CropEye Innoveren en JongLeren

63 Albert Solleveld Mooiste tijd van het jaar

68 Goed om te weten Tuinbouwvrouwen gezocht!

67 Jeroen Naaijkens Nog eentje dan

70 (h)App je die al? Tuinbouw apps uitgelicht

Colofon

Adres redactie Middel Broekweg 3, 2671 ME Naaldwijk [email protected] www.kasmagazine.nl

Fotografie: Bayer CropScience, Bloemenbureau Holland, Theo Brakeboer, FloraHolland, Glenn Mostert, PinC Agro, Rabobank, Rayzor Sharp Photography, ThinkStock

Hoofdredacteur: Jacco Strating

Ontwerp/vormgeving: Flint Creative

Redactie: Theo Brakeboer, Dirk van Geest, Ellis Langen, Bart van Os, Uko Reinders, Albert Solleveld, Jacco Strating

Druk: BDUprint

Aan dit nummer werkten mee: Daan Kuiper, Jeroen Naaijkens, Brenda Pigmans, Erik Titulaer

Artikelen 12 Gastredacteur Bart van Os Een nadere kennismaking 24 Gastredacteur Albert Solleveld Een nadere kennismaking 30 Artikelidee Bart van Os Naar de cao van morgen 38 Spotlight Orchidee Lennert Pannekoek

18 Spotlight Orchidee Interview Steef van Adrichem

42 Gastredacteur Dirk van Geest Een nadere kennismaking 58 Artikelidee Dirk van Geest Efficiënt omgaan met tijd 64 Spotlight Orchidee Telers naar ‘Hollands model’ 50 Artikelidee Albert Solleveld Waardedaling in de tuinbouw

Uitgever: Hans van Renssen Sales: Martijn Haas, [email protected], tel. 06 34 76 70 68 Hans van Renssen, hans@tuinbouwcommunicatie. nl, tel. 06 81 02 76 88 Abonneren: [email protected]

KAS TuinbouwCommunicatie biedt een breed multimediaal pakket vakinformatie aan voor ondernemers in de glastuinbouw. Naast KAS Magazine worden onder andere ook aangeboden: KAS Techniek, HortiBiz Magazine, GroenteNet.nl, SierteeltNet.nl, HortiBiz.com, TuinbouwTV.nl en de (dagelijkse) digitale nieuwsbrieven vanuit de websites. Samenwerken met KAS TuinbouwCommunicatie? Neem contact op met hans@ tuinbouwcommunicatie.nl.

Disclaimer/copyright: De inhoud van KAS Magazine is zorgvuldig samengesteld. De uitgever, redactie en auteurs zijn niet aansprakelijk voor schade die het gevolg is van beslissingen die worden genomen op basis van redactie, vormgeving en advertenties in KAS Magazine. Niets in deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen of openbaar worden gemaakt zonder uitdrukkelijke en schriftelijke toestemming van de uitgever en auteur.

Van alles wat Werknemers uit familie zijn minder vaak ziek Werknemers die familie zijn van de werkgever verzuimen minder dan ‘gewoon’ personeel. Ze zijn niet alleen minder vaak ziek, maar verzuimen ook minder lang, zo blijkt uit recent onderzoek van onder meer de Rotterdamse Erasmus Universiteit en de Universiteit van Trier.

8]

Terwijl de gemiddelde werknemer 0,9 dagen per vier weken verzuimt, ligt dit cijfer voor een personeelslid dat familie van de eigenaar is 40 tot 50 procent lager. Het verschil is deels te verklaren doordat het voor de eigenaar van de onderneming makkelijker is familieleden in de gaten te houden, ook buiten het werk. Ook speelt mee dat deze werknemers meer belang hechten aan de winstgevendheid van het bedrijf, aangezien zij dat misschien zelf ooit erven. Daar staat tegenover dat het voor werkgevers lastiger is familieleden sancties op te leggen als zij het als werknemer laten afweten. “Blijkbaar zijn familie-werknemers niet in staat de situatie in hun voordeel uit te buiten”, aldus de onderzoekers. Meer uren Uit het onderzoek blijkt verder onder meer dat familie-werknemers gemiddeld genomen beter opgeleid zijn, meer uren werken en minder vaak in de industriesector en bij grote bedrijven werken. “Familiebedrijven zijn belangrijk, niet alleen omdat zij innovatie en groei stimuleren, maar ook omdat ze een sterk langetermijnperspectief hebben”, aldus de wetenschappers. “Desondanks is er nog weinig bekend over werkrelaties binnen deze bedrijven.”

KAS officiële mediapartner GreenTech KAS TuinbouwCommunicatie is de officiële media­partner van GreenTech. Dat zijn de beursorganisatie en de uitgeverij overeengekomen. KAS TuinbouwCommunicatie verbindt zich hiermee nadrukkelijk aan het nieuwe internationale tuinbouwevenement in RAI Amsterdam.

KAS TuinbouwCommunicatie is trots om als officiële mediapartner nauw betrokken te zijn bij de eerste editie van GreenTech, zo laat uitgever Hans van Renssen weten. “Wij hebben vertrouwen in de ideeën en de opzet van GreenTech. Mede door de krachtige en enthousiaste organisatie achter de vakbeurs, geloven wij dat GreenTech de potentie heeft om uit te groeien tot een internationaal tuinbouwevenement van permanente aard.” Als mediapartner zal KAS TuinbouwCommunicatie haar producten aanwenden om de tuinbouwsector in aanloop naar en tijdens GreenTech uitgebreid te informeren over het evenement. “Wij verwachten dat ons brede mediapakket zal bijdragen aan het vergroten van de reikwijdte van GreenTech”, aldus Van Renssen.

KAS TuinbouwCommunicatie is onder andere uitgever van KAS Magazine, KAS Techniek en HortiBiz Magazine. GroenteNet.nl, SierteeltNet.nl, TuinbouwTV.nl en HortiBiz. com maken deel uit van het online media-aanbod. Daarnaast wordt jaarlijks de telersverkiezing Ranking the Grower georganiseerd.

To Twitter or not to Twitter… Franse sterrenkoks zijn een offensief gestart tegen de vele foto’s van maaltijden die gasten op sociale media plaatsen. Op veel menukaarten is daarom al een fotoverbod opgenomen, melden Franse media.

De reden voor dit verbod is niet eens zozeer het geflits van smartphones dat storend is voor andere gasten, maar de chefs zijn van mening dat hun gerechten door de slechte kwaliteit van de foto’s vaak onappetijtelijk ogen. Ook voelen ze de hete adem van de internetgemeenschap in hun nek. Een culinaire fout beperkt zich niet tot de gast, maar kan online met duizenden anderen worden gedeeld. Weinig vertrouwen in eigen kunnen, lijken die Franse chefs dus niet te hebben. Want niemand lijkt zich te realiseren dat social media ook een positief effect kunnen hebben. Gelukkig zien tuinders dat wél in en worden Facebook en Twitter meer en meer gebruikt om producten en concepten onder de aandacht te brengen. Getuige de vele tweets die wij dagelijks voorbij zien komen via @ GroenteNet_nl en @SierteeltNet_nl. Bent u ook actief op Twitter? Volg ons dan, dan volgen wij u met alle plezier terug!

[9

Slimme jonge mensen

De tijd dat werken in de tuinbouw enkel was weggelegd voor mensen met groene vingers en modderige kaplaarzen, ligt ver achter ons. Vandaag de dag geldt de glastuinbouw als een van de meest moderne sectoren van Nederland met een veelheid aan boeiende functies en een groeiende aantrekkingskracht op slimme jonge mensen. Dus waarom zouden we dat niet meer uitdragen, moet machinaal loonbedrijf Van Veldhoven hebben gedacht bij het ontwikkelen van haar nieuwste campagne. Benieuwd hoe die campagne tot stand kwam? Scan dan de QR-code om een filmpje van de making-off te bekijken of ga naar TuinbouwTV.nl.

NOK NOK WHO’S THERE?

Q4 White. Maakt een eind aan vroegtijdige nokslijtage! Q4 White 40% scherming na 10 weken

Het effect van een goed krijtmiddel merkt u pas na verloop van tijd. Een te snelle slijtage van de krijtlaag gaat ten koste van uw klimaat. Q4 White van Hermadix blijft langer intact. Langer dan vergelijkbare middelen. In de praktijk blijkt de nokslijtage minimaal. Vooral die bescherming in de nok is essentieel tegen directe zoninstraling. Resultaat: een egaal binnenklimaat en een optimale bescherming voor uw teelt, zodat u minder snel het binnenscherm nodig heeft!

ReduSol 40% scherming na 10 weken

THINK INNOVATIVE

Vraag uw loonwerker of Royal Brinkman naar Q4 White.

KRIJTMIDDELEN

T 020 653 41 25 [email protected] www.hermadix.com

Column

Jong ondernemerschap Ondernemer zijn, dat is iets wat je met de paplepel ingegoten krijgt. Het zit in je bloed, in je genen. Kwestie van goed voorbeeld doet volgen. In de meeste gevallen gaat men er dus vanuit dat je, wanneer je ondernemer bent, hier een voorbeeld in je nabije familie voor moet hebben gehad. Ook binnen de tuinbouwsector leeft veelvuldig de gedachte dat je alleen ondernemer wordt als je vader of opa een bedrijf had. Omdat je dan van jonge leeftijd af meegelopen hebt in de kas en op die manier al het klappen van de zweep in de praktijk geleerd hebt. Wanneer we dus op basis van cijfers concluderen dat minder jongeren het bedrijf van hun vader overnemen, maken we ons massaal zorgen. Maar is dit wel zo terecht? In een tijd waarin arbeid steeds flexibeler wordt, er meer van mensen wordt verwacht op het gebied van financiële zelfredzaamheid, loondienst niet meer vanzelfsprekend is en de wereld dankzij internet een soort global village is geworden, is de mogelijkheid om je ondernemend op te stellen groter dan ooit. Als marketeer zie ik in ieder geval meer kansen dan ooit. En er zijn meer mensen die deze kansen zien. Zo zijn er namelijk meer jonge ondernemers, die ervoor kiezen om ondernemer te zijn in onze branche, zonder dat zij hiervoor een rolmodel hebben kunnen volgen. Jongeren die de

Brenda Pigmans Brenda Pigmans is Hoofd Communicatie en PR bij Holland Contracting, een uitzendorganisatie gespecialiseerd in arbeidsmigranten voor de tuinbouw uit Midden- en Oost-Europa.

tuinbouw van een afstandje bekijken en kansen zien en hier gewoon in springen. Dit soort jong ondernemerschap verdient écht aandacht. Jong ondernemerschap behelst meer dan als jongere een onderneming leiden. Het behelst lef, doorzettingsvermogen, innovatie en motivatie. Die laatste is misschien nog wel de belangrijkste. Enige weken geleden sprak ik een jonge ondernemer die voornamelijk geïntrigeerd was door zijn jonge mede-ondernemers die wél vanuit de wieg het ondernemerschap hadden meegekregen. Hij had dat namelijk totaal niet. Hij heeft alles vaak tientallen jaren later moeten leren dan de anderen. Al pratende leek hij te denken dat hij een soort achterstand had ten opzichte van een ondernemer in wiens genen het ondernemen zit. Misschien komt het omdat het zien van kansen en nieuwe manieren om zaken te presenteren mijn vakgebied is, maar ik zag die dag jong ondernemerschap. Het draait er niet om wat voor genen je meebrengt in je werk. Het draait om de motivatie om kansen te willen benutten en te willen innoveren. En laten wij in onze mooie sector nu juist ontzettend veel jonge en gemotiveerde mensen aan het werk hebben. Ik ben er dan ook van overtuigd dat de ondernemer die ik sprak vanuit zijn motivatie mogelijkheden ziet, die een ander niet ziet. En dát biedt kansen!

14]

‘Goede ondernemers zijn open en eerlijk’ Sinds 1 januari van dit jaar staat Bart van Os (22) van kwekerij Os Roses op eigen benen. Om zijn zoon de ruimte te geven zichzelf te ontwikkelen, deed zijn vader Jan van Os een stapje opzij. Samen met zijn oom Henk (teelt), neef Joost (verwerking) en bedrijfsleider Darek wil Bart het rozenbedrijf in De Lier de komende jaren naar een hoger plan brengen. Wij stelden de jonge ondernemer, die in deze editie van KAS eenmalig gastredacteur is, een zestal niet alledaagse vragen en maakten foto’s en filmpjes van 10 zaken die hij belangrijk vindt.

Tekst: Jacco Strating

1. Wat zou je willen zijn als je geen teler was geweest? “Kapitein op een boot. Ik fiets regelmatig langs de Nieuwe Waterweg en geniet dan van al die schepen. Dat vind ik ook een hele mooie wereld, zo kolossaal! Vooral het internationale karakter spreekt mij erg aan. Het is een tak van sport waar Nederland ook groot in is en het lijkt mij mooi om daar een rol in te spelen. Uiteraard wel door zelf ergens aan het roer te staan. Zo wilde ik vroeger ook piloot worden. Maar ik ben kleurenblind, dus dat was geen optie.” 2. Als je 100 miljoen in de tuinbouw mocht steken, wat zou je daarmee doen? “Dat geld zou volledig gaan naar innovatie en ontwikkeling in kennis van het product, de markt, de teelttechniek en de teelt zelf. In 2005 hebben wij binnen het bedrijf een automatisch teeltsysteem gehad, een heel vooruitstrevend systeem waarmee ook de teelt grotendeels te plannen was. Helaas kon dat systeem het niet waarmaken. Maar voor een rozenbedrijf zou het geweldig zijn om het hele jaar door marktgericht te kunnen telen door te pieken op het juiste moment, bijvoorbeeld met Valentijnsdag. Dus ik zou graag die miljoenen voor een goed werkend marktgericht teeltsysteem gebruiken.” 3. Wat is voor jou de belangrijkste factor voor succes? “Kennis, vaardigheden en communicatie, zonder twijfel. Je moet als ondernemer weten waar je mee bezig bent en weten waar je geld mee verdient. Daarnaast moet je snel kunnen schakelen en heb je een goed netwerk nodig. Ook geloof ik zelf heilig in communicatie. Wees open en eerlijk, zowel intern als extern, alleen dan kan je bouwen aan lange termijn relaties, zowel zakelijk als privé.” 4. Waar word jij persoonlijk gelukkig van? “Werken met enthousiaste en gedreven mensen die met een bepaald doel in het leven staan. Mensen die een bepaalde drive hebben en alles

‘Het leven bestaat uit een beetje geven en een beetje nemen’

‘Wie een idee heeft, mag bij mij aankloppen’

op alles zetten om te komen waar zij willen zijn. Daar haal ik heel veel energie uit. Ik ben dan ook allergisch voor mensen die proberen mee te liften op het succes van een ander zonder daar enige bijdrage in te hebben geleverd.” 5. Hoe denk je dat jouw medewerkers jou zouden omschrijven? “Ik denk dat ze mij resultaatgericht vinden en zien als iemand die snel wil en kan handelen. Daarnaast denk ik ook dat ik word gezien als iemand die openstaat voor veranderingen en ideeën van anderen. Wie een idee heeft, mag bij mij aankloppen. Ik heb zelf niet alle wijsheid van de wereld in pacht, dus door mensen te laten meedenken, word je als bedrijf en persoon sterker. Vroeger gebeurde dit veel minder binnen het bedrijf. Maar je kunt niet alles zelf doen, regelen, zien en horen, dus bij mij is hulp welkom. En ik denk dat mijn medewerkers dat ook wel weten.” 6. Welk advies of welke les die je ooit kreeg, zal jou altijd bij blijven? “Als bedrijven in de rozenwereld het moeilijk hebben, dan zie je dat men elkaar helpt. Ik zag dat terug bij mijn opa, die in zijn tijd ook veel ondernemers heeft geholpen. Ik ben hem daar dankbaar voor omdat ik daar vandaag de dag nog profijt van heb. Als wij zelf iets doormaken, laten anderen ons nu ook niet vallen. Het leven bestaat uit een beetje geven en een beetje nemen, je kunt niet zonder elkaar. Daarom ben ik een groot voorstander van samenwerkingen binnen de sector, want samen kun je meer bereiken dan alleen.”

[15

De 10 foto’s van Bart...

Scan mij!

1 Foto 2 “Binnen ons bedrijf is het motto ‘meten is weten’. Om elke dag weer het hoogste na te streven, moeten we voortdurend op zoek naar die laatste komma. Dat doen we door alle bedrijfsprocessen zoveel mogelijk inzichtelijk te maken. Door middel van ons WPA-systeem (werkplekautomatisering, red.) kunnen we exact bijhouden wat er op de kwekerij gebeurt, wat de prestaties per medewerker zijn en hoe de productie verloopt. Zodat je waar nodig kunt bijsturen. Uiteindelijk gaat het om de laatste puntjes op de i. Dus wil je de komende jaren stappen maken naar een gezonde rendabele bedrijfsvoering, dan moet je als bedrijf bovenop de processen zitten.”

2

16]

3 Foto 3 “Wij kweken op ons bedrijf momenteel één ras, Talea+. Maar om in de toekomst wellicht uit te breiden of over te schakelen naar meerdere variëteiten, testen wij speciaal nieuwe potentiele rassen van een aantal veredelaars. Dit doen we in een apart deel van de kwekerij. Door verschillende nieuwe variëteiten te testen, kunnen wij beoordelen welke

4

rassen een optimaal resultaat geven. De nieuwe potentiele variëteiten die we hier testen, gebruikt mijn moeder weer in boeketten voor de winkel aan huis. De potentiele nieuwe variëteiten worden op deze manier zowel markttechnisch als productietechnisch getest binnen ons bedrijf. Door de verkoop aan huis ontvangen wij namelijk ook feedback van klanten over de kwaliteit en houdbaarheid van die rozen.”

Foto 4 “De teelt van onze rozen gebeurt zoveel mogelijk geïntegreerd. Dat betekent we vooral biologische bescherming inzetten om plagen aan te pakken. Zo zetten we onder andere roofmijten in om het gewas te beschermen tegen plagen zoals Trips. Chemische middelen gebruiken we zo min mogelijk, zodat het biologische evenwicht in de kas niet wordt verstoord. En ook om als bedrijf rekening te houden met het milieu, wij zijn namelijk MPS-A gecertificeerd.”

5 Foto 5 “Als je succesvol wilt zijn als bedrijf, is het belangrijk om een goed team tot je beschikking te hebben. Wij werken hier met een grote groep enthousiaste en gedreven mensen. En iedereen heeft zijn eigen verantwoordelijkheid. Ik richt mij op de constante procesbewaking binnen het bedrijf, algemene zaken en verkoop. Mijn oom Henk is verantwoordelijk voor de teelt en mijn neef Joost is verantwoordelijk voor de verwerking van het geoogste product tot een kwalitatief constante en uniforme bos. Onze Poolse medewerker Darek is bedrijfsleider in de kas. Daarnaast betrekken we alle medewerkers bij het bedrijf en staan we open voor ideeën van iedereen. Die manier van werken verhoogt de prestaties van medewerkers en zorgt ook voor een goede sfeer. Want je moet het uiteindelijk met elkaar doen. Zonder al deze mensen, zouden we niets voor elkaar krijgen.”

Scan mij!

6

[17

7 Foto 7 “Onze rozen worden elke dag geoogst en direct verwerkt op het bedrijf. Hiervoor hebben wij de beschikking over moderne apparatuur, zoals een Aweta-bosmachine waar de rozen één voor één worden beoordeeld op kwaliteit, rijpte en lengte. Deze kwaliteitsbeoordeling wordt uitgevoerd door één van onze kwaliteitscontroleurs en een aantal sensoren op de bosmachine. De diverse lengten worden door de machine vervolgens gebundeld tot bossen van 10 stuks om te worden doorgestuurd naar de inpaklijn. Hier worden de bossen omwikkeld met een beschermende folie en na een laatste controle zet een medewerker de bossen direct in veilingcontainers met water en snijbloemenvoeding. De containers worden op veilingkarren geplaatst en tijdelijk in de koelcel bij 2°C opgeslagen. Diezelfde avond gaan de rozen per vrachtwagen naar de veiling om de volgende ochtend verkocht te worden. De bewaking en het management van dit dagelijkse proces vinden wij belangrijk, zodat de rozen onder de beste omstandigheden bij de klant terecht komen.”

Foto 9 “Afdeling 2 is onze nieuwste kas van 1,7 ha. Deze kasafdeling kent een roerig bestaan binnen ons bedrijf. Na de bouw in 2003 is hier een zeer innovatief automatisch teeltsysteem geïnstalleerd. Na een startjaar vol kinderziektes op technisch- en teelttechnisch vlak, hebben wij niet de kans gekregen om dit systeem door te ontwikkelen. Uiteindelijk hebben wij hier in 2005 het ras Talea+ geplant op een ‘traditioneel’ gotensysteem, nadat het automatische teeltsysteem uit de kas was gesloopt. In januari 2012 is dit gewas geheel teruggesnoeid tot een paar centimeter boven het steenwolblokje om nog minimaal vier jaar te kunnen telen met hetzelfde gewas. Op dat moment was het helaas, na al een teeltwisseling te hebben gehad in afdeling 1 in 2011, financieel niet haalbaar om ook hier het gewas te vervangen. Toch wordt dit de kasafdeling waar wij dit jaar de hoogste verwachtingen van hebben op gebied van productie en rendement.”

Scan mij!

18]

8 Foto 10 “Mijn opa is de grondlegger van het huidige bedrijf en hij heeft een grote rol in de ontwikkeling van Os Roses gehad. Meer dan 50 jaar geleden, in 1963, was hij bovendien een van de eersten in het Westland die begon met de teelt van snijrozen. Wat dat betreft heeft hij in die tijd een trend gezet. Door zijn open manier van werken, met respect voor collega’s, heeft hij veel kwekers en andere mensen in de tuinbouw door de jaren heen geholpen. Dit gegeven zorgt ervoor dat ik ook vandaag de dag nog profijt heb van zijn openheid en bereidbaarheid om anderen te helpen, aangezien je dit in mindere tijden ook terugbetaald krijgt. Ik merk in deze roerige tijden dat collega-rozenkwekers bereid zijn mee te denken met ons, ik ben hen daar ook erg dankbaar voor. Mijn vader en oom hebben het bedrijf van mijn opa in de jaren erna verder uitgebouwd en gemaakt tot wat het tegenwoordig is. En mijn neef en ik geven daar als derde generatie weer op onze manier invulling aan. We zijn wat dat betreft een echt familiebedrijf en daar ben ik ook heel trots op.”

9

10

Kom naar de gloednieuwe internationale vakbeurs voor tuinbouwtechnologie GREENTECH IS HET KLOPPEND HART VAN TUINBOUWTECHNOLOGIE VOOR PROFESSIONALS WERELDWIJD EN BIEDT: > Unieke focus op tuinbouwtechnologie > Compleet overzicht van de laatste producten, technologieën en innovaties > Wereldwijde primeurs in de schijnwerpers > Inspiratie middels drie sustainable thema’s: Water - Energie - Biobased > Ongeëvenaard netwerk en kennis programma > Ontmoetingsplaats voor de wereldwijde industrie in Amsterdam RAI

NOTEER DE DATA 10 -11-12 juni 2014 in Amsterdam RAI

DE BEURSVLOER VAN GREENTECH IS VOOR 90% UITVERKOCHT, ER IS SAMENWERKING MET DE GROOTSTE BELANGENVERENIGINGEN EN DE EERSTE BEZOEKERS HEBBEN ZICH AL GEREGISTREERD. MIS HET NIET !

IN COOPERATION WITH

VOOR MEER INFORMATIE

www.greentech.nl

GEORGANISEERD DOOR

20]

‘Behoefte aan meer chaotische creatievelingen’ Spotlight Orchidee - “Vroeger gaf ik nooit interviews”, zegt Steef van Adrichem van Anco pure Vanda. Hij wilde dat pas gaan doen als hij iets bereikt had. En dat moment is gekomen. Steef pakt de marketing van ‘zijn vanda’s’ goed, verrassend en gedegen aan. Hij hoopt een voorbeeld te zijn voor jonge ondernemers. “Ik hoop dat ik met dit verhaal de ‘ja maar-jongens’ inspireer een beetje te worden zoals ik.”

Tekst Ellis Langen

Wie bij Anco pure Vanda in Wateringen, dé vanda­ kwekerij van de wereld, binnenkomt, komt in een andere wereld terecht. Net na de ingang hangen de kleurrijke vanda’s sierlijk in de lucht of ze staan op een ludieke manier gepresenteerd op een van

de zuilen. Vogels fluiten in hun kooitje. Achter een ‘Thais huisje’ schuilt het kantoor. Daarachter bevinden zich de kassen waar de vanda’s worden afgekweekt. Steef van Adrichem, een van de eigenaren, zit in deze tropisch aandoende entree aan een houten tafel. “Vroeger gaf ik nooit interviews”, zegt hij. “Ik vond dat ik er eerst voor moest zorgen dat er iets staat. Dat ik iets bereikt had.” En in die fase verkeert het bedrijf nu. Van Adrichem deelt zijn levens- en werkervaring graag met jongeren. Toen Van Adrichem 27 jaar geleden van school kwam, stapte hij bij zijn vader in de rozenkwekerij in Den Hoorn. Hij gooide er vrijwel meteen het roer om. Het was zijn idee om de hele teelt te richten op Valentijnsdag, al stelde die dag in Nederland toen nog niet veel voor. Uit die ervaring, haalt Steef zijn eerste tip voor jongeren. ”Ga eens flink met hem van gedachten wisselen. Vertel waarom zaken anders zouden moeten.” Na een jaar of drie mee te hebben gedraaid op de rozen­kwekerij kreeg Steef een ‘naar gevoel’ bij de rozen­sector. Bedrijven moesten maar groter en groter en velen gingen mee in de investeringen in belichting. Het nare gevoel maakte dat Steef een ‘SWOT-analyse’ van zichzelf én van het bedrijf maakte. Hij wilde niet mee in de trend om maar goed­koper rozen te kunnen produceren. Hij wil verschil maken met het product zelf. Hij begon als hobby orchideeën in de kas te kweken. “En dat liep langzaam uit de hand. Want hoe meer ik van vanda’s afwist, hoe meer kansen ik zag”, aldus de enthousiaste kweker. ‘Ik was zelf de zwakste schakel’ Stapje voor stapje maakten de rozenstruiken plaats voor vanda’s. Elf jaar geleden verplaatste het bedrijf naar de Middenzwet in Wateringen. Inmiddels is het uitgegroeid van 7.500 m2 glas en drie man personeel naar 56.000m2 en 50 man personeel. Van Adrichem: “Er zijn genoeg collega’s die voor mij hebben geprobeerd om van de vanda’s wat te maken. Maar niemand is er echt voor gegaan. Je moet volhardend zijn als je ergens in gelooft. Mijn overtuiging is dat vanda’s prachtig zijn. En dat er vast veel andere mensen in de wereld moeten zijn die dat ook vinden. Zo liet ik me bijvoorbeeld niet uit het veld slaan door de veiling die zei dat de vanda altijd te apart en te klein­schalig zou blijven.” Jaar na jaar groeide de kwekerij en in het jaar 2004-2005 merkte Steef aan alles de groei­potentie van het product. “Het product werd onder mijn handen vandaan getrokken voor een

‘Hoe bloemisten nu corsages maken, is toch eigenlijk kansloos?’

Gratis ‘jongerenconsult’ van Steef: - Zet telkens kleine stapjes. Als je dat elke dag doet in de richting die je eerder hebt uitgestippeld, dan kun je uiteindelijk ver komen - Focus je op je klant én straal een enorme drive en passie uit voor je product; - Wees vastberaden, al zijn er vaak honderden redenen te bedenken om ergens mee te stoppen - Durf te dromen - Durf risico te nemen, maar probeer het speelveld zo goed mogelijk te overzien. Hierdoor maak je de risico’s’ van het ondernemen zo klein mogelijk - Er liggen altijd kansen, benut ze en wees creatief - Vaak zijn het toevalligheden die je toekomst bepalen. Benut dan wel de kansen die voorbij komen - Praat met mensen die je niet kent, uit een andere sector. Daar leer je het meeste van. Zoek daarom bewust andere netwerk­ momenten op - Leer jezelf kennen en erken je tekort­ komingen. Doe daartoe bijvoorbeeld de ‘Belbin-test’ op internet - Heb de wil om te veranderen en houd niet vast aan wat je gewend bent - Investeer als jonge ondernemer ook in jezelf en niet alleen in het bedrijf - Ja, maar… is verboden, alles kan - Kom uit je tuin en ga winkelen. Kijk, ontdek en observeer hoe een consument zich gedraagt en nog mooier; kom te weten waarom iemand iets wel of niet koopt - Blijf jezelf en ben tevreden met jezelf. Als je iemand wil zijn omdat je dan succes hebt, dat werkt niet

goede prijs. Ook nieuwe soorten gingen als een speer.” Rond 2007 kwam hij op een cruciaal punt te staan. De productie werd steeds groter, de organisatie echter steeds chaotischer. “Ik was als een creatieve chaoot van alles aan het verzinnen en maken, maar vergat de organisatie.” Er moest iets veranderen. Steef begon aan een opleiding bedrijfskunde aan de hogeschool in Rotterdam. Die stap heeft hem veel gebracht. “Ik zag in dat ik

[21

22]

de zwakste schakel was in de groei van het bedrijf.” De creatieve chaoot had een ‘man van structuren’ naast zich nodig. En die vond hij in zijn buur­man en paprikateler Ed Helderman. Steef vond dat Heldermans bedrijf er altijd zo ‘gelikt uitzag’ en alles liep er super gestructureerd. “We waren in veel dingen tegenovergesteld. Hij had, - een beetje oneerbiedig gezegd -, geen gaaf product, maar wel een perfecte organisatie staan. Ik had een ‘kickenproduct’, maar bij mij was het organisatorisch een chaos.” Bij het samen­voegen van die twee, zou er een top­onderneming ontstaan. Heldermans bedrijf werd in 2010 bij dat van Van Adrichem getrokken. Vanaf die tijd was er dus ook ineens heel wat meer productie van vanda’s. Samen bereikten ze zo het punt dat aan de basisvoorwaarden om aan marketing te kunnen gaan doen, werd voldaan. “Voldoende volume en dus meer behoefte om vraag te gaan creëren, een goede kwaliteit vanda’s en continuïteit.” De organisatie formuleerde toen haar kernwaarden en stelde een doel; ze wil een a-merk zijn op consumentenniveau. Eigen webshop Het bedrijf teelt de vanda’s voor alleen de bloemen als voor de gehele bloeiende planten. De planten voor beide markten worden in Thailand opgekweekt. Anco pure Vanda kweekt ze daarna in een jaar af tot de bloei er in zit. Het bedrijf is wereldmarktleider op het gebied van de productie van vandabloemen en heeft 95 procent van deze bloemenproductie in Europa in handen. Voor de bloeiende planten heeft ze ongeveer 75 procent van de Europese productie in handen. De bloeiende planten blijven veelal in Europa, maar de vanda-bloemen gaan de hele wereld over. “Nederland is niet echt onze focusmarkt. Hier zitten niet veel rijke mensen. Onze focus ligt daar waar geld zit én waar mensen nog iets aparts willen hebben. Je wilt niet weten wat ze bijvoorbeeld in Amerika aan een bruiloft uitgeven. En de Russen, die zijn ook gek van bloemen en superieure dingen. Ik verloochen mijn eigen markt niet, maar we zijn als bedrijf te grootschalig om alles in Nederland kwijt te raken.” De bloeiende planten van de kwekerij

Eetbare vandablaadjes moeten de zintuigen prikkelen

vinden via een eigen verkoopapparaat de weg naar vooral tuincentra en de luxere bouwmarkten. De vanda-bloemen worden voor 75 procent via de klok van FloraHolland verkocht en 25 procent is directe handel. Anco pure Vanda probeert de bloemen vooral voor de bloemisten te kweken. “We doen ons best om de bloemen uit de supermarkten te houden.” De vandakwekerij gebruikt de veiling steeds meer alleen voor de logistiek en voor de verrekening. Van Adrichem ziet dat de markt voort­ durend verandert. “De veiling staat op trillen en bloemisten verdienen haast geen geld. Daarom denk ik dat we als kwekers ook meer direct met de consument moeten gaan handelen. Het is tenslotte de consument die verrast wil worden.” De compagnons zijn om die reden in februari gestart met een eigen webshop. In eerste instantie kunnen bloemisten hier producten online kopen die onderdeel uitmaken van het concept ‘Living Jewel’. Onder deze lijn vallen bijvoorbeeld mode­ accessoires zoals een diadeem, broche, bloem­ buisjes en steekbuisjes waarin de bloemen mooi tot hun recht komen. Van Adrichem merkt dat het soms nog lastig en omslachtig is om de ‘Living Jewels’ via een handelaar bij de bloemist te krijgen. “Ik hoor vrij vaak van bloemisten; ‘Wat een leuk product, maar waar kan ik het kopen?’ Met onze nieuwe webshop bestellen ze het de ene dag en hebben ze het de volgende dag in huis.” Wie weet, zo filosofeert Steef, komt het er ook nog wel van dat bloemisten op den duur kanten- klare broches en diadeems bij hun kwekerij bestellen. “Ook sluit ik niet uit dat we onze ‘Living Jewel-lijn’ in de toekomst ook rechtsreeks aan consument gaan verkopen. Je moet immers nooit denken dat je er bent. Je moet blijven bewegen en vernieuwen.” Zoeken naar cross-overs Van Adrichem pakt de marketing van zijn vanda’s goed, verrassend en gedegen aan. Hij merkt dat het heel krachtig is om ‘anderen’ de marketing te laten doen. Als je een merk wilt laden, dan is het sterk om dat anderen voor je te laten doen.

Zo zorgt Steef ervoor dat hij veel in contact staat en contact heeft en zoekt met toonaangevende arrangeurs in de mode- en merkenwereld. Zo heeft hij verschillende keren samengewerkt met kledingontwerper Jan Taminiau. Deze bekende ontwerper heeft laatst ook een ‘vandajurk’ in zijn show geshowd. Steef: “Als je met de beste ontwerpers samenwerkt, vragen mensen zich niet meer af of de kwaliteit van je product goed is. Dat is dan gewoon vanzelfsprekend.” Zijn advies om te werken aan naamsbekendheid, is vooral om veel ‘out of the box’ dingen te doen. Daarmee spring je er als bedrijf uit en blijven zaken hangen bij mensen. Een sterk punt daarbij is om zoveel mogelijk zintuigen te prikkelen. Zo verrast Steef mensen met biologische, eetbare blaadjes van een bepaalde vanda-bloem. Op shows en beurzen worden de frisse bloem­ blaadjes gedoopt in de chocolade. “Je ziet mensen twijfelen als ze de bloem in de chocolade dopen en op willen eten. Nou, dat moment onthouden ze dan wel.” De eetbare vandabloemen van Steef worden onder andere ook via Koppert Cress verkocht. Van Adrichem heeft ook al jaren een samenwerkings­ verband met LM Flower Fashion. “Dat contact opent telkens weer nieuwe deuren. Immers, in de glitter en glamour­wereld worden constant ‘cross-overs’ gemaakt.” Doordat Steef zich geregeld in de modewereld begeeft, raakt hij telkens opnieuw geïnspireerd en komt hij op vernieuwende ideeën. Hieruit is bijvoorbeeld ook de ‘Living Jewel-lijn’ ontsproten. In een samen­ werking met de modellenwereld kwam Steef op het idee dat bloemen mensen ‘in de gewone wereld’ ook op een gemakkelijkere manier moeten kunnen verfraaien, bijvoorbeeld met een corsage. Dan moeten de bloemen wel lang houdbaar zijn en gemakkelijker te bevestigen zijn. “Hoe bloemisten nu corsages maken, is toch eigenlijk een kansloze manier? Wat watten en een hoop draden en een roosje en een blaadje eronder. Over dat gefrunnik, doen ze wel zes minuten. Met een vandabloem

‘Het draait er om de consument te prikkelen’

Living Jewels verfraaien de mens

die in een buisje met water staat en waarbij je dat buisje met een houdertje aan je kleding kunt bevestigen, ben je zo klaar.” Het draait niet om produceren Volgens Van Adrichem draait het in het ‘telers­ wereldje’ nog veel te veel om produceren. Maar het draait er om de consument tevreden te stellen en te prikkelen. Ondernemers in de tuinbouw moeten terug naar de essentie en daar raken gelukkig steeds meer ondernemers van doordrongen. Ondernemers moeten weer gaan bedenken waarom ze iets maken. “Aan welke latente behoefte van de consument voldoet dit?” Steefs voorbeeld is overduidelijk Rob Baan van Koppert Cress. “Hij inspireert me en ligt nog straat­lengtes op me voor. Voor mij is hij de inspirator van Tuinbouw Nederland.” Van Adrichem merkt dat hij door om te gaan met mensen die erg creatief en ruimdenkend zijn, hij steeds meer leert en in een groei­proces zit. “Je wordt steeds ‘slimmer’. Wel is het dan zo dat steeds minder mensen je kunnen ‘triggeren’.” Hij moet er dan ook steeds vaker meer bewust naar op zoek gaan. De tuin­bouw heeft zich volgens Van Adrichem in het verleden verkeerd ontwikkeld. De verkoop werd gedaan door de veiling. Dit maakte dat ondernemers die het teelttechnisch en organisatorisch gezien het beste voor elkaar hadden tot nu toe het verst zijn gekomen. “De onder­nemers die innovatief en creatief bezig waren en werkelijk vernieuwingen probeerden door te voeren, hebben het veelal niet gered of zijn klein gebleven. Soms worden van hen ideeën gejat en dan worden ze soms ingehaald door anderen. Dat is jammer. Want, er is en blijft behoefte aan ‘chaotische creatievelingen’ binnen de sector. Ik hoop dat ik met dit verhaal de ‘ja maar’-jongens’ inspireer een beetje te worden zoals ik. “

[23

HONSELERSDIJK - 0174 24 84 99

WWW.UITZENDBUREAUWATCHOUT.NL

Besparen op schermen en coaten? Het schermen of coaten volgens de Marel Methode betekent uw kas snel en effectief voorzien van de juiste laag! Uniek is de door ons zelf ontwikkelde techniek om betere dekking in de nok te garanderen. Door gebruikmaking van speciale kantdoppen wordt het middel op de nok iets dikker aangebracht. Daardoor is er minder slijtage!

T 0174 512 537

www.marelloonwerk.nl

Column

Oranje boven

Dirk van Geest Dirk van Geest is potplantenteler bij D.C. van Geest Potplanten in ‘s-Gravenzande. Als gastredacteur van deze editie, schrijft hij eenmalig een column voor KAS Magazine.

Tijdens de Olympische Winterspelen in Sotsji domineerde het Nederlandse team het langebaanschaatsen meer dan ooit. Het viel mij daarbij op dat het Nederlandse schaatsen en ‘Tuinbouw Nederland’ veel overeenkomsten hebben. Misschien een cliché, maar een hele belangrijke factor voor het behalen van succes is het excelleren in performance en pieken op het juiste moment. Een lange termijn visie en een goed trainingsprogramma zijn noodzakelijk, discipline en een goede focus een vereiste. Daarnaast moet je strategische keuzes maken. Aan welke onderdelen doe je wel en niet mee? In de tuinbouw is het ook van belang om een lange termijn visie te hebben, je bedrijfsprocessen goed onder controle te houden en op tijd in te spelen op nieuwe ontwikkelingen in de markt. Ga je voor product- of kostprijsleiderschap? En op welke markt ligt je focus?

zorgt ervoor dat het gehele niveau op een steeds hoger plan komt, expertises en specialismen ontstaan en steeds meer keuzes worden gemaakt. Dit is ook altijd de kracht geweest van de Nederlandse tuinbouw. Door de onderlinge competitie, maar op vlakken waar het kán kennis en krachten te bundelen, komt iedereen verder. De schaatssport staat ook voor een grote uitdaging. Hoe kan de sport aantrekkelijker worden gemaakt, zodat er ook internationaal meer wordt gekeken naar het langebaanschaatsen? Er wordt gedacht aan het toevoegen van nieuwe categorieën. De Nederlandse tuinbouw staat voor dezelfde uitdaging. Het is benoemd tot een topsector en het is een belangrijke pijler voor de Nederlandse economie. Maar helaas is dit voor de buitenwereld nog vaak onbekend. Ook wij moeten onze sector dus aantrekkelijker maken om de licence-toproduce te houden.

In Nederland zijn er commerciële schaatsteams en de concurrentie onder schaatsers is erg hoog. Dit

Ondanks het succes tijdens deze Olympische Spelen, is het met het Nederlandse schaatsen ook niet altijd voor de wind gegaan. Laten wij zorgen dat wij als tuinbouwsector blijven excelleren in de categorieën Kennis, Techniek, Productie en Supply Chain, zodat ook wij op de hoogste trede van het podium blijven staan!

26]

‘Ik geloof in samengaan van teeltbedrijven’ Albert Solleveld (30 ) is samen met zijn broer Robert (33) en vader Arie (63) eigenaar van paprikabedrijf ‘Parasol’ in De Lier van ruim 4,5 hectare. Ze telen er gele paprika’s; de rassen Stayer en Inzell. Albert is de ‘teeltman’, zijn broer neemt vooral de contacten met de handel voor zijn rekening en de vader van de twee broers springt overal bij. Wij stelden de jonge ondernemer, die in deze editie van KAS eenmalig gastredacteur is, een zestal niet alledaagse vragen en maakten foto’s en filmpjes van 10 zaken die hij belangrijk vindt.

Tekst: Ellis Langen

1. Wat zou je willen zijn als je geen teler was geweest? “Ik heb hier heel lang over nagedacht, maar ik heb geen ander beroep kunnen bedenken. Telen is een trucje dat je in je vingers hebt en dat weinig andere mensen kunnen. Daarom wil ik altijd blijven telen. Het liefst voor mezelf en als dat niet kan, dan als bedrijfsleider op een paprikabedrijf.”

‘Als ik bij mijn gezin kan zijn, heb ik verder niet veel nodig’

2. Als je 100 miljoen in de tuinbouw mocht steken, wat zou je daarmee doen? “Al mijn miljoenen zouden gaan naar de ontwikkeling van duurzame technieken die er voor moeten zorgen dat glastuinbouwbedrijven hun hoge energiekosten omlaag krijgen. Met de huidige manier van telen, hebben we denk ik de grens van het aantal kuub gas dat we in een teelt moeten steken wel bereikt. Ik hoop dat we in de toekomst stappen kunnen gaan zetten in teelttechnieken waarmee het energieverbruik ook echt wordt gereduceerd. Een ontwikkeling als aard­warmte is mooi, maar ook hierbij wordt er nog veel warmte gebruikt in de kas. Ik denk dat we met de ontwikkeling van de Daglichtkas hele grote stappen kunnen gaan maken.” 3. Wat is voor jou de belangrijkste factor voor succes? “Samenwerking, en dan op allerlei gebied. Je moet de krachten verenigen en elkaars sterke punten aanvullen. Zo geloof ik wel in schaalvergroting door het samengaan van teeltbedrijven en hun ondernemers. Als telers dit gaan doen, is de afzet meteen ook minder versnipperd en kunnen ze een groter blok vormen in de afzet en beter aan de wensen van de afnemer voldoen. Als zoiets in de paprika gebeurt bijvoorbeeld, kun je als ondernemers gezamenlijk ‘de kleurentaart van paprika’s’ die de afzet vraagt, beter invullen.” 4. Waar word jij persoonlijk gelukkig van? “Van mijn zoontje en mijn vriendin. Als ik maar samen met hen kan zijn, heb ik verder niet veel nodig. Vaak zijn de simpelste dingen het leukst. Een dagje naar het strand of lekker naar het bos of ‘een rondje De Lier’. Als we maar met z’n drieën zijn.”

‘Je moet niet bang zijn om keuzes te maken’

5. Hoe denk je dat jouw medewerkers jou zouden omschrijven? “Mijn collega-telers zouden denk ik zeggen dat ik veel passie heb voor de teelt. Ik ben ook in voor een geintje en ben iemand die vrij positief is en probeert vooruit te kijken.” 6. Welk advies of welke les die je ooit kreeg, zal jou altijd bij blijven? “Mijn vader zegt altijd; ‘Angst is een slechte raadgever’. Je moet niet bang zijn om keuzes te maken, anders wordt het nooit wat. Keuzes maken we in ons bedrijf op basis van feiten. Zo kiezen we er bewust voor te gaan voor de hoogste kwaliteit gele paprika, ook al kost dit soms productie. Zo kunnen we binnen de samenwerking met Quality Queen alle klanten zo goed mogelijk beleveren. We geloven zeker dat kwaliteit wordt beloond, meestal gebeurt dat ook in geld. En het belangrijkste is dat klanten met jou graag verder willen. Bij keuzes zoals grote investeringen, zorgen we dat we voldoende kennis hebben zodat keuzes weloverwogen worden gemaakt. Onze laatste grootste investering was een wkk in 2007. De vooruit­ zichten voor de wkk waren toen voor de eerste 2 a 3 jaar goed. Maar het is wel een investering voor tien jaar. Nu lijkt die investering toch tegen te gaan vallen.”

[27

De 10 foto’s van Albert...

Scan mij!

1 Foto 2 Zoontje Duuk had vorig jaar komkommerzaadjes van Axia meegenomen naar zijn klas. De juf vroeg alle kinderen een potje en wat grond mee te nemen en even later stonden er tig potjes in de vensterbank. “En ze kweekten niet eens zo verkeerd. Toen de planten alsmaar groter werden en de kinderen steeds trotser dacht ik dat ze het ook wel leuk zouden vinden een grote kas en een teelt van dichtbij te zien. Het was een succes! Je merkt ook dat de school blij is met dit soort initiatieven. Ik vind het belangrijk dat kinderen zien waar groenten vandaan komen. Dat ze meekrijgen dat dingen niet vanzelf gaan voordat er iets in de winkel ligt.”

2

28]

3

Foto 3 Bij Solleveld is het AC-folie er 20 december ingegaan. Op het bedrijf wordt voor het vierde jaar achtereen folie gebruikt. Het folie heeft het voordeel dat het gewas twee weken eerder weg groeit doordat er een hogere rv heerst. Bovendien wordt er zo’n twintig procent energie mee bespaard. “Zonder foliescherm zaten we op 40 kuub gas per vierkante meter en vorig jaar kwamen we uit op 31 tot 32 kuub gas per vierkante meter.” Ongeveer twee tot drie kuub gas van de besparing is volgens Albert toe te schrijven aan het plastic folie. Een ander deel van de besparing komt omdat Solleveld vorig jaar pas rond de Kerst is gaan planten. Normaal gesproken plantte het bedrijf altijd rond 5 december. Met die latere plantdatum bespaart Solleveld ongeveer vier kuub gas per vierkante meter. Het plastic folie heeft Solleveld op 6 februari uit de kas gehaald.

Foto 4 Eind vorig jaar heeft Solleveld geïnvesteerd in een nieuw energiescherm; PhormiTex Clear. Het was een vervangingsinvestering. “We hebben gekozen voor het goedkoopste scherm dat het meeste licht doorlaat.” De klus van het nieuwe scherm erin krijgen, was zo geklaard. Albert had een paar zzp’ers benaderd. “Dat is dan wel weer het grote voordeel van de crisis. Vijf jaar geleden zou je hiervoor nog een dure installateur laten komen. Nu zijn er genoeg goede en minder dure zzp’ers voor dit soort werkzaamheden te krijgen. Binnen twee dagen lag het nieuwe scherm erin.”

4

Foto 5 Zoon Duuk geeft de graanpollen af en toe water. Dit jaar experimenteert Solleveld er mee. De graanpollen heeft hij zelf opgekweekt om kosten te besparen. Met een halve kilo graanzaad zijn deze tien pollen gekweekt. Elke dag moet er iemand met de gieter langs. Luis probeert Albert in de potten te krijgen door er een gekocht bakje met graan en graanluis bij te zetten. “Ik hoop dat de luis naar mijn gekweekte pollen over gaan.” Albert zet tien pollen in een afdeling van 2,8 hectare. De pollen gaan naar verwachting twee maanden mee. Solleveld is benieuwd of het werkt. “Ik hoor van andere telers dat deze methode een beetje een loterij is. Het ene jaar gaat het beter dan het andere.” Wanneer de graanpollen er voor gaan zorgen dat Albert één bestrijdingsronde minder hoeft te doen, is hij tevreden.

5

Scan mij!

[29

7

6

Foto 7 Arie Solleveld (63) zit ook in het bedrijf. Hij werkt nog hard mee en maakt nog net zoveel uren als zijn twee zonen. “Het regelwerk doet hij liever niet meer. Dat doen mijn broer en ik nu. Verder helpt pa waar hij kan. Alleen indraaien boven op een kar, doet hij liever niet meer.” Arie is ’s zomers vooral de ‘man van de schuur’. Hij zorgt ervoor dat het sorteerwerk op rolletjes loopt. Een deel van de oogst gaat in kilo bakken en die worden vervolgens naar het kleinverpakkingsstation van Quality Queen in Maasdijk gebracht waar het veelal wordt geflowpackt. De broers zijn hun vader erg dankbaar dat zij samen de kans krijgen om in het bedrijf aan de slag te kunnen met als doel het eens over te nemen. “Het liefst willen we dat mijn vader gemakkelijk uit het bedrijf kan stappen, maar dat is in deze moeilijke tijd niet aan de orde.”

Foto 9 Een of twee keer per jaar moet Albert aandacht besteden aan het verzakken van de kas. Soms gebeurt dat op verschillende plaatsen in de kas. Met behulp van een kelderwin en een extra mannetje die de paal die de kelderwin omhoog brengt goed vasthoudt, worden de verzakte palen opgehoogd. Tussen de paal en de poer stopt Albert dan een of twee ijzeren plaatjes. Verzakte palen veroorzaken verschillende problemen. Zo gaat de condensgoot overlopen en loopt het regenwater niet meer goed af. “Verzakkingen moet je aanpakken, anders krijgt je natte plekken in de kas en gaat de verzakking nog harder. Bovendien vormen natte plekken een smetbron voor allerlei ellende.”

Scan mij!

8

30]

9 Foto 10 De wkk van 2 MW wordt aangestuurd met ‘E-man’, een besturingsprogramma voor de wkk dat Solleveld in 2007 heeft aangeschaft, tegelijkertijd met de koop van de wkk. Met het systeem wordt automatisch geregeld wanneer de wkk aan- en uitgaat. “Ik heb het systeem er op ingesteld dat als een mw minder dan 40 euro per jaar oplevert de wkk niet draait.” Het voordeel van het besturingssysteem is dat een voormalig paprikateler, Arjan van der Spek, het systeem mee heeft uitgedacht. De E-man voorziet de teler ook van een marktindicatie, waarbij terug en vooruit wordt gekeken naar de electriciteitsmarkt. Eén keer per jaar heeft Albert een bijeenkomst met andere glasgroentetelers die ook met E-man werken. “Daar hoor je hoe anderen met het systeem omgaan en dat is nuttig.” Ook komt er iemand van Innova, de leverancier van E-man, een paar keer per jaar langs om eventueel de strategie van de in-verkoop van energie aan

10 te passen. Op jaarbasis maakt Solleveld 80 procent van de warmte met de wkk. Dit jaar heeft hij vanaf januari ongeveer 90 procent van de warmte van de wkk gehad en vorig jaar was dat in die periode 60 procent. De stroomprijzen beginnen een drama te worden. “De prijzen liggen tot nu toe lager ten opzichte van vorig jaar.” Voor het eerst sinds dat Solleveld de wkk heeft, moet er met de ketel worden gestookt omdat dit goedkoper is.“ Tot nu toe heeft hij ongeveer 10 procent de ketel ingezet. Wat betreft gasinkoop en de verkoop van stroom regelt Solleveld alles op de daghandel. Dit doet het bedrijf al sinds ze de wkk heeft aangeschaft. Voor de wkk ziet Albert geen lang leven meer beschoren. ”In 2019 is een rookgasreiniger verplicht. Dat kost ons zo 4 euro per meter. En dan komt er ook nog een grote onderhoudsbeurt aan die ook nog eens dat bedrag zal kosten. Het kan best zijn dat we daarom over twee jaar geen wkk meer hebben.”

Greenport Business and Retail Een opleiding met toekomst!

De vierjarige hbo-opleiding Greenport Business and Retail bestaat uit een brede bachelor en een afstudeerrichting. De brede bachelor Greenport Business and Retail is het algemene deel waarin je jezelf zo breed mogelijk ontwikkelt. Hierin staat de kennis over en samenhang tussen teelt, bedrijfsvoering en logistieke processen centraal. Je begint al in het eerste studiejaar met de oriëntatie op een van de afstudeerrichtingen. Deze oriëntatie krijgt in het tweede studiejaar een vervolg. In het derde en vierde studiejaar krijgt dit nog een verdieping, waar je een persoonlijk accent kunt leggen door de keuze van de stageplaats en onderwerp en het afstudeeronderzoek. Het gemeenschappelijke deel van deze richtingen richt zich op teelt en teelttechniek, teeltplannen, optimalisatie van processen, bedrijfsvoering, duurzaam opereren in de ketens, optimalisatie en/of vernieuwing (van teelt en organisatie),(mondiaal) vermarkten, transport en logistiek, de maatschappelijke trends en ontwikkelingen, (Europees) beleid en wetgeving. Daarnaast maak je de keuze uit de afstudeerrichtingen Teelttechniek en Veredeling of Management en Greenports. [31

Teelttechniek en Veredeling De afstudeerrichting Teelttechniek en Veredeling geeft inzicht in de grote variatie van technieken en technologieën die (kunnen) worden toegepast bij de voedingstuinbouw en sierteelt. Binnen de richting Teelttechniek en Veredeling wordt uitgebreid stilgestaan bij teelttechnische aspecten. Die hebben te maken met de plantensoort of het voedingsgewas zelf, maar ook bij technische en technologische ontwikkelingen in de glastuinbouw zelf. Denk hierbij aan biologische gewasbescherming, klimaatbeheersing (zowel temperatuur als vochtgehalte) belichting of verlichting (zowel het type lampen als het soort glas dat voor de kas wordt gebruikt), wateropvang en circulatiesystemen, toediening van voedingsstoffen, ondergrond waarop wordt geteeld. Management en Greenports De afstudeerrichting Management en Greenports geeft inzicht in de bedrijfsmatige of bedrijfskundige aspecten van de voedingstuinbouw en sierteeltsector.

Een flexibele aanpassing of opzet van teeltplannen en van de organisatie van het bedrijf is ook een randvoorwaarde voor een succesvolle bedrijfsvoering. Dat geldt eveneens voor een open instelling voor vernieuwing en innovatie. Een duurzame productiewijze en aandacht voor duurzaam of maatschappelijk verantwoord ondernemen is een pre. Vandaar dat deze onderwerpen binnen de richting op verschillende niveaus terugkomen. Samen met onderwerpen als strategisch ondernemen en het mondiaal kunnen vermarkten van producten of diensten. Management en Greenports richt zich verder op (vernieuwing in) bedrijfsvoering, de plaats in de internationale markt, de relatie tot maatschappelijke ontwikkelingen als duurzaam ondernemen, (Europese) wet- en regelgeving, milieu vriendelijk produceren. www.inholland.nl/gbr

32]

Samen naar de cao van morgen Werkgevers en werknemers in de tuinbouw hebben te maken met een cao waarin alle rechten en plichten zijn vastgelegd. Maar is die arbeidsovereenkomst nog wel van deze tijd? Kijken jonge werkgevers en werknemers vandaag de dag niet heel anders aan tegen arbeid en de invulling daarvan en vormt de traditionele cao dan niet juist een obstakel? Tijd dus voor een moderniseringsslag!

Tekst Henk Strating [email protected]

Zoals voor veel bedrijven en sectoren in Nederland geldt ook voor de glastuinbouw een collectieve arbeidsovereenkomst, kortweg cao. Die wordt afgesloten door de werkgeversorganisaties LTO, Glaskracht en Plantum en de vakbonden FNV Bondgenoten en CNV Vakmensen. De huidige cao loopt tot 1 juli 2014. De cao geldt

voor de werkgevers die zijn aangesloten bij de werkgeversorganisaties die de cao afsluiten. Maar omdat de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de cao algemeen verbindend heeft verklaard geldt het grootste deel van de cao voor alle werkgevers in de glastuinbouw. En dus ook voor alle werknemers, hoewel een deel van de cao voor sommige werknemers met een inkomen boven een bepaalde grens is uitgesloten. Betuttelend Cao’s bieden werkgevers en werknemers duidelijkheid en zekerheid over de arbeidsvoorwaarden. Maar soms worden de collectieve afspraken in cao’s door hen ook als knellend en betuttelend ervaren. Daarom wordt in veel bedrijven en sectoren gezocht naar mogelijkheden om cao’s te moderniseren en werkgevers en werknemers meer ruimte te geven om eigen, individuele afspraken over arbeidsvoorwaarden te maken. Daarbij moet de balans tussen de belangen van werkgevers en van werknemers natuurlijk wel behouden blijven. De eerste stap naar een moderne cao is vast te stellen wat vandaag de dag goed werkgeveren werknemerschap is. Wat zijn volwassen arbeidsverhoudingen? Wat mag een werknemer van de werkgever verwachten? Een omgekeerd, wat mag de werkgever van de werknemers verwachten? Als dat duidelijk is kunnen werkgevers en werknemers elkaar daar op aanspreken. Cao-afspraken kunnen dat ondersteunen en worden dan minder een reglement van rechten en plichten, wat veel cao’s nu nog zijn. De tweede stap naar een moderne cao is het bieden van meer individuele keuzevrijheid. Werkgevers verschillen van elkaar, maar dat geldt ook voor werknemers. Jongeren hebben andere wensen dan ouderen en ook hebben niet alle jongeren en alle ouderen dezelfde wensen. Moderne cao’s bieden hen mogelijkheden om zelf te kiezen om arbeidsvoorwaarden in geld, vrije tijd of besparingen voor scholing en opleiding of voor een hogere pensioenopbouw uit te keren.

Dat kan door allerlei vergoedingen, toeslagen en bovenwettelijke vrije dagen samen te voegen in keuzebudgetten.

Werkgever en werknemer moeten in een open dialoog met elkaar in gesprek

Gesprekken moeten niet meer op een ouderwetse manier worden gevoerd.

Werk- en vrije tijd De derde stap naar een moderne cao is om meer ruimte te bieden voor overleg over werk- en vrije tijd. Werkgevers willen hun medewerkers graag inzetten op momenten dat het werk zich aandient. Maar werknemers hebben ook zo hun wensen om vrije tijd af te kunnen stemmen op privéverplichtingen en hun sociale wensen en behoeften. Vormen van zelfroosteren, waarbij de werkgever bepaalt hoeveel werk er verricht moet worden en werknemers zoveel mogelijk zélf bepalen wie welke diensten verrichten, leiden in veel bedrijven en sectoren tot tevredenheid bij werkgevers en werknemers. De vierde stap naar een moderne cao is meer aandacht aan persoonlijke ontwikkeling van werknemers. Scholing en opleiding op maat, niet alleen in de schoolbanken, maar ook in de praktijk op de werkplek, oriëntatiestages en uitwisselingsprogramma’s, waarbij werknemers kennis kunnen maken met andere werkzaamheden. Dat biedt hen perspectief op verandering van werk, waardoor ze langer gezond en met plezier inzetbaar blijven. Duurzame inzetbaarheid heet dat in veel cao’s. In gesprek De vijfde stap naar een moderne cao is misschien wel de belangrijkste, die het slagen van alle andere stappen bepaalt. Werkgevers en werknemers moeten vaker met elkaar in gesprek gaan over alle aspecten van het werk. Daarbij kunnen ook afspraken worden gemaakt over arbeidsvoorwaarden, werk- en vrije tijd, opleiding, scholing en stage, gezondheid en plezier in het werk, maar ook over arbeidsomstandigheden, veiligheid en het naleven van de gemaakte afspraken ten opzichte van elkaar. Die gesprekken moeten dan niet op een ouderwetse manier ‘door de baas’ worden gevoerd, maar in een open dialoog met elkaar. In veel bedrijven hebben

[33

werkgevers en medewerkers gelukkig ontdekt dat gelijkwaardigheid en wederkerigheid in hun arbeidsrelatie beiden veel meer oplevert dan de traditionele gezagsrelatie. Volwassen arbeidsverhoudingen en een moderne cao ontstaan niet vanzelf van de ene op de andere dag. Werkgevers en werknemers en hun organisaties zullen er in moeten investeren. Dat zal misschien met vallen en opstaan gepaard gaan. Maar als er serieus aan wordt gewerkt zal de oude cao langzaam maar zeker plaats kunnen maken voor een modernere versie, die werkgevers en medewerkers meer ruimte biedt om hun eigen afspraken over

arbeidsvoorwaarden te maken binnen het raamwerk van de cao. Dat raamwerk, dat randvoorwaarden bevat en ook een aantal redelijke minimumeisen stelt, moet dan wel gehandhaafd worden, zodat iedereen zich er ook aan houdt. Alleen dan kan worden voorkomen dat malafide werkgevers, die misbruik willen maken van de geboden vrijheid, hun bonafide collega’s oneerlijk kunnen beconcurreren.

34] In de actualiteit… In collectieve arbeidsovereenkomsten (cao’s) zou veel meer ruimte moeten komen voor werkgevers om eigen afspraken te maken. Dat moet vooral de kleine ondernemers meer ruimte geven om te groeien. Daarvoor pleitte ook oprichter van mkbbelangenvereniging ONL Hans Biesheuvel vorige maand in dagblad Trouw. De voormalige voorzitter van MKB-Nederland zegt niet tegen cao’s te zijn. “Er zou veel meer ruimte moeten zijn om de onderhandelingen hierover dichter bij de ondernemer te brengen”, zegt hij in de krant. “Ga bijvoorbeeld met een basisraamwerk werken, waarin er ruimte is voor een eigen invulling.” Als voorbeeld noemt Biesheuvel een verplichte loonstijging van drie procent. Die kan volgens hem gunstig zijn voor een multinational die personeel zoekt. “Maar bij een klein bedrijf kan dat er toe leiden dat hij direct een paar mensen moet ontslaan.” Sociaal akkoord Biesheuvel zegt dat hij in het voorjaar bij de

onderhandelingen over het sociaal akkoord al voor meer ruimte voor kleine ondernemers heeft gepleit. “Zo is twee jaar loon doorbetalen bij ziekte van werknemers voor een klein bedrijf echt te lang”, vindt Biesheuvel. Hij wilde dat aankaarten, maar tijdens het overleg vond hij geen gehoor. “Terwijl het een belangrijk punt is, er zijn veel kleine ondernemers.” Dat hij nul op het rekest kreeg bij de onderhandelingen tussen de sociale partners en het kabinet was een van de redenen dat Biesheuvel afgelopen zomer teleurgesteld afdroop bij MKBNederland en zijn eigen club oprichtte. Hij vindt dat zijn oude werkgever te weinig aandacht heeft voor kleinere bedrijven door de samenwerking met werkgeversvereniging VNO-NCW. Biesheuvel vindt dat er juist meer aandacht moet komen voor kleine ondernemers. Hij zegt met die boodschap warm onthaald te zijn in de politiek. “In een snelle economie zijn juist kleine bedrijven in het voordeel. We zitten in een tijdperk van enorme veranderingen en daar moeten we slim mee omgaan.”

[email protected] twitter @westflex

Westflex Uitzendbureau Leemolen 23 - 2678 MG De Lier T. 0174 51 95 49 - F. 0174 519 548 [email protected] - www.westflex.nl

TuinbouwVrouw Mirjam van der Meer KAS Magazine spreekt regelmatig met opvallende en bijzondere vrouwen uit de tuinbouwsector. Dit keer een interview met Mirjam van der Meer, cactuskweker en initiatiefnemer van webshop MEERvoordebloemist.

36]

‘Ik hou van een uitdaging’ Ze valt niet een hokje te plaatsen. Dat wordt snel duidelijk als Mirjam van der Meer haar verhaal doet. Op haar negentiende ging ze van de ene op de andere dag als klokinkoper aan de slag om drie jaar later juf te worden. En met een Master voor gedragswetenschappen op zak runt ze tegenwoordig een webshop voor bloemisten én een cactuskwekerij.

Tekst Uko Reinders

[37 Drie jaar geleden nam Van der Meer een rigoureus besluit. Ze nam ontslag van een zorgeloos bestaan als onderwijzeres en sprong met haar broer in het diepe met een webshop voor bloemisten en hoveniers. Ze investeerden alleen in het hoog nodige: een kleine vrachtwagen en een webshop. MEERvoordebloemist gingen ze runnen vanuit het kantoor annex kantine - in originele jaren zeventig stijl – van de cactuskwekerij die toen nog van Van der Meers ouders was. Het bedrijf maakte niet bepaald een vliegende start. “In het eerste half jaar verdienden we niet zo veel”, blikt Van der Meer terug. Het idee om bloemisten met een goede webshop een dagelijkse rit naar de veiling te besparen sloeg minder goed aan dan verwacht. “Een bloemist in Parijs krijgt de bloemen netjes voor de deur geleverd, terwijl Nederlandse bloemisten veel tijd kwijt zijn met de inkoop op de veiling. Daar hadden we een oplossing voor bedacht. Met actuele foto’s van de partijen met een meetlat en kwekersnaam erbij, want bloemisten willen precies weten wat ze inkopen.” Loopt lekker Inmiddels is de webshop drie jaar in de lucht en

‘Onze hoop is gericht op jonge bloemisten’

gaan de zaken goed. “Het loopt lekker, maar rijk zijn we voorlopig nog niet. Ons plan is om meer bloemisten te bereiken.” Bijzonder is dat bijna alle klanten uit het Westland komen. “Zij hebben ons een kans gegeven en die hebben we gepakt. Hoewel we tegen hele redelijke bedragen aan bloemisten elders in het land kunnen leveren, krijgen we ons verhaal nog steeds niet bij hen uitgelegd. Hoe dat komt? Ik denk doordat de meeste bloemisten niet tot de Bol.com generatie behoren. Ze zijn niet gewend aan inkopen doen via internet en willen de bloemen nog steeds zelf voelen. Daarom rijden ze al dertig jaar naar de veiling, en dat willen ze de komende tien jaar blijven doen. Dat dit voor hoge personeelskosten zorgt, aangezien er toch iemand in de winkel moet staan, wordt niet altijd ingecalculeerd. Onze hoop is gericht op de jonge bloemisten die gewend zijn aan internet.” Dat de webshop goed voldoet voor de klanten die wel op basis van een partijfoto willen kopen, komt volgens Van der Meer mede doordat ze de producten zelf aflevert. “Het is belangrijk om de producten tijdens het transport goed te behandelen. Phalaenopsis bijvoorbeeld moet je niet in de kou zetten. Wij warmen in de winter onze

‘Op Valentijns­ dag koopt niemand cactussen’

38]

laadbak eerst op tot een bepaalde temperatuur voordat de planten en snijbloemen erin gaan.” Ook de actuele partijfoto’s zijn een sterk punt en dat geldt zeker ook voor de toewijding en het enthousiasme van Van der Meer en haar product­ kennis. Eerste baantje Kennis over bloemen en planten heeft Van der Meer van jongs af aan opgebouwd. Nadat ze bij haar vader in de kwekerij had gewerkt, kreeg ze op haar veertiende haar eerste echte baantje, in een bloemenwinkel. “Dat was altijd al mijn droom geweest.” Via een bloemist met een aantal filialen kwam ze op de veiling terecht waar deze werkgever een box had. “Ik vond het daar een leuk wereldje. De sfeer en het rauwe spraken me meteen aan en dat is nog steeds het geval. Als ik de veiling inkom en snuif die geur op, denk ik yes! Anderen vinden het waarschijnlijk stinken, maar ik niet. Het is ook mooi dat de veiling een wereld op zich is met een eigen fietsenmaker en een restaurant.” Door het goede gevoel over de veiling, wilde Van der Meer de handel in. Dat gebeurde op haar negen­tiende, nadat een Aalsmeerse klant van haar vader hoorde dat ze een baan zocht. Twee uur na het sollicitatie­gesprek kon ze als inkoper beginnen met een auto van de zaak erbij. “Een maand later gaf mijn baas me een kopers­plaat en zei: ‘lukt het niet dan lever je die vanmiddag weer in’. Dat gebeurde niet; de kopersplaat heb ik gehouden

‘Als ik de veiling in kom en de geur ruik, denk ik yes!’

totdat ik ontslag nam.” Van der Meer kocht wat leuk of gek was of producten waarvan de prijs helemaal wegzakte. “De baan was voor mij meer dan werk alleen, ik kwam om 5 uur ’s ochtends op de veiling omdat ik alles wilde weten. Die instelling heb ik altijd gehad. Ook nu kan ik bijvoorbeeld tot ’s avonds laat in de weer zijn om alles over ons software systeem te weten te komen.” Enige vrouw En hoe was het als enige, of in ieder geval bijna enige, vrouw op klok? “In het begin liep ik niet voor de klok langs, want dan weet je precies wat voor reacties je krijgt. Niet iedereen op de tribune is namelijk even vrouwvriendelijk. Er werden veel grapjes gemaakt, maar ik ben niet zo snel van mijn stuk te brengen. Aan de andere kant: als het goed gaat en ze zien dat je netjes inkoopt en hard werkt krijgen andere klokinkopers respect voor je. Maar je moet jezelf wel eerst bewijzen. En als vrouw nog eens extra.” Toen Van der Meer na drie jaar op de veiling problemen met haar gezondheid kreeg , kwam er ook een einde aan haar tijd als klokinkoper. Ze koos voor een baan in het lager onderwijs en volgde daarnaast de hbo lerarenopleiding beeldende kunst en vormgeving. En na een voltooide Master­opleiding werd ze ook gedragsspecialist. Maar na acht jaar voor de klas wilde ze wat anders. “De leerlingen vond ik leuk, maar om steeds weer hetzelfde vogelhuisjes te knutselen vond ik saai. Dat past niet

bij me. Ik hou van een uitdaging.“ Ze heeft nog een jaar met pubers gewerkt, maar kon ook daar haar ei niet goed kwijt. Uiteindelijk verliet ze in 2011 de comfortzone van het onderwijs om zich op het gladde ijs van een webshop te begeven. Anderhalf jaar geleden werd de webshop, die ze met haar broer runde, uitgebreid met de kwekerij Cactus van der Meer van haar ouders. Dat ging zo: “Op een ochtend zag mijn vader ons zitten in de kantine van zijn kwekerij dat ook ons kantoor was en zei hij voor de gein ‘kunnen jullie de cactussen er ook niet bij doen, dan ga ik op vakantie’. Mijn antwoord was ‘ja best, ga jij maar lekker naar Spanje’. Al de volgende dag spraken we met de boek­houder en niet veel later was de overname geregeld. De kwekerij van 5000 m2 lijkt misschien klein, maar voor de nicheproducten die we telen is dat juist goed. Van de meeste soorten zijn we de enige teler. Als we groter worden, worden we onze eigen concurrent. Bovendien vraagt de teelt veel aandacht, ook dat past beter bij een kleine kwekerij.” De teelt is volgens Van der Meer goed te combi­ neren met de webshop. “Voor Valentijnsdag koopt iedereen bloemen en geen cactussen. En in juni en juli gaan mensen cactussen kopen en wordt het stiller op de webshop. Is het druk in zowel de webshop als de kwekerij, dan lopen we een tandje harder. Dat vind ik niet erg want ik kan toch niet stil zitten. Toen ik juf was, wist ik ook niet wat ik in de lange vakanties moest doen. Daarom runde in die tijd meestal voor drie weken de kwekerij van mijn ouders wanneer die op vakantie waren. De klanten kennen me daarom nog en zeggen: ‘je zit toch niet in die cactussen’. Dus wel.” Tegenpolen De traag groeiende cactussen en de energieke Van der Meer zijn tegenpolen. Net zoals ze dat met haar vader is. Die ging gerust een maand op vakantie en liet de kopers weten dat de bestellingen moesten wachten. Nu gaat er regel­­ matig een aanbieding de deur uit en kunnen klanten een mooie foto van de producten krijgen. “We zetten het bedrijf in de 2014 stand”, zegt Van der Meer. Maar dat geldt nog niet voor alles; de kantine verkeert nog in zeventiger jaren stijl. De samenwerking tussen broer en zus gaat goed. “We verschillen van elkaar, wat juist de reden was om samen te werken. Jeroen komt uit de kassen­ bouw. Hij is kort van stof en direct. Met mijn achter­grond in het onderwijs ben ik tactischer. Soms is het handiger als Jeroen iets oplost en soms

‘Dat de tuinbouw van oudsher een mannen­ wereld is, klopt niet’

doe ik dat. Een ander verschil: mijn broer rijdt in een grote Amerikaanse pick-up. Voor mij is het alleen belangrijk dat ik mijn kinderen makkelijk in de auto kan meenemen.” Dat de een man is en de ander vrouw maakt geen verschil op het bedrijf. “Wij doen alles fiftyfifty. Wat dat betreft is er veel veranderd vergeleken met vroeger. Maar dat de tuinbouw van oudsher een mannenwereld is, klopt ook niet. Mijn oma heeft misschien nog wel harder gewerkt dan mijn opa. Vrouwen hielpen veel op de bedrijven en moesten daarnaast ook nog voor 10 of 12 kinderen zorgen.”

In wiens mailbox zou je wel eens willen kijken? “In de mailbox van Lucas Vos, de nieuwe directeur van FloraHolland. Welke plannen heeft hij met de veiling en hoe houdt hij de veiling interessant voor telers en handelaren? Daar ben ik erg benieuwd naar. Van mij mag hij veel veranderen. Ik vind namelijk dat de veiling nu niet op het goede spoor zit. Bijvoorbeeld doordat kleine telers met allerlei regeltjes te maken hebben, waardoor ze het moeilijk krijgen. Als dat zo doorgaat, komen er strak alleen nog maar grote partijen eurochrysanten en ficussen voor de klok. Dat betekent een verschraling van het sortiment, terwijl de veiling juist aantrekkelijk is door de vele aparte producten. En die komen vooral van de kleine telers. Ik vraag me af of telers van eurochrysanten de veiling straks nog wel nodig hebben. Ze kunnen die grote partijen tenslotte ook rechtstreeks aan supermarkten leveren. Het baart mij ook zorgen dat steeds meer Russen een box op de veiling hebben. Waarom zijn ze hier gekomen, we hebben hier toch veel goede exporteurs? Als die hierdoor wegvallen, dan moet de veiling alleen door telers worden betaald, want de Russen zie ik dat niet doen. Hoe het verder moet, dat weet ik niet. Maar wat ik wel weet is dat ik niet zonder veiling wil. Het is het centrum van onze business en de snelle betaling is super. Daarom hoop ik dat de nieuwe veilingdirecteur goede beslissingen neemt.”

[39

40]

‘Moeilijke tijd was ook een leerzame periode’ Spotlight Orchidee - Sinds 1998 is Lennert Pannekoek (34) actief binnen Pannekoek Orchideeën in Berkel en Rodenrijs. Hoewel de voorbije jaren verre van makkelijk waren, wist het phalaenopsisbedrijf overeind te blijven. Topsport noemt Lennert zijn vak en dus is verslappen er niet bij.

Tekst Jacco Strating

Pannekoek Orchideeën is gespecialiseerd in de teelt en verkoop van de kleinbloemige phalaenopsis. Dat doet het bedrijf op een moderne locatie van 4 hectare. Lennert Pannekoek maakt deel uit van de directie. Sinds zijn achttiende is hij actief binnen het bedrijf, maar al sinds zijn achtste

is hij op het bedrijf te vinden. “We zijn een echt familiebedrijf”, vertelt Lennert. “Mijn opa is al voor de Tweede Wereldoorlog begonnen en het bedrijf is daarna generatie op generatie doorgegeven. Voorheen was het bedrijf gespecialiseerd in groenten, maar eind jaren zestig zijn mijn opa en vader begonnen met snijbloemen.” De vader van Lennert volgde de tuinbouwschool in Aalsmeer en raakte zodoende verknocht aan de sierteelt. Het leidde in de jaren die volgden tot de teelt van anjers, rozen, freesia’s en snij-cymbidium. “En uiteindelijk in het begin van de jaren tachtig tot de teelt van phalaenopis”, aldus Lennert. “We waren een van de eersten in Nederland, dus was het in de beginjaren flink pionieren. Doen wat een ander niet doet of kan, dat was het uitgangspunt. En op termijn kwamen er nog allerlei andere soorten orchideeën bij.” Voor de buis Pannekoek Orchideeën had lange tijd de wind in de zeilen. Het bedrijf wist zich te onderscheiden in de markt en was daarmee succesvol. En in 1998 diende opnieuw een generatie Pannekoek zich aan. Lennert besloot in het bedrijf te stappen. “Ik ben ermee opgegroeid en liep al van jongs af aan op de kwekerij rond. Dus mijn keuze kwam niet geheel uit de lucht vallen. Daar komt bij dat ik altijd al een fascinatie voor de natuur had. Als kind van tien wilde ik ook bioloog worden of vogelaar. Ik vond planten en beesten prachtig. Als ik op zaterdagmiddag Transformers op tv had gekeken, bleef ik aan de buis gekluisterd om daarna ook de documentaires van New Wildernis te kijken.” Toen Lennert op de middelbare school een vervolgopleiding moest kiezen, werd het dan ook bijna vanzelfsprekend een opleiding aan de Wageningen Universiteit. “Ik heb Plantenteeltwetenschappen gevolgd, wat nu Plantsciences heet. Op dat moment wist ik ook al dat ik in het bedrijf van mijn vader aan de slag wilde.” Lennert was 24 toen hij zijn opleiding had afgerond en hij wilde de opgedane kennis maar wat graag toepassen binnen de orchideeënkwekerij. In 2004 kreeg hij die kans. “Op dat moment moesten we verhuizen omdat op de oude locatie een modern

‘We gingen van zeven soorten terug naar twee’

‘We kunnen onze capaciteit nu optimaal benutten’

Advies van Lennert “Als ik andere ondernemers een advies moet geven, dan zou ik zeggen: maak voor jezelf een goed plan met heldere doelen. Anders verdrink je in de dagelijkse dingen. Je moet als ondernemer een focus hebben. Als je alleen maar bezig bent met keihard rennen, weet je uiteindelijk nog niet waar je staat of waar je heen gaat. Soms is het goed om even gas terug te nemen om naar jezelf te kijken. Ben ik goed bezig? Wat kan ik beter doen? Want je bent nooit te oud om te leren en als je goed kijkt, zijn er altijd zaken die beter kunnen.”

industrieterrein zou worden aangelegd. Zo zijn we op de huidige plek terecht gekomen, waar we een gloednieuw bedrijf hebben neergezet met moderne faciliteiten. Alles onder één dak.” Het was voor Lennert een uitgelezen moment om met het bedrijf ook een professionaliseringsslag te maken. “De vraag op dat moment was hoe we verder wilden richting de toekomst. Ik vond het belangrijk dat we als bedrijf innovatief en actief bleven en dat we zouden blijven werken aan verbetering van de teelt.” Twee jaar na de nieuwbouw werd ook besloten om te snijden in het brede aanbod van de kwekerij. “Omdat we wisten dat de markt in de jaren erna zou kunnen verslechteren, kozen we ervoor om van zeven soorten orchideeën terug te gaan naar twee soorten. Er waren tenslotte andere aanbieders die ook een gemengd aanbod hadden, maar dat beter konden. Door terug te gaan in aanbod, wilden wij ons duidelijker onderscheiden.” Niet veel later brak de financiële crisis uit. “Gelukkig hadden we voor dat moment al gekozen om het aanbod te verkleinen”, zegt Lennert. “Maar desondanks moesten we nog van enkele oude variëteiten af zien te komen. Wat tot een moeilijke periode voor het bedrijf leidde.” 2008, 2009 en 2010 waren volgens Lennert bijzonder slechte jaren. En dus werd in 2010 de vraag gesteld ‘hoe nu verder?’. “We wilde teruggaan naar slechts één

[41

waarmee wij ons willen onderscheiden. En door trouw te blijven aan die drie woorden, kunnen we onze blik op de toekomst houden. De komende jaren willen wij hier producten maken voor een aantal vaste klanten die in de winkel net iets eerder worden opgemerkt en opgepakt door de veelheid aan knoppen en zijtakken. En op een dusdanige manier dat je in de markt een goed prijs krijgt, maar zelf ook de prijs per vierkante meter laag weet te houden. En dat is zondermeer topsport!”

teelt, maar voor de bank was investeren op dat moment niet acceptabel. Toen bij overstromingen in Thailand een groot gedeelte van het uitgangsmateriaal van de dendrobiumteelt verloren ging, hebben we die stap alsnog noodgedwongen gezet en hebben we gekozen om door te gaan met enkel de kleinbloemige phalaenopsis.”

42]

Optimale productie Hoewel de crisis het bedrijf en de gehele sector hard raakte, heeft het volgens Lennert ook iets opgeleverd. “Het was absoluut een moeilijk tijd en dat is het nog steeds, maar voor mij persoonlijk ook heel leerzaam. En ik merk dat de crisis binnen de gehele sector ook voor een andere manier van denken heeft gezorgd die weer heeft bijgedragen aan een professionelere sector. We kijken nu anders tegen onze producten en tegen de markt aan en zijn meer gaan nadenken over alles. Dat heeft ervoor gezorgd dat we uiteindelijk sterker uit deze situatie zullen komen.” Pannekoek Orchideeën zelf gaat de toekomst met vertrouwen tegemoet, geeft Lennert aan. “Door de keuze voor één product, kunnen we de hoeveelheid planten per vierkante meter vergroten en de capaciteit optimaal benutten. Want een optimale productie is naar mijn idee toch dé manier om te overleven in een tijd waarin de prijs onder druk staat. Onze grote kracht gaat vooral schuil in de ervaring van mijn vader, onze kennis van de teelt en het assortiment en het feit dat wij als bedrijf altijd hebben geïnvesteerd in kwaliteit. Wij zijn altijd in de kas bezig om een extra knop of tak aan de plant te krijgen.” Lennert verwijst ook naar het motto van het Pannekoek Orchideeën: ‘Puur, Passie, Perfectie’. Net als Pannekoek allemaal woorden met een P. “Puur wil zeggen dat onze producten zuiver en eerlijk worden gekweekt, van begin tot eind. De natuur en het milieu zijn belangrijk voor ons en daar houden we rekening mee. Passie geeft onze gedrevenheid en inzet aan. En met perfectie doelen we op ons voortdurende streven naar het allerbeste. Of het nu gaat om de plant, het stokken, de afwerking of de verpakking. Die drie woorden geven goed aan wat voor ons belangrijk is en

De ‘P’ van Passie staat voor de gedrevenheid en inzet binnen het bedrijf

Zakelijk Als Lennert zichzelf vergelijkt met zijn vader, ziet hij zeker verschillen als het om hun invulling van ondernemerschap gaat. “Ik kan zakelijker zijn op sommige vlakken, heb meer controle over bepaalde processen en weet veel uit mijn hoofd. Daar staat tegenover dat ik vandaag de dag kan beschikken over moderne technieken, terwijl mijn vader het ondernemen altijd meer op gevoel heeft gedaan.” Maar welke eigenschappen zijn volgens Lennert nu eigenlijk echt belangrijk voor een ondernemer? “Controle, strategie, visie, kennis en doorzettingsvermogen. Dat zijn naar mijn mening de voornaamste steekwoorden en ik denk dat ik daar wel aan voldoe. Creatief gezien ben ik minder sterk. Ik ben niet zo’n type dat rondloopt met gekleurde jasjes en een modieuze bril. Maar wat ik als ondernemer wil, krijg ik doorgaans wel voor elkaar.” Een andere eigenschap die Lennert zeker niet tekort wil doen, is vertrouwen. “Door de jaren heen hebben we met veel klanten en leveranciers een goede lange relatie opgebouwd. Door geven en nemen houd je die relaties gezond.” Goed voorbeeld is de relatie met Floricultura, waarmee Pannekoek Orchideeën al meer dan dertig jaar samenwerkt. “We weten wat we aan elkaar hebben”, zegt Lennert. “Floricultura levert een goede kwaliteit en is sterk in het assortiment kleinbloemige. Daarnaast hebben zij veel kennis in huis en zij waren in het verleden net als wij pioniers op gebied van orchideeën. Door de jaren heen is een vertrouwensband ontstaan, waar we beide van kunnen profiteren. Zo’n relatie moet je koesteren.”

ON ROEREN DE

Z AKEN

GL A S TUIN BOU W

The orchid professionals

®

since 1933

Jonge ondernemers doen graag zaken met dynamische makelaars De specialist in uitgangsmateriaal van orchideeën +31 (0)251 20 30 60 A ANKOOP VERKOOP TA X ATIE ONTEIGENING RECONSTRUCTIE

13 20 Poeldijksepad 5 Postbus 60 2675 ZH Honselersdijk Telefoon (0174) 63 11 31 www.volbar.nl

www.floricultura.com

3

3 19

3A

44]

‘Huidige tijd goede bagage voor toekomst’ Op het bedrijf D.C. van Geest Potplanten b.v. worden potplanten geteeld op vijf vestigingen in het Westland. De grootste teelten zijn anthurium, phalaenopsis en areca’s. Dirk jr (29) zwaait de scepter op de vestiging waar phalaenopsis wordt afgekweekt. Totaal werken er bij het bedrijf 35 mensen in vaste dienst en gemiddeld veertig uitzendkrachten. Wij stelden de jonge ondernemer, die in deze editie van KAS eenmalig gastredacteur is, een zestal niet alledaagse vragen en maakten foto’s en filmpjes van 10 zaken die hij belangrijk vindt.

Tekst: Ellis Langen

1. Wat zou je willen zijn als je geen teler was geweest? “Dan zou ik wel ‘World Wide Plant Hunter’ willen zijn. Ik ben verleden jaar naar de regenwouden van Costa Rica geweest en heb daar de meest exotische plantensoorten in de natuur zien groeien. Het Amazonegebied staat ook nog hoog op mijn verlanglijstje. Ik zou het fantastisch vinden om het moois uit de natuur verantwoord te vermeerderen en zo zichtbaar te maken in de huiskamers van mensen in Europa. Om voor die nieuw gevonden planten of variëteiten ook nog eens een geschikte afzetmarkt te creëren, lijkt mij de ultieme combinatie en een erg avontuurlijke job.”

‘Dat mensen blij worden van ons product, geeft mij extra plezier’

2. Als je 100 miljoen in de tuinbouw mocht steken, wat zou je daarmee doen? “Dat zou naar marketing en promotie van het Nederlands product en het verbeteren van het imago van de sector gaan. Verder moet er ook geld naar techniek, innovatie en educatie, want uit die aspecten moeten we als ‘Tuinbouw Nederland’ onze voorsprong halen. Immers, als je geen voorsprong hebt, verlies je de strijd alsnog. En met het bedrag dat er dan nog overblijft, zouden wij op ons eigen bedrijf ook wel raad weten.” 3. Wat is voor jou de belangrijkste factor voor succes? “Dat is niet zo moeilijk; tevreden stakeholders. Als klanten, personeel, leveranciers, bank enzovoort tevreden zijn over onze prestaties, is het een teken dat je succes hebt. Ik heb het gevoel dat we op de goede weg zijn, maar het kan altijd beter.” 4. Waar word jij persoonlijk gelukkig van? “Waar ik echt van geniet? Als ik op een zondagochtend alleen door de tuin loop. Dan staat de radio uit, alles is netjes aan kant, alles groeit en bloeit en het staat er mooi bij. Ook staat er dan een hoop handel klaar voor de volgende dag. Je ziet dan eigenlijk het resultaat van een drukke week en dat kan ik dan in alle rust aanschouwen. Laatst zaten we in de week voor Valentijn. Ik zie dan op ons bedrijf zo veel mooie spullen staan met

‘Fouten kun je je haast niet veroorloven’

toegevoegde waarde. Dan te bedenken dat met Valentijn veel mensen blij gemaakt worden met onze mooie producten. Dat geeft me extra veel plezier in het werk.” 5. Hoe denk je dat jouw medewerkers jou zouden omschrijven? “Als een gedreven teamspeler. Teamspeler zijn, zit wel in je. Omdat we in ons bedrijf veel teamspelers hebben, is het bedrijf ook doorgegroeid naar wat het nu is. Een goede teamspeler kan zaken op een goede manier delegeren en uitbesteden.” 6. Welk advies of welke les die je ooit kreeg, zal jou altijd bij blijven? “’Goede tijden worden goede herinneringen. Slechte tijden worden goede lessen’. Deze spreuk spreekt mij wel aan. Ik ben in een tijd in het bedrijf gekomen, in 2009, dat de crisis werd ingezet in de wereldeconomie en daarna ook in de tuinbouw. Al is dit niet leuk, het is voor mij wel een heel leerzame periode. Als je ergens aan begint en alles gaat voor de wind, ga je misschien op te grote voet leven en makkelijk investeren. In deze tijd denk je wel een paar keer na voordat je iets doet, want fouten kun je je haast niet veroorloven. Omdat ik nu best wel op mijn hoede ben met alles is dat denk ik een goede bagage voor de toekomst. Want ook in betere tijden kun je de lessen uit het verleden toepassen.”

[45

De 10 foto’s van Dirk...

Scan mij!

1 2

46]

3

Foto 2 Rex van der Zalm (r) en Patrick Schepen vormen samen met Tom van der Wel het hart van de verkoop. Rex doet de verkoop voor de lange termijn, Patrick de daghandel. Aan de hoofdlocatie aan de Galgeweg onderhouden zij contact met ongeveer honderd klanten, deels zijn dat Europese grootschalige retailketens en inkooppartijen, maar ook de detailhandel. “Er komt steeds meer directe verkoop. Van veel producten komt niets voor de klok, van een aantal producten nog zo’n tien procent.” D.C. van Geest produceert steeds meer specifiek op vraag van klanten en levert de potplanten met toegevoegde waarde af zoals sierpotten of speciale cadeauverpakkingen.

Foto 3 Op de route naar het hoofdkantoor aan de Galgeweg in ’s Gravenzande ligt sinds anderhalf jaar een rotonde. Het bedrijf is bij de ontwikkeling ervan nauw betrokken geweest. “De rotonde lag op de eerste tekening van de gemeente voor ons bedrijf op een onhandige plek. Na onze inspraak, is de plaats ervan gewijzigd.” Het bedrijf heeft de rotonde geadopteerd. Dat houdt in dat ze er voor zorgt dat de rotonde is voorzien van vaste planten. Ook onderhouden ze de rotonde. “We krijgen veel leuke reacties op ‘onze rotonde’. Er staan drie grote potten met daarop een foto van een orchidee. Verder staat in een pot het etiket G-style, ons eigen label.“ Dirk is content met de rotonde: “Het geeft een mooie entree voor ons bedrijf en het is een goed herkenningspunt voor mensen.”

Foto 4 Wielrennen mag gerust ‘de gezamenlijke hobby’ worden genoemd van het personeel. “Een aantal van ons ziet elkaar dus ook best vaak in hun vrije tijd. Dit laat zien dat we een hecht team zijn.” Ieder jaar rijden zo’n tien mensen mee aan Ride for the Roses. Dit clubje sluit aan bij het team van Alfa Accountants. Een vrachtwagen van D.C. van Geest vervoert de eigen fietsen en die van Alfa Accountants, samen zo’n honderd fietsen, altijd naar de start. “Dit jaar gaan vier collega’s de Elfstedentocht fietsen.”

4

Foto 5 Een belangrijk onderdeel van het bedrijf is het beoordelen van de circa honderd soorten phalaenopsis. Het bedrijf gaat graag op zoek naar nieuwe en bijzondere soorten om zich daar vervolgens mee te kunnen onderscheiden op de markt. Een keer per jaar gaat Dirk daarom naar verschillende veredelaars in Taiwan. Bart van de Pijl is verantwoordelijk voor het bijhouden van de ‘prestaties’ van al deze soorten. Hij houdt de statistieken bij en registreert gegevens zoals de lengte, aantal takken, hij bekijkt de sierwaarde en houdbaarheid, houdt de productie bij en bekijkt of de soorten goed te telen zijn. Ook de bestaande soorten worden continue beoordeeld. Uiteindelijk worden zo’n 30 tot 40 soorten in grote aantallen gekweekt, de andere soorten zijn vooral bedoeld om ook interessant te zijn voor bloemist en detaillist.

5

Scan mij!

[47

7

6

Foto 7 Er is een speciale locatie waar de phalaenopsissen worden afgekweekt. Deze locatie van vier hectare in Honselersdijk wordt ‘gerund’ door een klein team vaste mensen. Dirk stuurt hen en de uitzendkrachten aan. De planten komen op deze locatie binnen nadat ze 20 weken zijn opgekweekt op een andere locatie van Van Geest. “De afkweek duurt hier dan nog 15 tot 20 weken bij 28 graden. Daarna gaan ze voor de tak- en bloemvorming naar een koudeafdeling met luchtbehandelingskasten waar het koel is, 18 graden.” Dat koelen duurt vervolgens ongeveer 18 weken. Johan (l) en Sabry zorgen ervoor dat de bloeiende phalaenopsissen afleverklaar worden gemaakt. D.C. van Geest is de enige kweker die phalaenopsis teelt in de niet-gangbare potmaat van 14 cm. “Zo hebben we toch een zwaarder product dan de standaard 12 cm pot en tegelijk een veel betere belading dan een 15 cm phalaenopsis.”

Foto 9 ‘G-style’ is sinds vijf jaar het eigen label van D.C. van Geest. Ongeveer vijftig procent van de potplanten gaat er onder weg. “Dit is mooie, zware handel waar we graag onze identiteit aan willen hangen.” Sinds één jaar voert Van Geest het eigen premiumlabel ‘Glamour’ voor de anthurium en de phalaenopsis in pot 9 en 14 cm. Dirk vergelijkt het met de ‘Exellent-lijn van Albert Heijn en haast zich er bij te zeggen dat AH geen klant van hen is. “Onder Glamour vallen de exclusieve soorten, die onderscheidend zijn door hun bijzondere vorm en of kleur.” Een klein percentage van de handel gaat onder dit exclusieve label de deur uit.

Scan mij!

8

48]

10 Foto 10 Dirk zit samen met zijn zus Esther en vader Dirk sr in het bedrijf. Dirk sr begon in 1990 met de potplantenteelt en van lieverlee is het bedrijf gegroeid naar vijf verschillende locaties. Esther doet vooral de marketing, communicatie en de administratie en heeft ook een paar grote klanten onder haar hoede. Dirk is verantwoordelijk voor de phalaenopiskwekerij en doet de inkoop van het plantmateriaal voor deze potplant. Dirks vader doet met name de energie-inkoop en planning van de verschillende locaties. Dirk vindt het mooi dat hij samen met zijn zus in het bedrijf is gekomen. “Ik ben er trots

9

op dat we het met drie mensen uit het gezin zakelijk gezien ook zo goed met elkaar kunnen vinden. We vullen elkaar aan. Op die manier is het mogelijk het bedrijf gezamenlijk voort te zetten.” Dirk vindt het vooral belangrijk dat iedereen in het bedrijf zich kan ontwikkelen en verantwoordelijkheden neemt. “Doordat we elke dag veel daghandel doen; dus ’s ochtends planten verkopen die dan binnen een paar uur in de boxen op de veilingen moeten worden afgeleverd én we ook nog eens vijf locaties hebben, is het erg belangrijk dat ons team goed functioneert.”

Column

Je bedrijf opnieuw uitvinden De ontwikkelingen zijn nog nooit zo snel gegaan als de laatste 15 jaar. Probeer de sector van vijftien jaar geleden nog eens voor de geest te halen: In het jaar 1999 had elke respectabele bloemen­ r­egio nog haar eigen bloemenveiling en het ambitieuze The Greenery was pas drie lentes jong. Je prijs­informatie ontving je nog via de fax waarbij de kopersnummers angstvallig gescheiden werden gehouden van de kopersnaam. Internet was niet meer dan een bubbel en mailen was zo’n beetje het enige effectieve wat je met je krakende en piepende modem kon bewerkstelligen. De sector had last van devaluerende francs of lires en op de markt was je gulden nog een daalder waard. De rozen­teelt was onomstreden Nederlands grootste teelt. Coöperatief Nederland floreerde met de vele studieclubs, een bloeiend LTO Groeiservice en een onbezorgd PT.

Erik Titulaer Erik Titulaer is Account Director bij Flint Creative, dat meedenkt over en invulling geeft aan de communicatiestrategie van bedrijven en merken, binnen en buiten de tuinbouwsector.

Dit alles ligt slechts 15 jaar achter ons! (zo’n beetje de fiscale afschrijvings­periode van onze kassen) Ook u als ondernemer heeft een transitie doorgemaakt. Van voor­namelijk teelt­technisch wonder, naar all­ round manager, naar marketeer. Als ondernemer ben je dus verplicht je bedrijf en jezelf elke 15 jaar op­ nieuw uit te vinden. Bedrijven die dit niet doen, zullen verworden tot historie. Mooi voor de herinneringen, maar ondernemer­technisch niet gewenst. Dus aan alle jongeren: vertrouw je huidige situatie eens toe aan een ouderwets A4 en stop het in de kluis. Blijf continu aan de slag met het opnieuw uitvinden van je bedrijf en jezelf als persoon, een andere optie is er niet. Neem het betreffende papiertje over 15 jaar weer eens bij de hand en concludeer of je missie geslaagd is. Durf je te omringen met de juiste mensen en sta open voor ontwikkelingen, kritiek en meningen. Als je een keer wilt sparren, schroom dan niet om met mij contact op te nemen. Persoonlijk heb ik dit 15 jaar geleden ook gedaan en het heeft mij en mijn bedrijf enorm verrijkt, met dank aan John, Jacques, Bill, Pa, Wim, Huub, Jan en Peter. Ik wens jullie ondertussen veel visie, wijsheid en uitvinderschap toe!

[49

De glastuinbouwsector heeft de ambitie dat vanaf 2020 de teelt in nieuwe kassen klimaatneutraal en economisch rendabel zal zijn. Het ministerie van Economische Zaken (EZ) en LTO Glaskracht Nederland werken samen in het programma Kas als Energiebron om deze ambitie waar te maken. KAS volgt de ontwikkelingen op de voet. Dit keer enkele highlights van www.energiek2020.nu.

energiek2020.nu Lange termijn scan voor wkk 50]

Agro AdviesBuro heeft een scan gelanceerd dat een handig hulpmiddel is om een beslissing over eventuele investeringen in een wkk beter te onderbouwen. Veel wkk’s zijn geplaatst in de periode 2006-2009 en deze zijn intussen in de tweede fase van hun ‘leven’ gekomen. Van deze wkk’s loopt het onderhoudscontract nog even door en de grote revisie lijkt nog ver weg. Het aantal rendabele terugleveruren daalt echter gestaag en verbetering is nog niet in zicht. Een goed moment om de lange termijn inzet van de wkk eens kritisch onder de loep te nemen. De wkk Lange Termijn Scan geeft antwoord op de volgende vragen: - Past de horizon van de wkk nog bij de horizon van mijn bedrijf, ga ik de wkk sparen, of juist elk marginaal uur inzetten? - Krijg ik te maken met verplichte investeringen zoals een katalysator, zo ja, is voortijdig investeren in een rookgasreiniger verstandig? - Waarmee krijg ik te maken bij verlengen of verkorten van het onderhoudscontract of reduceren van het aantal draai-uren? - Waarmee moet ik rekening houden na afloop van de lease overeenkomst? De wkk Lange Termijn Scan resulteert in een heldere rapportage en kan worden ondersteunt met een persoonlijke toelichting.

Haalbaarheids­ studie bij SDE+ verplicht in 2014 Vanaf 2014 is het voor de meeste aanvragers van een SDE+ subsidie verplicht om een haalbaarheidsstudie uit te voeren. Deze moet als bijlage bij de aanvraag worden ingediend. Dit meldt de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) op haar site. De SDE+ opent op 1 april 2014 om 9.00 uur. Een gedegen technische onderbouwing was al verplicht voor producenten van hernieuwbare elektriciteit, hernieuwbaar gas en hernieuwbare warmte die SDE+ aanvragen. De haalbaarheidsstudie betreft een economische onderbouwing. Deze moet bij de aanvraag worden ingediend als het vermogen groter is dan 0,5 MW, 500 kWp of 50 Nm3/uur. De haalbaarheidsstudie moet in ieder geval een exploitatieberekening bevatten en een onderbouwing van het eigen vermogen en de financiering. Projecten die over minder dan 20 procent eigen vermogen beschikken moeten een intentieverklaring van een financier overleggen. Hierin moet staan dat deze bereid is om het project mee te financieren bij een positieve SDE+ beschikking.

Projecten Kas als Energiebron van start Het Ministerie van Economisch Zaken (EZ) stelt vanuit de Topconsortia voor Kennis en Innovatie (TKI) financiering beschikbaar voor een aantal projecten van Kas als Energiebron. De projecten kunnen daardoor in 2014 definitief van start. In de loop van het jaar zullen nog meer projecten van start gaan op basis van PT en EZ-geld. De volgende projecten zijn inmiddels gestart: 1. Begeleiden en monitoren van energieinnovaties in de praktijk Dit project betreft het tweede jaar van de begeleiding en monitoring op praktijkbedrijven die geïnvesteerd hebben in nieuwe technieken voor energiebesparing en/of toepassing van hernieuwbare energie. Het doel is meerledig:telers ondersteunen bij het leren omgaan met nieuwe (teelt-)techniek. Een objectieve monitoring om verbeteringen en aanpassingen voor toekomstige ontwikkelingen te bevorderen en collega-telers (volgers) te voorzien van duidelijke informatie. De aanvraag voor 2014 betreft monitoring op 7 bedrijven gedurende één jaar. In het eerste jaar worden zaken geleerd die in het tweede jaar worden toegepast. Het tweede jaar leent zich bij uitstek om op de deelnemende bedrijven activiteiten uit te voeren gericht op kennisoverdracht naar ‘early adaptors’. 2. Emissiearm telen in Lisianthus Het doel is het uitwerken en toepassen van een teeltstrategie voor lisianthus waarbij minimaal 35% energie en 90% gewasbeschermingsmiddel wordt bespaard. Er is minder dan 2% uitval en de kwaliteit en productie zijn vergelijkbaar of beter dan in de praktijk. Er is ook een maximale duurzaamheidprestatie op gebied van afval, materiaalgebruik en verbruik en economische rentabiliteit. Op basis van de nieuwe kennis wordt samen met kwekers een teeltstrategie opgesteld en gedemonstreerd op 1000 m2 bij GreenQ / Improvement Centre. De onderdelen van de teelstrategie zijn:teelt op substraat met eb

& vloed (in plaats van teelt in de grond), diffuus glas, drie schermen (energiedoek, isolerend lichtafschermdoek en zonweringdoek), belichting SON-T in drie trappen schakelbaar (70, 140 en 210 umol) waarbij lichtintegratie toegepast wordt, Ventilation Jet en Hoge druk verneveling. De productie en houdbaarheid zullen bepaald worden, naast onder andere het macro- en microklimaat, energieverbruik en het wortelklimaat. Ook wordt ter vergelijking op twee praktijkbedrijven de productie en kwaliteitscijfers vastgesteld. Het onderzoek wordt nauw begeleidt door kwekers. 3. Plantmonitoring op basis van fotosynthese sensoren Met een betrouwbare meetmethode die continu de gewasfotosynthese meet, zou het kasklimaat optimaal op de fotosynthese afgestemd kunnen worden. Zo kan de CO2-dosering, belichting en regeling van het vochtdeficiet worden aangepast op momenten dat de fotosynthese niet efficiënt verloopt. Nu zijn effecten pas uren of dagen erna te zien. Met zo’n methode kan dan energie en CO2 bespaard worden. Een betrouwbare methode om de gewasfotosynthese te meten en op basis daarvan het kasklimaat te regelen bestaat op dit moment nog niet. Wel zijn er verschillende meetmethodes ontwikkeld of nog in ontwikkeling. Er worden sensoren ontwikkeld en gevalideerd die een goed beeld geven van de processen die momentaan reageren op aanpassingen in het kasklimaat, en vooral van belang zijn voor de groei en productie. Het project bestaat uit de volgende onderdelen:onttwikkelen van sensoren en een interface voor datastromen, validatie van de fotosynthesemonitors in een experiment met een tomatengewas. Op basis van de meetresultaten en de toepassingen kan bepaald worden in hoeverre de ontwikkelde fotosynthesesensoren geschikt zijn als meetinstrument in de praktijk en wat hun waarde is in het bijsturen van het kasklimaat en het nemen van energiebesparende maatregelen.

[51

52]

‘Zolang je winst draait, kun je het spelletje meespelen’ Bedrijven die in het recente verleden grote investeringen hebben gedaan, zitten nu met de gebakken peren. Door teleurstellende prijzen voor groenten, bloemen en potplanten werd een of meerdere jaren het zout in de pap niet verdiend. Daar bovenop verdween het netto rendement van een wkk als sneeuw voor de zon. KAS sprak met telers, adviseurs en Rabobank over deze situatie. “Als men structureel niet meer aan betalingsverplichtingen kan voldoen, is voortzetting van het bedrijf in niemands belang.”

Tekst Theo Brakeboer

Wat was het heerlijk tuinen rond de eeuwwisseling. Op bedrijven met een wkk droeg deze investering flink bij aan het jaarlijkse eindresultaat. Onder deze omstandigheden was het prettig investeren in een forse uitbreiding in eigen omgeving of er werd elders een groot nieuw bedrijf gesticht. Totdat

in 2008 de crisis kwam. “De tuinbouw zal daar verhoudingsgewijs weinig last van hebben” viel in diverse bladen te lezen “want iedereen moet eten”. Maar wat viel dat tegen! 2009 was het slechtste jaar ooit aldus Cor Hendriks, sectormanager van de Rabobank. In 2010 was sprake van herstel behalve voor de paprikatelers- maar 2011 was even beroerd door de EHEC-crisis. Ook 2012 viel niet mee en 2013 was voor de tomaten gewoon slecht. De sierteelt kent een grote diversiteit. Jarenlang staat de rozenprijs onder druk vanwege de productie in onder andere Kenya, met daarnaast de hoge energieprijzen. Het rozenareaal daalde daardoor vanaf begin 2000 met circa 950ha naar circa 380 ha nu. “Er zijn meer problemen dan we weten”, stelt zelfstandig adviseur Joop de Hoog van bureau de Bezige Bij. Dat is mede af te leiden aan het aantal personen dat werkzaam is bij het bijzonder kredietbeheer bij de grootste agrarische bank. Circa een derde van de bedrijven moest vorig jaar voor het nieuwe seizoen extra geld aantrekken om een nieuwe teelt op te starten ofwel op de gewenste wijze te overwinteren. En het prijsverloop in 2013 was vervolgens voor veel gewassen niet best. Ook uitstel van aflossing lijkt ruimte te geven in de financiering voor een komend jaar. “Om allerlei redenen is dat een gevaarlijke weg”, waarschuwt De Hoog. De waarde van de bedrijven is gekelderd. Niet- of beperkt aflossen maar wel afschrijven werkt in de toekomst nadelig op de bedrijfsvoering, als de gewenste positieve resultaten worden gehaald. De mogelijke extra belastingen nog daar gelaten. In 2009 en 2011 verdiende de kasteler volgens het LEI gemiddeld 81% van de kosten; in 2013 98%. Voor 2011 schreef Rabobank op zijn portefeuille van €7 miljard in de glastuinbouw nooit meer dan 10 miljoen per jaar af. In 2011 was dat €55 miljoen en in 2012 €74 miljoen. Cijfers over 2013 zijn nog niet bekend. Wkk als molensteen Roland van den Boogaard, adviseur ZuidoostNederland voor Accon ziet in zijn regio dat

‘De bank zal nooit 5 bedrijven tegelijk te koop zetten’

Verkoop van bedrijven gebeurt zoveel mogelijk uit het zicht, vrijwel nooit wordt een bord met ‘te koop’ geplaatst

bedrijven die tot 2009 hebben geïnvesteerd in een wkk daar nog wel redelijk goed mee zijn weggekomen. “De eerste jaren hebben ze daar nog goed mee verdiend, maar de afgelopen 2 jaar kregen ze de deksel op de neus. Kleinere bedrijven kochten vaak later nog een wkk. Vaak hadden zij de prijs voor elektra vastgelegd maar niet voor gas. Daar ontstond een mismatch tussen duurder wordend gas en goedkoper wordende elektra waardoor er tonnen verlies werden geboekt. Zo wordt het verschil tussen sterke en zwakke bedrijven steeds groter en eten langzamerhand de sterke bedrijven de zwakke op.” Hoe groot de problematiek is, kan Van den Boogaard moeilijk inschatten. “De bank zal nooit 5 bedrijven tegelijk te koop zetten. Het zal steeds kijken naar het toekomstperspectief en zich steeds afvragen of ze nog blijven financieren.” Van alle glastuinbouw is circa 950 hectare gefinancierd via een sale- en lease-backconstructie, waarin de Rabobank veruit de grootste is. Opvallend is dat van die glasbedrijven voor zover bekend er niet één is omgevallen. De Rabobank stelt echter dat: “voor alle bedrijven zonder continuïteitsperspectief en die structureel niet meer aan verplichtingen jegens crediteuren en bank kunnen voldoen, een bedrijfsbeëindiging onvermijdelijk is. Dit staat los van het feit of er al dan niet gebruik is gemaakt van een sale en lease back.” Bancair dilemma Over het wegstrepen van schulden valt met banken niet te praten, mochten telers die in zwaar weer verkeren tot hun wanhoop ervaren. Een adviseur in de markt relativeert: “Als een bank de schulden van een echt goede teler kwijtscheldt, dan is de volgende dag het parkeerterrein voor de bank te klein. Dan komen die 1.000 andere collega’s met, ‘waarom ik niet en mijn buurman wel’? Het is een duivels dilemma. Banken kunnen niet anders dan zo handelen.” “Nog zo’n bancair dilemma is de rente. Als het goed gaat is de rente laag, maar gaat het moeilijk dan moet je meer betalen vanwege het verhoogde

[53

Uw bedrijfsprocessen automatiseren? Bespaar tot 40% met de Javo Directomatic Javo is al meer dan 40 jaar de economisch verantwoorde keuze in de tuinbouw- en boomwekerijsector. Meer doen in minder tijd: een bewuste keuze voor groei. Werken met de Directomatic levert een hoge arbeidsbesparing en verhoogt de uniformiteit van het werk. Het plantmateriaal wordt uiterst nauwkeurig gepositioneerd en de wortels worden tegelijkertijd goed onder in de pot

gebracht. Steeds meer bedrijven kiezen voor de automatisering in de kwekerij bewust voor Javo als betrouwbare toeleverancier.

Meer informatie Bezoek onze website, mail naar [email protected] of bel +31 (0) 252 343 121. We zijn u graag van dienst.

Samen met u stellen wij uw bedrijfsprocessen vast en stemmen uw automatisering daar optimaal op af. Uw aandacht gaat naar het kweken van een kwalitatief hoogwaardig product voor uw klanten.

www.javo.eu

Het juiste product voor iedere situatie

warmte

Verwijderbare coatings voor het optimaliseren van uw kasklimaat

groeilicht

De ReduSystems familie groeit dit voorjaar met een aantal slimme

diffusiteit

producten die meerwaarde bieden voor specifieke gewassen. Producten die factoren als warmtereflectie, groeilichttransmissie en diffusiteit op een verschillende manier weten te combineren. Omdat elk detail telt bij het optimaliseren van uw kasklimaat.

SCHERMEN

DIFFUUS

SPECIALTIES

Meer informatie op www.redusystems.nl ReduSystems is een groep van verwijderbare coatings die de kweker in staat stelt om het kasklimaat beter te beïnvloeden. ReduSystems coatings zijn eenvoudig op te brengen, zeer slijtvast en op ieder gewenst moment te verwijderen. ReduSystems biedt voor ieder gewas, waar ook ter wereld, een passende oplossing.

KAS MAGAZINE_205x135 (6 maart).indd 1

19-02-14 13:07

risico. Maar als een bedrijf op de top van zijn schulden zit, is er geen sprake meer van verhoogd risico. En toch gaan de opslagen vanwege de ‘slechte performance’ omhoog. Dat helpt nou niet bepaald mee om het bedrijf weer goed op poten te krijgen.” Vanaf 1998 was er hoogconjunctuur in de glastuinbouw met grondprijzen tot boven €100 per m2. Die hoge grondprijs kwam echter niet alleen op het conto van de tuinbouw, legt een adviseur uit. “In veel regio’s annexeerden gemeenten grond. Daar ging het mis. Er was geen sprake meer van een reële grondprijs. Telers die toen vol door-investeerden, zijn nu extra gevoelig voor de huidige waardedaling.” Nu is er recessie en is er nauwelijks handel in grond. Ruud Zwinkels van makelaars Santen&Gasille kent de cijfers. “Onder bestaand glas is de grondprijs nu zo’n €25 per m2. Inclusief glasopstanden is de prijs €50 tot €70 per m2.” In het verleden was het Westland duurder dan de overige glasgebieden, maar dat verschil vlakt de laatste jaren af, merkt hij. Die lage waarde van glasopstanden is meteen ook de reden waarom er nu nauwelijks nog nieuw wordt gebouwd. Zwinkels: “Dan kosten de 100 opstanden met alles 80 erop en eraan meer 60 dan 100 euro per 40 m2, zonder grond. 20 Liever ziet de bank, 0 2008 2009 dat een bedrijf een bestaand bedrijf uit gedwongen verkoop overneemt. Dat kost een fractie van de nieuwbouwwaarde.” Gedwongen verkoop Verkoop van bedrijven en schuldsanering zijn aan de orde van de dag. Maar erover vertellen, doen telers die het aangaat liever niet. Dat is wellicht ook de reden dat er bij te koop staande bedrijven geen groot bord staat. En áls het er al staat, gaat het om een normale verkoop. Een teler wil nog wel uitleggen hoe het met zijn bedrijf zo ver kon komen: “Winst draaien is noodzakelijk, om gebruik te kunnen maken van fiscale regelingen en weer te kunnen investeren. Dan kun je het spelletje mee blijven spelen. Valt die winst weg, dan zegt de bank het vertrouwen in je op.” Cor Hendriks van Rabobank stelt daar tegenover dat het in het belang van ondernemer én bank is om de onderneming weer rendabel

te krijgen. “Daardoor gaan er een lange tijd en vele gesprekken met ondernemers en hun adviseurs aan vooraf, voordat daadwerkelijk tot bedrijfsbeëindiging wordt overgegaan. Zijn er geen alternatieven en kan men structureel niet meer aan de betalingsverplichtingen jegens crediteuren en bank voldoen én men kan geen inkomen meer uit het bedrijf halen, dan is voortzetting van het bedrijf in niemands belang. Ook niet voor de ondernemer/ eigenaar.” Met een goede begeleiding en positieve grond­ houding valt er veel te redden, stelt een adviseur. De banken zien graag dat iemand op een menselijke manier kan stoppen. Ze werken graag mee om op een verantwoorde wijze de schade te beperken.”

2010

2011

Aanbod glastuinbouw­ bedrijven vanaf 2008 bij NVM-makelaars Bron: NVM

Kostprijsverlagend Bedrijven die moeten stoppen, worden meestal overgenomen door een groter bedrijf dat op die manier goedkoop productie kan uitbreiden. Het verlaagt voor zo’n bedrijf de kostprijs, terwijl die kostprijs voor bedrijven in financieringsproblemen juist toeneemt. Dat brengt een adviseur erop dat telers veel teveel bezig zijn over de kostprijs. “Er is altijd iemand die goedkoper is. Met die aanpak eindig je hoe dan 2012 2013 ook onder de kostprijs. Het is veel beter het genot of gemak van je product centraal te stellen. Organiseer je en ga voor kwaliteit.” Nu zijn er tientallen telersverenigingen die allemaal het beste weten hoe ze een product moeten verkopen. Ze zijn echter een speelbal voor de grootwinkelbedrijven, die ze makkelijk tegen elkaar uitspeelt. Een adviseur: “Een inkoper van een supermarkt heeft eens gezegd dat hij graag jaarrond €1,10 zou geven voor een kilo tomaten. Dat is veel meer dan nu. Dan zouden andere retailers daarin mee moeten, maar die steken elkaar de loef af.” De sleutel tot weer prettig kunnen tuinen en goede rendementen halen, lijkt daarom toch vooral te liggen in samenwerking. “Op diverse sites is meteen te zien hoeveel de tomaten vandaag kosten bij de diverse supermarkten. Daar hebben telers mee te maken. Daar moeten ze gezamenlijk een antwoord op vinden.”

[55

Tekst Daan Kuiper

De rubriek ‘In gesprek met CropEye’ verhuist dit jaar van KAS Techniek naar KAS Magazine. In elke editie spreken wij met Daan Kuiper van CropEye over nieuwe vormen van kennisdeling en innovaties binnen de tuinbouw. Welke ontwikkelingen signaleert CropEye en waar ligt de oplossing?

Innoveren en JongLeren Ik geloof heilig in de samenwerking met scholen binnen onderzoeksprojecten; Groene scholen, grijze scholen…MBO of HBO….het werkt bijna altijd.

56]

Vanwaar deze overtuiging? Is een WUR of TNO niet veel meer voor de hand liggend? “Voor basic research is het vaak beter naar onderzoeksinstituten of universiteiten te gaan. Ik zoek vaak het brainstormen, de frisse impulsen, relatieve onbevangenheid… dan is het samenwerken met studenten/scholieren en hun docenten een prima ding.” Kun je een voorbeeld hiervan geven? “Onlangs heb ik drie rapporten gekregen uit een project met de Rotterdamse Hogeschool: marketing & communicatie met betrekking tot producten en diensten op gebied van stadslandbouw. De studenten denken vanuit de doelgroep aangezien ze zelf er één zijn, omdat ze relatief meer voedselbewust zijn. Ook denken ze vanuit hun wereld, hun manier van communiceren.” Je bedoelt multimediaal? “Ja dat, maar ook welke kleuren, vormen en kernboodschappen hen aanspreken. Men denkt ook vaak anders, niet altijd beter maar wel aanvullend. Het samenwerken met hen in plaats van dat zij werk in opdracht uitvoeren, heeft veel waarde.” Dus het is meer dan een paar extra handjes? “Jazeker! Als dat de grondhouding is, dan doe

In gesprek met CropEye

je jezelf tekort en komt er weinig terug. Als opdrachtgever moet je wel actief zijn en proberen te inspireren. Zo is CropEye al drie jaar samen met HAS Den Bosch-Venlo bezig een meetlat te maken voor agrobiodiversiteit. Eerste-, tweede- en vierdejaars studenten werken aan methodieken, voeren waarnemingen uit en analyseren hoe één en ander te waarderen; een prachtig project.”

Kennisorganisatie CropEye geeft een impuls aan sociale, product- en marktinnovatie door nieuwe wegen te bewandelen. De organisatie bundelt de krachten tussen bedrijven en organisaties en brengt op creatieve wijze vraag en aanbod bijeen, wat resulteert in marktgestuurde innovaties. Daan Kuiper ([email protected]) is directeur bij CropEye. [57

Geen minpunten in de samenwerking? “Ik zou het ‘opletpunten’ noemen. Een school blijft een school, net zoals een docent een docent blijft. Met andere woorden, men heeft een eigen tijdsplanning en een eigen cultuur, waarmee je rekening moet houden. Studenten hebben nu eenmaal meer dingen aan hun hoofd dat dit ene project. Als opdrachtgever moet je er dichtbij blijven en er af en toe energie in blazen. Maar dan krijg je ook wat terug.”

Stichting CropEye

Postbus 184 2665 ZK Bleiswijk www.cropeye.com

PHALAENOPSIS

Uw kas perfect in het krijt?

ORCHIDS advise and research Onze kracht is om vanuit de plant te denken. We hebben vijfentwintig jaar ervaring met klimaat, bloeibeïnvloeding en het adviseren van routing in de teelt van orchideeën We begeleiden de meest moderne bedrijven om hun teelt te optimaliseren. Elk bezoek is gericht op verbetering. De relatie met onze klant is langdurig en we hebben een continue focus op de discussie om verder te ontwikkelen.

Peter van Os [email protected]

Eén belletje is genoeg: 0174 623 655

Wilbert Alkemade www.vanosresearch.nl

www.paulsosef.nl

Écht goede tuinbouw stockfoto’s? [VA] 2014022 Paul Sosef - In t krijt - KAS 100x135mm.indd 1

Een jaar lang maandelijks 50 afbeeldingen voor maar €62,50 per maand

* De korting van 50% wordt verrekend bij de kassa. U dient dan de code WLCM2014 in te vullen om de korting te activeren. Alleen geldig op de eerste aankoop. Genoemde prijs per maand van toepassing wanneer er een jaarabonnement wordt afgesloten.

21-02-14 15:46

Column

Rumoer op de werkvloer! De Nederlandse arbeidsmarkt staat bol van de spanningen! Ik geef u een kleine greep uit de recent gepasseerde nieuwsartikelen: Een aantal weken terug gingen de medewerkers van onze Nederlandse - en ’s werelds grootste bloemenveiling FloraHolland in staking tijdens de aanloop naar Valentijn. Is dit de nieuwe manier van onderhandelen over cao’s en dergelijke? Oplichting, dubbele boekhoudingen, intimidatie en mishandeling koppen de nieuwsbladen over misstanden in de uitzendbranche. Is dit hoe wij genoodzaakt zijn met onze werknemers om te gaan? Hoeveel ex-werklozen werken er nog in de Westlandse tuinbouw van de 17 volle bussen met werklozen die in maart 2012 via het project ‘Westland heeft werk’ het Westland werden binnen gereden? Wat was de basis van het recente faillissement van een grote en gewaardeerde tuinbouwtoeleverancier? Was het de dure reorganisatie van de zomer van 2013?

Bart van Os Bart van Os is rozenteler bij Os Roses in De Lier. Als gastredacteur van deze editie, schrijft hij eenmalig een column voor KAS Magazine.

Functioneert onze internationale arbeidsmarkt in Nederland nog wel optimaal met het huidige Nederlandse arbeidsrechtssysteem en de huidige economische internationale problematiek? Zijn de nieuwe ontslagrechtmaatregelen ook structurele oplossingen voor ondernemers? Ik twijfel… Wil je geld blijven verdienen in de huidige instabiele internationale markten, dan moet je als bedrijf flexibel zijn en snel kunnen schakelen, ook op gebied van de inzet van werknemers. En dit is waar onze maatschappij volgens mij onvoldoende op is ingericht. Wil de B.V. Nederland in de toekomst sterker uit de huidige economische malaise komen, dan zal de regering ook eens een keer onpopulaire maar noodzakelijke en hervormende maatregelen moeten nemen, zodat de internationale concurrentiepositie van Nederland verbetert. Want wanneer het goed gaat met het Nederlandse MKB, ‘de motor van de economie’, gaat het uiteraard ook goed met haar werknemers en met de Nederlandse overheid. Het blijft een spel van een beetje geven en een beetje nemen in vette jaren, maar ook in magere jaren.

60]

Efficiënt omgaan met je tijd Elke ondernemer heeft er wel eens mee te maken: een tekort aan tijd. Dat ene telefoontje kan niet wachten, terwijl je ook nog een aantal mails moet verzenden. En hoe laat stond je afspraak ook alweer voor de deur? Je rent en vliegt van hot naar her en vrije tijd, dat komt in jouw vocabulaire amper voor. Tijd voor timemanagement!

Tekst Jacco Strating

Veel ondernemers hebben het druk. Té druk zelfs. Ze komen tijd tekort om alles gedaan te krijgen, waardoor het in hun hoofd ook voortdurend een chaos is. Wordt wel overal aan gedacht? Wat moet eerst gebeuren? En waarom gaat de tijd toch zo snel? Om te voorkomen dat je als ondernemer

overspannen raakt door die constante druk, kan timemanagement uitkomst bieden, adviseert MKB Nederland. “Maak een goede indeling van je dag die is afgestemd op je werkzaamheden. Met deze houvast kun je efficiënt te werk gaan en je doelen bereiken.” Nergens aan toe komen Maar hoe dat je dat nu precies? MKB Nederland heeft enkele tips voor drukke ondernemers. “Probeer eens in kaart te brengen hoe een normale werkdag eruit ziet. Schrijf desnoods eens op wat je zoal doet op een dag. Het zal je misschien verbazen dat aan het eind van de dag vooral blijkt dat je de meeste tijd besteedt aan koffiedrinken, onderweg zijn naar afspraken, bellen en mailen. Vraag je ook eens af wat precies de werkzaamheden zijn die je op een dag wil doen. Het is erg vervelend om het gevoel te hebben dat je ergens maar niet aan toekomt.” De ondernemers­ organisatie geeft aan dat het handig is om een agenda bij te houden van alle werkzaamheden. “Dit kan op papier, maar ook in een Office-programma zoals Outlook of online in Google Apps. Door goed bij te houden wat je moet doen hou je het overzichtelijk. Ook voorkom je op deze manier dat je belangrijke afspraken of activiteiten vergeet. Begin elke werkdag met het doornemen van de agenda en zet voor jezelf op een rij wat je aan het eind van de dag gedaan wilt hebben. Belangrijk bij het maken van een to-do lijstje, is dat de taken haalbaar zijn. Ook moet er ruimte blijven voor spoedklussen tussendoor, hou daar dus ook ruimte voor vrij.” Ontspannen Volgens MKB Nederland is het tegenwoordig ook erg eenvoudig en gebruikelijk geworden om twee dingen tegelijk te doen. Bellen tijdens het autorijden, praten met een collega en tegelijk een e-mail versturen, lunchen tijdens een vergadering. “Het lijkt misschien efficiënt maar al dit gehaast zorgt ervoor dat je je erg gestresst voelt. Het werkt beter om één ding tegelijk te doen, zo heb je hier

al je aandacht voor en maak je ook minder fouten. Ook is een autoritje veel ontspannender met de radio aan dan de hele tijd voor zaken te moeten bellen.”

We kunnen ons brein helpen om afleidende gedachten te verbannen

Een goede dagindeling geeft houvast.

Dat timemanagement een hot item is, blijkt wel uit de vele websites die over dit onderwerp gaan. Zo bestaat ook de website Timemanagement.nl, waar tips worden gegeven om efficiënt met tijd om te gaan. “Ons brein heeft van nature de neiging om ons te pas en te onpas aan losse eindjes te blijven herinneren. Extra vervelend is het dat hiermee onnodig kostbare mentale energie verloren gaat op belangrijke momenten: tijdens gesprekken, in vergaderingen of wanneer je ’s avonds net ontspannen thuis op de bank zit. Toch kunnen we ons brein helpen om afleidende gedachte uit ons hoofd te krijgen én te houden”, aldus de site. Maak je hoofd leeg Een belangrijke stap op weg naar een helder hoofd is volgens Timemanagement.nl elke gedachte die geen relevantie heeft met waarmee je nu bezig wilt zijn uit je hoofd te krijgen. “Aangezien een ruime meerderheid van de mensen tegenwoordig een smartphone heeft, is de slimste manier om dit te doen jezelf een e-mail sturen met daarin die afleidende gedachte. Omdat je je e-mailinbox waarschijnlijk elke dag wel even ziet, kun je erop vertrouwen dat je je notitie niet over het hoofd zult zien.” Dé manier om afleidende gedachten naar jezelf te mailen, is volgens Timemanagement.nl het gebruik van een mobiele app. “Braintoss (iPhone), Mail Myself (Android) of Note2Mail (Windows phone) helpen om jezelf razendsnel een e-mail te sturen met zo weinig mogelijk handelingen. Zet jouw favoriete app op een prominente plek op het homescreen van je smartphone, zodat je deze makkelijk vindt en vaak gebruikt.” Het idee hierachter is simpel: typ je gedachten uit of spreek ze in via een van de apps en stuur ze vervolgens naar je emailadres. Dan hoef je die gedachten niet meer in je hoofd mee te dragen, maar vergeet je ze ook niet omdat ze nog altijd in je mailbox staan.

[61

62]

Telers laten zich inspireren in Berlijn Net als ieder jaar vond begin februari weer de Fruit Logistica plaats in Berlijn. De internationale vakbeurs voor de handel in groenten en fruit kreeg echter gezelschap van een nieuw evenement: het Tomato Inspiration Event. Net als de Fruit Logistica wat deelnemers en organisatie betreft een blijvertje. Het Tomato Inspiration Event is een initiatief van ­HortiBiz en de Founding Fathers Bayer CropScience, Saint-Gobain Cultilene, GreenQ/DLV Plant, ­Koppert Biological Systems, Nunhems, Priva, Revaho en ­Svensson. Gezamenlijk nodigden zij de top tomaten­ telers in de wereld uit om elkaar te ontmoeten in Berlijn. De crème de la crème van de tomatenwereld was dan ook op 6 februari present in het Ellington Hotel in Berlijn. In totaal werd het evenement door meer dan 200 mensen bijgewoond, waaronder telers, sprekers, partners en pers. Het evenement gaf prominente tomatenbedrijven de gelegenheid elkaar te ont­moeten en elkaar te inspireren om zo de sector op een nog hoger niveau te brengen.

verbonden: de Tomato Inspiration Award. De eerste editie van deze prijs was gekoppeld aan marketing en sales. Uit de lange lijst met toptomatentelers nomieerde een deskundige vakjury vijf bedrijven, te weten Agricola El Rosal uit Mexico, GreenCo uit Nederland, Mastronardi/Sunset uit Canada, RedStar uit Nederland en Windset Farms uit Canada. Het was Windset Farms die uiteindelijk werd uitgeroepen tot ‘s werelds beste tomatenteler op gebied van marketing en sales. Het bedrijf werd gekozen vanwege hun uitstekende prestaties in marketing en sales. Windset Farms is een sterk groeiend bedrijf met een totale oppervlakte van ongeveer 267 hectare in het grotere gebied van Vancouver in Canada, in Las Vegas, Nevada, Santa Maria en Californië in de VS en in Mexico. Het bedrijf heeft ook contracten met telers in Noord-Amerika, Europa en Nieuw-Zeeland. Het bedrijf teelt een brede range tomaten. Volgens de jury is Windset Farms een uitblinker met betrekking tot product- en conceptontwikkeling. Het bedrijf presenteert zich bovendien op uitstekende wijze naar buiten toe, zowel waar het gaat om business to business en business to consumer.

Award Aan het evenement was ook een prestigieuze prijs

Meer weten over het evenement en de award? Kijk op www.tomatoinspirationevent.com.

GreenTech zoekt Young Professionals GreenTech, de nieuwe internationale tuinbouwvakbeurs die in juni plaatsvindt in RAI Amsterdam, lanceert de GreenTech Young Professionals Club. Vanaf april kunnen professionals in de tuinbouw tot 35 jaar zich bij de club aanmelden. Mariska Dreschler, Exhibition Manager van GreenTech, legt uit wat de gedachte achter de GreenTech Young Professionals Club is: “Dit zijn de beslissers van de toekomst en we vinden het essentieel om ze te betrekken bij de beurs.” GreenTech wil de jonge ondernemers dan ook iets extra’s bieden tijdens het tuinbouwevenement. “De ‘oudere’ bezoekers kennen de weg in tuinbouwland, ze kennen elkaar, ontmoeten elkaar regelmatig op allerlei bijeenkomsten en hebben een solide netwerk opgebouwd in de loop der jaren. Maar de jongere generatie moet veelal zijn weg nog vinden en een internationaal netwerk opbouwen is, zeker in het begin, best lastig”, vertelt Dreschler. “Een bezoek aan GreenTech als lid van de Young Professionals Club kan dan als een katalysator werken en de basis leggen voor jarenlange samenwerkingen.”

Speednetworking Tijdens GreenTech in Amsterdam (van 10 tot en met 12 juni 2014) worden daarom tal van activiteiten georganiseerd voor deelnemers aan de Young Professionals Club. Zo staan onder andere een guided tour over de beursvloer, een bezoek aan de uitreiking van de innovation award, speednetworking en een meet & greet met topmannen uit de industrie op het (voorlopige) programma. Het gezelschap van jonge professionals is echter nog in oprichting, dus kan de organisatie van GreenTech nog wel wat hulp gebruiken. “We zoeken nog jonge enthousiaste professionals die zich als eerste ambassadeurs willen inzetten bij de opzet van de Young Professionals Club en die de organisatie willen adviseren over de invulling”, doet Dreschler bij deze een oproep. De GreenTech Young Professionals Club wordt in april officieel gelanceerd. Belangstellenden uit de hele wereld kunnen zich dan aanmelden via www.greentech.nl.

[63

Krijt en coat op tijd!

Krijt-specialist zijn we en blijven we, maar we doen meer. Het diffuus coaten van uw kasdek, bijvoorbeeld. We hebben daar veel ervaring mee. Doordat diffuus licht dieper in het gewas doordringt, verhoogt u de productie en verbetert u de kwaliteit. Ook een actueel beeld krijgen van de mogelijkheden van een innovatief loonbedrijf? Neem dan vrijblijvend contact op. Laan van Adrichem 4, De Lier [email protected] - www.vanveldhoven.nl - twitter @vanveldhovenbv

Making off Scan de code!

Column

Mooiste tijd van het jaar Het is alweer half februari en grote problemen in onze teelt zijn er niet. Hooguit wat kleine discussies of het plastic er wel of niet uit moet, maar voor de rest gaat het eigenlijk vrij makkelijk. De ingestelde temperaturen worden gehaald en de zetting van de paprika’s is goed. Dit vind ik altijd de mooiste tijd van het jaar. De zon die doorkomt en de temperatuur die je om je heen langzaam voelt oplopen. Buiten is het koud en binnen lijkt het wel zomer. Je voelt het gewas werken en je ziet de vruchten zwellen. Voor de rest is het rustig; de planten staan vast en ze zijn ook bijna voor de eerste keer ingedraaid. Doordat de paprika’s nu meer energie gaan vragen van de plant en de groei terugloopt, gaan we naar

Albert Solleveld Albert Solleveld is paprikateler bij Kwekerij Parasol in De Lier. Als gastredacteur van deze editie, schrijft hij eenmalig een column voor KAS Magazine.

één rondje draaien in de drie weken. Dit geeft ons mooi de tijd voor klusjes, zoals onderhoud aan de kas en waar nodig een likje verf. Daarnaast kijken we het machinepark weer na. Zo krijgen de electrokarren olie, worden de oogstcontainers nagekeken en maken we de sorteermachine grondig schoon en wordt deze weer gesmeerd. Alles om ervoor te zorgen dat het weer een seizoen meegaat en alles op rolletjes loopt. We zijn in de afgelopen jaren steeds meer zelf gaan doen, omdat de kosten voor onderhoudsbedrijven steeds verder oplopen. Voor een simpele storing betaal je eerst voorrijkosten, dan reistijd en daarna een uurtarief waar je ‘u’ tegen zegt. Met een goeie zzp’er en eigen kennis en ervaring kun je een hoop klussen voor elkaar krijgen. Zij de kennis en wij de handjes, zonder gedoe en altijd mobiel bereikbaar. Voor al het onderhoud hebben we ongeveer vier weken de tijd, want in week 12 verwachten we de eerste gele paprika’s te oogsten. Dan gaan we ons focussen op de kwaliteit van de paprika’s. Iedere lading paprika’s wordt met zorg geselecteerd, gesorteerd en verpakt. Vanaf die week krijgen we weer het dagelijkse ritme van oogsten, draaien en sorteren. Klinkt misschien saai, maar ik vind het geweldig.

66]

Phalaenopsis­telers willen naar ‘Hollands model’

Tekst Ellis Langen

Spotlight Orchidee - Omdat kwekerijen van Phalaenopsis wereldwijd qua teeltmethoden en bedrijfsprocessen steeds meer gaan lijken op Nederlandse Phalaenopsis kwekerijen, ziet adviesbureau VAN OS research in het Nederlandse De Hoef steeds meer buitenlandse belangstelling voor specifieke teeltbegeleiding. Tettie en Peter van Os zijn vijfentwintig jaar actief in de advisering in de orchideeënteelt. Twee jaar geleden kwam daar adviseur Wilbert Alkemade bij. Hun specialiteit: kwekers snel kunnen adviseren in het verbeteren van de teelt waardoor het rendement verhoogt. Het adviesbureau wordt door zo’n 75 pro-

cent van het aantal Nederlandse orchideeënkwekerijen ingeschakeld en ook in landen als Engeland, Italië, Denemarken en Duitsland is het bureau actief. Alkemade is aangetrokken voor de Amerikaanse markt. Tettie van Os: “We hebben inmiddels ook contacten gelegd in Oost Europa.” Buitenlandse kwekers zoeken contact met externe adviseurs wanneer ze een teeltprobleem hebben. “Vaak is er dan eerst contact via de mail en wisselen we foto’s uit over het teeltprobleem. Na overleg en telefonisch contact hebben we het probleem in kaart en bieden we oplossingen. Hierna worden we vaak uitgenodigd voor een bezoek.” Op die manier ontstaan langdurige zakenrelaties. De Phalaenopsis teelt in de rest van de wereld professionaliseert. Van Os: “Aanvankelijk hadden Nederlandse bedrijven twee afdelingen; opkweek en afkweek. Nu zijn dat veelal al vier afdelingen geworden, de grotere bedrijven hebben er nog meer.” Doordat het aantal afdelingen toeneemt, wordt het ook belangrijker dat de teeltprocessen in de verschillende teeltfases op elkaar aansluiten. Omdat de kwekerijen in de wereld steeds meer willen gaan telen naar ‘Hollands model’ is er meer werk voor VAN OS research. De buitenlandse kwekerijen moeten mee in de professionaliseringsslag. Zij merken immers het effect van de ‘hoos’ planten op de markt in Nederland de laatste jaren. “Overproductie

‘Buitenlandse telers leven vaak op een eiland’

De kas waar de bladtemperatuur het kasklimaat bepaalde heeft aanwijsbaar meer takken.

in Nederland maakt dat andere landen ook moeten innoveren om rendabel te kunnen produceren. Ze moeten onder andere mee in de race of stappen over op een ander orchideeëngewas”, aldus Van Os. Om te professionaliseren schakelen buitenlandse kwekers graag adviseurs in. “Telers in het buitenland hebben vaak niet de mogelijkheid om bij andere telers op bedrijfsbezoek te gaan. Ze zijn einzelgänger en leven op een eiland. Onze adviseurs kunnen hen het bedrijf van een andere kant laten zien, waardoor ze met dezelfde middelen anders gaan telen. Ze durven dan de stap naar professionalisering aan.” Om klanten van dienst ze zijn, participeert VAN OS research in onderzoek met andere partijen of voert het eigen proeven uit. Zo was Van Os eind vorig jaar onderzoekspartner bij een onderzoek bij Ter Laak Orchideeën in Wateringen. In dit onderzoek stond de vraag centraal in hoeverre de teelt van orchideeën gestuurd kan worden op de bladtemperatuur in plaats van op zoals gebruikelijk, de ruimtetemperatuur (zie kader). Tettie Van Os ziet groei van de teelt in Oost Europa. Ze constateert eveneens vernieuwing op bestaande bedrijven en ze ziet dat bedrijven zich specialiseren. “Dit maakt dat de bedrijven minder hun risico kunnen spreiden. Dan wordt het nog belangrijker om economisch gezien goed te telen en ervoor te zorgen dat er spreiding is in de afzet.”

Onderzoek In de huidige teelt wordt het klimaat bij Phalaenopsis geregeld op basis van de ruimtetemperatuur. In onderzoek in twee proefkassen bij Ter Laak Orchideeën is gekeken of het fysiologisch gezien niet beter is voor de plant om het klimaat te sturen aan de hand van de bladtemperatuur. Het onderzoek liep van januari 2012 tot en met september 2013 en werd uitgevoerd met medewerking van Floricultura en Anthura. In twee vergelijkbare kasafdelingen werd de regeling van het klimaat bij een breed assortiment Phalaenopsis rassen aangestuurd middels temperatuurmetingen van het blad. De stelling: ‘met het verlagen van de bladtemperatuur kan meer licht worden toegelaten’ werd beproefd. De groei van de planten is van stek tot bloeiende plant gevolgd. Tijdens de proef werd 50% meer licht toegelaten zonder schade te veroorzaken. De variabele parameters om dit te realiseren waren licht, daglengte en planttemperatuur. De overige klimaatfactoren bleven gelijk. Het onderzoek toont aan dat er in de kas met de proef vijf procent meer 3-takkers werd geoogst. Ook bleek dat met meer licht een compacte gestapelde plant valt te kweken in een relatief korte tijd. Verder werd het hartblad eerder aangelegd en waren de wortels zichtbaar beter. Echter, de beschikbare meetapparatuur is te duur om in grote kasafdelingen in te zetten. Er zou een meetmethode moeten worden ontwikkeld, waarbij bladtemperatuur meten op grote oppervlakten rendabel is in te passen in de klimaatregeling.

online executieveiling 2 april 152.0001u4ur

Almere

Online kopen

Bieden vanaf

1 april 2014

Een perceel tuinbouwgrond van 32.710 m2 Het perceel ligt aan de Veiligweg ten westen van Velddriel (dichtbij Rosmalen en Zaltbommel).

Meer info via dtz.nl/onlineverkoop

Kijkdagen: dinsdag 11 en donderdag 27 maart van 13.00 tot 15.00 uur

J. Huydecoperweg 3, Almere Circa 3,5 ha glastuinbouwbedrijf en 2,2 ha (onbebouwd) tuinland.

K assencomplex Notaris: mr. I.M.B. Balvert CMS Derks Star Busmann N.V. Utrecht • 030 - 212 16 02

010 - 521 76 66

Onvoorwaardelijke schriftelijke biedingen voor de veilingen kunnen tot en met 18 maart 2014 worden ingediend bij de notaris via [email protected]. BOG Auctions is een initiatief van een zestal notariskantoren in samenwerking met BVA Auctions. Via BOG Auctions kan in opdracht van iedere bank, notaris, curator, makelaar of vastgoedadviseur bedrijfsmatig vastgoed geveild worden. Ga voor meer informatie naar BOG-Auctions.com of neem contact met ons op via 033 - 460 00 76

online executieveiling Persoon Roses te Almere Altijd wat te bieden

Rozen sorteer- en boslijn, inventaris etc.

Kijkdag 2 april 2014 van 12.00 tot 16.00 uur

Laat de beste tuinbouw­adviseurs een jaar lang voor u werken voor € 29,50! www.kasmagazine.nl

ELEKTRO | WATER | HOGEDRUKNEVEL | BELICHTING

regelt uw groei! Bandijkweg 22 | 2676 LJ Maasdijk | 0174 - 51 37 79 | [email protected] | www.stolze.nl

Column

Nog eentje dan Zal het gaan werken, het 18 plus beleid? In ZuidNederland wordt in de aanloop naar carnaval al druk gepraat over de maatregelen die verwacht mogen worden van horeca en controlerende ambtenaren. Maar ook over de tegenacties die de 16 plussers zullen bedenken. In ieder geval is in menige optocht jong dronkemansverdriet te zien. Als het daar bij blijft… Geen alcohol onder de achttien, of anders zwaait er wat. Het is blijkbaar de soapserie van deze tijd. We scheppen eerst een overvloed aan lekkers, om daar dan paal en perk aan te willen stellen, tegen de tijd dat zowat iedereen hieraan verslaafd dreigt te raken. We zwaaien met wetten en straffen, niet alleen bij de consumptie van drugs, wiet, tabak, alcohol, maar straks ook de suiker, en als het aan de wereldgezondheidsorganisatie ligt, moet ook maar alle ‘ongezond voedsel’ verboden worden. Wordt naast de sterke drank ook een patatje oorlog onder de toonbank verkocht? Kan de doorsnee burger dan zelf helemaal geen gezonde beslissing meer nemen? Wordt in onze samenleving alles wat lekker is een dreigende ramp? Of wordt het verbieden juist een ramp? Vroeger was er nog een financiële drempel die overmatige inname beperkte. Nu is het alle dagen feest. En

Jeroen Naaijkens Jeroen Naaijkens was elf jaar directeur van HAS Den Bosch. Momenteel runt hij Wokke Food Systems, een advies- en onderzoeksbureau op gebied van duurzame ontwikkeling en voedselvoorziening.

geen feestje zonder alcohol. Verboden vruchten smaken immers het lekkerst. Natuurlijk moet er wat aan de toenemende dronkenschap van steeds jongere jongens en meisjes gedaan worden. Maar het is echt misplaatst om die opvoedkundige taak op te leggen aan de meisjes achter de kassa. Mogen die schatten van zestien aan hun vriendje van zeventien uitleggen dat het echt niet meer kan, ‘mag niet van de minister’. Dan klopt het weer wel als Armin van Buuren zijn optreden even onderbreekt om aan tienduizend dancers uit te leggen dat ‘dance more , drink slow’ goed samengaan. Maar zijn we daar van onder de indruk? Heineken zegt hiermee een nieuw hoofdstuk aan hun ‘verantwoord alcohol gebruik’ toe te voegen. Maar daar staat nog steeds een overvloed aan reclame voor onverantwoord drinken tegenover. Wat zijn de goedkoopste televisie programma’s? Je zet een stel jongeren bij elkaar met veel drank en lachen maar. Als we nu eens niet alle slechte dingen het echte leven verbieden, maar alleen in de virtuele wereld van televisie, film en YouTube. Je wordt er gewoon niet meer populair mee als je drinkt. Integendeel, je wordt onzichtbaar. Dus volgend seizoen start de serie ‘Oh, oh Choco’, gesponsord door Heineken!

n e t e w e t m o d e Go Gezocht: Inspirerende tuinbouwvrouwen De aanmeldingsperiode voor Ranking the Grower 2014 is weer gestart. Dit jaar zijn wij op zoek naar inspirerende tuinbouwvrouwen. Vrouwen die in welke hoedanigheid dan ook werkzaam zijn op een Nederlands teeltbedrijf en die anderen weten te inspireren met bijvoorbeeld hun positiviteit, instelling, ideeën en inzet.

70]

Ranking the Grower is de jaarlijkse telersverkiezing van KAS TuinbouwCommunicatie. Ook in 2014 is de hoofdsponsor van deze verkiezing, Holland Contracting uit De Lier. Ieder jaar wordt voor de categorieën Groenten, Bloemen en Potplanten een ranking gemaakt van telers met betrekking tot een specifiek onderwerp of discipline. Eerder werden onder meer al de Meest Energieke Teler, de Meest Ondernemende Jonge Teler en de Meest Duurzame Teler gezocht. Zij werden tijdens het jaarlijkse Ranking the Grower Event in het zonnetje gezet. Vrouwen Dit jaar staat Ranking the Grower volledig in het teken van vrouwen die actief zijn binnen de tuinbouw. Het gaat om vrouwen van alle leeftijden die werken bij een groente-, bloemen of potplantenkwekerij. Zij mogen zelf teler zijn, maar dat is geen vereiste. Dus ook dames met een functie op gebied van marketing, communicatie, logistiek, verkoop, etc. komen in aanmerking voor deze editie van Ranking the Grower. Zolang zij maar in dienst zijn van een teeltbedrijf. Naast de categorieën Groenten, Bloemen en Potplanten, kunnen dit jaar ook kandidaten worden aangemeld voor de categorie Aardbeien.

Bent of kent u een inspirerende tuinbouwvrouw, meld uzelf of deze persoon dan aan via [email protected]. Vermeld in uw mail de naam van de betreffende tuinbouwvrouw, het bedrijf waarop zij werkt, haar contactgegevens en indien u iemand anders aanmeldt, ook uw eigen naam, mailadres en telefoonnummer. Alle aangemelde personen worden door ons benaderd of zij daadwerkelijk willen deelnemen aan de verkiezing. Ook zullen wij hen informeren over het verdere verloop. Wij zien uw aanmeldingen met belangstelling tegemoet en hopen weer op een flink aantal mooie en inspirerende aanmeldingen!

In de volgende KAS

Wist u dat…

Op 10 april verschijnt de volgende editie van KAS. Het gaat om een editie van KAS Techniek die in het teken staat van Plantvitaliteit. Spotlight in dat nummer is komkommer. Heeft u redactionele suggesties voor deze editie? Neemt u dan contact op via [email protected]. Wilt u in deze edities adverteren, neemt u dan contact op via [email protected].

…de eerste online oproep voor Ranking the Grower 2014 direct al een groot aantal aanmeldingen opleverde? En dat Holland Contracting ook dit jaar weer trotse hoofdsponsor van de verkiezing is? Wist u bovendien dat KAS dit voorjaar wederom een krant uitbrengt voor consumenten en dat ook u daar weer aan kunt deelnemen?

Doornummeren

Tomato Inspiration Event

Vulden KAS Magazine en KAS Techniek elkaar vorig jaar al goed aan, dit jaar zijn beide titels nog meer in elkaar geschoven. U merkt dit vooral in de editienummers, aangezien we dit jaar gewoon doortellen: KAS 1, KAS 2, KAS 3, etc. De ene maand ontvangt u KAS Magazine vol ondernemersverhalen en productthema’s en de andere maand KAS Techniek vol technische ontwikkelingen. Maar welke variant u ook door de bus krijgt, het is altijd KAS. Wel zo vertrouwd, wel zo herkenbaar. Telt u met ons mee?

HortiBiz Magazine, de internationale titel van KAS TuinbouwCommunicatie, organiseerde in februari voor de eerste keer het Tomato Inspiration Event in Berlijn. In samenwerking met Bayer CropScience, Saint-Gobain Cultilene, DLV Plant/GreenQ, Koppert Biological Systems, Nunhems, Priva, Revaho en Svensson werden de topbedrijven uit de tomatensector in de Duitse hoofdstad bijeen gebracht om elkaar te inspireren. Tevens werd de Tomato Inspiration Award uitgereikt aan de beste tomatenteler ter wereld op gebied van marketing en sales. Die eer viel te beurt aan Windset Farms uit Canada. Kijk op www.tomatoinspirationevent.com voor foto’s en filmpjes van het evenement.

[71

? l a e i d e j p p A (h)

het aantal apps voor er weg te denken en me t nie g da de g aa wij Smartphones zijn vand KAS Magazine lichten po. In elke editie van tem rap in eit gro id iPhone en Andro lateerde apps uit. enkele tuinbouwgere

PinC GOO voor wkkonderhoud Goed onderhoud en controle van de wkk-installatie beperken de kans op stilstand. De PinC GOO (Grip Op Onderhoud) App van PinC Agro biedt een checklist met aandachtspunten voor goed onderhoud. De taken verschijnen periodiek in de checklist. Bij iedere taak staan richtlijnen en de gebruiker kan zelf opmerkingen en foto’s bijvoegen. Via de rapportagefunctie kan alles worden teruggekeken. De lite-versie is gratis te downloaden via de App Store, de pro-versie kost € 4,49. Vanaf maart is de app ook beschikbaar in de Google Play Store voor Android toestellen.

Rabo Kennis App

72]

In de Rabo Kennis App kunnen telers terecht voor actuele macro-economische kennis, sectorkennis (Cijfers & Trends branche rapporten, thema-updates en sectorprognoses), diverse sectorgerichte openbare externe RSS-feeds en een tweewekelijks blog van de Rabobank sectormanager. Daarnaast bevat de app ook een link naar de Rabo sectorgroepen op LinkedIn om over de actualiteiten met diverse stakeholders uit de sector te kunnen discussiëren. De app van Rabobank is gratis beschikbaar voor iPad, iPhone en Android.

Etiketleeswijzer De Etiketleeswijzer van Bayer CropSciene is een handige mobiele app voor adviseurs, boeren en tuinders die een toelichting geeft op de etiketten van gewasbeschermingsmiddelen. De app geeft uitleg bij aanduidingen die steeds vaker op het etiket zullen staan, zoals de BBCH-codes en gewasgroepsnamen op basis van de DTG-lijst (Definitielijst Toepassingsgebieden Gewasbeschermingsmiddelen). Gebruikers kunnen op gewas of gewasgroep zoeken om te controleren of een gewasbeschermingsmiddel in een specifiek gewas is toegelaten. De Etiketleeswijzer kan gratis worden gedownload via de App Store en Google Play.

DIT IS GEEN HOMMEL MINIMAAL 30% MEER BESTUIVING

HOGE VITALITEIT EN MAXIMALE LEVENSDUUR

BETROUWBARE PRESTATIE

LAGERE BESTUIVINGSKOSTEN PER HECTARE

[73 ALTIJD BESCHIKBAAR ADVIES OP MAAT VAN LOKALE ADVISEURS EN DEALERS

DI T I S N ATUP OL ® O P T I M A L E K W A L I T E I T, M A X I M A L E Z E K E R H E I D Natupol is niet zomaar een doos met hommels. Het is een betrouwbare oplossing die maximale bestuiving garandeert, zelfs onder moeilijkere omstandigheden. Onze beste hommels, gecombineerd met ons advies op maat, leveren betrouwbare prestaties en bieden optimaal waar voor uw geld.

WWW.NATUPOL.NL

Het bedrijf overnemen

met vertrouwen in de toekomst.

Samen werken aan een succesvolle agrarische bedrijfsopvolging Bedrijfsopvolging vraagt om goede voorbereiding. Daarom werkt de Rabobank samen met u aan een succesvolle overname. Met het Rabo OpvolgersPerspectief ontdekt u waar uw kracht ligt en welke strategie past bij u en uw bedrijf.

Meer weten? Neem contact op met uw accountmanager. Samen sterker