Jonge Stedenbouwkundigen herontwerp de stad Amsterdam
Lesmateriaal PO
Museum Het Grachtenhuis
Lesmateriaal PO
Jonge Stedenbouwkundigen herontwerp de stad Amsterdam
Lesmateriaal ter voorbereiding of verwerking van een bezoek aan museum Het Grachtenhuis voor de bovenbouw van het primair onderwijs. Amsterdam staat aan de vooravond van de Gouden Eeuw. Het gaat de stad voor de wind. De bevolking groeit explosief en de stad barst uit zijn voegen. Aan het begin van de 17e eeuw is uitbreiden noodzakelijk. Hoe dat aangepakt moet worden, is natuurlijk de grote vraag. In museum Het Grachtenhuis wordt duidelijk hoe na veel schetsen en tekenen het stadsbestuur kwam tot de karakteristieke waaiervorm van de grachtengordel. Amsterdam is sinds dien enorm gegroeid. Van 60.000 mensen in de 17e eeuw biedt de stad vandaag de dag aan ruim 800.000 mensen woonruimte. Amsterdammers stellen tegenwoordig andere eisen aan hun woon- en leefruimte. In deze opdracht stellen leerlingen zich op als jonge stedenbouwkundigen en gaan met de belangen en eisen van mensen van nu aan de slag, op basis van de kaart uit de 17e eeuw. Hoe zou Amsterdam er uit zien als de leerlingen aan de tekentafel hadden gezeten?
Museum Het Grachtenhuis De Amsterdamse grachten maken de stad. Hier wordt al eeuwen lang geld verdiend, kunst gemaakt, feest gevierd, het leven geleefd. In museum Het Grachtenhuis wordt dit verhaal op avontuurlijke en multimediale wijze verteld vanaf het ontstaan van de grachten in de 17e eeuw.
Jonge Stedenbouwkundigen herontwerp de stad Amsterdam Lesmateriaal PO
2 van 8
Praktische voorbereiding Benodigdheden: stiften. Bij 3D: liniaal, lijm, allerhande knutselmateriaal of lego.
Vakken en Kerndoelen Oriëntatie op jezelf en de wereld (Ruimte en Tijd), Kerndoelen 50 en 52 Tijdvak: Steden en Staten
Leerlijnen cultuuronderwijs Cultureel Erfgoed en Beeldend.
Doelen •
Verdieping in de inrichting van een stad en hoe die tot stand komt. (welke wensen en mogelijkheden hieraan ten grondslag liggen)
•
Verdiepen in de tijdgeest van toen en nu en de (eventuele) verschillen daartussen.
•
Ontdekken en formuleren wat je zelf het belangrijkste vindt aan/voor je woonomgeving en dit vertalen in de praktische vormgeving van een stadsplattegrond.
•
Inleven in en rekening houden met (de wensen van) een ander.
Materiaal • • • •
docentenhandleiding per groepje van 5 leerlingen een stadsplattegrond per groepje van 5 leerlingen een overtrekvel stiften om op het overtrekvel te kunnen tekenen
Jonge Stedenbouwkundigen herontwerp de stad Amsterdam Lesmateriaal PO
3 van 8
Korte inhoud & werkwijze Verdeel de leerlingen in groepjes. Elk groepje krijgt een stadsplattegrond van Amsterdam in de 17e eeuw. Op de stadsplattegrond staan verschillende argumenten en wensen van bewoners en mensen werkzaam in het Amsterdam van de 21e eeuw. De leerlingen moeten de uitbreiding van Amsterdam mogelijk maken rekening houdend met de argumenten en wensen van deze mensen. Ze kunnen dit zowel plat als 3D doen.
Personages en argumenten (op de stadsplattegrond) Burgemeester: ‘We moeten een veilige en schone stad zijn. We hebben veel ruimte nodig. Woonruimte voor 800.000 burgers. De stadsmuren moeten intact blijven voor de veiligheid. En de grachten ook. De grachten maken onze stad uniek.’ Toerist: ‘Veel monumenten, kerken en musea, daar houden toeristen van. Mooie gebouwen waar we kunnen zien hoe het vroeger was. Openbaar vervoer is nodig. Trams, metro’s en misschien ook watertaxi’s. De binnenstad moet goed bereikbaar zijn.’ Bewoner: ‘Ik wil in een groene wijk wonen. Niet ver van de stad, maar zonder last van auto’s en de drukte. Veel natuur vind ik ook belangrijk en wonen bij het water. Maar niet met te veel mensen op een kluitje. Al moet ik er ook wel met mijn kleinkinderen kunnen spelen. Een mooie speeltuin of skateparkje is wel wenselijk.’ Politieagent: ‘Bereikbaarheid is van belang voor de veiligheid. Wegen, bereikbare wijken. Eigenlijk moet elk huis door de brandweer en de ziekenwagen te bereiken zijn. Ook hebben we voldoende politiebureaus, ziekenhuizen en brandweerkazernes nodig.’ Ondernemer: ‘Voor de economie van een stad is bedrijvigheid belangrijk. Industrieterreinen, winkelstraten en voldoende kantoorruimte in het centrum. Laat mensen maar wonen op het water of aan de rand van de stad. Van boven moet het er uit zien als een hart. Een kloppend hart.’
Jonge Stedenbouwkundigen herontwerp de stad Amsterdam Lesmateriaal PO
4 van 8
Stap voor Stap • Inleiding (5 min.) • De opdracht (40 min.) • Presenteren en reflecteren (20 min.) Inleiding (ook te zien in het museum) In de 17e eeuw groeide Amsterdam uit zijn voegen. De handel, de nijverheid en de scheepsbouw floreerden. Veel immigranten vonden hun weg naar Amsterdam. Ook wilden veel Nederlanders in Amsterdam komen wonen. Iedereen wilde wel onderdeel zijn van de Amsterdamse welvaart. Maar al die mensen moesten natuurlijk wel ergens wonen. Amsterdam had nog steeds zijn laat-middeleeuwse vorm en oppervlakte, en was omringd door wallen. Buiten die verdedigingswerken mocht niet worden gebouwd, wat overigens wel werd gedaan. Na 1613 werd begonnen met het verleggen en vernieuwen van de wallen. In de ontstane ruimte werden om de oude stad heen drie grote grachten gepland (de Herengracht, de Keizersgracht en de Prinsengracht), waarvan de aanleg in fasen is uitgevoerd. Zo ontstond de beroemde grachtengordel en kreeg Amsterdam haar karakteristieke halvemaan-vorm. In museum Het Grachtenhuis wordt dit proces geïllustreerd door een kaart met de beslissers (de burgemeester, de thesaurier, de rooimeester, de stadsarchitect, de vestingbouwer en de waterbouwkundige) eromheen.
Jonge Stedenbouwkundigen herontwerp de stad Amsterdam Lesmateriaal PO
5 van 8
De opdracht Alle groepjes krijgen een stadsplattegrond van Amsterdam uit de 17e eeuw. Ze gaan zelf als jonge stedenbouwkundigen aan de slag om de stad uit te breiden. Ze moeten hierbij rekening houden met de argumenten van de personen op de plattegrond. Ze tekenen de stad op het overtrekvel. Leerlingen bepalen zelf wat ze van de oude kaart in stand houden. Ze kunnen bijvoorbeeld de vestingwal, een oude kerk of de grachten als eerst overtrekken en vandaaruit verder ontwerpen. De stad bood in die tijd ruimte voor 60.000 mensen. Inmiddels wonen er in de stad Amsterdam 800.000 mensen. Dit is meer dan 10 keer zoveel. Onderwerpen die kunnen worden behandeld zijn: Huisvesting. Hoe kan er tien keer zoveel woonruimte worden gecreëerd? Keuzes. Er zijn verschillende mensen met uiteenlopende belangen. Hoe maak je hier keuzes in? Eigen eisen en belangen. W elke eisen stellen de leerlingen aan een stad om in te wonen? Welke belangen hebben zij?
Suggesties •
De leerlingen kunnen op internet zoeken naar plattegronden van het huidige Amsterdam om zo hun idee te vergelijken met hoe het echt is gegaan.
•
De leerlingen kunnen allemaal een rol innemen van een van de personages op de plattegrond en vanuit de rol keuzes beargumenteren.
•
Met lego, knutselmateriaal of bouwstenen kunnen de leerlingen de plattegrond in 3D maken. Van blauw papier kunnen grachten worden gegraven en van muizentrappetjes bruggen.
Jonge Stedenbouwkundigen herontwerp de stad Amsterdam Lesmateriaal PO
6 van 8
Presenteren en Reflecteren Per groepje kunnen de leerlingen de plattegrond voor de klas presenteren. Ze geven hierbij aan hoe ze met de argumenten rekening hebben gehouden en wat ze belangrijk vonden en wat minder belangrijk. Reflectievragen •
was het moeilijk/makkelijk rekening te houden met verschillende argumenten en wensen?
•
welke argumenten en wensen vond je belangrijk en welke minder belangrijk?
•
zijn er verschillen in wensen/argumenten van stadsbewoners toen en nu?
•
vinden de leerlingen dat er voldoende naar hen geluisterd wordt in hun eigen woonplaats?
Jonge Stedenbouwkundigen herontwerp de stad Amsterdam Lesmateriaal PO
7 van 8
Meer informatie? Kijk even op onze website hetgrachtenhuis.nl of bel ons +31 (0)20 42 11 656
Museum Het Grachtenhuis
