JJI in getal Mei 2013

JJI in getal 2008-2012

Mei 2013

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

Pagina 2 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

Colofon

Directie Afdeling

Directie Bestuursondersteuning Analyse, Strategie & Kennis

Adresgegevens

Schedeldoekshaven 101 2511 EM Den Haag Postbus 30132 2500 GC Den Haag www.dji.nl

Contactpersoon

Hans Valstar T 088 072 57 02 [email protected]

Auteurs

Hans Valstar Theo Afman

Pagina 3 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

Pagina 4 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

Voorwoord

Deze publicatie JJI in getal 2008-2012 geeft in kort bestek inzicht in de achtergronden en cijfers over de jongeren die in een JJI zijn opgevangen en behandeld. De publicatie is bedoeld voor personen werkzaam in het veld van de JJI’s, beleidsmakers, onderzoekers en andere geïnteresseerden. Deze publicatie JJI in getal bevat informatie over jeugdigen die in de periode 2008-2012 in een Justitiële Jeugd Inrichting (JJI) verbleven. In deze publicatie wordt ingegaan op de ontwikkeling van de capaciteit en de bezetting in de afgelopen vijf jaren. De gegevens hebben betrekking op strafrechtelijk geplaatste jeugdigen en op Alleenstaande Minderjarige Vreemdelingen (AMV’ers). Tevens verschaft de cijfermatige informatie inzicht in de verscheidenheid aan insluitingstitels en delicten waarvoor jeugdigen worden opgenomen. Daarnaast biedt de publicatie inzicht in persoonskenmerken van jeugdigen, zoals geslacht, leeftijd en geboorteland. Ook vindt de lezer antwoord op vragen als: hoe vaak komen ontvluchtingen, onttrekkingen en suïcides voor? Het stroomschema op pagina 13 geeft in één oogopslag inzicht in de instroom, doorstroom en uitstroom in de de JJI’s in 2012. Tijdens het opstellen van deze publicatie is het Masterplan DJI aan de Tweede Kamer aangeboden. Het Masterplan brengt de financiële taakstelling van DJI in beeld, schetst de uitgangspunten die zijn gehanteerd bij de invulling van de taakstelling en biedt inzicht in de concrete uitwerking van de maatregelen en hun effecten op het personeel en de capaciteit. Belangrijke elementen uit het Masterplan voor de JJI’s zijn o.a. het definitief afstoten van reeds buiten gebruik gestelde capaciteit, het buiten gebruik stellen van één thans operationele JJI en het intensiveren van elektronische controle bij minderjarigen. De effecten van de te nemen maatregelen op de capaciteit en de inrichting hiervan zullen pas in de publicaties van de komende jaren zichtbaar worden. Deze publicatie is één van de vier rapporten met kwantitatieve informatie over de justitiabelen die in de periode 2008-2012 onder de verantwoordelijkheid vielen van de vier sectoren van de Dienst Justitiële inrichtingen. Naast de Directie Justitiële Jeugdinrichtingen zijn dit de Directie Forensische Zorg, de Directie Bijzondere Voorzieningen (vreemdelingenbewaring) en de Directie Gevangeniswezen. Alle publicaties zijn ook te vinden op internet: www.dji.nl. Dienst Justitiële Inrichtingen, Directie Bestuursondersteuning, Afdeling Analyse, Strategie en Kennis (ASK) Jacqueline Kuyvenhoven Hoofd ASK

Pagina 5 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

Pagina 6 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

Inhoud

Colofon 3 Voorwoord 5 1 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8

Inleiding 9 Doel van deze publicatie 9 Opdracht van de Justitiële Jeugdinrichtingen 9 Wettelijk kader: straffen en maatregelen 9 Civielrechtelijke jeugdigen 10 De JJI’s naar bestemming 11 Alleenstaande Minderjarige Vreemdelingen 12 Instroom, titelwijziging en uitstroom in 2012 12 Leeswijzer 14

2

Gemiddelde capaciteit 17

3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5

Instroom van jeugdigen in de Justitiële Jeugdinrichtingen 21 Instroom naar categorie, bestemming en verblijfstitel 21 Instroom naar persoonskenmerken 23 Gestarte nachtdetenties 29 Onvoorwaardelijke strafrechtelijke jeugdmaatregelen 30 Overplaatsingen van kort- naar langverblijf 30

4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6

De populatie ultimo september 33 Populatie naar verblijfstitel en bestemming 33 Populatie naar persoonskenmerken 34 Populatie Alleenstaande Minderjarige Vreemdelingen 37 Populatie naar gepleegd delictsoort 37 Lopende en gestarte stp’s/proefverloven 38 Lopende strafrechtelijke jeugdmaatregelen 38

5 5.1 5.2

Incidenten tijdens verblijf in JJI’s 41 Ontvluchtingen en onttrekkingen 41 Overlijdensgevallen 43

6 6.1 6.2

Gemiddelde verblijfsduur en uitstroom 45 Gemiddelde verblijfsduur bij uitstroom naar verblijfstitel 45 Uitstroom naar verblijfstitel 47

Bijlage 1 Bijlage 2

Algemene recidive 2002-2008 49 Begrippenlijst 51

Pagina 7 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

Pagina 8 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

1

Inleiding

1.1

Doel van deze publicatie Het doel van deze publicatie is om beleidsmakers en het management van de JJI’s te informeren over de belangrijkste cijfermatige ontwikkelingen in de capaciteit en bezetting van de JJI’s. Tevens dient deze publicatie als naslagwerk voor andere geïnteresseerden. Per hoofdstuk wordt een korte beschrijving per thema gegeven en worden de cijfers door middel van tabellen en grafieken gepresenteerd.

1.2

Opdracht van de Justitiële Jeugdinrichtingen De Justitiële Jeugdinrichtingen (JJI’s) dienen te zorgen voor een veilige, doelmatige en menswaardige tenuitvoerlegging van vrijheidsbenemende straffen en maatregelen binnen een wettelijk, politiek, beleidsmatig en bestuurlijk kader. Bij de tenuitvoerlegging staan de opvoeding en behandeling van de jeugdige centraal, mede gericht op de voorbereiding van de jeugdige op zijn terugkeer in de maatschappij. Opvoeding en behandeling zijn van belang, omdat veel van de jeugdigen die in een JJI worden opgenomen met ernstige problemen kampen zoals: ontwikkelingsstoornissen, verslaving, een gebrekkige opvoeding, problemen met opleiding of werk en het ontbreken van een toekomstperspectief. De jeugdige wordt voorbereid op zijn terugkeer in de maatschappij door aandacht te besteden aan onder andere sociale vaardigheden en aan algemeen vormend beroepsonderwijs en beroepsgerichte opleidingen en door deel te nemen aan Scholings- en Trainingsprogramma’s. Nazorg, in de regio van herkomst, op het gebied van wonen, werk, onderwijs en dergelijke heeft tot doel om recidive te voorkomen. De feitelijke verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij de (jeugd)reclassering.

1.3

Wettelijk kader: straffen en maatregelen In de Justitiële Jeugdinrichtingen worden de vrijheidsbenemende straffen en maatregelen van het jeugdstrafrecht ten uitvoer gelegd. Dit impliceert dat de jeugdigen die in de inrichtingen verblijven in beginsel tussen 12 en 18 jaar oud zijn. Hogere leeftijden komen ook voor. Zo kan het jeugdstrafrecht worden toegepast op jeugdigen tot 21 jaar van wie de rechter vindt dat zij verstandelijk of emotioneel nog onvoldoende ontwikkeld zijn. Verder kan een straf of maatregel voortduren tot na het 17e levensjaar van de betrokken jeugdige. Immers, een PIJ kan worden verlengd tot maximaal zeven jaar, wat maakt dat de populatie PIJ-ers over het geheel genomen ouder is dan 18 jaar. Op dit moment is er een wetsvoorstel adolescentenstrafrecht in de maak, waarbij de leeftijd verhoogd kan worden tot 23 jaar. Sinds de inwerkingtreding van een nieuw jeugdstrafrecht in september 1995 is er één straf die in een jeugdinrichting ten uitvoer wordt gelegd: jeugddetentie. De maximumduur van de jeugddetentie bedraagt één jaar voor jeugdigen die ten tijde van het plegen van het delict tussen de 12 en 15 jaar oud zijn. Jeugdigen van 16 jaar en ouder kunnen worden veroordeeld tot maximaal twee jaar jeugddetentie. De vrijheidsbenemende strafrechtelijke maatregel die het jeugdstrafrecht sinds 1995 kent, is de maatregel plaatsing in een inrichting voor jeugdigen (PIJ). Voor het opleggen van de maatregel dient aan drie voorwaarden te zijn voldaan: Pagina 9 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

• Er moet sprake zijn van een misdrijf waarvoor voorlopige hechtenis is toegestaan. • De veiligheid van anderen dan wel de algemene veiligheid van personen of goederen eist het opleggen van de maatregel. • De maatregel dient in het belang te zijn van een zo gunstig mogelijke ontwikkeling van de jeugdige. De rechter is verplicht om de oplegging gepaard te laten gaan met een advies van tenminste twee gedragsdeskundigen. Tot de inwerkingtreding van de gewijzigde Beginselenwet Justitiële Jeugdinrichtingen (BJJ) medio 2011 was het zo dat de maatregel gold voor de duur van twee jaar. Verlenging met twee jaar was mogelijk als een misdrijf is begaan dat gericht is tegen, of gevaar veroorzaakt voor, de onaantastbaarheid van het lichaam van één of meer personen. Bij een verlenging is het advies van één gedragsdeskundige noodzakelijk. Een tweede verlenging met nog eens twee jaar is mogelijk indien bij de verdachte tijdens het begaan van het feit een gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van de geestesvermogens bestond. In dat geval moet één van de eerder genoemde gedragsdeskundigen een psychiater zijn. De maximale looptijd van de maatregel was dus zes jaar. Onder de gewijzigde BJJ is de duur van de PIJ-maatregel verlengd. De PIJ wordt nu opgelegd voor de duur van drie jaar en kan verlengd worden tot maximaal vijf jaar ingeval van een geweldsdelict en zeven jaar bij een gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis. Het laatste jaar is steeds voorwaardelijk, wat de verplichte nazorg ten goede komt. Als de maatregel wordt opgelegd op het moment dat een jeugdige al 17 jaar is, en de maatregel wordt twee maal verlengd, zal de maatregel dus pas op zijn laatst op 24-jarige leeftijd worden beëindigd. Wanneer een jeugdige zich tijdens de PIJ onttrekt, wordt deze tijdelijk stopgezet. Wordt hij of zij vervolgens weer aangehouden, gaat de PIJ vanaf dat moment weer verder. Het is derhalve mogelijk dat iemand zelfs tot na z’n 24e jaar in een JJI verblijft. 1.4

Civielrechtelijke jeugdigen Met ingang van 1 januari 2010 mogen er geen jeugdigen meer in een JJI verblijven met een civielrechtelijke titel. Vanaf medio 2009 werden er al geen civielrechtelijke jeugdigen meer in de JJI’s geplaatst. Sinds die datum worden jeugdigen met een ‘Machtiging Gesloten Jeugdzorg’ geplaatst bij instellingen die vallen onder de verantwoordelijkheid van het Ministerie van VWS. Deze ontwikkeling, die reeds in 2008 is ingezet, heeft er mede toe geleid dat er in de periode zoals beschreven in deze publicatie, een sterke daling is waar te nemen in het aantal plaatsen en in de bezetting van de JJI’s. Omdat in 2010 alle civielrechtelijke jeugdigen uit de cijfers zijn ‘verdwenen’, is ervoor gekozen om in deze publicatie alleen in te gaan op de ontwikkelingen met betrekking tot strafrechtelijk geplaatste jeugdigen, alsmede de instroom en bezetting van Alleenstaande Minderjarige Vreemdelingen (AMV’ers). Voor de beschrijving van de capaciteit(-sontwikkeling) ligt dit een stuk gecompliceerder. Immers, de capaciteit van de JJI’s is niet geoormerkt naar strafrecht, civielrecht of vreemdelingenbewaring. Op een opvangplek kon namelijk een strafrechtelijke jeugdige, een civielrechtelijke jeugdige of een AMV’er geplaatst worden, op een behandelplek kon een PIJ-er of een civielrechtelijke jeugdige geplaatst worden. Dit maakt dat het niet goed mogelijk is om de capaciteit naar strafrecht, civielrecht of naar AMV te beschrijven. Pagina 10 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

1.5

De JJI’s naar bestemming De Justitiële Jeugdinrichtingen konden tot 1 juli 2011 worden onderscheiden in twee hoofdbestemmingen: opvanginrichtingen en behandelinrichtingen. De opvanginrichtingen waren bestemd voor: • Voorlopig gehechten (strafrechtelijk). • Veroordeelden tot een vrijheidsstraf (strafrechtelijk). • Tijdelijke opvang van veroordeelden tot een ‘maatregel’ (zogenoemde passanten die wachten op opname in een behandelinrichting, strafrechtelijk). • Vreemdelingenbewaring van jeugdige vreemdelingen die naar hun land van herkomst worden teruggestuurd. Het betreft hier de AMV’ers. • Tot 1 januari 2010 konden ook jeugdigen met een civielrechtelijke titel – ondertoezichtstelling (OTS) of voogdij – op basis van een daartoe strekkende machtiging van de kinderrechter in een JJI worden geplaatst. Plaatsing van jeugdigen met een OTS- of voogdijmaatregel in een opvanginrichting werd aangeduid met de term crisisopvang. De behandelinrichtingen waren bestemd voor: • Veroordeelden tot een maatregel (strafrechtelijk). • Onder toezicht gestelden (civielrechtelijk- tot 1/1/2010). • Voogdij (civielrechtelijk - tot 1/1/2010). • Voortgezette vrijwillige hulpverlening voor meerderjarigen, na beëindiging van een kinderbeschermingsmaatregel. Dit was op beperkte schaal mogelijk op eigen verzoek van de jeugdige, in overleg met de inrichting en na toestemming van de minister van Justitie. Het verblijf in een JJI op basis van voortgezette vrijwillige hulpverlening is in 2008 stopgezet. Begin 2010 zijn alle groepen binnen de JJI’s verkleind. Dit was één van de maatregelen in reactie op inspectierapporten en het onderzoek van de Algemene Rekenkamer (2007) waaruit naar voren kwam dat de kwaliteit van begeleiding en behandeling in de JJI’s onder de maat was. De opvanggroepen zijn verkleind tot tien plaatsen, de behandelgroepen zijn verkleind tot acht plaatsen. Een aantal bijzondere groepen kent een groepsgrootte van vijf of zes plaatsen. Op 1 juli 2011 is de gewijzigde Beginselenwet Justitiële Jeugdinrichtingen (BJJ) in werking getreden. Een van de consequenties hiervan was dat het onderscheid tussen opvang- en behandelinrichtingen kwam te vervallen. Hiervoor in de plaats werd een scheiding aangebracht op grond van verblijfsduur: kort- en langverblijf. Alle jeugdigen die in een JJI worden geplaatst, stromen met de inwerkingtreding van de gewijzigde BJJ in op een kortverblijf groep van maximaal tien jeugdigen. Na gemiddeld drie maanden volgt overplaatsing naar een langverblijf groep van maximaal acht jeugdigen, ongeacht de verblijfstitel. Deze fasering in het verblijf sluit aan bij de basismethodiek YOUTURN en leidt ertoe dat de heropvoeding en/of behandeling van jeugdigen sneller ter hand kan worden genomen en bewerkstelligt een betere spreiding van de capaciteit. Alle inrichtingen bieden heropvoeding en behandeling (met uitzondering van zeer specifieke behandelingen c.q. landelijke bestemmingen). Door de aanwezigheid van behandeldeskundigen kan gedrags- of psychiatrische problematiek snel en tijdig worden herkend bij jeugdigen die in voorlopige hechtenis zijn genomen of een (vervangende) jeugddetentie uitzitten. Pagina 11 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

In verband met de gekozen periode in deze publicatie lopen opvang en behandel alsmede kort- en langverblijf door elkaar heen. Voor de (getalsmatige) overzichtelijkheid en continuïteit zal de bestemming ‘opvang’ worden gelijkgesteld met kortverblijf en de bestemming ‘behandel’ met langverblijf. Derhalve zal in deze publicatie alleen worden gesproken over kort- en langverblijf. 1.6

Alleenstaande Minderjarige Vreemdelingen Binnen kortverblijf is capaciteit gereserveerd voor AMV’ers1. Dit zijn minderjarige vreemdelingen die zonder ouders of wettelijk voogd naar Nederland zijn gekomen. Tot najaar 2006 vond plaatsing in verschillende inrichtingen plaats, 16 en 17 jarige AMV’ers werden geplaatst in PI Tilburg (Gevangeniswezen). Vanaf najaar 2006 tot eind 2008 werden de AMV’ers geplaatst in PI Zwaag. Vanaf 2009 tot maart 2011 waren er 40 plaatsen gereserveerd in JJI De Hunnerberg, locatie Maasberg. Vanaf maart 2011 is, als gevolg van een aanscherping van het beleid, de benodigde capaciteit verminderd tot 10 plaatsen in JJI de Hunnerberg, locatie Nijmegen. Deze plaatsen zijn per 15 april 2013 verhuisd naar Het Keerpunt in Cadier en Keer. Een minderjarige vreemdeling kon tot maart 2011 alleen in vreemdelingenbewaring worden gesteld als er voldaan was aan de volgende voorwaarden: • Het is nodig in het belang van: a. De nationale veiligheid; b. De openbare orde; • Er moet zicht zijn op uitzetting; • Het moet gerechtvaardigd zijn. Hierbij is van belang op te merken dat vreemdelingenbewaring uitsluitend als ‘ultimum remedium’ werd gebruikt, dat er bij de inbewaringstelling sprake was van een individuele toets en dat daarbij ook werd onderzocht of gebruik kon worden gemaakt van een lichter middel (bijv. meldplicht). Vanaf maart 2011 is het beleid aangescherpt ten aanzien van de inbewaringstelling van AMV’ers: er verblijven alleen nog AMV’ers in een JJI die strafrechtelijke antecedenten hebben en AMV’ers die zich eerder aan een vrijheidsbeperkende maatregel hebben onttrokken danwel zijn weggelopen uit een opvanglocatie of een vrijheidsbeperkende locatie van het COA.

1.7

Instroom, titelwijziging en uitstroom in 2012 Het schema op de volgende bladzijde illustreert de omvang van de hoofdstromen in de JJI’s in het jaar 2012 ten aanzien van de strafrechtelijke geplaatste jeugdigen. De twee verticale pijlen in het bovenste deel van het schema hebben betrekking op de instroom, de horizontale pijlen in het middelste blok geven de titelwijzigingen tijdens het verblijf in een JJI aan en de drie verticale pijlen in het onderste blok verbeelden de verschillende uitstroomcategorieën in 2012. De aantallen sluiten niet precies op elkaar aan, omdat ingestroomde jeugdigen na 2012 kunnen uitstromen en uitgestroomde jeugdigen al vóór 2012 kunnen zijn ingestroomd.

1 Het betreft hier alleen AMV-jongens. Er zijn te weinig AMV-meisjes om capaciteit voor te oormerken. AMV-meisjes worden op reguliere meisjesgroepen geplaatst.

Pagina 12 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

Voorlopig gehechten • In 2012 zijn 1.581 jeugdigen ingesloten in een JJI na een bevel tot voorlopige hechtenis (VH). • Er stromen 1.394 jeugdigen uit omdat hun voorlopige hechtenis is geschorst voor onbepaalde tijd of beëindigd vóór de terechtzitting, of omdat direct na de uitspraak een bevel tot onmiddellijke invrijheidstelling door het Openbaar Ministerie (OM) naar de inrichting is verzonden. In dit soort zaken legt de rechter veelal een vrijheidsstraf korter of gelijk aan het voorarrest op of een andere sanctie dan een onvoorwaardelijke vrijheidsstraf of vrijheidsbenemende maatregel. Vrijspraak leidt ook tot een bevel tot onmiddellijke invrijheidstelling. DJI verleent de jeugdige in deze gevallen alleen ontslag als er geen openstaande vrijheidsstraffen of vrijheidsbenemende maatregelen van eerdere zaken op de plank liggen. • Als er wel sprake is van vervolgvonnissen of als de rechter een vrijheidsstraf heeft opgelegd die langer is dan het voorarrest, dan wordt de detentie verlengd. Als de officier van justitie en de jeugdige vervolgens niet in hoger beroep gaan, wordt de straf twee weken na de uitspraak onherroepelijk. In 2012 hebben 158 jeugdigen op deze wijze tijdens hun detentie een titelwijziging van voorlopige gehechte naar onherroepelijk veroordeelde ondergaan (met jeugddetentie of een maatregel tot Plaatsing in een Justitiële Jeugd Inrichting – PIJ - als straf/maatregel). • In 22 gevallen volgt wel hoger beroep na het vonnis in eerste aanleg (eventueel gevolgd door cassatie) en is de voorlopige hechtenis verlengd. • Vervolgens treden dezelfde mechanismen in werking als in de eerste fase van de voorlopige hechtenis. Dat betekent dus schorsing of beëindiging nog voordat het gerechtshof arrest heeft gewezen of een onmiddellijke invrijheidsstelling als het Pagina 13 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

gerechtshof een straf oplegt gelijk aan de tijd dat de persoon tot dat moment in voorarrest heeft gezeten, een andere straf (dan vrijheidsbeneming) oplegt of vrijspreekt. Een extra ontslagvariant in de fase van hoger beroep is de onmiddellijke invrijheidstelling zodra de duur van het voorarrest gelijk is geworden aan de duur van de opgelegde straf in eerste aanleg. Dit vindt dan dus plaats nog voordat de zaak op een zitting van een gerechtshof is behandeld. Al deze ontslagvarianten komen in 2012 in totaal zeven maal voor. • Uiteindelijk zijn in 2012 in totaal 15 jeugdigen door het gerechtshof (eventueel na cassatie) veroordeeld tot een onherroepelijke straf, die langer is dan het tot dan toe uitgezeten aantal dagen in voorarrest. Dit kan een jeugddetentie betreffen, maar ook het opleggen van een PIJ-maatregel zijn. Veroordeelden ingestroomd vanuit ‘de maatschappij’ en politiebureau Personen die niet (meer) in voorlopige hechtenis verblijven maar in vrijheid een uitspraak in hun strafzaak afwachten, kunnen alsnog veroordeeld worden tot een jeugddetentie en/of PIJ-maatregel. Daarnaast kan er sprake zijn van een voorwaardelijke straf die alsnog ten uitvoer wordt gelegd. Ruwweg is hierbij een tweetal groepen te onderscheiden: • Zelfmelders. Deze groep (in principe met een bekend woonadres) krijgt een oproep om zich te melden bij een JJI voor de ten uitvoer legging van de detentie of maatregel (PIJ). • Arrestanten. Deze veroordeelden met een lopend vonnis moeten door de politie worden gearresteerd, omdat ze niet zijn ingegaan op het voorstel van ‘zelfmelden’ of omdat geen vast adres bekend is. Teneinde bovenstaand stroomschema niet te gecompliceerd te maken, is het wel goed om te vermelden dat er nog een aantal bewegingen denkbaar is: • Tijdens de detentie wordt iemand verdacht van een ander, nieuw gepleegd delict en daarvoor in verzekering gesteld. • Iemand wordt in de leeftijd onder de 18 jaar als verdachte aangehouden en vervolgens geschorst. Als 18-plusser kan iemand, onder bepaalde condities, zijn of haar detentie in een penitentiaire inrichting voor volwassenen ondergaan. • Tijdens het verblijf in een JJI kan iemand ontvluchten of zich aan het verblijf onttrekken. Bij aanhouding stroomt deze dan in als arrestant. Voor wat betreft de instroom van de 53 PIJ’ers dient vermeld te worden dat voor 32 PIJ’ers de maatregel daadwerkelijk een begin heeft bij instroom; het gaat hierbij in de meeste gevallen om voorwaardelijke PIJ-maatregelen die door overtreding van de voorwaarden alsnog ten uitvoer worden gelegd . De overige 21 zijn weer opgenomen na een ontvluchting of bijvoorbeeld na een verblijf in een justitiële inrichting voor volwassenen, waarbij de PIJ bij opname in een JJI gecontinueerd wordt. 1.8

Leeswijzer In de hierna volgende hoofdstukken komen de volgende onderwerpen aan bod: • Hoofdstuk 2 brengt de ontwikkeling van de capaciteit van 2008 tot en met 2012 in beeld. • Hoofdstuk 3 zoomt in op de instroom van jeugdigen naar categorie, bestemming en verblijfstitel en geeft een aantal achtergrondkenmerken: leeftijd, geslacht, nationaliteit en geboorteland. Ook komt het aantal gestarte nachtdetenties, het Pagina 14 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

aantal onvoorwaardelijke strafrechtelijke jeugdmaatregelen en de overplaatsingen van kort- naar langverblijf aan bod. • In hoofdstuk 4 komen dezelfde kenmerken terug. Nu hebben ze betrekking op de aanwezige populatie op 30 september in de periode 2008-2012. In aanvulling hierop worden ook het aantal AMV’ers, het delicttype, het aantal lopende en gestarte stp’s/proefverloven en het aantal lopende strafrechtelijke jeugdmaatregelen beschreven. • Hoofdstuk 5 biedt inzicht in incidenten: het aantal ontvluchtingen, onttrekkingen aan detentie en het aantal overlijdensgevallen. • Het laatste hoofdstuk beschrijft de uitstroom naar verblijfstitel en de gemiddelde verblijfsduur. De publicatie bevat twee bijlagen: • Bijlage 1 bevat cijfers aangaande de algemene recidive JJI. • Bijlage 2 geeft een lijst met definities van de gebruikte begrippen in deze publicatie.

Pagina 15 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

Pagina 16 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

2

Gemiddelde capaciteit

In dit hoofdstuk worden respectievelijk de ontwikkeling van de gemiddelde capaciteit2 per jaar alsmede de capaciteit van de JJI-bestemmingen kort- en langverblijf besproken. In hoofdstuk 1 is aangegeven dat er tot medio 2011 sprake was van een indeling op basis van opvang- en behandel. Met de inwerkingtreding van de nieuwe BJJ is er vanaf juli 2011 sprake van kort- en langverblijf. Voor de overzichtelijkheid zal kortverblijf worden aangehouden als synoniem voor opvang en langverblijf als synoniem voor behandel. Grafiek 2.1 Gemiddelde capaciteit 2008-2012

2.207 2.207 1.883 1.883

1.318 1.318 988

838

150

2008

2009 Totaal

2010 w.v Direct inzetbaar

2011

950

800

150

2012

w.v. Reserve

In het kader van de scheiding straf-civiel is JJI-capaciteit in drie tranches overgedragen aan Jeugd en Gezin/Ministerie van VWS. In de eerste tranche, die plaatsvond op 1 januari 2008 zijn de JJI OGH en delen van het Keerpunt, Poortje, Harreveld en Rentray overgedragen (totaal 536 plaatsen). In 2009 ging de tweede tranche over (de JJI’s Lindenhorst en Den Engh: 246 plaatsen). In de derde tranche is de locatie Wapenveld van JJI Avenier (voorheen de Sprengen; 60 plaatsen) overgedragen. Verder zijn voor de duur van twee jaar de locaties Overberg en Harreveld ’t Anker verhuurd aan het Ministerie van VWS om te voorzien in de behoefte aan plaatsen in gesloten jeugdzorgcapaciteit. De teruggang in de capaciteit laat zich als volgt verklaren: Vanaf 2010 verblijven er geen civielrechtelijke jeugdigen meer in een JJI. Een andere beweging die een rol

2

-

In 2010 zijn er gemiddeld 13 plaatsen definitief buiten gebruik gesteld maar nog niet afgestoten (in stand te houden capaciteit). In 2011 waren dit er gemiddeld 336 en in 2012 252. Deze capaciteit werd slechts zeer beperkt gefinancierd (onder andere voor de kosten van huurcontracten). De plaatsen zijn niet meegeteld in grafiek 2.1. In de publlicatie 2007-2011 was dat wel het geval. - Arrestantenplaatsen op politiebureaus waarover de Directie Jeugd op contractbasis kan beschikken, zijn niet meegeteld.

Pagina 17 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

speelt in de teruggang aan capaciteit heeft te maken met de steeds verder teruglopende bezetting, ook van strafrechtelijke jeugdigen. Dit kan verklaard worden door een algemene afname van de geregistreerde ernstige criminaliteit onder jeugdigen en het vaker toepassen van alternatieve afdoeningen zoals taakstraffen en schorsing onder voorwaarden. De capaciteit (inclusief reserve) is vanaf 2008 tot en met 2012 met 57% gedaald. Als reactie op de sterk gedaalde bezetting is in de afgelopen jaren een aantal capaciteitsmaatregelen genomen: • Ingehuurde GW plaatsen zijn afgestoten en een aantal inrichtingen is (tijdelijk) overgedragen aan het Ministerie van VWS; • Vanaf 2010 werd onder de noemer ‘in stand te houden capaciteit’ capaciteit buiten gebruik gesteld. In 2010 zijn er gemiddeld 13 plaatsen in stand gehouden. In 2011 waren er dit gemiddeld 336 en in 2012 252. Deze ‘in stand te houden capaciteit’ is tegen een lagere kostprijs gefinancierd (alleen de strikt noodzakelijke kosten zoals de kosten van huisvesting en beveiliging). De plaatsen zijn niet meer meegeteld in grafiek 2.1.3 ; • Een derde maatregel betreft het introduceren van reservecapaciteit. Dit zijn plaatsen binnen een JJI die fysiek aanwezig zijn, maar waarvoor geen personeel beschikbaar is. Er kunnen daarom geen jeugdigen op de reservecapaciteit geplaatst worden. Door het aantrekken van extra personeel is het mogelijk om deze capaciteit binnen vier maanden weer in te zetten, bijvoorbeeld om (tijdelijk) extra (seizoens)aanbod van de in te sluiten justitiabelen te kunnen opvangen. De kostprijs van de reservecapaciteit is weliswaar hoger dan de kostprijs van de eerder genoemde ‘in stand te houden’ capaciteit, maar ligt wel beduidend lager dan de kostprijs van de direct inzetbare capaciteit. Met het aanwijzen van reservecapaciteit is in 2011 gestart met gemiddeld 150 plaatsen. In 2012 bedraagt de gemiddelde reservecapaciteit ook 150 plaatsen. Het gefaseerd afbouwen van capaciteit en het omzetten van een groot aantal plaatsen naar reservecapaciteit en in stand te houden capaciteit in 2011 en 2012 heeft een sterke daling van de bezettingsgraad voorkomen. De bezettingsgraad was in 2008 82% en in 2012 73%.

3 In de publlicatie 2007-2011 is het aantal nog wel meegeteld bij de gemiddelde direct inzetbare capaciteit van 2010 en 2011.

Pagina 18 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

Grafiek 2.2 Gemiddelde capaciteit kort- en langverblijf 2008-2012

1.050 1.006 468

1.157

2008

877

2009 Langverblijf

850

2010

489

414

349

386

2011

2012*

Kortverblijf

* ivm verhuur deel nieuwbouw Teylingereind aan VWS is de gem. capaciteit lager geweest dan 800. Het verschil is gelijk verdeeld tussen kort en lang omdat deze cap zowel als kort als als langverblijf ingezet kan worden

Vanaf 2008 is de gemiddelde direct inzetbare capaciteit ieder jaar verder afgenomen, van zowel kort- als langverblijf, zoals terug te zien is in grafiek 2.2. Hierbij dient, wellicht ten overvloede, vermeld te worden dat de grote behoefte aan plaatsen mede ingegeven werd door de aanwezigheid van civielrechtelijk geplaatste jeugdigen in een JJI. Omdat de capaciteit niet geoormerkt werd naar strafrechtelijk en civielrechtelijk, is het niet mogelijk om in deze publicatie de capaciteit te scheiden.

Pagina 19 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

3

Instroom van jeugdigen in de Justitiële Jeugdinrichtingen

De tabellen en grafieken in hoofdstuk 3 laten de ontwikkeling zien van de instroom van jeugdigen in de JJI’s, afkomstig vanuit de ‘vrije maatschappij’. De volgende thema’s komen aan bod: instroom naar categorie, instroom naar bestemming en verblijfstitel. Daarna volgt de instroom naar verschillende persoonskenmerken zoals: geslacht, leeftijd, geboorteland en nationaliteit. Ten slotte volgt een overzicht van het aantal gestarte nachtdetenties en het aantal opgelegde strafrechtelijke jeugdmaatregelen. 3.1

Instroom naar categorie, bestemming en verblijfstitel Grafiek 3.1 Instroom naar categorie 2008-2012

2.441 2.263

2.292

1.846

1.869

296 219

173

2008

2009

2010 Strafrechtelijk

92

2011

49 2012

Vreemdeling (AMV)

De instroom van strafrechtelijke jeugdigen is de afgelopen vijf jaar afgenomen van bijna 2.450 in 2008 tot rond de 1.850 in 2012; een daling van ruim 23%. De afname van het aantal strafrechtelijke jeugdigen wordt voor een (groot) deel verklaard door de afname van de geregistreerde ernstige criminaliteit onder jeugdigen in het algemeen en het vaker toepassen van alternatieve afdoeningen zoals taakstraffen en schorsing onder voorwaarden. Onder strafrechtelijk wordt verstaan die jeugdigen die in voorlopige hechtenis zijn genomen, jeugdigen bij wie een jeugddetentie ten uitvoer gelegd wordt alsmede de jeugdigen die een PIJ-maatregel opgelegd hebben gekregen (en waarbij deze in het betreffende jaar ten uitvoer wordt gelegd). Het lijkt er overigens wel op dat de afgelopen twee jaren de instroom van strafrechtelijke jeugdigen min of meer is gestabiliseerd (1.846 in 2011 en 1.869 in 2012). In 2009 wordt ten aanzien van de instroom van AMV’ers een piek bereikt: 296 minderjarige vreemdelingen worden in een JJI opgenomen. In 2010 is dit gedaald tot 219, daarna gaat het hard: 92 AMV’’ers in 2011 en ‘nog maar’ 49 in 2012. Deze daling is te verklaren. In 2011 laat het kabinet in een schrijven aan de Tweede Kamer weten dat alleenstaande illegale vreemdelingen onder de 18 jaar niet meer in vreemdelingenbewaring in een justitiële jeugdinrichting terecht komen. In plaats daarvan komen zij onder voogdij te staan en krijgen zij voorlopig huisvesting in Pagina 21 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

speciale voorzieningen van het COA voor alleenstaande jongeren. Alleen in uitzonderlijke situaties komen AMV’ers nog in een jeugdinrichting; welke gevallen dit betreft is reeds in paragraaf 1.6 aan de orde geweest. Grafiek 3.2 Instroom strafrecht en AMV naar bestemming 2008-2012

2.614

2.593

2.588 2.580

2.482 2.454

1.938 1.927

21 2008

28

8 2009 Totaal

1.918

1.889

29

11

2010 Kortverblijf

2011 Langverblijf

2012

In grafiek 3.2 wordt ingegaan op de ontwikkeling van het aantal opgenomen jeugdigen in een JJI voor kort- of langverblijf in de periode 2008 tot en met 2012. Het gaat hierbij om instroom vanuit de vrije maatschappij en niet om overplaatsingen tussen de verschillende inrichtingen en binnen de inrichtingen. De instroom zoals getoond in grafiek 3.2 betreft de instroom van strafrechtelijke jeugdigen en AMV’ers. Hoewel er speciaal geoormerkte (kortverblijf) plekken voor AMV’ers zijn, wordt gemakshalve alle instroom op kortverblijf bij elkaar genomen. De instroom in kortverblijf is in de periode van 2008 tot en met 2012 met 27% gedaald. In absoluut aantal is er een teruggang van in totaal bijna 700 ingestroomde jeugdigen. Het aantal jeugdigen dat direct in langverblijf instroomt is te verwaarlozen. Tabel 3.1 Instroom naar verblijfstitel 2008-2012 Verblijfstitel

2008

2009

2010

2011

2012

Preventieve hechtenis

2.023

1.852

1.888

1.559

1.581

390

407

325

252

231

Jeugddetentie PIJ Subtotaal strafrechtelijk Vreemdeling Anders/onbekend Totaal

28

33

45

33

53

2.441

2.292

2.258

1.844

1.865

173

296

219

92

49

0

0

5

2

4

2.614

2.588

2.482

1.938

1.918

De dalende instroom tussen 2008 en 2012 is ook terug te zien in tabel 3.1. Het aantal ingestroomde jeugdigen is bij de titel ‘preventieve hechtenis’ tussen 2008 en 2012 met bijna 22% afgenomen. Bij jeugddetentie is dit ruim 40%. Het betreft hier jeugdigen die ingesloten worden als zelfmelders/arrestanten. Jeugdigen die na hun Pagina 22 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

preventieve hechtenis jeugddetentie opgelegd krijgen, zijn niet terug te vinden onder de titel jeugddetentie; zijn stromen namelijk niet in, maar blijven in een JJI. In tabel 3.1 wordt immers aangegeven wat de titel is bij opname (=instroom) en niet welke titelwijziging er plaatsvindt tijdens het verblijf in de JJI. De instroom van PIJ’ers betreft deels de tenuitvoerlegging van een voorwaardelijke PIJ. Voor 2012 gaat het hierbij om 32 van de 53 gevallen. Daarnaast is een deel van de PIJ’ers dat instroomt afkomstig uit een penitentiaire inrichting voor volwassenen, alwaar ze in het kader van een andere straf gedetineerd hebben gezeten. Een ander deel van de genoemde PIJ’ers komt weer terug na een onttrekking. 3.2

Instroom naar persoonskenmerken Grafiek 3.3 Instroom kortverblijf naar geslacht in procenten 2008-2012 7

7

6

5

4

93

93

94

95

96

2008

2009

2010

2011

2012

jongens

meisjes

In grafiek 3.3 is voor de periode 2008 tot en met 2012 aangegeven hoe de procentuele verdeling is geweest tussen opgenomen jongens en meisjes in een inrichting met bestemming kortverblijf die op strafrechtelijke titel of als AMV in een JJI zijn ingestroomd. In 2008 en 2009 was 7% van de opgenomen jeugdigen een meisje, in 2010 6%, in 2011 bedroeg het aandeel meisjes 5% en in 2012 nog 4%. De instroom van meisjes in kortverblijf is over de afgelopen vijf jaar gedaald van 7% naar 4%. In absolute aantallen betekent dit dat er in 2008 bijna 2.700 jongens zijn ingestroomd en bijna 240 meisjes, in 2011 waren dit er respectievelijk ruim 1.800 en ruim 80.

Pagina 23 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

In de periode 2008 tot en met 2012 kan over de instroom rechtstreeks in langverblijf naar geslacht worden gesteld dat het om zeer kleine aantallen gaat. Zo zijn er in 2012 slechts 26 jongens en drie meisjes direct na opname in langverblijf ingestroomd. Grafiek 3.4 Instroom kortverblijf naar leeftijd in procenten 2008-2012 7

8

65

67

25

2008

23

2009 Tot en met 13 jaar

8

8

10

70

68

67

20

21

21

2010

2011

2012

14 en 15 jaar

16 en 17 jaar

18 jaar en ouder

Grafiek 3.4 geeft een beeld weer van de leeftijdsklassen van de jeugdigen die in de jaren 2008-2012 in kortverblijf werden opgenomen. In absolute zin gaat het in totaal om 2.593 ingestroomde jeugdigen in 2008 en om 1.889 jeugdigen in 2012. De gemiddelde leeftijd van de instroom in kortverblijf is 16,4 jaar. Het aandeel jeugdigen tot en met 13 jaar blijft over de periode 2008-2012 beperkt: 2 á 3% van de totale instroom. Opvallend is dat er de afgelopen jaren (procentueel gezien) een lichte daling is opgetreden voor wat betreft jeugdigen die in de leeftijd tot en met 15 jaar werden opgenomen (van 25% in 2008 tot 21% in 2012), terwijl het aandeel van jeugdigen in de leeftijdsklasse 16 en 17 jaar vanaf 2008 licht is gestegen (van 65% in 2008 naar 67% in 2012). De categorie 18 jaar en ouder bestaat in bijna alle gevallen uit jongens waarbij een jeugddetentie of PIJ ten uitvoer wordt gelegd.

Pagina 24 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

Grafiek 3.5 Instroom langverblijf naar leeftijd in procenten 2008-2012

57

64 75

82

88

21

38 9

14

13 4 2008

2009 Tot en met 13 jaar

2010 14 en 15 jaar

2011 16 en 17 jaar

2012 18 jaar en ouder

In de periode 2008 tot en met 2012 variëren de instroomaantallen in absolute zin tussen de acht en 29 jeugdigen. De gemiddelde leeftijd van de instroom in langverblijf is 19,1 jaar. Het feit dat de instroomaantallen zeer beperkt zijn, leidt ertoe dat het beeld tamelijk grillig is. Het zwaartepunt van langverblijf ligt bij de groep van 18 jaar en ouder, die in 2012 bijna twee derde van de instroom vormt (64%). Tabel 3.2 Instroom naar geboorteland top 5 in procenten 2010-2012* 2010 Land Nederland

2011 % 69,0

Land Nederland

2012 % 77,0

Land Nederland

% 78,0

Afghanistan

3,3

Ned Antillen

2,8

Ned Antillen

2,7

Ned. Antillen

3,1

Marokko

2,4

Marokko

2,5

Marokko

2,7

Afghanistan

2,1

Afghanistan

1,9

Irak

2,3

Suriname

1,1

Suriname

1,1

Totaal top 5

80,3

Totaal top 5

85,4

Totaal top 5

86,1

Overig

16,8

Overig

13,0

Overig

12,3

Onbekend totaal

3,0 100

Onbekend totaal

1,7 100

Onbekend totaal

1,6 100

* percentages zijn inclusief AMV’ers.

Tabel 3.2 geeft een overzicht van de ontwikkeling van de instroom naar geboorteland in procenten voor de jaren 2010, 2011 en 2012. Om de leesbaarheid te bevorderen, zijn de jaren 2008 en 2009 weggelaten. Van alle ingestroomde jeugdigen in 2012 is ruim drie kwart in Nederland geboren. De Nederlandse Antillen, Marokko en Afghanistan staan in alle genoemde jaren in de top vijf. Het beeld van 2012 komt nagenoeg overeen met dat van 2011. Hoewel de Nederlandse Antillen officieel opgehouden zijn te bestaan per 10/10/10, wordt in deze publicatie in verband met consistentie naar eerdere jaren de naam ‘Nederlandse Antillen’ aangehouden. Pagina 25 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

In 2010 neemt de ‘geboorteland top 5’ circa 80% en in 2011 en 2012 meer dan 85% van alle instroom voor z’n rekening (resp. 85,4% en 86,1%). In grafiek 3.6 wordt voor de top 5 van geboortelanden, zoals deze er in 2012 uitziet, teruggekeken tot 2008. Nederland als geboorteland wordt hierbij buiten beschouwing gelaten. Grafiek 3.6 Instroom (abs.) naar geboorteland (niet Nederland) top 5 2008-2012*

140

120

100

80

60

40

20

0 2008

2009 Ned Antillen

2010 Marokko

Afghanistan

2011 Irak

2012 Turkije

* aantallen zijn inclusief AMV’ers

Hoewel er over de gehele linie een daling in de instroom is, valt in grafiek 3.6 in 2012 met name de relatieve stabiliteit in de aantallen op: voor wat betreft 2012 zijn er namelijk geen grote verschuivingen te zien ten opzichte van het jaar ervoor. Het meest opvallende is dat in 2009 het aantal Afghanen sterk is gestegen en dat er na 2009 weer een daling is ingezet. De stijging in 2009 was geheel te wijten aan een sterke toename van het aantal AMV’ers in dat jaar. Bij grafiek 3.6 moet overigens voor de volledigheid vermeld worden dat cijfers over het geboorteland van de ouders niet zijn meegenomen.

Pagina 26 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

Tabel 3.3 Instroom naar nationaliteit top 5 in procenten 2010-2012*

2010 Land Nederland

2011 % 73,3

Land

2012 %

Land

%

Nederland

72,9

Nederland

64,8

Marokko

9,2

Marokko

11,5

Marokko

13,5

Afghanistan

2,6

Afghanistan

1,8

Afghanistan

1,4

Turkije

1,5

Turkije

1,5

Turkije

1,4

Somalië

1,3

Somalia/Suriname

0,6

Roemenië/Irak

0,7

Totaal top 5

88,0

Totaal top 5

Overig

10,0

Overig

8,2

Overig

Onbekend

3,0

Onbekend

Onbekend Totaal

2,1 100

Totaal

88,9

100

Totaal top 5

Totaal

82,4 9,2 8,4 100

* percentages zijn inclusief AMV’ers. * in de cijfers is geen rekening gehouden met dubbele nationaliteiten

Tabel 3.3 geeft een overzicht van de ontwikkeling van de instroom naar nationaliteit in procenten weer over de jaren 2010 tot en met 2012. Om de leesbaarheid te bevorderen zijn de jaren 2008 en 2009 weggelaten. Het aandeel jeugdigen met de Nederlandse nationaliteit is in de jaren 2010 en 2011 stabiel gebleven op circa drie kwart van de instroom. In 2012 is een flinke daling opgetreden: bijna twee derde van de ingestroomde jeugdigen heeft de Nederlandse nationaliteit. Het aandeel jeugdigen met de Marokkaanse nationaliteit neemt toe van ruim 9% in 2010 tot 13,5% in 2012. Hierbij moet vermeld worden dat jeugdigen in een aantal gevallen een dubbele nationaliteit kunnen hebben. Dit komt niet tot uitdrukking in bovenstaande tabel. De nationaliteit top 5 tezamen is gedaald van 88% in 2010 tot 82,4% in 2012. Dit hangt vooral samen met een toename van de categorie ‘onbekend’. Het is vooralsnog onduidelijk waarom deze categorie zo is toegenomen. In 2011 deelden Somalie en Suriname de vijfde plaats, in 2012 stonden Roemenie en Irak op een gedeelde vijfde plaats. In grafiek 3.7 wordt de top vijf van nationaliteiten gepresenteerd zoals deze in 2012 eruit zag, waarbij voor deze vijf wordt teruggekeken tot 2008. Nederland als nationaliteit wordt buiten beschouwing gelaten.

Pagina 27 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

Grafiek 3.7 Instroom (abs.) naar nationaliteit (niet Nederland) top 5 2008-2012* 250

200

150

100

50

0 2008

2009 Marokko

2010 Afghanistan

Turkije

2011 Roemenië

2012 Irak

* aantallen zijn inclusief AMV’ers * in de cijfers is geen rekening gehouden met dubbele nationaliteiten

Het aantal jeugdigen met de Turkse nationaliteit is de afgelopen vijf jaar redelijk constant gebleven. Het aantal Roemeense jeugdigen schommelt tussen de twee en 21, Afghanistan kent meer schommelingen: In 2009 stroomden er aanzienlijk meer jeugdigen met een Afghaanse nationaliteit in een JJI in. Daarna daalde de instroom weer. Deze groep betrof vooral illegale minderjarige vreemdelingen. Irak is vanaf 2008 (licht) aan het dalen, met in 2012 een kleine toename (van 9 naar 13 jeugdigen). Jeugdigen met een Marokkaanse nationaliteit laten een groei zien van ruim 220 in 2011 tot bijna 260 in 2012. In tabel 3.2 en in grafiek 3.6 is ingegaan op het geboorteland van de ingestroomde jeugdigen. In tabel 3.3 en grafiek 3.7 is ingegaan op de nationaliteit. De etniciteit wordt buiten beschouwing gelaten. Bij etniciteit wordt ook het geboorteland van de ouders meegenomen. Er is voor gekozen om in deze publicatie alleen in te gaan op het geboorteland en de nationaliteit van de ingestroomde jeugdigen.

Pagina 28 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

3.3

Gestarte nachtdetenties Nachtdetentie bij jeugdigen is een bijzondere vorm van voorlopige hechtenis voor minderjarigen, waarbij de jeugdige overdag naar school of werk gaat en ’s avonds en in het weekend in een JJI verblijft. Het doel van nachtdetentie is het beperken van de schadelijke effecten van voorlopige hechtenis en het behouden c.q. versterken van de positieve banden met de samenleving. Grafiek 3.8 Aantal gestarte nachtdetenties 2008-2012

140

138 123

98

2008

2009

2010

103

2011

2012

In 2008 waren er 123 gestarte nachtdetenties. In 2010 was het aantal gestarte nachtdetenties afgenomen met 44% tot 98. In 2012 is een stijging waarneembaar tot 140 gestarte nachtdetenties. Dit is een stijging met 36% ten opzichte van het jaar ervoor.

Pagina 29 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

3.4

Onvoorwaardelijke strafrechtelijke jeugdmaatregelen Grafiek 3.9 laat het aantal jeugdigen zien aan wie een onvoorwaardelijke strafrechtelijke jeugdmaatregel van Plaatsing in een Inrichting voor Jeugdigen is opgelegd (PIJ) en waarbij de maatregel in het betreffende jaar is gestart in een JJI. Grafiek 3.9 Aantal onvoorwaardelijke strafrechtelijke jeugdmaatregelen (PIJ) 2008-2012 94

89

91

83 77

2008

2009

2010

2011

2012

In de periode 2008 tot en met 2010 is er een daling te zien van het aantal opgelegde en gestarte maatregelen. In 2008 gingen nog 94 nieuwe PIJ-maatregelen van start in een JJI, in 2010 nog maar 77. Dit is een daling van 18%. In 2011 en 2012 is er weer een (lichte) stijging te zien, tot het niveau van 2008. Ter vergelijking: in 2005 werd de PIJ nog 216 maal opgelegd. De achtergrond van de daling (ten opzichte van de jaren voor 2008) lijkt te zijn dat de PIJ-maatregel in soortgelijke situaties minder vaak wordt opgelegd en dat er gebruik wordt gemaakt van alternatieven zoals de gedragsbeïnvloedende maatregel of combinaties van (voorwaardelijke en onvoorwaardelijke) sancties. Ook het negatieve imago van de JJI’s naar aanleiding van onderzoeken van de gezamenlijke inspecties in 2007 lijkt een rol te spelen (Veiligheid in justitiële jeugdinrichtingen: opdracht met risico’s, sept. 2007), al dan niet in combinatie met de beschikbaarheid van gesloten jeugdzorg. Tot slot lijkt de afname van het aantal onvoorwaardelijke PIJmaatregelen samen te hangen met de daling in de geregistreerde ernstige criminaliteit onder jongeren. 3.5

Overplaatsingen van kort- naar langverblijf In dit hoofdstuk is overwegend ingegaan op de instroom vanuit de ‘vrije maatschappij’. In de regel komt een jeugdige daarbij op een kortverblijfplek terecht en verlaat hij of zij de JJI na enige tijd vanwege schorsing van de voorlopige hechtenis, of omdat de detentie uitgezeten is. Een aantal jeugdigen wordt doorgeplaatst van kort- naar langverblijf (van opvang naar behandeling). In tabel 3.4 is te zien hoe vaak dit de afgelopen jaren heeft plaatsgevonden. Pagina 30 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

Tabel 3.4 overplaatsingen strafrechtelijk van kort- naar langverblijf 2008-2012 Jaar van inschrijving

2008 2009 2010 2011 2012

Aantal

179 153 164 249 261

Tot en met 2010 was het uitgangspunt dat voorlopige hechtenis, jeugddetentie en AMV in kortverblijf (opvang) bleven, ongeacht de duur van de desbetreffende titel. Op het moment dat iemand een PIJ-maatregel opgelegd kreeg, was het de bedoeling dat een jeugdige werd overgeplaatst naar langverblijf (behandeling). Vanaf (juli) 2011 is niet meer de verblijfstitel leidend, maar de verblijfsduur. In principe zit iedereen de eerste drie maanden in een kortverblijfafdeling, ongeacht de verblijfstitel, na circa 3 maanden vindt overplaatsing plaats naar een langverblijfafdeling. AMV’ers vormen hierop een uitzondering De stijging van het aantal overplaatsingen in 2011 hangt nauw samen met deze nieuwe werkwijze. Andere stromen die kunnen plaatsvinden, behalve de overgang van kort- naar langverblijf, zijn van kortverblijf naar STP, van langverblijf naar STP, terugplaatsing van lang naar kort (ivm herselectie, (tijdelijke) correctie, ed). In paragraaf 4.5 komt STP aan de orde, vanwege de geringe aantallen zullen andere stromen buiten beschouwing blijven.

Pagina 31 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

Pagina 32 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

4

De populatie ultimo september

Dit hoofdstuk laat de kenmerken van de populatie zien op een vast peilmoment: eind september van ieder jaar in de periode 2008-2012. Aan bod komt de populatie naar verblijfstitel en bestemming. Daarna volgen persoonskenmerken van de populatie, zoals geslacht en leeftijd. Ook de bezetting door AMV’ers komt aan bod. Ten slotte volgt een overzicht van de populatie naar delictsoort, het gemiddeld aantal lopende en nieuw gestarte STP’s, alsmede het aantal lopende strafrechtelijke jeugdmaatregelen. Voor laatstgenoemde groep wordt, in tegenstelling tot de andere kenmerken, eind december als meetmoment aangehouden. In hoofdstuk 3 is ingegaan op de instroom van jeugdigen in de JJI’s in de periode 2008-2012. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op (ontwikkelingen in) de bezetting in de jaren 2008 tot en met 2012 op het peilmoment eind september. Op onderdelen kunnen tabellen en grafieken met betrekking tot de bezetting een ander beeld laten zien dan je op grond van de in hoofdstuk drie weergegeven instroomaantallen zou verwachten. Bijvoorbeeld: in 2012 bestond de strafrechtelijke instroom in kortverblijf voor bijna 85% uit preventief gehechte jeugdigen (tabel 3.1). Bij de bezetting ultimo september 2012 echter bestaat de strafrechtelijke populatie voor ruim 40% uit voorlopig gehechten en is ruim de helft van de aanwezigen PIJ'er. Dit verschil hangt nauw samen met het feit dat preventief gehechten gemiddeld kort verblijven terwijl PIJ'ers beduidend langer verblijven. Hierdoor drukken ze een zwaarder stempel op de aanwezigheid tijdens een peilmoment. 4.1

Populatie naar verblijfstitel en bestemming Tabel 4.1 Populatie naar verblijfstitel ultimo september 2008-2012 Verblijfstitel

2008

2009

2010

2011

2012

287

250

273

229

221

58

58

68

54

44

PIJ

448

366

314

266

280

Subtotaal strafrechtelijk

793

674

655

549

545

Preventieve hechtenis Jeugddetentie

Vreemdeling Totaal

22

32

26

10

8

815

706

681

559

553

Voor de volledigheid is het noodzakelijk om aan te geven dat de aantallen zoals genoemd in tabel 4.1 exclusief jeugdigen zijn die met STP/Proefverlof zijn, maar inclusief jeugdigen met een PIJ-maatregel die zich op een inkoopplaats in een jeugd-GGz of LVB-instelling bevinden. Het betreft onder andere plaatsen in Hoeve Boschoord, Catamaran en Emaus. In laatstgenoemde inrichtingen bevinden zich eind september 2012 in totaal 21 jeugdigen. In de periode 2008 tot en met 2012 is de strafrechtelijke bezetting in de JJI’s met ruim 31% afgenomen van 793 tot 545 jeugdigen. Het aantal AMV’ers bedroeg in de periode 2008 tot en met 2010 circa 30 jeugdigen, als gevolg van het gewijzigde beleid ten aanzien van AMV’ers is dit in 2012 teruggelopen tot 8. In paragraaf 3.1 is al ingegaan op verklaringen voor deze daling.

Pagina 33 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

Grafiek 4.1 Populatie naar bestemming 2008-2012

815 706

681 559

553

408 407

288

333 373

306

393 283 276

2008

2009

2010

Totaal

Langverblijf

2011

247

2012

Kortverblijf

In de periode 2008 tot en met 2012 (op meetmoment eind september) is de bezetting in de JJI’s van strafrechtelijk geplaatsten en AMV’ers met ruim 32% afgenomen van 815 tot 553: in kortverblijf -39%, in langverblijf -25%. De bezetting in kortverblijf is daarmee procentueel gezien sneller gedaald dan in langverblijf. Let wel: het gaat om één meting per jaar op eind september in de periode 2008 tot en met 2012 en niet om jaargemiddeldes. 4.2

Populatie naar persoonskenmerken Grafiek 4.2 Populatie kortverblijf naar geslacht in procenten 2008-2012

97

95

2008

2009

97

2010 Jongens

97

98

2011

2012

Meisjes

In kortverblijf is het aandeel in de bezetting van meisjes de afgelopen vijf jaar procentueel gezien redelijk constant gebleven, met uitzondering van 2009: in de Pagina 34 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

jaren 2008 en 2010 tot en met 2012 2 à 3%, in 2009 bedroeg het aandeel 5% (in absolute zin: in 2012 waren er ultimo september 18 meisjes en 535 jongens). Grafiek 4.3 Populatie langverblijf naar geslacht in procenten 2008-2012

95

97

95

95

95

2008

2009

2010

2011

2012

Jongens

Meisjes

In de jaren (september) 2008 tot en met 2012 is de verhouding tussen jongens en meisjes die in langverblijf aanwezig zijn, vrijwel onveranderd: 5% meisjes, 95% jongens (in 2008 waren er 22 meisjes, in 2012 waren er 14 meisjes). Grafiek 4.4 Populatie kortverblijf naar leeftijd in procenten 2008-2012

28

29

57

58

15

13

2008

2009 Tot en met 13 jaar

28

32

59

56

12

11 2010 14 en 15 jaar

2011 16 en 17 jaar

32

55

13 2012 18 jaar en ouder

Pagina 35 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

In de jaren 2008 tot en met 2012 (eind september) is de groep 16- en 17-jarigen de grootste op de kortverblijf: meer dan de helft van de op dat moment aanwezige jeugdigen is 16 of 17 jaar. De groep ’18-plussers’ bestaat vooral uit PIJ’ers in afwachting van plaatsing in langverblijf en jeugdigen die een jeugddetentie ten uitvoer gelegd krijgen; ofwel een kortdurende jeugddetentie ofwel een lange jeugddetentie waarbij ze in afwachting zijn van plaatsing in langverblijf. Immers, met de inwerkingtreding van de nieuwe BJJ is het de bedoeling dat ook jeugdigen in voorlopige hechtenis of met een lange jeugddetentie naar langverblijf gaan, weliswaar met als uitgangspunt verblijf langer dan drie maanden. Grafiek 4.5 Populatie langverblijf eind september naar leeftijd in procenten 2008-2012

79

83

86

16

13

2009

2010

78

81

18

17

2008

Tot en met 13 jaar

14 en 15 jaar

2011 16 en 17 jaar

17

2012 18 jaar en ouder

In de jaren 2008 tot en met 2012 (per ultimo september) is de groep ’18-plussers’ veruit de grootste in langverblijf. Dit is logisch gelet op het feit dat de meeste PIJmaatregelen worden opgelegd als de jeugdigen 16 en vooral 17 jaar zijn en dat de PIJ-maatregel doorgaans enkele jaren duurt.

Pagina 36 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

4.3

Populatie Alleenstaande Minderjarige Vreemdelingen Grafiek 4.6 Populatie minderjarige vreemdelingen 2008-2012

32 26 22

10 8

2008

2009

2010

2011

2012

De bezetting van AMV’ers vertoont in deze jaren een grillig beeld: eind september 2008 waren er 22 AMV’ers aanwezig, in 2009 is dit gestegen tot 32 en in 2010 is het weer gedaald tot 26 AMV’ers Vanaf 2011 is het beeld duidelijk anders: als gevolg van het nieuwe beleid met betrekking tot AMV’ers zijn er eind september 2012 nog maar acht aanwezig. 4.4

Populatie naar gepleegd delictsoort In deze paragraaf wordt ingegaan op de delicten waarvoor jeugdigen zijn veroordeeld of waarvan ze verdacht worden. Hierbij is het delict met de zwaarste strafdreiging geteld. Meting heeft plaatsgevonden bij die jeugdigen die in de jaren 2008 tot en met 2012 eind september aanwezig waren. Tabel 4.2 Delictsoort 2008-2012 2008 Terzake delictsoort

Aantal

2009 % Aantal

2010 % Aantal

2011 % Aantal

2012 % Aantal

%

Vermogensmisdrijven met geweld

231 34,6

235 39,3

235

39,2

238

42,7

249

Geweldsmisdrijven

159 23,8

136 22,7

147

24,5

148

26,5

123

23,9

88 13,2

75 12,5

73

12,2

62

11,1

58

11,3

133 19,9

113 18,9

10,7

Vermogensmisdrijven zonder geweld zedendelicten Vernieling en openbare orde Opium

48,3

95

15,8

80

14,3

55

48

7,2

33

5,5

36

6,0

26

4,7

21

4,1

5

0,7

1

0,2

7

1,2

2

0,4

5

1,0

Wet wapens en munitie

1

0,1

2

0,3

1

0,2

1

0,2

3

0,6

Overige misdrijven

3

0,4

3

0,5

6

1,0

1

0,2

1

0,2

Totaal

668 100

598 100

600 100,0

Onbekend/nvt

157

128

109

558 100,0 38

515 100,0 38

Bovenstaande tabel geeft een overzicht voor welk delict jeugdigen in een JJI zijn opgenomen of met STP zijn. Het aantal jeugdigen in tabel 4.2 wijkt af van tabel 4.1 omdat hierin STP is begrepen en in tabel 4.1 niet. In een deel van de gevallen is de delictsoort onbekend of niet van toepassing (AMV). Pagina 37 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

In de periode (september) 2008 tot en met 2012 stijgt het aandeel vermogensmisdrijven met geweld van 34,6% in 2008 naar 48,3%, in 2012, terwijl de geweldsmisdrijven in 2012 terug zijn op het niveau van 2008 (23,9%). Het aandeel van vermogensmisdrijven zonder geweld is teruggelopen van 13 naar 11%, het percentage jeugdigen dat is ingesloten in verband met een zedenmisdrijf is bijna gehalveerd in 2012 ten opzichte van 2008. Vernieling en openbare orde staat de afgelopen jaren constant op de vijfde plaats, hoewel het aandeel daalt van 7,2% in 2008 naar 4,1% in 2012. 4.5

Lopende en gestarte stp’s/proefverloven Tabel 4.3 STP's/Proefverloven 2008-2012

Jaar

Gem. aantal lopend

2008 2009 2010 2011 2012

Aantal nieuw gestart

84 69 60 54 34

197 217 117 78 65

Tabel 4.3 laat het gemiddeld aantal lopende en nieuw gestarte Scholings- en Trainingsprogramma’s en proefverloven per jaar zien. In het kader van resocialisatie zijn Scholings- en Trainingsprogramma's (STP’s) en Proefverlof (PV) uitermate belangrijk. Hierbij dient opgemerkt te worden dat in de aantallen 2008 en 2009 de civielrechtelijke jeugdigen zijn meegenomen. In 2010, 2011 en 2012 zijn er alleen nog strafrechtelijke jeugdigen. Het is voor de jaren 2008 en 2009 niet goed mogelijk om alleen de strafrechtelijke jeugdigen te presenteren, zodat de reeks door de jaren heen niet geheel consistent is. Het ‘ontbreken’ van civiele jeugdigen met een STP/PV is in 2010 goed terug te zien in het aantal gestarte STP/PV; een halvering ten opzichte van 2009. In 2011 is er een verdere achteruitgang met 33% ten opzichte van 2010, in 2012 loopt het nog verder terug tot 65. Deze teruggang hangt grotendeels samen met de teruglopende bezetting 4.6

Lopende strafrechtelijke jeugdmaatregelen Grafiek 4.7 Lopende strafrechtelijke jeugdmaatregelen (PIJ) ultimo 2008-2012

514 437

347

2008 Pagina 38 van 56

2009

2010

313

319

2011

2012

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

Grafiek 4.7 laat de stand van zaken aan het einde van het jaar zien in de periode 2008 tot en met 2012. Vanaf 2008 vindt er een forse daling plaats van het aantal PIJ’ers dat ultimo jaar in een JJI verblijft, van 514 in 2008 tot 313 in 2011. In 2012 stabiliseert het zich op 319 aanwezige jeugdigen met een PIJ. Deze ontwikkeling kan verklaard worden door een daling van het aantal nieuw gestarte maatregelen tussen 2008 en 2010, gevolgd door stabilisering in 2011 en 2012 (zie grafiek 3.9) In 2008 en 2009 liep nog een deel van de maatregelen opgelegd tijdens de piek in 2005 (216x) door. Let wel: in de aantallen lopende strafrechtelijke maatregelen 2008-2012 zitten niet besloten de jeugdigen die een PIJ-maatregel hebben en op het meetmoment bijv. ontvlucht zijn of tijdelijk een jeugddetentie hebben of in verband met een nieuw delict in voorlopige hechtenis zijn genomen. De genoemde aantallen zijn inclusief jeugdigen die STP/PV hebben.

Pagina 39 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

5

Incidenten tijdens verblijf in JJI’s

In dit hoofdstuk komen gegevens van een aantal belangrijke incidenten aan bod: ontvluchtingen, onttrekkingen en overlijdensgevallen. 5.1

Ontvluchtingen en onttrekkingen Grafiek 5.1 Aantal ontvluchtingen 2008-2012

11

8

4 2 0 2008

2009

2010

2011

2012

In 2008 waren er 4 ontvluchtingen. In 2009 is dit gestegen tot acht. In 2010 is er geen ontvluchting geweest. In 2011 waren er 11 ontvluchtingen en in 2012 waren het er twee. Het groot aantal ontvluchtingen in 2011 is uigebreid geevalueerd en er zijn, waar mogelijk, de nodige maatregelen getroffen. De grote daling van het aantal onvluchtingen in 2012 kan een indicatie zijn dat dit effect heeft gehad. Grafiek 5.2 Aantal onttrekkingen 2008-2012

482 420

170

159 116

2008

2009

2010

2011

2012

De daling in de periode 2008 tot en met 2012 wordt voor een (groot) deel verklaard doordat tot 2010 de civielrechtelijk geplaatste jeugdigen meegenomen zijn. Het is Pagina 41 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

niet mogelijk om een scheiding aan te brengen tussen onttrokken straf- en civielrechtelijk geplaatste jeugdigen in de jaren 2008 en 2009. Grafiek 5.3 Aantal onttrekkingen per 100 bezette plaatsen 2008-2012

33,6

26,8

26,2 21,1 17,0

2008

2009

2010

2011

2012

Een reële graadmeter voor het aantal onttrekkingen is om het af te zetten tegen de bezetting per 100 plaatsen. Dit geeft immers een beeld van de verhouding tussen het aantal onttrekkingen en de (omvang van de) bezetting. Van 2008 tot 2009 stijgt het aantal onttrekkingen om vervolgens in 2010 weer lager uit te komen. In 2011 is er weer een stijging te zien tot ongeveer het niveau van 2008, in 2012 wordt het laagste punt van de afgelopen vijf jaar bereikt. De meeste onttrekkingen vinden overigens plaats in de vorm van weglopen uit een beperkt beveiligde inrichting en niet terugkeren van (onbegeleid) verlof.

Pagina 42 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

5.2

Overlijdensgevallen Grafiek 5.4 Aantal overlijdensgevallen 2008-2012

1

2008

1

2009 aantal suicides

0

0

0

2010

2011

2012

natuurlijk

onnatuurlijk

Zowel in 2008 als in 2009 was er 1 overlijdensgeval te betreuren, in 2010, 2011 en 2012 hebben zich geen overlijdensgevallen voorgedaan.

Pagina 43 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

Pagina 44 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

6

Gemiddelde verblijfsduur en uitstroom

Dit hoofdstuk gaat in op de uitstroom van de jeugdigen naar de ‘vrije maatschappij’. De gemiddelde verblijfsduur in dagen per titel alsmede de uitstroom naar (soort) titel komen aan de orde. 6.1

Gemiddelde verblijfsduur bij uitstroom naar verblijfstitel In grafiek 6.1 wordt aangegeven wat de gemiddelde verblijfsduur, gemeten bij uitstroom, is geweest in de periode 2008 tot en met 2012, uitgesplitst naar verschillende verblijfstitels. Grafiek 6.1 Gemiddelde verblijfsduur in dagen naar verblijfstitel 2008-2012

98 85

84 77 71

49

48 40

2008

45

43

49

48 43

42

36

2009 Preventieve hechtenis

2010 Jeugddetentie

2011 Vreemdelingenbewaring

2012

De gemiddelde verblijfsduur is de duur gemeten vanaf de opname van de jeugdige in een JJI tot de uitstroom naar de vrije maatschappij. Indien iemand tussentijds werd overgeplaatst, is de gehele aaneengesloten verblijfsduur berekend. De jeugdigen die voorlopig gehecht zijn, hebben de afgelopen vijf jaar een vrij stabiele gemiddelde verblijfsduur tussen de 43 en 49 dagen. De gemiddelde verblijfsduur van jeugddetentie is in 2008 en 2009 gedaald, vanaf 2010 is er een stijging te zien. In 2011 en 2012 is het redelijk constant (resp. 42 en 43 dagen). De gemiddelde verblijfsduur is inclusief de duur van de (eventuele) voorlopige hechtenis. De gemiddelde verblijfsduur van de AMV’ers in de periode 2008 tot en met 2012 schommelt rond de 42 dagen (minimum 36 dagen in 2009, maximum 49 dagen in 2010).

Pagina 45 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

Grafiek 6.2 Gemiddelde duur PIJ-maatregel 2008-2012

1.296

2008

1.407

1.415

2010

2011

1.345

2009

1.369

2012

netto PIJ-duur in dagen

In de voorgaande publicaties van ‘JJI in getal’ is de gemiddelde verblijfsduur van de PIJ’ers weergegeven bij uitstroom, inclusief preventieve hechtenis en/of jeugddetentie voorafgaand aan de maatregel. In deze editie van ‘in getal’ is er voor gekozen om de gemiddelde duur van alleen de PIJ in beeld te brengen. Hierbij zijn periodes van onderbreking verrekend, terwijl de periode van preventieve hechtenis niet is meegenomen; het gaat kortom om de netto PIJ-duur. Vanaf 2008 is de gemiddelde duur toegenomen van 1.296 dagen (ruim 3½ jaar) tot 1.415 dagen (bijna 4 jaar) in 2011. In 2012 is er een daling opgetreden tot gemiddeld 1.369 dagen (3¾ jaar).

Pagina 46 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

6.2

Uitstroom naar verblijfstitel Tabel 6.1 Uitstroom naar verblijfstitel 2008-2012 Verblijfstitel Preventieve hechtenis

2008

2009

2010

2011

Aantal

% Aantal

% Aantal

% Aantal

2012 %

Aantal

%

1.651

61,1

1.529

59,1

1.655

64,3

1.509

69,3

1.401 73,9

Jeugddetentie

609

22,5

560

21,6

497

19,3

417

19,1

382 20,1

PIJ

264

9,8

211

8,1

194

7,5

140

6,4

2.346 91,2

2.066

94,9

Subtotaal Strafrechtelijk 2.524 93,4 Vreemdeling Totaal

2.300 88,8

178

6,6

289

11,2

226

8,8

112

5,1

2.702

100

2.589

100

2.572

100

2.178

100

62

3,3

1.845 97,3 52

2,7

1.897 100

Het aantal strafrechtelijk geplaatste jeugdigen dat een JJI verlaat, neemt de afgelopen vijf jaar steeds verder af. Absoluut gezien van 2.678 in 2007 tot 2.066 in 2011. Over de periode 2007 tot en met 2011 is dit een daling van 23%. De dalende uitstroom hangt uiteraard volledig samen met de afgenomen instroom Het aantal AMV’ers dat een JJI verlaat, neemt in de periode 2007 tot en met 2009 fors toe (een stijging van 78%), om vervolgens in 2011 met ruim 60% te dalen (ten opzichte van 2009). Ook deze ontwikkeling volgt de ontwikkelingen met betrekking tot de (dalende) instroom, die veroorzaakt wordt door eerder aangehaalde beleidswijzigingen.

Pagina 47 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

Bijlage 1

Algemene recidive 2002-2008

Percentage algemene recidive JJI binnen 2 jaar na ontslag, 2002-2008 Jaar van uitstroom JJI 2002 2003 2004 2005 2006 2007

2008

55,3 54,7 54,4 55,4 54,1 53,6 52,0

bron: WODC Uit: Factsheet 2011-5, Recidivebericht 2002-2008

Bij algemene recidive gaat het om een nieuw justitiecontact naar aanleiding van een misdrijf waarop geen vrijspraak of een technisch sepot is gevolgd. In bovenstaand overzicht is het uitgangspunt het percentage jeugdigen dat binnen twee jaar na ontslag uit de JJI weer met justitie in aanraking komt. Uit bovenstaand overzicht blijkt dat de tweejarig algemene recidive in de periode 2002 tot en met 2008 is afgenomen van 55,8% in 2002 tot 52,0%. Het recidivepercentage is mede bepaald door jeugdigen die op civielrechtelijke verblijfsgronden in een JJI zijn geweest. De cijfers over uitstroom 2009 zijn bij het ter perse gaan van deze publicatie nog niet beschikbaar.

Pagina 49 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

Bijlage 2

Begrippenlijst

Aanmeldingen Het aantal jeugdigen waarvoor een plaats wordt gereserveerd/aangevraagd. Toelichting: Niet iedereen die wordt aangemeld, wordt ook feitelijk geplaatst in een JJI. De mogelijkheid bestaat dat jeugdigen voor wie een plaats in een JJI is gereserveerd in verband met een voorgeleiding aan de rechter-commissaris niet komen omdat de vordering inbewaringstelling van de officier van justitie niet wordt toegewezen of omdat de voorlopige hechtenis onmiddellijk wordt geschorst. AMV Alleenstaande Minderjarige Vreemdelingen zijn minderjarige vreemdelingen die zonder ouders of wettelijk voogd naar Nederland zijn gekomen. Arrestant Jeugdige voor wie de aanhouding en plaatsing in een JJI is bevolen omdat hij of zij is veroordeeld tot een (principale of subsidiaire) vrijheidsstraf of vrijheidsbenemende maatregel en niet meewerkt aan de executie van de straf of maatregel. Ook een jeugdige die zich heeft onttrokken aan detentie of aan de tenuitvoerlegging van een vrijheidsbenemende maatregel wordt aangemerkt als arrestant. Behandelinrichting Een Justitiële Jeugdinrichting bestemd voor behandeling. Toelichting: behandeling betreft een samenstel van handelingen gericht op het bij een jeugdige voorkomen, verminderen of opheffen van problemen of stoornissen van lichamelijke, geestelijke, sociale of pedagogische aard die zijn/haar ontwikkeling naar volwassenheid ongunstig kunnen beïnvloeden. Vanaf juli 2011 is dit niet meer van toepassing. Beperkt beveiligde inrichting Deze bestemming kent een relatief open karakter. Kenmerkend is dat onderdelen van het dagprogramma zich buiten de inrichting bevinden (bijvoorbeeld opleiding of stages), terwijl ook de verlofmogelijkheden ruimer zijn. Bestemming Typologie van (een deel van) inrichtingen of van extramuraal uit te voeren programma’s, betrekking hebbend op bepaalde (juridische) kenmerken van de justitiabelen en op de aard van de voorzieningen. Bezetting Het aantal justitiabelen dat in een inrichting verblijft, dan wel tijdelijk buiten een inrichting verblijft en voor wie binnen de daarvoor geldende tijdslimieten een plaats gereserveerd blijft in het kader van TVE (tijdelijk verblijf elders). Synoniem: populatie. Capaciteit Direct inzetbare capaciteit: intramurale plaatsen die bestemd zijn voor detentie, opvang en behandelling, inclusief plaatsen die tijdelijk niet bruikbaar zijn, niet zijnde reservecapaciteit of in stand te houden capaciteit.

Pagina 51 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

Reservecapaciteit: plaatsen die binnen vier maanden inzetbaar moeten zijn, om een (tijdelijk) extra aanbod van in te sluiten justitiabelen op te vangen. Toelichting: Voor de reservecapaciteit geldt een lagere normprijs. In stand te houden capaciteit: Intramurale plaatsen die buiten gebruik zijn gesteld, maar nog niet zijn afgestoten. Toelichting: Betreft overschot aan capaciteit dat niet is afgestoten, maar voor een bepaalde periode (ten minste 1 jaar) wordt aangehouden. Hiermee wordt kapitaalvernietiging voorkomen. Deze capaciteit maakt geen deel meer uit van de productietaakstelling. Categorie Een indeling van de groep justitiabelen op basis van persoonlijkheids- en gedragskenmerken ter bepaling welk soort detentie en behandeling nodig is. Civiel(rechtelijk) De maatregelen die genomen (kunnen) worden op grond van het Burgerlijk Wetboek: m.n. Onder Toezicht Stelling en Voogdij met gedwongen uithuisplaatsing (met ingang van 1/1/2008 Machtiging Gesloten Jeugdzorg) Crisisopvang Jeugdigen die met een civielrechtelijke maatregel op (zeer) korte termijn in een opvanginrichting moesten worden geplaatst. Einde detentie/einde behandeling Hiervan is sprake indien de detentie of behandeling definitief beëindigd is. Gemiddelde verblijfsduur De duur van het verblijf binnen de sector JJI, gemiddeld over een afgebakende groep. De berekende duur omvat in de regel de dag van instroom tot de dag van uitstroom, waarbij ingeval van overplaatsing wordt doorgerekend. Afhankelijk van de vraagstelling wordt de duur van STP/PV wel of niet meegerekend. Inkoopplaats Een plaats binnen een inrichting anders dan een justitiële inrichting, bestemd voor de behandeling van een aan justitie toegewezen persoon. Instroom Het aantal justitiabelen dat, gedurende een bepaalde periode, nieuw of opnieuw is ingeschreven in een JJI. Jeugddetentie / omzetting Vrijheidsstraf ter vervanging van een taakstraf, die niet of niet naar behoren is uitgevoerd, dan wel ter vervanging van een door de rechter opgelegde boete die niet of niet geheel is voldaan. Jeugddetentie / ten uitvoer legging (TUL) Een vrijheidsstraf die (alsnog) ten uitvoer wordt gelegd, omdat de jeugdige zich niet of niet geheel heeft gehouden aan de voorwaarden, die hem of haar zijn opgelegd. Jeugddetentie / jeugddetentie Een vrijheidsstraf die, al dan niet direct, na een preventieve hechtenis wordt opgelegd. Pagina 52 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

Jeugdige Een persoon van wie de tenuitvoerlegging van een vrijheidsstraf of vrijheidsbenemende maatregel uit het jeugdstrafrecht of in het kader van jeugdbescherming plaatsvindt of nog moet plaatsvinden, of een persoon jonger dan 18 jaar van wie de tenuitvoerlegging van vreemdelingenbewaring of gijzeling plaatsvindt of nog moet plaatsvinden. Justitiabele Een natuurlijk persoon ten aanzien van wie onder verantwoordelijkheid van DJI de tenuitvoerlegging van een vrijheidsstraf of vrijheidsbenemende maatregel plaatsvindt. Toelichting: in dit kader wordt veelal gebruik gemaakt van het begrip ‘jeugdige' Justitiële Jeugd Inrichting (Rijks) Een Justitiële Jeugd Inrichting die direct onder bestuurlijke verantwoordelijkheid valt van het Ministerie van Veiligheid en Justitie. Justitiële Jeugd Inrichting (Particulier) Een Justitiële Jeugd Inrichting waarvoor het Ministerie van Veiligheid en Justitie niet direct bestuurlijk verantwoordelijk is, maar die wel subsidie ontvangt van het Ministerie van Veiligheid en Justitie. Kortverblijf Een afdeling of bestemming waar jeugdigen gedurende de eerste periode van hun verblijf in een JJI doorbrengen. Binnen Youturn zijn fase 1 en 2 gelijk voor alle jeugdigen gedurende de eerste drie maanden. Langverblijf Een afdeling of bestemming waar jeugdigen na circa drie maanden verblijf in een JJI naar toe overgeplaatst worden. In fase 3 van Youturn worden interventies en behandeling ingezet die zijn afgestemd op de individuele problematiek van de jeugdige. Maatregel Door een daartoe bevoegde instantie bevolen voorlopige hechtenis, vreemdelingenbewaring, gijzeling, plaatsing in een jeugdinrichting (PIJ), terbeschikkingstelling met bevel tot verpleging of andere vrijheidsbeneming, niet zijnde een vrijheidsstraf. Machtiging Gesloten Jeugdzorg Door de Machtiging Gesloten Jeugdzorg is het mogelijk om jongeren die ernstige opgroei- of opvoedingsproblemen hebben in een gesloten setting te plaatsen. Toelichting: bedoeling van de Machtiging Gesloten Jeugdzorg is het leven van de jeugdige te stabiliseren en een einde te maken aan een eventuele crisissituatie. Op verzoek van bureau jeugdzorg kan de kinderrechter een Machtiging Gesloten Jeugdzorg verlenen. Deze machtiging is noodzakelijk om te kunnen plaatsen. Tot 2010 konden jeugdigen met een Machtiging Gesloten Jeugdzorg zowel in JJI’s als in het zorgaanbod van het Ministerie van VWS geplaatst worden. Na 2010 worden jeugdigen met een Machtiging Gesloten Jeugdzorg in het zorgaanbod van het ministerie van VWS geplaatst, tenzij de jeugdige na verblijf op strafrechtelijke titel aansluitend een machtiging wordt verleend om een ingezet traject af te maken.

Pagina 53 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

Nachtdetentie Een bijzondere vorm van voorlopige hechtenis voor minderjarigen, waarbij de jongere overdag naar school of het werk gaat en ’s avonds en in het weekend in een JJI verblijft. Toelichting: het doel van nachtdetentie is het beperken van de schadelijke effecten van voorlopige hechtenis en het behouden c.q. versterken van de positieve banden met de samenleving.

Normaal beveiligde inrichting Deze bestemming kent een hoge mate van beveiliging. Alle voorzieningen (school, werkplaats) bevinden zich op of binnen het beveiligde terrein van de inrichting. Natuurlijk overlijden Overlijden zonder dat er sprake is van een incident, ongeluk of suïcide. Onder Toezicht Stelling (OTS) Een maatregel die door de kinderrechter kan worden opgelegd wanneer de geestelijke en/of lichamelijke belangen van een jeugdige (ernstig) in het geding zijn. Onmiddellijke invrijheidsstelling Wanneer de zittingsrechter heeft bepaald dat de voorlopige hechtenis met onmiddellijke ingang wordt opgeheven of geschorst, maakt de de officier van justitie ter plekke een bevel onmiddellijke invrijheidstelling op en ondertekent dit. Onnatuurlijk overlijden Overlijden als gevolg van een gewelddadig incident, een ongeluk, een overdosis drugs of een suïcide. Onttrekking Een justitiabele die zich vanaf het inrichtingsterrein buiten de externe beveiligingsring (ringmuur en/of (penitentiair) hekwerk) of vanuit een (zeer) beperkt beveiligde inrichting heeft onttrokken aan toezicht of tijdens toegestaan verblijf buiten de inrichting (bijv. verlof) heeft onttrokken. Ontvluchting Een justitiabele die vanuit het beveiligde inrichtingsgebouw of vanaf het beveiligde terrein - te weten het terrein binnen de ringmuur en/of het (penitentiaire) hekwerkis ontvlucht. Opvanginrichting Een Justitiële Jeugdinrichting bestemd voor de opvang van: voorlopig gehechten; veroordeelden tot een vrijheidsstraf; veroordeelden tot een maatregel in afwachting tot plaatsing in een behandelinrichting; alleenstaande minderjarige vreemdelingen (AMV’ers); civielrechtelijken (OTS of voogdij) tot 1 januari 2010. Vanaf juli 2011 is dit niet meer van toepassing. Overplaatsing buiten JJI's Het aantal jeugdigen dat binnen een bepaalde periode is overgeplaatst naar een andere inrichting, niet zijnde een Justitiële Jeugd Inrichting. Passant Een jeugdige die op titel van een PIJ-maatregel tijdelijk verblijft op een opvangplaats, in afwachting van plaatsing in een behandelinrichting. Pagina 54 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

PIJ Vrijheidsbenemende maatregel uit het jeugdstrafrecht ter plaatsing van een jeugdige in een JJI-inrichting. Toelichting: voor het opleggen van deze maatregel moet aan drie voorwaarden voldaan zijn: 1) Er moet sprake zijn van een misdrijf waarvoor voorlopige hechtenis is toegestaan. 2) De veiligheid van anderen dan wel de algemene veiligheid van personen of goederen eist het opleggen van de maatregel. 3) De maatregel dient in het belang te zijn van een zo gunstig mogelijke ontwikkeling van de jeugdige. Plaatsing in een inrichting voor Jeugdigen is een strafrechtelijke maatregel. Zie WvS art. 77h en art. 77s t/m 77u. Plaatsingen Het aantal justitiabelen dat, gedurende een bepaalde periode, nieuw of opnieuw is ingeschreven in een JJI. Populatie Het aantal justitiabelen dat onder de administratieve verantwoordelijkheid van een inrichting valt. Synoniem: bezetting. Toelichting: Naast de fysiek aanwezigen betreft het ook de justitiabelen die tijdelijk elders verblijven alsmede de extramuraal verblijvenden. Proefverlof De situatie waarin de jeugdige met toestemming buiten de JJI woont. Toelichting: dit is met name bedoeld om gefaseerd weer deel te nemen aan de maatschappij. Het proefverlof vindt plaats in het laatste stadium van de PIJmaatregel. Komt inhoudelijk overeen met STP. Recidive Het in herhaling vallen terzake van het plegen van een misdrijf. STP De Beginselenwet Justitiële Jeugdinrichtingen voorziet onder meer in een voorbereiding op de terugkeer in de maatschappij voor jeugdigen door middel van het scholings- en trainingsprogramma (STP). Een STP vindt plaats in de laatste fase van de jeugddetentie of PIJ-maatregel. Gedurende een STP valt de jeugdige nog onder de verantwoordelijkheid van de directeur van een justitiële jeugdinrichting (JJI), maar verblijft zowel overdag als 's nachts buiten de inrichting onder toezicht en begeleiding van de (jeugd)reclassering. Strafrecht(elijk) De straffen en maatregelen die opgelegd (kunnen) worden op grond van het strafrecht. Suïcide Zelfmoord, niet natuurlijke dood. Uitstroom Het aantal justitiabelen dat, gedurende een bepaalde periode, is uitgeschreven bij de sector JJI. Ultimo De situatie aan het einde van een bepaalde periode/termijn. Pagina 55 van 56

JJI in getal 2008 - 2012 | mei 2013

Youturn Vanaf 2010 werken alle JJI’s met de basismethodiek Youturn. Met deze methodiek kunnen alle pedagogisch professionals en docenten in alle JJI’s de jeugdigen op een eenduidige en duidelijke manier benaderen en behandelen. De tijd in een JJI wordt zo goed mogelijk benut om het recidive-risico te verminderen en de jeugdige voor te bereiden op de terugkeer in de maatschappij. Verblijfsduur De totale duur gemeten vanaf de eerste dag van instroom in een JJI tot en met de laatste dag bij uitstroom naar de vrije maatschappij. Voorlopige hechtenis Maatregel op grond waarvan iemand die wordt verdacht van een ernstig delict, moet verblijven in een inrichting in afwachting van zijn proces en de uitspraak in eerste aanleg van de rechter. Vreemdelingenbewaring Maatregel om een vreemdeling die de toegang tot Nederland is geweigerd dan wel niet langer in Nederland mag blijven, vast te houden in een justitiële inrichting, tot het moment dat uitzetting mogelijk is. Zelfmelder Een tot vrijheidsstraf veroordeelde die niet gedetineerd is op het moment waarop de rechterlijke uitspraak onherroepelijk wordt en ten aanzien van wie geen aanhouding en plaatsing in een JJI is bevolen. Toelichting: de persoon dient zich na een oproep te melden bij de desbetreffende inrichting.

Pagina 56 van 56