Jeanette Windle. Complot in Congo. Thriller. Vertaald door Willem Keesmaat

Complot in Congo 1-528:Opmaak 1

11-04-2013

08:16

Pagina 3

Jeanette Windle

Complot in Congo Thriller

Vertaald door Willem Keesmaat


11-04-2013

08:16

Pagina 4

© Uitgeverij Voorhoeve – Utrecht, 2013 Postbus 13288, 3507 LG Utrecht www.kok.nl Oorspronkelijk verschenen onder de titel Congo Dawn bij Tyndale House Publishers, Inc., Carol Stream, Illinois, USA. © Jeanette Windle, 2013 Vertaling Willem Keesmaat Omslagillustratie Tyndale Omslagontwerp IDD Opmaak binnenwerk ZetSpiegel, Best ISBN 978 90 297 2122 6 ISBN e-book 978 90 297 2123 3 NUR 302/332 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, or otherwise, without the prior written permission of the publisher.


11-04-2013

08:16

Pagina 5

Ik draag dit boek op aan medisch personeel, zendingspiloten en andere vrijwilligers die moedig en onbaatzuchtig het heldere licht van Yesu’s (Jezus’) liefde in het duister van het Ituri oorlogsgebied laten schijnen, en vooral aan degenen die bijgedragen hebben aan dit verhaal. Jullie weten zelf over wie ik het heb. Hoewel alle gebeurtenissen, personages en het zendingshospitaal van Taraja (‘Hoop’) volledig verzonnen zijn, is het verhaal van Complot in Congo gedeeltelijk geïnspireerd op de echte tegenhangers in het regenwoud van Ituri – Nebobongo en Nyankunde – doelwit van wrede massaslachtingen en vernietigingen door rebellen tijdens de opstanden in het noordoosten van de Democratische Republiek Congo, tussen 1964 en 2002.


11-04-2013

08:16

Pagina 7

Proloog

Het verloren paradijs Dat vertaalde stuk literatuur, geschreven door een oude buitenlandse dichter, was de favoriet geweest van Jezuïtische monniken die vele jaren geleden een Congolese weesjongen hadden leren lezen en schrijven en hun taal leren spreken. Misschien omdat ze het gevoel hadden gehad dat ze dat moesten doen tijdens hun verbanning naar zijn land. ‘Baba. Vader. Hebt u niet begrepen wat ik zei? Hiermee kunnen we van ons huis een paradijsje maken.’ Vader en zoon stonden op een rotsachtig uitsteeksel dat boven het oerwoud uit in de lucht priemde. Het was een van de tientallen vreemde rotsformaties die als termietenheuvels boven de boomtoppen uitstaken. Hun steenachtige structuur vertoonde geen enkele overeenkomst met de zanderige aarde of de rode klei waaruit de bodem van de jungle bestond. ‘Grafbergen van de Ouden’ werden ze genoemd, voor de bleke buitenlanders arriveerden om hun begrippen zoals magmatische en vulkanische anomalie aan te leren. ‘Baba, ziet u niet wat een wonder dit is? Net zo’n groot wonder als dat ik u levend heb teruggevonden. Deze plek, onze mensen, ze zullen nooit meer dezelfde zijn.’ De lange jongeman met zijn ebbenhouten huid viel hier uit de toon in zijn gesteven overhemd, nette broek en glimmende schoenen die zijn voeten nooit hadden gezien in de tijd dat ze uitgroeiden tot hun huidige maat. Maar de vurige, donkere ogen en stralende glimlach waren niet veranderd, hoewel hij nu een handvol grijze kiezels vasthield, in plaats van het schoolwerk uit zijn kindertijd. In voorgaande jaren zou zijn vader hem zonder 7


11-04-2013

08:16

Pagina 8

aarzelen hebben gecomplimenteerd, maar nu schuifelde hij voorzichtig op zijn blote voeten naar voren om over de rand van de klif te kunnen kijken. De open plek onder hen strekte zich uit tot aan de oever van een brede, traag meanderende rivier met water waarvan de kleur grensde aan die van thee, een drankje dat de Jezuïtische monniken de oudere man hadden leren waarderen. Enkele tientallen uit lemen stenen en stro opgetrokken hutten bezetten het hogere gedeelte, buiten bereik van de hoogwaterlijn van de regentijd.Vrouwen die gekleed gingen in kleurige, zelfgewoven wikkelrokken die pagnes werden genoemd, bogen zich over cassave, maïs, bonen, jams en pinda’s. Anderen liepen over een pad dat van de rivier vandaan leidde en ze hielden met hun zwierige manier van lopen aardewerken potten met water op hun hoofd in evenwicht. Kinderen die te jong waren om te werken of naar school te gaan, renden tussen de bananenplanten door en speelden een soort verstoppertje. Op de rivier dreef een aantal met de hand uitgehouwen boomkano’s traag in de richting van een bocht, waar de brede waterloop weer in het ongetemde oerwoud verdween. Verscheidene mannen uit het dorp, die op een lendendoek na naakt waren, net als de oude man, stonden zichzelf in evenwicht te houden in de kano’s en gooiden hun netten uit, die waren vervaardigd van dunne, soepele lianen. Ze haalden ze weer binnen en visten er meervallen en alen uit, waarna ze nog eens uitwierpen. Het verloren paradijs. Er was een tijd geweest dat de oudere man ook in die bewoordingen over deze afgelegen junglelocatie had gedacht. Toen deze plek voor hem een onrechtvaardig en wreed verbanningsoord had geleken. Hij was toen nog jong geweest, jonger dan zijn jongste die nu naast hem stond. Hij was een van de eerste jongens van het land geweest die hun middelbareschooldiploma hadden gehaald nadat hun koloniale meesters uiteindelijk de biezen hadden gepakt. Een 8


11-04-2013

08:16

Pagina 9

legerofficier met de naam Mobutu nam de macht van hen over, waarna hij het land omdoopte tot Zaïre en beloofde dat de enorme bodemschatten niet langer zouden worden weggedragen door buitenlanders, maar in plaats daarvan zouden zorgen voor rijkdom, gerechtigheid en vrede voor het Congolese volk. De oudere man die op de rotsen stond, was de eerste gekozen beheerder geworden van het schoolgebouwtje en de medische post waarvan hun regering plechtig had beloofd dat ze die in elk dorp zouden bouwen. Het leven was hier toen niet zo geïsoleerd geweest. Er was een weg. Het was niet meer dan een onverhard spoor dat was uitgehakt in het regenwoud, maar breed genoeg voor gemotoriseerd verkeer. De wegenbouwers hadden dan ook geen enkele interesse in het dorp. Dit gebied had geen van de bodemschatten waar de buitenlandse meesters naar op zoek waren geweest. Geen diamanten. Geen goud. Geen koper. Zelfs geen goede landbouwgrond die kon worden gebruikt voor de aanplant van katoen, suikerriet of andere goedlopende gewassen. Het was niet meer dan een stip op de kaart. En hoewel de belastingambtenaren de weg gebruikten, deden de legereenheden die voor een welkome stabiliteit zorgden dat ook. Toch voelde de overplaatsing hierheen voor een jongere die de voordelen van de stad had gekend – de smaak van geïmporteerde frisdranken en het stimulerende effect van boeken lezen en reizen – meer aan als een afstraffing dan als een promotie. Helaas was ook hij een wees zonder familie geweest, zonder connecties, bloedband of rijkdom om betere kansen te creëren. Waarom was hij eigenlijk gebleven? Vooral omdat Mobutu’s nieuwe naam voor een oud land het veel langer bleek vol te houden dan zijn beloftes. In plaats van scholen en medische posten hadden Mobutu, zijn stroopsmeerders en buitensporig hebzuchtige familieleden paleizen, parken en vermaakscentra voor zichzelf gebouwd. Verraad dat weer tot een opstand leidde. Rebellerende milities van elk soort tribale achtergrond begonnen net zo goed deel uit te maken van het Congolese landschap als af9


11-04-2013

08:16

Pagina 10

brokkelende bruggen, verlaten treinstations en gestrande rivierschepen. Misschien was het niet eens ingewikkelder dan een dorpsmeisje met haar ebbenhouten rondingen, een gracieus opgeheven hoofd onder haar watervat en sterke ledematen van een ware vrouwelijke schoonheid dat ondertussen zijn aandacht had getrokken. Omdat de gemeenschap op de oever in principe een stam was die alleen onderling trouwde, had hij samen met een echtgenote een hele familie erbij gekregen die hij in dat Jezuïetenweeshuis nooit had gehad. De oudere man die nu aan de rand van de klif stond, was nooit meer uit het Ituri regenwoud vertrokken. Toen het beloofde betonnen schoolgebouw er niet kwam, had hij zijn eigen ambtenarensalaris gebruikt om van lemen bakstenen een gemeenschapscentrum op te trekken. Daar had hij les gegeven en rudimentaire gezondheidszorg verleend tot de groeiende problemen buiten het regenwoud uiteindelijk dat magere loontje lieten opdrogen. En toen er ook geen gemotoriseerde voertuigen meer langskwamen, raakte de weg overwoekerd door lianen en varens. Marktproducten werden gereduceerd tot wat er aan de frames van de weinige fietsen kon worden gehangen, die nog steeds een smal pad openhielden op de oorspronkelijke weg. Het golfplaten dak van het gemeenschapscentrum roestte langzaamaan weg, om ten slotte te worden vervangen door eenzelfde dak van gras als de andere gebouwen in het dorp hadden. Tegen die tijd had het schoolhoofd zelf een gezin, dat steeds groter werd. Hij had hen, net zoals de andere gezinshoofden deden, van voedsel voorzien door een en ander te planten, en dat aan te vullen met wat het oerwoud en de rivier opbrachten. Hij hield de school open en onderwees elke nieuwe lichting jongens en meisjes uit de verkruimelende leesboeken in het Swahili en de Heilige Schriften, de enige boeken die het dorp bezat. Hoewel de meeste dorpelingen het verloren tijd en moeite vonden om binnen over versleten leitjes en beschimmelde bladzijden gebogen te zitten, waren er enkele bij die een honger naar kennis hadden. Ze 10


11-04-2013

08:16

Pagina 11

hadden er een volledige dagwandeling voor over om naar de plaats te lopen waar de buitenlandse volgelingen van God de zieken uit de regio hadden genezen en een hogere opleiding aanboden aan hun kinderen. Inclusief zijn jongste zoon die nu voor hem stond. De jongen was nog niet lang weg toen met de laatste fietshandelaren het nieuws binnen druppelde dat de blanke buitenlanders het regenwoud uit waren gejaagd, dat hun ziekenhuis en hun middelbare school door plunderende rebellen tot op de grond toe waren afgebrand, en de Congolese inwoners waren afgeslacht. Om het nog erger te maken, hoorden ze geruchten over dorpen die waren uitgemoord door soldaten die geen rebellen waren, maar militaire uniformen van de regering droegen. Terwijl in de buitenwereld de oorlog woedde, sloot het dorp zichzelf op. Het fietspad was een bijna ondoordringbare wildernis geworden. Het dorp had al seizoenen lang zelfs geen bezoekers uit andere jungledorpen gezien. Ze hadden net zo goed de enige overlevenden op deze planeet kunnen zijn. En toch bleef het schoolhoofd, dat nu door iedereen als dorpshoofd werd beschouwd, de kinderen hoop geven dat op zekere dag de weg zich weer zou openen naar een grotere wereld. En de weg had zich inderdaad geopend, om hem de zoon terug te geven voor wiens leven hij had gevreesd. Tegen een rotsblok onder hen stond een kleine motorfiets die zich op de een of andere manier over de dichtgegroeide weg had weten te worstelen. Het verhaal dat zijn zoon vertelde, was niet ongewoon in de Congo. Hij was met enkele andere studenten mee geëvacueerd met de blanke buitenlanders en was in een vluchtelingenkamp terechtgekomen dat vele, vele dagen lopen bij het dorp vandaan lag. En andere overlevenden hadden hem verteld dat elk dorp in het Iturigebied met de grond gelijk was gemaakt. De opleiding van de jongen leverde hem al gauw een baan als vertaler op. De buitenlandse hulpverleners sponsorden zijn verdere opleiding, op een gegeven moment zelfs buiten de Congo. Toen hij uiteindelijk weer terug kwam, had hij niet verwacht het dorp 11


11-04-2013

08:16

Pagina 12

nog terug te vinden. Maar hij was al net zo blij geweest om te ontdekken dat zijn familie nog leefde, als zij waren om hem terug te zien. Pas toen hij er op stond dat zijn vader samen met hem deze rotspartij zou beklimmen, vertelde hij de ware reden voor zijn terugkeer. De oudere man schudde nu zijn hoofd naar de grijze kiezels in de uitgestrekte hand van zijn zoon, niet omdat hij het niets vond, maar omdat hij perplex stond. ‘Iedereen weet dat de grond van ons land vol zit met enorme bodemschatten. Maar er zijn hier al eerder buitenlanders geweest die deze heuvels hebben onderzocht. Toen jouw oudste broer nog aan de borst van zijn moeder lag. Ze noemden deze rotsen grafiet.’ Hij pakte een kiezel uit de hand van zijn zoon en kraste ermee over een kei. Het liet een donkere streep achter. ‘Zie je, zoon? Onze kinderen hebben ze gebruikt om ermee te schrijven toen de potloden eenmaal op waren. Maar het komt te algemeen voor in het land om het voor de mijnbouwbedrijven aanlokkelijk te maken om helemaal hierheen te komen.’ ‘De mensen die hier vroeger zijn geweest, zaten ernaast, baba. Dit is wat ik heb gestudeerd, sinds ik hier ben vertrokken. Geologie. Weet u het nog, de verzameling die ik als jongen had aangelegd toen u ons voor het eerst vertelde over de rijkdommen die steen kan bevatten?’ Ja, de oude man herkende het kleine zakje dat van zongedroogde duikerhuid was gemaakt. Hij herinnerde zich ook de teleurstelling op het gezicht van de jongen toen de gelige schittering in een kiezel geen goud bleek te zijn, maar pyriet. Zijn zoon praatte enthousiast door. ‘Weet u nog hoe boos ik was dat het altijd anderen waren – de buitenlanders, onze corrupte overheid – die ervandoor gingen met de opbrengsten van die rijkdommen, in plaats van dat de mensen in wier grond ze waren gevonden er beter van werden? U hebt me geleerd om niet te haten en ook niet te blijven hangen in onrecht uit het verleden. Om student te worden en geen rebel. En als student nam 12


11-04-2013

08:16

Pagina 13

ik mijn verzameling mee, zelfs toen ik op de vlucht was en in een vluchtelingenkamp terecht kwam. Ik bewaarde de stenen omdat het het enige was wat ik nog van mijn geboorteplek had. Maar toen ik een baan bij een mijnbouwbedrijf vond, heb ik deze stenen in hun laboratorium onderzocht. En dat was het moment dat ik erachter kwam dat degenen die hier vroeger zijn geweest, ernaast zaten. Dat is geen grafiet, wat u daar in uw hand houdt, maar iets wat veel waardevoller is. Dit is een stof die men in uw jeugd nog niet eens kende, kostbaar genoeg om werkgelegenheid, goede wegen en elektriciteit naar dit dorp te halen. Betere scholen en een ziekenhuis. Alle goede dingen die ik in de ontwikkelde gebieden heb gezien en die onze mensen al zolang zijn ontzegd.’ De stem van de jonge man stierf weg toen hij voor het eerst opmerkte dat zijn vader niet meeging in zijn enthousiasme. ‘Waarom bent u niet blij, baba? Is dit niet waarvoor u hebt gebeden? Een beter leven voor onze mensen? Voor de kinderen die u hebt lesgegeven?’ Het dorpshoofd was nu te erg in de war om het nog te kunnen verbergen. Was dit de reden geweest dat hij zijn zoon het regenwoud uit had gestuurd om een hogere opleiding en een betere wereld te gaan zoeken? Zo’n naïviteit? Zulke dwaasheid? Het verloren paradijs. Vreemd dat het dorpshoofd nu pas, nu hij nadacht over het verlies, de overeenkomsten ontdekte tussen deze plek waar hij tientallen jaren geleden zo aarzelend naartoe was verhuisd en een tuin die in de Heilige Schrift werd beschreven. Een tuin waar de eerste man en vrouw hun ogen hadden geopend in gezelschap van een scheppende God Die met Zijn kinderen wandelde. Had dat eerste stel net als hij nu staan uitkijken over zulke eindeloze, diepgroene golven? Hadden ze zich verwonderd over de bomen met hun oranje, roze en lila bloesems en orchideeën in alle kleuren van de regenboog die zich langs takken en stammen slingerden? Hadden ze geglimlacht of gefronst om het tjirpen, 13


11-04-2013

08:16

Pagina 14

kwebbelen, kwaken, koeren en de andere geluiden die het teken waren van een rijk gevarieerde fauna? Zwart met witte colobusapen. Papegaaien. Een van de zeldzaamste zoogdieren van het regenwoud, de okapi, een vreemde maar schitterende kruising tussen een zebra en een giraffe. De wat overvloediger voorkomende duikers en de bongo antilopen die qua aantallen op peil werden gehouden door panters. En ook menselijke rovers, een indicatie dat dit uiteindelijk toch niet het originele paradijs was. Beneden hen verscheen een rij mannen uit het regenwoud, die een boomgaard met kokospalmen, citrusbomen, mango’s en papaja’s in liepen. Het dorpshoofd zag dat de slappe vormen die tussen hen in hingen een antiloop, een wild zwijn en een pangolin waren, een dier dat op een opossum met een gordeldierpantser leek. En als je daar ook nog eens de vangst van de mannen in de boomkano’s bij optelde, zou het dorp vanavond goed eten. Ja, het leven hier was eenvoudig, geïsoleerd, onzeker en altijd afhankelijk van de natuur, die zomaar opeens een overstroming, een bosbrand of een ziekte op de nederzetting af kon sturen, maar misschien was het hier toch niet zo slecht als de oude man vaak had gedacht. Met een gebaar waarvan hij zelf schrok, sloeg hij de stenen uit de hand van zijn zoon. ‘Zoals je al zei, jongen, wanneer hebben de mensen die bovenop die rijkdommen leefden, daar ooit de voordelen van mogen proeven? Nou?! Wie heb je over deze bodemschatten verteld?’ Zijn zoon leek eerder verwilderd en teleurgesteld door zijn vaders reactie dan boos. ‘Ik zag geen enkele reden om het geheim te houden. Integendeel, ik heb mijn best moeten doen om mijn werkgevers ervan te overtuigen dat ik hun tijd niet aan het verknoeien was.’ De jongeman hield een klein, rechthoekig voorwerp omhoog. Van de dorpelingen zou alleen het dorpshoofd weten waar het voor diende. Een mobieltje. ‘Ik heb hun al laten weten dat ik bevestigd heb kunnen krijgen 14


11-04-2013

08:16

Pagina 15

dat hier genoeg te delven valt om hun interesse te rechtvaardigen. En waarom niet? We zullen hulp van buitenaf nodig hebben – heel wat investeringen – om dit gebied te ontwikkelen. De eerste stap is het vrij maken van de oude weg.’ Hij was de aandacht van zijn vader kwijt. Deze rotspartij was altijd een handig uitkijkpunt geweest voor bosbranden. Maar niet voor vijanden die het dorp binnen wilden glippen. Daar was het bladerdak te ondoorzichtig voor. Maar deze keer zorgde de hoogte ervoor dat hij een invasie kon zien aankomen. De oudere man klauterde vlug naar beneden, in de richting van het dorp, zo snel als de steile helling dat toeliet. Zo gauw hij binnen gehoorsafstand was, slaakte hij een alarmkreet. Het was te laat. Het gebulder van twee helikopters die laag over de jungle scheerden, wekte meer nieuwsgierigheid dan dat het de mensen bang maakte. De dorpelingen haastten zich naar een open plek om naar de helikopters te staren die boven een cassaveveld hooverden. Glimmend zwarte schoenen slipten en gleden over de rotsen achter het dorpshoofd toen zijn zoon achter hem aan klauterde. ‘Baba, jullie hoeven niet bang te zijn. Dat zijn gewoon onze investeerders.’ Maar de mannen die uit de open zijkanten van de helikopters sprongen, droegen geen zakelijk aandoende pakken en attachékoffertjes. Dit waren jagers. En niet van dieren, maar van mensen. En wat nog onheilspellender was, was dat niet iedereen de donkere huid of de gelaatstrekken van een Congolees had. Zijn zoon stond nu naast hem. ‘Dit moet een vergissing zijn. Ik ga wel even met hen praten.’ Maar zijn vader duwde hem met een kracht die voortkwam uit woede, paniek en wanhoop de dekking van de bomen en het struikgewas in. ‘Nee, ik ben het dorpshoofd. Ik zal voor mijn mensen spreken. Jij moet vluchten. Je moet hulp zoeken.’ Het gegil was al begonnen. Zijn jongste zoon gehoorzaamde hem en was al uit het zicht verdwenen. Toen de oudere man het dorp in beende, wist hij dat hij op één punt al gelijk kreeg. 15


11-04-2013

08:16

Pagina 16

Het leven voor zijn mensen, zijn dorp, dit schitterende regenwoudparadijs, zou nooit meer hetzelfde zijn. CNN, Kinshasa, DRC – De Democratische Republiek Congo maakte vandaag bekend dat in de noordoostelijke provincie Ituri van dit mineralenrijke land een molybdenietader is gevonden. Deze ader, die de belangrijkste grondstof van het zeldzame metaal molybdeen bevat, belooft nu al groter te zijn dan de recente molybdenietvondsten in Mexico en Siberië samen. Wall Street Journal, New York – Mijnbouwbedrijven die winst hoopten te maken met het molybdeniet in het Ituri kregen een teleurstelling te verwerken toen bleek dat het mondiaal opererende Earth Resources al een exclusieve overeenkomst met het Ministerie van Mijnbouw in Kinshasa had voor het hierboven genoemde gebied. De CEO van Earth Resources,Trevor Mulroney, en de regionale gouverneur Jean Pierre Wamba spraken in Bunia, de hoofdstad van de provincie, hun tevredenheid uit over het feit dat dit project voor een broodnodige economische stimulans en werkgelegenheid zou zorgen in deze door oorlog en armoede geplaagde provincie. Military Industry Today, Londen – Nieuwsflits voor de privélegerindustrie. De prominente Britse zakenman Trevor Mulroney kondigt aan dat zijn consortium Earth Resources grootaandeelhouder is geworden van het beveiligingsbedrijf Ares Solutions. Mulroney, die twintig jaar geleden Ares Solutions oprichtte, liet weten blij te zijn met deze nieuwe band tussen Ares Solutions en Earth Resources, en hij verwacht dan ook een blijvende snelle groei en overeenkomstige winsten voor beide bedrijven en hun aandeelhouders. Kinshasa Times, Bunia, DRC – Rebellen hebben een langdurig staakt-het-vuren verbroken en bedreigen de vrede van het noordoosten van de Congo. Onder dekking van het Ituri regen16


11-04-2013

08:16

Pagina 17

woud vallen ze dorpen aan en overvallen ze installaties van de regering. Dagelijks komen er berichten over gruwelijkheden binnen in het hoofdkwartier van de VN-vredesmacht in de provinciale hoofdstad Bunia. De recentelijke opkomst van de regio in de mijnbouw wordt bedreigd door aanvallen op de molybdenietmijn en de ertstransporten.

17

Jeanette Windle. Complot in Congo. Thriller. Vertaald door Willem Keesmaat

Recommend Documents